NEJA conferentie Integraal werken in de Amsterdamse zorg voor jeugd: Handvat of hype?

Transcriptie

1 NEJA conferentie Integraal werken in de Amsterdamse zorg voor jeugd: Handvat of hype?

2 Workshop Integraal werken aan gehechtheid bij jonge kinderen in gezinnen Frederike Scheper, kinderpsychiater, Infant and early childhood mental health Mirjam Oosterman, associate professor, Clinical child and family studies VU University

3 Infant and early childhood mental health (IECMH) Jonge kinderen 0-6 jaar Bevorderen gezonde sociaal-emotionele ontwikkeling door: Preventie Vroegsignalering Vroege diagnostiek, procesdiagnostiek Interventie, behandeling Waarbij de relatie centraal staat. there is no such thing as a baby, there is a baby and someone. D.Winnicott

4 Integraal werken huisarts Verloskundige/ prenatale zorg kraamzorg Kind in context ouder-kind centrum kinderarts wijkteam Volwassen GGZ Jeugd GGZ opvang-(voor)school Jeugdbescherming

5 Discussie nav eigen casus: > Wat heb je nodig om te werken aan gehechtheid?

6 Wat is nodig om te werken aan gehechtheid? - Het is niet eenvoudig - Spraakverwarring maakt het extra moeilijk - Onduidelijkheid over wie, op welke manier, wanneer, wat 1. Kennis 2. Methoden voor beeldvorming, diagnostiek 3. Behandelingen

7 Kennis

8 niet-gehecht hechtingstoornis gedesorganiseerde gehechtheid verstoorde gehechtheid reactieve hechtingsstoornis problematische gehechtheid onveilige gehechtheid onveiligheid hechtingsproblematiek 7 Faculteit der Psychologie en Pedagogiek

9 Gehechtheid De neiging om de nabijheid te zoeken van een specifieke persoon, met name bij angst, vermoeidheid of ziekte = Gehechtheidsgedrag John Bowlby

10 Cirkel van veiligheid Cooper, Hoffman, Marvin & Powell, 1999 Voor mij moet je Voor mij moet je Voor mij moet je me beschermen me troosten mijn gevoelens in goede banen leiden Mijn exploratie ondersteunen Me verwelkomen op me letten me helpen plezier delen Voor mij moet je

11 Cirkel van beperkte veiligheid: Vermijdend

12 Cirkel van beperkte veiligheid: Afwerend-ambivalent

13 Cirkel van desorganisatie Ik heb je nodig maar je bent zo angstig of beangstigend dat ik bij niemand terecht kan en ik niet weet wat ik moet doen.

14 Disorganized attachment is not a validated individual-level clinical diagnosis 13

15 Inhibitie > Ontbreken van gehechtheidsgedrag in stressvolle situaties > Reageren nauwelijks op aangeboden steun of troost > Geen voorkeur voor een specifieke verzorger Disinhibitie > Weinig terughoudendheid naar onbekende volwassenen > Afwezigheid van nabijheidzoekend gedrag in nieuwe situaties > Bereidheid om gemakkelijk met een vreemde mee te gaan

16 DSM-5 Trauma gerelateerde stoornis Reactieve hechtingsstoornis met geïnhibeerd (emotioneel teruggetrokken) gedrag Geen/ onvoldoende ontstane specifieke hechtingsfiguur DD/ ASS Ontremd sociaal contactstoornis (Disinhibited social engagement disorder) Gedisinhibeerd (sociaal willekeurig) gedrag DD/ ADHD

17 Pathogene zorg als oorzaak (DSM 5) > Sociale verwaarlozing of deprivatie waarbij emotionele basisbehoeften aan troost, aanmoediging en affectie persistent worden veronachtzaamd > Herhaaldelijk wisselen van primaire verzorgers > Opgroeien in ongebruikelijke omgevingen, wat het vormen van selectieve gehechtheidsrelaties ernstig beperkt Faculty of Psychology and Education

18 CONCLUSIE Onveilige gehechtheid (incl gedesorganiseerd) > relatie kenmerk > beperkte mate van emotionele veiligheid > interacties voorspelbaar (tenminste een basisstrategie) > risicofactor voor pathologie Verstoorde gehechtheid (DSM 5) > gedefinieerd als kind kenmerk > afwezigheid van emotionele veiligheid > interacties en contact beperkt tot minimum > pathologie

19 Oefening Video Meisje 1.5 jaar, bij biologische ouders Vanaf 2 weken oud eetproblemen, groeiachterstand Geen medische oorzaak voor voedingsproblemen Nachtvoedingen, gedwongen sonde voedingen Ouder-kind interactie problemen

20 Gehechtheid Kind Leefomstandigheden Ouder Ouder-kind relatie

21 Wat zie je en wat zijn vervolgstappen?

22 Wat zie je? Kind Ouder Ouder-kind relatie

23 Wat te doen? Preventie: voorlichting over veiligheid van opgroeien, over het belang van afstemming in de ouder-kind relatie Vroegsignalering: algemeen en in specifiek risicogroepen Diagnostiek

24 Diagnostic Classification 0 5 (DC: 0-5) 1. Medische conditie 2. Vaardigheden: ontwikkeling op gebied van taal, cognitie, motoriek, sociaal-emotioneel 3. Psychosociale stressoren (onveiligheid, psychopathologie ouders) 4. Ouder-kind relatie (incl. gehechtheid) + Oudergedrag (incl. verzorging/opvoedingsstijl en invloed van temperament kind) 5. Psychiatrische stoornis kind o.a. autisme spectrum stoornis, ADHD, trauma gerelateerde stoornis

25 Risicofactoren problematische gehechtheid Waar kijk je naar? Omstandigheden van opgroeien Ouder-kind relatie Ouderfactoren Kindfactoren

26 Omstandigheden van opgroeien Wisselende verzorgers Opgroeien in instellingen, meerdere plaatsingen in pleeggezinnen Onveiligheid Mishandeling, verwaarlozing, huiselijk geweld

27 Ouder kind relatie Risico op problematische gehechtheid: problemen in mate van gevoeligheid (sensitiviteit) en reactievermogen (responsiviteit) in de ouder kind relatie Vermijdend, afwerend, gedesorganiseerd

28 Ouder gedrag Angstig (en beangstigend) Afwezigheid (fysiek en/of emotioneel), afstandelijkheid Afwijzing, agressief, vijandig Verstoorde emotionele communicatie Rolomkering Risico bij ouders met trauma, depressie, verslaving, eigen problematische gehechtheid en hoge opvoedingsbelasting

29 Kind gedrag Affectie Troost zoeken Hulp zoeken, samenwerking Explorerend gedrag Controlerend gedrag, rolgedrag Reactie hereniging Reactie tov vreemden Risico bij o.a. prematuriteit, lichamelijke beperking, moeilijk temperament, (neurobiologische)ontwikkelingsstoornissen

30 Diagnostiek gehechtheid 0-6 jaar Kind-gedrag: interview ouders (DAI), observatie (vreemde procedure, COA, LSVG) Ouder: gedrag (Ambiance), gehechtheid (AAI) veiligheid Bron: Richtlijn problematische gehechtheid, AACAP richtlijn Gehechtheidsrelatie (WMCI)

31 Video: > wat zie je? > welke behandeling?

32 Beloop integrale diagnostiek en behandeling Gemeenschappelijk visie op kind in context - Diagnostiek - Ziekenhuis: kinderarts, diëtist - Op de groep: logopediste, fysiotherapeut, verpleegkundige zorg - Gezinsbehandeling: video feedback thuis - Ouder-kind behandeling in spelkamer: therapie - Verwijzing relatietherapie, individuele therapie

33 Behandeling - psycho-educatie gehechtheid (Circle of Security) - d.m.v. video feedback werken aan sensitiviteit, positieve interactie, verminderen verstoord oudergedrag - ouder kind behandeling, o.a. vergroten van mentaliserend vermogen ouder, afstemmen op kind in relatie

34 Video beelden

35 Terug naar eigen casus > In hoeverre zijn je vragen beantwoord?

36 Wetenschappelijk onderzoek

37 Verstoord gehechtheidsgedrag: Emotioneel teruggetrokken Ontremd sociaal contact Bij 200 jonge kinderen Thuiswonend vs pleegzorg

38 Verstoord gehechtheidsgedrag: reactieve hechtingsstoornis Op zichzelf 27% 9% Zoekt geen troost bij ouder Geen onderscheid tussen ouder en vreemde (Scheper et al., 2016) pleegkinderen thuiswonende kinderen 6% in combinatie met mishandeling/ verwaarlozing

39 Ontremd sociaal contact 51% 51% 42% 42% 21% in combinatie met mishandeling/ verwaarlozing! Willekeurig, opdringen aan vreemde (Scheper et al., 2016) pleegkinderen thuiswonende kinderen

40 Ontremd sociaal contact 51% 42% Ernstige gedragsproblemen Hoge ouderlijke stress Willekeurig, opdringen aan vreemde (Scheper et al., 2016) pleegkinderen thuiswonende kinderen

41 Beloop ontremd sociaal contact bij thuiswonende kinderen Rapportage ouders & observatie gedrag ontremd sociaal contact (Scheper et al., 2016)

42 Conclusie onderzoek kind gedrag en onveiligheid Verstoord gehechtheidsgedrag en ontremd sociaal contact ook bij thuiswonende kinderen Niet automatisch uitgaan van mishandeling/verwaarlozing Relevant voor diagnostiek en behandeling Rapportage maar ook observatie is belangrijk Let op veiligheid van opgroeien en ouder-kind relatie, naast kindfactoren zoals temperament en psychopathologie