Afscheid van je culturele thuis. Mahnaz Tabesh Oktober 2015 Radboud Universiteit Nijmegen

Maat: px

Weergave met pagina beginnen:

Download "Afscheid van je culturele thuis. Mahnaz Tabesh Oktober 2015 Radboud Universiteit Nijmegen"

Timo de Ridder
7 jaren geleden
Aantal bezoeken:

1 Afscheid van je culturele thuis Mahnaz Tabesh Oktober 2015 Radboud Universiteit Nijmegen

2 Inleiding Nooit eerder waren er wereldwijd zo veel mensen op de vlucht voor oorlog (60 miljoen; bron UNHCR) Waar vluchten ze voor: Oorlog en politiek geweld Intimidatie en agressie Natuurrampen Armoede Sociale onderdrukking (geslacht, geloof, of ras) Hoop op een beter bestaan elders in de wereld Bezetting centrale opvang september 2015;

3 Afscheid van je culturele achtergrond? Cultuur: het geheel van levenswijze die bepaalde groepen mensen ontwikkelen over een lange historische periode Tot cultuur behoren: Normen en waarden Geloofsopvattingen Taal en symbolen Denkpatroon en communicatiestijlen

4 Afscheid van je culturele achtergrond? Cultuurverschil is geen relatief maar een interactief fenomeen Onderscheid tussen culturen vindt plaats op basis meerdere dimensies: individualisme <--> collectivisme ( ik versus wij cultuur) mannelijk <--> vrouwelijkheid onzekerheid <--> machtsverschil oosterse volharding <--> westerse drang naar waarheid en onmiddellijk resultaat

5 Acculturatie als stressfactor Acculturatie: groepen en individuen met diverse culturele achtergronden die voor een langere periode met elkaar in contact komen Acculturatiestress: snelle veranderingen, conflict met de nieuwe samenleving; kan leiden tot angst, depressie en teruggetrokken gedrag Taalbarrière is een belangrijke stressor voor vele migranten en vluchtelingen in Nederland (Heuts et al 2012; Tabesh 2013).

6 Transitiefasen Fase 1 separatiefase: onthechting, oude rolpatronen loslaten, rouwen, op zoek gaan naar een nieuwe identiteit Fase 2 liminele fase: noch hier, noch daar. Veel onzekerheden, twijfels, en innerlijke vervreemding gekleurd door ambivalentie Fase 3 re-integratie fase: zich opnieuw hechten, acceptatie en aanpassing met het behoud van eigen culturele aspecten

7 Transitiefasen Succesvolle afsluiting wordt beïnvloed door diverse factoren zoals: coping- en hechtingsstijl van de persoon kenmerken van het nieuw land (bijv. begeleiding) Splitsing tussen verleden en heden kan leiden tot marginalisatie of separatie

8 Waarschuwing: Nostalgie komt bij vluchtelingen laat, en kan hen uit balans brengen op het moment dat het lijkt dat ze alles voor elkaar hebben.

9 Twee dimensionale acculturatiemodel van Berry Integratie: zowel gericht op de oorspronkelijke cultuur en groep als op de nieuwe cultuur en land Assimilatie: gericht op nieuwe cultuur en groep, afstand nemen van eigen culturele achtergrond Separatie: gericht op eigen cultuur en groep, afstand nemen van de nieuwe cultuur en groep Marginalisatie: afstand van beiden culturen en zich terugtrekken

10 In den beginne was er hechting Bowlby was degene die voor het eerst het woord hechting heeft gebruikt De neiging van ieder zoogdier om zich vanaf zijn geboorte te hechten aan zijn verzorger(s): hoe betrouwbaarder (emotioneel), beschikbaarder en veiliger deze verzorger(s) zijn, hoe veiliger de hechtingsgedrag Veilige hechtingsfiguur is sensitief en responsief

11 Hechtingsstijlen Veilige en onveilige hechting Angstige hechtingsstijllijn bestaan uit drie categorieën: Vermijdend Ambivalent Gedesorganiseerd

12 Hechting bij volwassenen Hechtingsstijl is een belangrijke factor voor de wijze waarop volwassenen met stressvolle situaties omgaan (Smeets 2010; Ravitz et al 2010; Mikulincer & Shaver 2012) Volwassenen blijven nabijheid en steun zoeken onder invloed van stress of dreiging (Stein et al 2002; Rholes & Simpson 2004; Ein-Dor et al 2011) Volwassenen maken gebruik van mentale representaties van hechtingsfiguren Hechtingssysteem kan door onveiligheid in de omgeving of traumata verstoord raken men raakt ambivalent of angstig gehecht

13 Hechting bij migranten en vluchtelingen Bij mensen die een gezonde hechtingsstijl hebben, gaat opnieuw hechten in nieuwe situaties gemakkelijker Bij migratie en vlucht komen deze aspecten nog ingewikkelder tot stand vanwege vertrouwen en veiligheidsgevoel Als de oorspronkelijke vertrouwensfiguren in het land van herkomst ook degenen zijn geweest die de onveiligheid mede veroorzaakten, dan is er ook sprake van hechtingstrauma, hetgeen het moeilijker maakt onbekenden in vertrouwen te nemen In dit geval kunnen we verwachten dat mensen de anderen in het nieuwe land, met name begeleiders, moeilijker kunnen vertrouwen

14 Hechting bij migranten en vluchtelingen Situaties die als stressvol of bedreigend worden ervaren functioneren als triggers die het hechtingssysteem activeren De tijdens vroegere hechtingssituaties ontwikkelde copingstrategieën en de ontoereikende metacognitieve vermogens worden zichtbaar Het hechtingssysteem kan veranderen wanneer men daar al gevoelig voor is en de hechtingsfiguren ontbreken, wat vaak het geval is bij vluchtelingen

15 Effect van afscheid op het leven van individu en gezin Bij vluchtelingengezinnen is er vaak sprake van traumatische ervaringen Naast hun confrontatie met geweld en traumatische gebeurtenissen belanden zij in een rouwproces en moeten zich aanpassen aan het dagelijks leven Ze hebben te maken met afscheid van eigen culturele achtergrond, vertrouwelijke relaties en sociale steun Als een of beide ouders en/of een lid van het gezin getraumatiseerd is, wordt dit nog ingewikkelder Actuele stress is van invloed op de verwerking van de oude trauma's

16 Cumulatieve stress Een combinatie van externe en interne stressoren; zowel traumatische ervaringen van het verleden als stress ten gevolge van huidige situatie in het migratie land Gevolg van cumulatieve stress is zichtbaar op drie niveaus: Individueel Gezin (niveau van gezinstaken, gezinsstructuur en gezinsrelaties) Sociaal De situatie in asielzoekerscentra, onzekerheid over sociale status en andere externe factoren in het land van aankomst bemoeilijken de situatie voor het gezin

17 Interacties binnen het gezin Kinderen van ouders die zelf onveilig gehecht zijn en onverwerkte trauma's hebben, worden vaak als gedesorganiseerd geclassificeerd De relatie tussen de hechtingspatroon van de ouders en die van hun kinderen heeft een circulaire werking Oude traumatische ervaringen van volwassenen worden door het gedrag en interactie van anderen ook bij eigen kinderen geactiveerd zicht op actuele realiteit wordt vertroebeld

18 Veranderingen in het systeem (gezin): Gezinstaken: er komen extra taken bij of oude taken verdwijnen. Kinderen krijgen hier soms extra verantwoordelijkheden Gezinsstructuur: de samenstelling van het gezin verandert, de rol van de familieleden en hun steun vervalt, grootouders- en familieleden zijn vaak in land van herkomst Gezinsrelatie: de onderlinge relaties veranderen, traumatische ervaringen kunnen een direct effect hebben op hechtingsgedrag, ouders kunnen minder responsief en sensitief reageren op hun kinderen

19 Splitsing tussen verleden en heden Emoties ten opzichte van land van herkomst en land van aankomst staan tegenover elkaar Er is fragmentatie van het levensnarratief: geen lopend en logisch verhaal Het ene wordt geïdealiseerd en het ander wordt gedevalueerd Vluchtelingen gezinnen moeten zich opnieuw aan elkaar en binnen het systeem hechten Het duurt soms lang voordat ze weten of er in een nieuwe land plaats voor hen bestaat (zowel emotioneel als pragmatisch)

20 Zich opnieuw hechten? De ervaring van contact met een veilig ander in een nieuwe hechtingsrelatie en nieuwe omgeving kan de basis vormen waaruit oude hechtingservaringen herzien kunnen worden (Bessel & van der Kolk 2012) Het vermogen om te mentaliseren kan tot ontwikkeling komen in een veilige relatie waarin: containment wordt geboden, en de gevoelens en belevingen van persoon gevalideerd worden (Fonagy 2001) Zowel veilig als onveilig gehechte mensen kunnen in situatie van psychische nood verkeren, veilig gehechte mensen zijn beter in staat om te reflecteren op hun innerlijke wereld en die van anderen

21 Hechting: waar alles om draait De rol van de begeleiding is onmisbaar Uit diverse onderzoeken is gebleken dat mensen hun begeleiders/ therapeuten in het algemeen op dezelfde manier benaderen als belangrijke hechtingsfiguren (Dozier en Trryl 1998; de Waal 2002) Deze relaties zullen het hechtingsgedrag activeren Dit uit zich in de wijze van presentatie en beleving van klachten, evenals de interactie met de begeleider en/of therapeut

22 Wat helpt? Herstel van onthechting staat centraal door: Minder zakelijk en afstandelijk Minder muren opbouwen Meer sensitief en responsief Aansluiten bij kracht en competenties en ook de meegemaakte trauma's!!!! Aansluiten bij het verhaal van vluchteling Besef van: je culturele achtergrond zal bij je dragen Het verhaal door migratie wordt niet afgesloten

23 Wat helpt niet? Aansluiten bij de belangen van maakbare en neoliberale samenleving Snelle en gedwongen integratie zonder oog voor trauma!!! Snelle en gedwongen integratie zonder oog voor de hechtingsbehoeftes!!! Eenzijdige trajecten op gang zetten met weinig aandacht voor de achtergrond en de traumatische ervaringen van de vluchteling Last but not least: mensen niet tot vlucht dwingen

Vergelijkbare documenten

Hechtingstoornissen. Karin Hermans, KJP Symposium Pedagogie opvoedingstoolbox Curaçao, 7 december 2012

Hechtingstoornissen. Karin Hermans, KJP Symposium Pedagogie opvoedingstoolbox Curaçao, 7 december 2012 Hechtingstoornissen Karin Hermans, KJP Symposium Pedagogie opvoedingstoolbox Curaçao, 7 december 2012 Hechting duurzame affectieve relatie tussen een kind en één of meer opvoeders The initial relationship