Leskist PLUS-handleiding Alles voor een pannenkoek Groep 1-2

Transcriptie

1 BuitenWijs samen sterk in NME BuitenWijs brengt mensen actief met het buiten in aanraking, zodat zij wijs omgaan met hun eigen leefomgeving Leskist PLUS-handleiding Alles voor een pannenkoek Groep 1-2 Nieuwe methode Wilt u deze handleiding s.v.p. na gebruik terug brengen.

2 Dit is een NME product van BuitenWijs. BuitenWijs is een samenwerkingverband, waarbij de gemeenten Houten, Lopik, Nieuwegein en IJsselstein samen sterk in NME zijn. BuitenWijs brengt mensen actief met het buiten in aanraking, zodat zij wijs omgaan met hun eigen leefomgeving. BuitenWijs Houten NME Houten Postbus DA Houten BuitenWijs IJsselstein Gemeente IJsselstein Postbus AA IJsselstein BuitenWijs Lopik Gemeente Lopik 3411 CH Lopik BuitenWijs Nieuwegein Gemeente Nieuwegein Postbus AA Nieuwegein buitenwijs@nieuwegein.nl Colofon Copyrights BuitenWijs Jaar van uitgave 2011 Eindredactie Eduniek: Erna Bod, Tjeerd Mijnster, Nicky Mertens Illustraties: Olivier Rijken Grafische vormgeving Maaike de Laat Met dank aan: Eduniek BuitenWijs Alles voor een pannenkoek 2

3 Inhoudsopgave In het kort 4 Meervoudige Intelligentie 5 Coöperatief leren 9 Woordenschat 12 ICT 15 Burgerschap 16 Samenhang in het onderwijs 17 BuitenWijs Alles voor een pannenkoek 3

4 1 In het kort De PLUS-handleiding is geschreven voor scholen die de leskist van BuitenWijs willen integreren in hun dagelijks lesgeven. Om dat mogelijk te maken hebben we de leskist bekeken vanuit verschillende invalshoeken: 1. Meervoudige intelligentie 2. Coöperatief Leren 3. Woordenschat: kernbegrippen 4. ICT 5. Burgerschap 6. Samenhang met andere vakgebieden We beschrijven in zes hoofdstukken een aantal mogelijkheden die het gebruik van de leskist in de klas kunnen verrijken. Het staat iedere leerkracht vrij die suggesties er uit te halen, die zinvol lijken. Het is geen totaalaanpak. Scholen, die het concept van Meervoudige Intelligentie in hun onderwijs een plek hebben gegeven vinden het vaak prettig als aangegeven wordt welke intelligenties in de activiteiten aan bod komen. Voor deze scholen zijn de activiteiten van de lessen geanalyseerd. Voor verdere uitwerking worden vaak ook suggesties gedaan. Sommige scholen zijn al gewend om het samenwerken van kinderen met behulp van de didactische leerstrategieën van Kagan uit te voeren. Voor deze scholen is hoofdstuk 2 een hulp: welke didactische leerstrategie kan ik hier gebruiken, zodat het alle kinderen leren van het samenwerken, zodat alle kinderen een bijdrage leveren. De begrippen die in hoofdstuk 3, woordenschat zijn genoemd zijn enerzijds te beschouwen als doelwoorden, begrippen, die na afloop gekend moeten worden. Anderzijds kunnen de beschrijvingen en woordkaartjes ook gezien worden als hulp bij het uitleggen van lastige begrippen en moeilijke woorden. De link met ICT is in de leskisten voor kleuters aanzienlijk minder uitgewerkt dan in de leskisten voor midden en bovenbouw. De suggesties in dit hoofdstuk kunnen gezien worden als verrijking of als extra voor kinderen, die geboeid zijn door het thema. In het kader van Burgerschap willen scholen daar waar het kan stilstaan bij de keuzen, die kinderen en volwassenen kunnen maken. Veel thema s binnen Natuur en Milieu lenen zich voor het bewust reflecteren op gedrag en de consequenties van gedrag. In hoofdstuk 5 staan suggesties beschreven om aandacht voor Burgerschap in het gebruik van de leskist vorm te geven. Een discussie houden over het thema van de leskist is het functioneel toepassen van oefeningen vanuit het vakgebied taal, het lezen van een infokaart is het toepassen van vaardigheden geleerd bij begrijpend lezen, een weerbericht schrijven is een oefening in stellen. Waar duidelijke linken liggen beschrijven wij deze, zodat de samenhang met andere vakgebieden zichtbaar wordt voor u als leerkracht, maar ook voor kinderen. BuitenWijs Alles voor een pannenkoek 4

5 2 Meervoudige Intelligentie De leskist bestaat uit zeven lessen. In elke les wordt een ingrediënt van de pannenkoek uitgebreid besproken. In de zesde les gaan kinderen zelf pannenkoeken bakken. Het ritme en de lengte van de lessen en de volgorde zijn vrij. Bovendien is het mogelijk om excursies aan de leskist te verbinden. Ook het uitnodigen van een gast / dier in de klas behoort tot de mogelijkheden. Leerkrachten zullen deze leskist beschouwen als concrete invulling van de organisatie en het lesontwerp. Ieder kan daarom heen nog uitbreiden, maar ook inkorten. De essentie van wat geleerd en ervaren moet worden is duidelijk.. We hebben de leskist voor u geanalyseerd op mogelijkheden om in de klas bewust met Meervoudige Intelligentie om te gaan. 1. De activiteiten uit de leskist zijn voor u geordend op de acht intelligenties, waarop een beroep wordt gedaan. Hiermee kunt u in de klas bewust activiteiten laten uitvoeren door kinderen vanuit de visie van het MATCHEN STRETCHEN VIEREN. 2. We hebben daarnaast specifieke MI-activiteiten toegevoegd, waardoor kinderen de lesstof kunnen verwerken. Deze activiteiten kunnen gedaan worden als keuzeactiviteiten naast het Waterkringloop-spel. Het zijn namelijk alle verwerkingsactiviteiten. Een korte toelichting op de begrippen Matchen-Stretchen-Vieren: Matchen: Maak een match tussen de sterke en minder sterk ontwikkelde intelligentie om een ingang tot de leerstof te vinden. Twee kinderen met verschillende intelligentieprofielen die samen werken Stretchen: Een weinig ontwikkelde intelligentie als het ware oprekken om een evenwichtiger intelligentieprofiel te verkrijgen. Het is gericht op het bewerkstelligen van Brede ontwikkeling Door kinderen samen te laten werken is dit gemakkelijker te bereiken Vieren: Het uitvoeren van een opdracht die helemaal past bij de sterke intelligentie(s) van een kind. Dit is wat elk kind graag doet omdat het een sterke succeservaring oplevert. De activiteiten van de leskist: BuitenWijs Alles voor een pannenkoek 5

6 Les In de lessen zitten de volgende intelligenties Les 1 Voorkennis: - wat weet je ervan? Verbaal-linguistisch, intrapersonnlijk - voorlezen van het prentenboek Verbaal linguïstisch, visueel-ruimtelijk Les 2 - hoe wordt meel gemaakt? - Handelend omgaan met tarwehalmen en tarwekorrels Visueel-ruimtelijk, verbaal-linguistisch, logisch-mathematisch, lichamelijkkinesthetisch, naturalistisch Les 3 - waar komen eieren vandaan? - spel eieren tellen - eieren open breken - bij de kip op bezoek Visueel-ruimtelijk, verbaal-linguistisch, logisch-mathematisch, lichamelijkkinesthetisch, naturalistisch Les 4 - waar komt de melk vandaan? - toneelspel Visueel-ruimtelijk, verbaal-linguistisch, logisch-mathematisch, lichamelijkkinesthetisch, naturalistisch Les 5 - herhalen en verwoorden van kennis en begrippen Verbaal-linguistisch, visueel-ruimtelijk Les 6 pannenkoeken bakken Visueel-ruimtelijk, verbaal-linguistisch, naturalistisch, lichamelijk-kinesthetisch, logisch-mathematisch BuitenWijs Alles voor een pannenkoek 6

7 Les 7 - inrichten restaurant - kleuren, tekenen - favoriete pannenkoek Visueel-ruimtelijk, verbaal-linguistisch, lichamelijk-kinesthetisch, logischmathematisch - evaluatie intrapersoonlijk Extra: Hieronder geven we suggesties voor verwerkingsactiviteiten, die ontworpen zijn vanuit het denken in Meervoudige Intelligentie. Ook bij deze activiteiten kan het denkkader matchen stretchen vieren gebruikt worden. Kun je... Logisch-mathematisch In volgorde leggen van de plaatjes, stappen van koe naar melkpak in de winkel, van ingrediënten naar pannenkoek, etc Vergelijken van hoeveel eet dit dier (kip en koe) Visueel-ruimtelijk Boekje maken over de pannenkoek Foto s maken om de volgorde van het bakken van pannenkoeken in beeld te brengen Plaatjes verzamelen van allerlei soorten pannenkoeken, koeien, kippen, etc Verbaal-linguistisch Gesprek tussen een boer en zijn koe, tussen kip en koe, tussen ober en pannenkoeketer in restaurant Inrichten van pannenkoekenrestaurant in klas: spel Inrichten van keuken in de klas: spel Naturalistisch Excursie naar een boerderij, naar kinderboerderij, naar pannenkoekenhuis Categoriseren van gezond en ongezond eten Zaai graankorrels in een bloempot of in de tuin bij school en kijk wat er opkomt Muzikaal-ritmisch Liedjes over pannenkoeken maken/zoeken Liedjes over kippen en koeien zingen Geluidenspel maken: raad wat je hoort en het heeft met pannenkoeken bakken te maken Appelflappen uit: de reus van Stijn, De Toorts, Haarlem Bakker, wat doe je? Uit: zingen in de kring, de Toorts, Haarlem Ik ging eens om een broodje, uit: zangspelen met kleuters, Musses, Purmerend Versje leren: molen maal het koren maal het koren tot meel BuitenWijs Alles voor een pannenkoek 7

8 Lichamelijk-kinesthetisch Interpersoonlijk intrapersoonlijk de bakker bakt er broden van broden bruin en geel Bakkersmutsen maken Servetten vouwen Servettenslinger maken en ophangen in de klas Knutselen met eierkartons Molen knutselen Placemat maken Deegfiguren maken Spel: tok, tok, tok, wie ben ik? Wat zou je doen als je op een boerderij woonde? Wat zou je doen als je vader een restaurant had? Zou jij boer willen worden? Bedenk hoe jij de juf kunt verwennen met iets lekkers BuitenWijs Alles voor een pannenkoek 8

9 3 Coöperatief leren De leskist Alles voor een pannenkoek bestaat uit zeven lessen. In elke les wordt een ingrediënt van de pannenkoek uitgebreid besproken. In de zesde les gaan kinderen zelf pannenkoeken bakken. Het ritme en de lengte van de lessen en de volgorde zijn vrij. Bovendien is het mogelijk om excursies aan de leskist te verbinden. Ook het uitnodigen van een gast / dier in de klas behoort tot de mogelijkheden. Leerkrachten zullen deze leskist beschouwen als concrete invulling van de organisatie en het lesontwerp. Ieder kan daarom heen nog uitbreiden, maar ook inkorten. De essentie van wat geleerd en ervaren moet worden is duidelijk.. We hebben de leskist voor u geanalyseerd op mogelijkheden om in de klas kinderen te laten samenwerken aan de activiteiten. Soms wordt dit in de leskist beschrijving ook aangegeven (maak groepjes) Er wordt echter niet aangegeven hoe dit georganiseerd kan worden, welke werkvormen daarbij geschikt zijn. Het is zinvol om kinderen in groepjes met materialen te laten werken, omdat kinderen hun ervaringen aan elkaar verwoorden en met en van elkaar leren. Om de activiteiten goed te laten verlopen, zodat elk kind er ook iets van leert, is het goed om de interactie tussen kinderen te regelen. Wij gebruiken hiervoor de coöperatieve leerstrategieën van Kagan. Deze staan beschreven in zijn boek: Coöperatieve Leerstrategieën (Bazalt, 2010). Wij geven bij elke les aan welke didactische structuren geschikt zijn: Les Coöperatieve leerstrategieën Les 1 Voorkennis: - wat weet je ervan? TweePraat, TweeGesprek op Tijd - voorlezen van het prentenboek Meer interactie in de kring: Stijgen & Dalen, Binnen/Buiten Kring, Deel & Wissel, TweePraat, Tweetal Interview Op Tijd, Waar/Niet Waar, TweeGesprek Op tijd, Sta Op & Schuif Door Les 2 - hoe wordt meel gemaakt? - Handelend omgaan met tarwehalmen en tarwekorrels TweeGesprek Op Tijd Les 3 BuitenWijs Alles voor een pannenkoek 9

10 - waar komen eieren vandaan? - spel eieren tellen - eieren open breken - bij de kip op bezoek TweePraat Binnen/buiten Kring met eierdozen: - hoeveel eieren zitten er in, hoeveel zijn er weg? Les 4 - waar komt de melk vandaan? - toneelspel Les 5 - herhalen en verwoorden van kennis en begrippen TweePraat, TweeGesprek op Tijd Les 6 pannenkoeken bakken Les 7 - inrichten restaurant - kleuren, tekenen - favoriete pannenkoek TafelRondje per Tweetal per tweetal een staafgrafiek plakken - evaluatie Extra activiteiten : Coöperatieve Leerstrategie Plaatjes met aantal gekleurde eieren Vindplaats: Mix & ruil: - hoeveel eieren heb ik op mijn plaatje? - welke kleuren eieren zie je? - er kunnen 6 eieren in een doos. Heb jij meer o minder? BuitenWijs Alles voor een pannenkoek 10

11 Kaartjes met plaatjes en woordstroken In de Rij Op volgorde leggen (Tweetal Coach) Plaatjes en woorden bij elkaar zoeken (tweetal Coach) Werkblad met ingrediënten voor een pannenkoek: Woorden er bij stempelen Tweetal Coach TafelRondje per Tweetal Allerlei plaatjes van eten: - rubriceren in gezond/ongezond - zelf tekenen van eten in 2 kolommen (gezond/ongezond) - actief benoemen (gezond/ongezond) Tweetal Coach TafelRondje per Tweetal Mix & Ruil BuitenWijs Alles voor een pannenkoek 11

12 4 Woordenschat De leskist Alles voor een pannenkoek bestaat uit zeven lessen. In elke les wordt een ingrediënt van de pannenkoek uitgebreid besproken. In de zesde les gaan kinderen zelf pannenkoeken bakken. Het ritme en de lengte van de lessen en de volgorde zijn vrij. Bovendien is het mogelijk om excursies aan de leskist te verbinden. Ook het uitnodigen van een gast / dier in de klas behoort tot de mogelijkheden. Leerkrachten zullen deze leskist beschouwen als concrete invulling van de organisatie en het lesontwerp. Ieder kan daarom heen nog uitbreiden, maar ook inkorten. De essentie van wat geleerd en ervaren moet worden is duidelijk. In de leskist Alles voor een pannenkoek worden begrippen als bekend verondersteld, die mogelijk niet bij alle leerlingen ook daadwerkelijk bekend zijn. Uitbreiding van de woordenschat met 10 woorden, die passen bij het thema van de leskist is functioneel en ook haalbaar. We noemen ze de doelwoorden bij de leskist. In spelvorm kunnen de woorden vooraf bekend gemaakt worden. Daarom is een woordenlijst met omschrijvingen en gebruik in zinnen aan de leskist toegevoegd. begrip plaatje In een zin... pannenkoek Papa bakt pannenkoeken voor het eten meel Meel, eieren en melk moet je door elkaar roeren om een pannenkoek te bakken tarwekorrels Als de tarwekorrels helemaal plat en glad zijn noemen we dat meel BuitenWijs Alles voor een pannenkoek 12

13 Koeien melken De boer melkt de koe molen In molens werd vroeger het meel gemaakt supermarkt De supermarkt verkoopt wat je nodig hebt om pannenkoeken te bakken beslag Als je meel, eieren en melkt goed door elkaar roert krijg je beslag. Het beslag gaat met een klontje boter in de koekenpan koekenpan Een pannenkoek bak je in een koekenpan BuitenWijs Alles voor een pannenkoek 13

14 stroop Ik vind een pannenkoek het lekkerst met stroop eieren Een kip legt eieren Hoe kun je op een speelse manier kinderen actief met de begrippen in aanraking brengen? Als in de les de woorden voor het eerst gebruikt worden, het plaatje er bij laten zien en regelmatig herhalen Het woord te noemen en kinderen het juiste plaatje te laten aanwijzen. Woorden laten oefenen van de woorden door actief te benoemen Woorden actief laten gebruiken door ze in een zin te gebruiken Mix en Ruil te doen met de woordplaatjes BuitenWijs Alles voor een pannenkoek 14

15 5 ICT In de leskist Alles voor een pannenkoek doen we geen suggesties voor het gebruik van ICT. BuitenWijs Alles voor een pannenkoek 15

16 6 Burgerschap In het gebruik van de leskist Alles voor een pannenkoek kan de leerkracht de link naar burgerschapwel leggen in het maken van keuzen.. De E van NME (Educatie) wordt dan nadrukkelijk benoemd. De lessen gaan dan verder dan kennis, maar richten zich vooral ook op: - Stilstaan bij gedrag en de gevolgen van dat gedrag voor zichzelf en anderen - Kunnen kiezen voor bepaald gedrag en daarvoor dus ook zelf verantwoordelijk zijn Aanstippen van het Burgerschaps-element is mogelijk: Kiezen voor gedrag en daarvoor verantwoordelijk zijn Stilstaan bij gedrag en de gevolgen voor zichzelf en/of anderen Een kind uit je klas komt bij jullie eten en zegt: ik lust geen pannenkoeken. Je moeder vraagt: heb je wel eens geproefd? Het kind zegt nee. Wat nu? Je geeft je dikke vriendje een snoepje. Hij bedankt, want hij wil niet snoepen. Help je hem of zeg je: eet toch lekker op, joh? Wat doe je met pannenkoeken die je overhoudt? Gaan die in de afvalbak? BuitenWijs Alles voor een pannenkoek 16

17 7 Samenhang in het onderwijs De leskist kan functioneel worden ingepast in lessen die in diezelfde week gegeven worden. Er ontstaat voor kinderen dan samenhang in de lessen van de week. Dit kan ook zonder dat er gekozen wordt voor een thema-aanpak. Onderzoeksactiviteiten - koekjes bakken - proeven van etenswaren - gezond en ongezond Wat heb je nodig? Ordenen op smaak Ordenen op wel/niet gezond Ordenen in specifieke categorieën - zoet en zout Constructieve/beeldende activiteiten - knutselopdrachten - klei/brooddeeg - Bouwhoek Eten opdienen Wegen en beslag maken - Zandtafel, keukenhoek BuitenWijs Alles voor een pannenkoek 17

18 Leerlingenboekje

19 BuitenWijs