Inhoud. Signaleren van verstoord gehechtheidsgedrag. Best practice: wat is dat? Onderzoeksvraag. Definitie begrip gehechtheidsproblematiek

Transcriptie

1 Inhoud Signaleren van verstoord gehechtheidsgedrag Studiedag hechting 1 oktober 2010 Francien Dekker Presentatie Best practice voor het diagnosticeren van gehechtheidsproblemen bij kinderen/jongeren met een visuele en/of licht verstandelijke beperking 2 Zet hier de titel via: Beeld - Koptekst en voettekst Onderzoeksvraag Best practice: wat is dat? Wat is de best practice met betrekking tot diagnostiek bij kinderen en jeugdigen met een visuele en/of verstandelijke beperking? Zijn er aanpassingen nodig voor de specifieke doelgroep en leeftijd? Onderzoeksgroep: zes kinderen tussen de 10 en 15 jaar met een vis. en/of licht verst. beperking Een goed voorbeeld van een diagnostische procedure en diagnostische onderzoeksmiddelen, want er is - Geen helder begrippenapparaat - Geen consensus over de onderzoeksprocedure - Te weinig specifieke diagnostische onderzoeksmiddelen 3 Zet hier de titel via: Beeld - Koptekst en voettekst 4 Zet hier de titel via: Beeld - Koptekst en voettekst Definitie begrip gehechtheidsproblematiek Verwijst naar de verschillende problemen die op kunnen treden als de fase van hechting tussen ouder en kind niet of niet goed genoeg verlopen is. Twee accenten: - 1) problematisch gehechtheidsgedrag - 2) mentale processen: het intern werkmodel en mentaliserend vermogen Wat zijn signalen van (mal)adaptief hechtingsgedrag? Is het gedrag selectief? Is de ouder een veilige basis om te exploreren? Is de ouder een veilige haven om getroost te worden? Signalen zijn evidence based Signalen als rode draad bij de diagnostiek 5 Zet hier de titel via: Beeld - Koptekst en voettekst 6 Zet hier de titel via: Beeld - Koptekst en voettekst

2 Lijst Signalen Verstoord Gehechtheidsgedrag Affectie tonen Troost zoeken Hulp vragen Samenwerken Exploratie Controle Hereniging vertrouwde volwassene Reactie op vreemden Scoring 1: nagenoeg altijd normaal 2: meestal normaal 3: soms normaal, soms verstoord 4: meestal verstoord 5: nagenoeg altijd verstoord Normering: 8-16: geen verstoorde gehechtheid 16-24: mogelijk 24: waarschijnlijk 7 Zet hier de titel via: Beeld - Koptekst en voettekst 8 Zet hier de titel via: Beeld - Koptekst en voettekst AACAP onderzoeksprocedure en onderzoeksmiddelen bij RHS Direct observeren van interactie hechtingsfiguur-kind: middel: Klinische Observatie van gehechtheid (COA) Gehechtheidsgedrag als diagnostisch uitgangspunt: middel: Lijst Signalen van Verstoord Gehechtheidsgedrag Uitbreiding van typen hechtingsstoornissen met vertekening veilige basis :middel: Disturbances of Attachment Interview (DAI) Is er iets mis in de hechting? Stap 1: screening Stap 2: diagnostiek van verstoorde gehechtheid met name van gedragssignalen Stap 3: intern werkmodel en mentaliseren 9 Zet hier de titel via: Beeld - Koptekst en voettekst 10 Zet hier de titel via: Beeld - Koptekst en voettekst Stap 1 Screening STAP 2 Verdere diagnostiek Intake: zijn er aanwijzingen in de voorgeschiedenis? VOG: Vragenlijst voor Ontwikkeling en Gedrag of CBCL om de ernst van de gedragsproblemen en psychopathologie te meten Lijst Signalen van Verstoord Gehechtheidsgedrag Gehechtheidsanamnese COA DAI Kinderpsychiatrisch onderzoek Video-analyse 11 Zet hier de titel via: Beeld - Koptekst en voettekst 12 Zet hier de titel via: Beeld - Koptekst en voettekst

3 Reconstructie van het verloop van de hechting Info vanuit de theorie: hechting en ouderschap staan onder druk Verwerkingsproblemen ouder Cognitieve beperking kind Visuele beperking Hoge eisen aan de opvoedingsvaardigheden Uithuisplaatsing en discontinuïteit in de zorg Gehechtheidsanamnese Dossieranalyse en gesprek Beschermende factoren: Kind Kind heeft voldoende vitaliteit en ontwikkelt zich i.o.m. mogelijkheden Ouder - Acceptatie beperking kind na periode van rouw - Ouder kan zich verplaatsen wat kind met deze beperking nodig heeft en compenseren - Ouder kan samenwerken met hulpverleners 13 Zet hier de titel via: Beeld - Koptekst en voettekst 14 Zet hier de titel via: Beeld - Koptekst en voettekst Risicofactoren COA Kind: - ziekenhuisopnames - bepaalde syndromen met verhoogde psychische kwetsbaarheid - door visuele, verstandelijke of meervoudige beperking: moeilijk leesbare signalen van gehechtheidsgedrag Ouder - onvoldoende steun van sociaal netwerk - ouder is verminderd sensitief door onveilige hechting in combinatie met stagnatie van het rouwproces over de diagnose van het kind met een beperking -onderzoeksmiddel: Reactie op de diagnose interview Afgeleid van de Strange Situation/Vreemde Situatie Procedure Scheiding en hereniging hechtingsfiguur Reactie op milde stressvolle situatie Reactie op lichamelijk contact O en V Analyse met lijst gedragssignalen 15 Zet hier de titel via: Beeld - Koptekst en voettekst 16 Zet hier de titel via: Beeld - Koptekst en voettekst Disturbances of Attachment Interview (DAI) Interview met 11 vragen Vijf items over geen hechting geremde type Vier items over geen hechting ongeremde type Vier items over verstoorde gehechtheidsrelatie (secure base distortion) Kinderpsychiatrisch onderzoek Op basis van AACAP-richtlijnen en indeling hechtingsstoornissen Boris & Zeanah Co-morbiditeit op de reguliere wijze Gegevens multidisciplinair bespreken 17 Zet hier de titel via: Beeld - Koptekst en voettekst 18 Zet hier de titel via: Beeld - Koptekst en voettekst

4 Video-analyse Samenvatting gegevens in tabel Analyse interactie met hechtingsfiguur in licht stressvolle situatie Analyse met behulp van de Lijst Signalen Verstoord Gehechtheidsgedrag Gegevens gebruiken voor VIB +: verstoord hechtingsgedrag: score 4 en 5 +/-: soms normaal, soms verstoord: score 3 -: normaal, score 1 en 2?: twijfel Lege cel: gedrag niet geobserveerd 19 Zet hier de titel via: Beeld - Koptekst en voettekst 20 Zet hier de titel via: Beeld - Koptekst en voettekst Totaalbeeld JONGEN 13 jaar ANAM- COA DAI DAI KINDER- STO- INTAKE VIDEO LIJST NESE PLM BEG PSYCHIA RY THERA- GEDR. TER STEM PIE SIGNA LEN AFFECTIE + + +/ TROOST /- + + HULP VRAGEN /- + + SAMENWERKING /- - +/ EXPLORATIE /- +/- + CONTROLE REACTIE BIJ /- + HERENIGING REACTIE T.O.V VREEMDEN PER- CENTA GE OVER EEN KOMST Ondersteuning/begeleiding De situatie van het kind moet veilig zijn Interventie eerste keus: mogelijkheid aanbieden tot het aangaan van een hechtingsrelatie met een beschikbare en betrouwbare volwassene in het dagelijkse leven, zonder dwang. Stimuleren adaptief hechtingsgerelateerd gedrag bij het kind VIB: sensitiviteit opvoeder vergroten 21 Zet hier de titel via: Beeld - Koptekst en voettekst 22 Zet hier de titel via: Beeld - Koptekst en voettekst Stap 3 intern werkmodel en mentaliserend vermogen Attachment Story Completion Test Intake kinder (psycho)therapie - Regulatieprofiel mentalisere NPI - spelobservatie of symbooldrama - stabiliteit en perspectief Ouder: voor ouder-kindbehandeling - GBI:Gehechtheidsbiografisch Interview - PDI: Parent Development Interview Attachment Story Completion Test ofwel Story Stem Negen verhaaltjes met spelfiguren, die het kind afmaakt. Bruikbaar bij visuele en matig/licht VB Scoring IWM op basis van de vier gehechtheidsrepresentaties en problemen met regulatie van spanning en angst Coherentiescore: begrijpt het kind het conflict en kan het dat oplossen? 23 Zet hier de titel via: Beeld - Koptekst en voettekst 24 Zet hier de titel via: Beeld - Koptekst en voettekst

5 Intake therapie Is het kind in staat tot een werkrelatie? Voelt het kind zich veilig genoeg in sociale relaties en in zichzelf? Kan het kind mentaliseren? Mogelijke gevolgen van hechtingsstoornissen Verstoorde stressregulatie: primitieve patronen: fight/flight/bevriezen Problemen in de emotieregulatie Problemen in alle sociale relaties Problemen in de zelfwaardering Stagnatie van ontwikkeling van mentaliseren Mogelijke psychopathologie: zoals PTSS, depressie, persoonlijkheidsstoornissen, angststoornis, gedragsstoornis 25 Zet hier de titel via: Beeld - Koptekst en voettekst Mentaliseren: jezelf van buitenaf en de ander van binnenuit zien Met mentaliseren wordt bedoeld: het kunnen denken over het gedrag van zichzelf en van anderen in termen van veronderstelde mentale toestanden. Hierbij spelen diverse mentale processen een rol, zoals reflecteren, representeren, informatie verwerken en fantaseren. Denkwijze kind: voorlopers van mentaliseren Teleologische mode: alleen handelingen tellen Actual mode: in de realiteit: Pretend mode: in de fantasie: Mentaliseren: integratie actual en pretend mode/ realiteit en fantasie: vanaf vier jaar 28 Zet hier de titel via: Beeld - Koptekst en voettekst Stagnatie ontwikkeling denkwijze kind in een bepaalde situatie Teleologische mode: alleen handelingen tellen Actual mode: in de realiteit: veel misverstanden in de communicatie; rigide denkpatronen ;concreet denken; flashbacks bij trauma; re-enactment in relaties Pretend mode: in de fantasie: niet kunnen koppelen aan actuele emotie;gevoel van leegte; pseudomentaliseren; inhoudsloos; cliché s: het is gewoon zo 29 Zet hier de titel via: Beeld - Koptekst en voettekst Observatie spelniveau is goed middel voor onderzoek Kan het kind verbeeldend spelen en symboliseren? Kind in realiteit/actual mode: kan niet goed spelen: ordent alleen Kind in fantasie/pretend mode lost niets op: herhalend spel Kind in integratieve mode/ mentaliserend kan emoties en ervaringen verwerken 30 Zet hier de titel via: Beeld - Koptekst en voettekst

6 MBKT: Aandachtsregulatie Affectregulatie Aansluiten op regulatieprofiel kind - aanbrengen structuur in spel/verhaal - expliciteren van lichamelijke toestand,cognities en gevoelens, angst/zich bedreigd voelen, vijandige toestand Werken aan het vermogen tot contactleggen Werken aan de basis voor intentioneel gedrag - visueel en/of in gebaren meebewegen met de activiteiten kind Eigen stijl van preverbale interacties serieus nemen - beschrijven van gedrag 31 Zet hier de titel via: Beeld - Koptekst en voettekst Spelen binnen grenzen: - Scheiding fantasie en realiteit - Grenzen stellen - Meegaan in de pretend mode Werkelijkheidswaarde geven aan affecttoestanden Afstemmen en differentiëren van affect Zoeken naar eigen aandeel in contact met th. 32 Zet hier de titel via: Beeld - Koptekst en voettekst Mentaliseren Conclusies Commentaar op mentale inhouden Commentaar op mentale processen Commentaar op interactieve mentale processen Onderzoeksvraag beantwoord door best practice Nauwelijks aanpassingen nodig LSVG: evidence-based en praktisch toepasbaar Beter begrip van de problematiek Meer onderzoek nodig 33 Zet hier de titel via: Beeld - Koptekst en voettekst 34 Zet hier de titel via: Beeld - Koptekst en voettekst Scholing en training Bartimeus: training diagnostiek in voorbereiding: zie website VU: training DAI in voorbereiding NPI: ASCT fdekker@bartimeus.nl 35 Zet hier de titel via: Beeld - Koptekst en voettekst