Natuur in de klas product PLUS-handleiding Spriet de slak Groep 3 en 4

Transcriptie

1 BuitenWijs samen sterk in NME BuitenWijs brengt mensen actief met het buiten in aanraking, zodat zij wijs omgaan met hun eigen leefomgeving Natuur in de klas product PLUS-handleiding Spriet de slak Groep 3 en 4

2 Dit is een NME product van BuitenWijs. BuitenWijs is een samenwerkingverband, waarbij de gemeenten Houten, Lopik, Nieuwegein en IJsselstein samen sterk in NME zijn. BuitenWijs brengt mensen actief met het buiten in aanraking, zodat zij wijs omgaan met hun eigen leefomgeving. BuitenWijs Houten NME Houten Postbus DA Houten BuitenWijs IJsselstein Gemeente IJsselstein Postbus AA IJsselstein BuitenWijs Lopik Gemeente Lopik 3411 CH Lopik BuitenWijs Nieuwegein Gemeente Nieuwegein Postbus AA Nieuwegein buitenwijs@nieuwegein.nl Colofon Copyrights BuitenWijs Jaar van uitgave 2013 Eindredactie Eduniek: Erna Bod, Tjeerd Mijnster en Nicky Mertens Illustratie Olivier Rijken Grafische vormgeving Maaike de Laat Met dank aan Eduniek / CED-groep BuitenWijs Spriet de slak 2

3 Inhoudsopgave In het kort 4 Meervoudige Intelligentie 5 Coöperatief leren 6 Woordenschat 7 ICT 10 Burgerschap 11 Samenhang in het onderwijs 12 BuitenWijs Spriet de slak 3

4 1 In het kort De PLUS-handleiding is geschreven voor scholen die de zending van BuitenWijs willen integreren in hun dagelijks lesgeven. Om dat mogelijk te maken hebben we de zending bekeken vanuit verschillende invalshoeken: 1. Meervoudige intelligentie 2. Coöperatief Leren 3. Woordenschat: kernbegrippen 4. ICT 5. Burgerschap 6. Samenhang met andere vakgebieden We beschrijven in zes hoofdstukken een aantal mogelijkheden die het gebruik van de zending in de klas kunnen verrijken. Het staat iedere leerkracht vrij die suggesties er uit te halen, die zinvol lijken. Het is geen totaalaanpak. Scholen, die het concept van Meervoudige Intelligentie in hun onderwijs een plek hebben gegeven vinden het vaak prettig als aangegeven wordt welke intelligenties in de activiteiten aan bod komen. Voor deze scholen zijn de activiteiten van de lessen geanalyseerd. Voor verdere uitwerking worden vaak ook suggesties gedaan. Sommige scholen zijn al gewend om het samenwerken van kinderen met behulp van de didactische leerstrategieën van Kagan uit te voeren. Voor deze scholen is hoofdstuk 2 een hulp: welke didactische leerstrategie kan ik hier gebruiken, zodat het alle kinderen leren van het samenwerken, zodat alle kinderen een bijdrage leveren. De begrippen die in hoofdstuk 3, woordenschat zijn genoemd zijn enerzijds te beschouwen als doelwoorden, begrippen, die na afloop gekend moeten worden. Anderzijds kunnen de beschrijvingen en woordkaartjes ook gezien worden als hulp bij het uitleggen van lastige begrippen en moeilijke woorden. De link met ICT is niet altijd uitgebreid uitgewerkt. De suggesties in dit hoofdstuk kunnen gezien worden als verrijking of als extra voor kinderen, die geboeid zijn door het thema. In het kader van Burgerschap willen scholen daar waar het kan stilstaan bij de keuzen, die kinderen en volwassenen kunnen maken. Veel thema s binnen Natuur en Milieu lenen zich voor het bewust reflecteren op gedrag en de consequenties van gedrag. In hoofdstuk 5 staan suggesties beschreven om aandacht voor Burgerschap in het gebruik van de zending vorm te geven. Een discussie houden over het thema van de zending is het functioneel toepassen van oefeningen vanuit het vakgebied taal, het lezen van een infokaart is het toepassen van vaardigheden geleerd bij begrijpend lezen, een weerbericht schrijven is een oefening in stellen. Waar duidelijke linken liggen beschrijven wij deze, zodat de samenhang met andere vakgebieden zichtbaar wordt voor u als leerkracht, maar ook voor kinderen. BuitenWijs Spriet de slak 4

5 2 Meervoudige Intelligentie De materiaalzending bestaat uit vier lessen. In alle lessen observeren de kinderen de slak en leren zo zijn kenmerken kennen. We hebben Spriet de slak voor u geanalyseerd op mogelijkheden om in de klas bewust met Meervoudige Intelligentie om te gaan. De activiteiten uit de zending zijn voor u geordend op de acht intelligenties, waarop een beroep wordt gedaan. Hiermee kunt u in de klas bewust activiteiten laten uitvoeren door kinderen vanuit de visie van het MATCHEN STRETCHEN VIEREN. Een korte toelichting op de begrippen Matchen-Stretchen-Vieren: Matchen:» Maak een match tussen de sterke en minder sterk ontwikkelde intelligentie om een ingang tot de leerstof te vinden.» Twee kinderen met verschillende intelligentieprofielen die samen werken Stretchen:» Een weinig ontwikkelde intelligentie als het ware oprekken om een evenwichtiger intelligentieprofiel te verkrijgen. Het is gericht op het bewerkstelligen van Brede ontwikkeling» Door kinderen samen te laten werken is dit gemakkelijker te bereiken Vieren:» Het uitvoeren van een opdracht die helemaal past bij de sterke intelligentie(s) van een kind. Dit is wat elk kind graag doet omdat het een sterke succeservaring oplevert. De activiteiten van de BuitenWijs materiaalzending: LES DE VOLGENDE INTELLIGENTIES KOMEN IN DE LESSEN VOOR: Les 1: Een huis voor Spriet Introductie De slakkenbak Verwerking lichamelijk-kinesthetisch/verbaallinguïstisch lichamelijk-kinesthetisch/interpersoonlijk verbaal-linguïstisch/interpersoonlijk Les 2: Slakkenonderzoek Introductie Biologisch moment Proefjes Nabespreking verbaal-linguïstisch interpersoonlijk/lichamelijkkinesthetisch/verbaal-linguïstisch interpersoonlijk/lichamelijk-kinesthetisch verbaal-linguïstisch Les 3: Slakkenwerk Slakken bekijken en nabespreking verbaal-linguïstisch Les 4: Schoonmaken en verhuizen lichamelijk-kinesthetisch Als extra dimensie kan de muzikaal ritmische intelligentie worden gebruikt door de kinderen te vragen een slakkendans te maken en uit te voeren. Nemen de kinderen en slak op de natte hand vraag hen dan hoe voelt dat,? ; de intrapersoonlijke intelligente. BuitenWijs Spriet de slak 5

6 3 Coöperatief leren De zending bestaat uit vier lessen. De kinderen worden uitgenodigd om veel samen te doen. Er wordt echter niet aangegeven hoe dit georganiseerd kan worden, welke werkvormen daarbij geschikt zijn. Het is zinvol om eventuele werkbladen van Spriet de slak in tweetallen te laten maken: door erover te spreken met elkaar leren kinderen hun gedachten onder woorden te brengen. Pas dan ervaren ze of ze het goed weten of dat ze nog onzeker zijn over hun antwoorden. Er is een grote valkuil: als niet geregeld is hoe kinderen samen werken, is het goed mogelijk om mee te liften, om het kind dat het eerst weet alle antwoorden te laten bedenken, om steeds hetzelfde kind de antwoorden te laten noteren. Dat is uitdrukkelijk niet de bedoeling van samenwerken. Dan heeft het samen werken ook geen meerwaarde. Regelen van de interactie is dus nodig. Wij gebruiken hiervoor de coöperatieve leerstrategieën van Kagan. Deze staan beschreven in zijn boek: Coöperatieve Leerstrategieën (Bazalt, 2010). Wij geven bij elke les aan welke didactische structuren geschikt zijn: LES COÖPERATIEVE WERKVORMEN Les 1: Een huis voor Spriet Introductie Verwerking Wat weet je al? : Tweepraat Tweetalcoach bij het werkblad Les 2: Slakkenonderzoek Introductie Biologisch moment Nabespreking Team woordveld als kennisoogst Vertel & vergelijk Eén blijft, drie gaan (hoe ging dat andere proefje?) Les 3: Slakkenwerk Slakken bekijken en nabespreking Binnen / buitenkring Les 4: Schoonmaken en verhuizen - BuitenWijs Spriet de slak 6

7 4 Woordenschat In de materiaalzending Spriet de slak worden begrippen als bekend verondersteld, die mogelijk niet bij alle leerlingen ook daadwerkelijk bekend zijn. Voor het zelfstandig maken van de opdrachten is het echter noodzakelijk dat kinderen de begrippen kennen. Uitbreiding van de woordenschat met ongeveer 10 woorden, die passen bij het thema van de zending is functioneel en ook haalbaar. In spelvorm kunnen de woorden vooraf bekend gemaakt worden. Daarom is een woordenlijst met omschrijvingen en gebruik in zinnen aan de materiaalzending toegevoegd. Alternatief is dat de leraar zelf de foto s maakt die bij de begrippen horen. Daarmee zijn de foto s het meest actueel en dichtbij de werkelijkheid van de kinderen. BEGRIP/WOORD FOTO VAN HET MATERIAAL DAT IN DE KLAS WORDT GEBRUIKT. IN EEN ZIN... weekdier Weekdieren zoals een slak of een kwal hebben geen botten of graten. tentakels Een slak heeft ook tentakels, dan noemen we het voelsprieten. BuitenWijs Spriet de slak 7

8 lijster Een lijster eet niet alleen wormen, ook slakken. tuinslak De tuinslak heeft altijd een mooi gestreept huisje. heesterslak De heesterslak heeft een eenvoudiger gekleurd huisje. wijngaardslak De wijngaardslak heeft een erg grote voet. naaktslak Geen huisje, dus naakt. BuitenWijs Spriet de slak 8

9 rupsband De voet van een slak lijkt op een rupsband. Woorden laten oefenen van de woorden door» Alle kaartjes door elkaar gooien en in tweetallen de goede bij elkaar te zoeken.» In tweetallen te flitsen (wat betekent...).» Mix en Ruil: kinderen hebben een kaartje in de hand. Wat is gerant denk jij? Welk woord hoort bij dit plaatje? Kaartjes ruilen en nieuw tweetal vormen.» Een legwerkje: leg woordje bij plaatje bij zinnetje en lees het daarna voor. BuitenWijs Spriet de slak 9

10 5 ICT In de materiaalzending wordt verwezen naar:» BuitenWijs Spriet de slak 10

11 6 Burgerschap Spriet de slak bevat geen burgerschapselementen. Dit is ook niet noodzakelijk. In het gebruik van deze zending kan de leerkracht de link naar burgerschap wel leggen. De E van NME (Educatie) wordt dan nadrukkelijk benoemd. De lessen gaan dan verder dan kennis en vaardigheden (inhoud, lesstof), maar richten zich vooral ook op:» Stilstaan bij gedrag en de gevolgen van dat gedrag voor zichzelf en anderen.» Kunnen kiezen voor bepaald gedrag en daarvoor dus ook zelf verantwoordelijk zijn.» Onderkennen van het leven in een samenleving van allemaal verschillende mensen, die allemaal hun eigen mening, gewoonten en wensen hebben. Om samenleven op een prettige manier te regelen zijn regels en afspraken nodig, evenals wetten waaraan ieder zich houdt. Aantippen van het burgerschapselement is mogelijk met het volgende gesprekonderwerp: Slakken in de tuin, erg vervelend voor de planten. De bladeren worden opgevreten. Wat kun je er vriendelijk- tegen doen?» Kijk eens op: BuitenWijs Spriet de slak 11

12 7 Samenhang in het onderwijs De zending kan een start zijn voor andere onderzoeksactiviteiten naar weekdieren. Kijk eens op Google naar de soorten weekdieren die er zijn en wat daarvan kenmerken zijn (kwal of inktvis b.v.). BuitenWijs Spriet de slak 12