DALTON HANDBOEK. September 2016

Transcriptie

1 DALTON HANDBOEK September 2016

2 INLEIDING Voor u ligt het Dalton handboek van 2 e Daltonschool Pieter Bakkum. Dit boek is geschreven door het team van de 2 e Daltonschool en is bestemd voor (nieuwe) ouders, leerkrachten, stagiaires, bestuur, visiteurs van de Nederlandse Daltonvereniging en andere belangstellenden voor het Daltononderwijs. Graag willen we u met dit boek vooral op praktisch gebied informeren. Wat houdt Daltononderwijs in en hoe ziet dat er op onze school uit? Wat vinden de leerlingen van het onderwijs op de 2 e Daltonschool en waar zijn wij als leerkrachten trots op? In oktober 2016 heeft de MR het boek, ter informatie en instemming gelezen en besproken. Eind oktober is het gepubliceerd op onze website, Onderwijs is en blijft in ontwikkeling. Inzichten en visies op werkwijzen veranderen en dat betekent dat dit handboek regelmatig aangepast wordt. Wij wensen u veel leesplezier! Team 2 e Daltonschool Openbare basisschool voor Daltononderwijs Pagina 2

3 INHOUD DALTONHANDBOEK: HOOFDSTUK 1. DALTONSCHOOL DE 2 E DALTON Schoolgeschiedenis Missie en Visie van de 2e Daltonschool Het ontstaan van het Daltononderwijs 4 HOOFDSTUK 2. DALTONONDERWIJS OP ONZE SCHOOL De kernwaarden op de 2 e Daltonschool Zelfstandigheid Vrijheid en verantwoordelijkheid Samenwerking Effectiviteit Reflectie Leerlijnen Schoolgebouw Methodes Leerlingen Ouder(s)/verzorger(s) op onze school Ons schoolteam 10 HOOFDSTUK 3. DALTON IN DE PRAKTIJK 13 HOOFDSTUK 4. HIER ZIJN WE TROTS OP Schoolniveau Groepsniveau 32 HOOFDSTUK 5. WAAR WE NAAR TOE WILLEN 35 Bijlage 1. Leerlijnen Daltonkernwaarden Bijlage 2. Weektaken groepen 1 tot en met 8 Bijlage 3. Kijkwijzer Dalton Pagina 3

4 HOOFDSTUK 1. DALTONSCHOOL DE 2 E DALTON 1.1 Schoolgeschiedenis De 2 e Daltonschool is opgericht in 1952 en is een openbare basisschool in de Amsterdamse Apollobuurt. De school was in eerste instantie gevestigd in een houten gebouw aan de Titiaanstraat. Dit houten gebouw was een geschenk van de Scandinavische landen in het kader van de naoorlogse hulpverlening aan Nederland. Het huidige gebouw werd in 1983 in gebruik genomen. Al bij de oplevering bleek het gebouw te klein te zijn om alle leerlingen te plaatsen. Gedurende het schooljaar werden de leerlingen per bouw verspreid over drie locaties in de wijk. Een grondige verbouwing van ons hoofdgebouw vond plaats. Sinds augustus 2007 krijgen alle leerlingen van de school in één vernieuwd gebouw aan de Willem Witsenstraat les. De school viel lang onder de verantwoordelijkheid van de gemeente Amsterdam, maar sinds 2008 is het openbare bestuur verzelfstandigd en maakt de 2 e Daltonschool deel uit van het Openbaar Onderwijs aan de Amstel (OOadA), samen met alle andere openbare basisscholen in Amsterdam-Zuid en centrum. Bijna 65 jaar na de oprichting telt de school ongeveer 460 leerlingen, verdeeld over 17 groepen. Ons gehele team bestaat uit een directeur, adjunct-directeur, twee intern begeleiders, groepsleerkrachten, vakleerkrachten, interne begeleiders, een ict-medewerker, een administratief medewerker en twee conciërges. Het werken aan de Daltonkernwaarden trekt veel leerlingen. De populariteit hangt samen met de aandacht voor creativiteit, actieve ouderbetrokkenheid en de goede schoolresultaten. 1.2 Missie en Visie van de 2e Daltonschool Visie: In onze visie geven we aan hoe we ons onderwijs willen vormgeven. De beschreven uitgangspunten beschouwen we als kwaliteitscriteria waaraan we ons onderwijs in de komende periode willen toetsen. Visie op ontwikkeling en leren Elk kind is uniek en ontwikkelt zich op eigen wijze. Daar wil de 2e Daltonschool zoveel mogelijk op inzetten. De 2e Daltonschool streeft naar een doorgaande ontwikkelingslijn en een onderwijsstructuur die rekening houdt met de onderlinge verschillen tussen leerlingen. Visie op onderwijs Het onderwijs op de 2e Daltonschool levert een positieve bijdrage aan de ontwikkeling van cognitieve, creatieve en sociaal emotionele mogelijkheden van alle leerlingen. Hierbij zijn de Daltonkernwaarden samenwerking, vrijheid en verantwoordelijkheid, effectiviteit, zelfstandigheid en reflectie belangrijk. Pagina 4

5 Visie op opbrengsten van het onderwijs De 2e Daltonschool streeft ernaar dat ieder kind zich naar eigen kunnen ontwikkelt. Hierbij hebben wij hoge verwachtingen van de leerlingen. Visie op schoolklimaat en maatschappelijke positionering De 2e Daltonschool is een school, waar leerlingen graag zijn, waar zij zich veilig en gewaardeerd voelen en waar zij hun cognitieve, creatieve en sociaal-emotionele mogelijkheden optimaal kunnen ontwikkelen. Om nu in het klein en straks in het groot een actieve en positieve bijdrage te kunnen leveren aan onze veelzijdige samenleving, leren de leerlingen respect te hebben voor elkaar en op een positieve wijze om te gaan met verschillen in opvattingen, sekse en competenties. Kunst en cultuuroverdracht vindt de 2e Daltonschool belangrijk bij de ontwikkeling van leerlingen. De school heeft hoge verwachtingen van de leerlingen waarbij ieder kind de gelegenheid krijgt om optimaal te presteren. Een goed contact tussen school en ouders is hierbij van belang. De Daltonkernwaarden zijn leidend binnen het onderwijs op de 2e Daltonschool. 1.3 Het ontstaan van het Daltononderwijs Helen Parkhurst werd geboren in 1887 in de Verenigde Staten. Zij begon als leerkracht in 1904 en kreeg binnen haar onderwijspraktijk te maken met veertig leerlingen in verschillende leeftijden. Leerlingen op de ouderwetse manier lesgeven, namelijk vooral klassikaal opdreunen van wat daarvoor was voorgekauwd en uit het hoofd geleerd, wilde Parkhurst niet. Zij koos voor een aanpak van een minimum aan lesgeven en een maximum aan zelfstudie. Zij overlegde met de leerlingen over wat hun 'eigen' verantwoordelijkheid zou kunnen zijn en welke de rol van de leraar. De leerlingen beloofden dat zij aan hun taak zouden werken en die op tijd af zouden hebben. Later werden deze ideeën toegepast in de State High School in Dalton om de efficiency van het onderwijs te verhogen. Naar deze plaats is het Daltononderwijs genoemd. Helen Parkhurst legde haar gedachtegoed vast is het boek: Education on the Dalton Plan (1922). De Nederlandse Daltonidentiteit was altijd gebaseerd op drie principes, namelijk Vrijheid in gebondenheid, Samenwerken en Zelfstandigheid. Onderwijs is echter constant in ontwikkeling. De veranderingen op het gebied van de ontwikkelingspsychologie en veranderende didactische en maatschappelijke inzichten, hebben in 2012 geleid tot een kritische bezinning op de drie Daltonprincipes. Hieruit zijn nieuwe kernwaarden ontwikkeld. Deze kernwaarden zijn: zelfstandigheid, vrijheid en verantwoordelijkheid, samenwerking, effectiviteit en reflectie. Pagina 5

6 HOOFDSTUK2. DALTONONDERWIJS OP ONZE SCHOOL 2.1 De kernwaarden op de 2 e Daltonschool Zelfstandigheid Kinderen willen nieuwe dingen ontdekken, ze willen doelgericht werken aan een taak of opdracht en zijn in staat om tijdens dit leerproces begeleiding of hulp te zoeken indien noodzakelijk. Zelf actief problemen oplossen leert kinderen zelfstandig nadenken en beter begrijpen. Het werken met weektaken is binnen ons onderwijs een middel om hieraan te werken. Om de weektaak effectief in te zetten, moet de leraar zijn leerlingen goed kennen. Dan is de leerkracht in staat een takenpakket samen te stellen dat kinderen de kans geeft zelfstandig problemen op te lossen. Daardoor leren kinderen creatief te denken en te handelen. De leerling leert uiteindelijk beredeneerde keuzes te maken Vrijheid en verantwoordelijkheid Vrijheid is in onze ogen van groot belang voor de ontplooiing van de persoonlijkheid van een mens. Het kind moet de mogelijkheid krijgen om eigen keuzes te maken en eigen wegen te bewandelen. De keuzevrijheid dwingt een leerling tot het nemen van zelfstandige beslissingen die voor hem effectief en verantwoord zijn. Vrijheid betekent bij ons niet ongebondenheid. De opgegeven leerstof en de eisen die daaraan worden gesteld, de tijdslimiet, de werkafspraken en de schoolregels vormen de grenzen waarbinnen de leerlingen hun vrijheid leren gebruiken. Wij zien het als taak van de leerkracht om iedere leerling een structuur te bieden om vrijheid binnen grenzen te leren hanteren. Leerlingen krijgen de ruimte om te ontdekken en te experimenteren, maar worden tegelijk ook geconfronteerd met de relatie tussen wat ze doen en wat dat oplevert. Dat is voor leerlingen een geleidelijk leerproces, waarin zelfkennis en zelfinschatting een grote rol spelen Samenwerking In het dagelijks leven moet een mens samenwerken met andere mensen, die hij niet altijd zelf heeft gekozen. Wij vinden het belangrijk om kinderen op de basisschool te leren hoe je goed kunt samenwerken en van elkaar kunt leren. Leerlingen leren dat er verschillen bestaan tussen mensen. Ze leren naar elkaar te luisteren en respect te hebben voor elkaar. Als leerlingen met elkaar samenwerken, ontwikkelen ze sociale vaardigheden en leren ze om te reflecteren op de manier waarop ze leren, zoals het beoordelen van een eigen inbreng en die van medeleerlingen, het aangaan van de dialoog, het leren omgaan met teleurstellingen en het ervaren van een meeropbrengst uit de samenwerking. Het uiteindelijke doel is democratisch burgerschap. Onze Daltonschool is een oefenplek voor democratisering en socialisering. Pagina 6

7 2.1.4 Effectiviteit Effectiviteit staat voor doelmatig werken binnen het Daltononderwijs. Binnen ons onderwijs geeft de leerkracht de leerling verantwoordelijkheid voor zijn/haar eigen leerproces. Onze leerlingen leren hierdoor begeleiding, middelen en tijd efficiënt in te zetten. Wij vinden het de taak van de leerkracht om te zorgen voor een effectief klassenmanagement en de juiste middelen en materialen, zodat kinderen efficiënt kunnen werken en leren Reflectie Reflectiviteit, nadenken over je eigen gedrag en je eigen werk, is op onze school belangrijk. Kinderen maken bij ons vooraf een inschatting van de moeilijkheidsgraad en de tijd en middelen die ze nodig hebben voor opdrachten. Vervolgens kijken ze tijdens het werken en na afronding van opdrachten of ze effectief hebben gewerkt, wat ze geleerd hebben en wat ze eventueel anders hadden kunnen doen. Op andere aspecten van het werken in de klas wordt op een soortgelijke wijze gereflecteerd. Zo wordt geleidelijk de vaardigheid in het zelfstandig werken en het samenwerken opgebouwd. Het is de taak van de leerkracht om op zijn/haar onderwijspraktijk en professioneel handelen te reflecteren. Ook op schoolniveau vindt reflectie over de kwaliteit van het het Daltononderwijs voortdurend plaats. Bij alle Daltonkernwaarden zit een opbouw door de gehele schoolloopbaan. De ontwikkeling daarvan verloopt heel geleidelijk. Alles begint spelenderwijs bij de kleuters en van de leerlingen in de bovenbouw wordt een grote mate van zelfstandigheid en samenwerking verwacht. Meer informatie over het Dalton onderwijs is te vinden op de site van de Nederlandse Dalton Vereniging ( 2.2 Leerlijnen Voor de hierboven genoemde kernwaarden heeft de 2 e Daltonschool leerlijnen opgesteld. Deze leerlijnen geven aan wanneer wij vinden dat kinderen bepaalde vaardigheden zouden moeten beheersen en op welk niveau kinderen aan het einde van groep 8 dienen te zitten. Zie hiervoor bijlage Schoolgebouw De 2e Daltonschool is zo ingericht dat zelfstandig werken en samenwerken mogelijk is. De aula en gangen zijn ruim, waardoor werkplekken gecreëerd konden worden. Vrijwel alle lokalen hebben een aparte werkplek aangrenzend aan het lokaal en een aantal lokalen heeft een balkon, zodat leerlingen bij goed weer ook buiten kunnen werken. Pagina 7

8 2.4 Methodes Bij vrijwel alle vakken werken we met methodes. Bij de keuze van een nieuwe methode is het een uitgangspunt voor ons dat er mogelijkheden zijn voor differentiatie, zelfstandig werken en samenwerken. 2.5 Leerlingen Wij zijn trots op onze leerlingen, omdat ze sociaal, creatief, eigenzinnig, behulpzaam, zelfstandig, verantwoordelijk en/of mondig zijn. Af en toe vragen wij onze kinderen wat ze van ons (Dalon)onderwijs vinden. De uitkomsten gebruiken wij om ons onderwijs te verbeteren. Hieronder twee voorbeelden van wat kinderen schrijven. Naam: Leerling groep 5 Wat is jouw talent? tekenen Wat is een verbeterpunt van rekenen jou? Wat vind je van de 2 e Erg leuk Daltonschool? Wat vind je goed aan de 2 e Dat je er zelfstandig bent Daltonschool? Wat heb je van het Dat je moet doorzetten Daltononderwijs geleerd? Welke tip heb je voor de 2 e Mooier schrijven Daltonschool? Daltonkind: Naam: Leerling groep 5 Wat is jouw talent? Turnen Wat is een verbeterpunt van Taal en speling jou? Wat vind je van de 2 e Leuk Daltonschool? Wat vind je goed aan de 2 e Dat je veel samen werkt Daltonschool? Wat heb je van het Veel Daltononderwijs geleerd? Welke tip heb je voor de 2 e Geen Daltonschool? Daltonkind: Pagina 8

9 2.6 Ouder(s)/verzorger(s) op onze school Voorafgaand aan de schoolkeuze die ouders moeten maken, krijgen zij de gelegenheid informatiebijeenkomsten bij te wonen. Tijdens deze bijeenkomst vertellen wij wat ons Daltononderwijs inhoudt. Wij gaan er dan ook van uit dat ouders een bewuste keus maken voor Daltononderwijs. Wij verwachten betrokken ouders/verzorgers die herhaaldelijk geïnformeerd willen worden over de dagelijkse gang van zaken op school, de Daltonkernwaarden en over de ontwikkeling van hun kind(eren), zodat ze hier thuis aandacht aan kunnen besteden. Dit houdt onder andere in dat we ouders verwachten op ouderavonden, 10-minuten-gesprekken, maar ook bij voorstellingen, optredens en thema afsluitingen. Tweejaarlijks houden wij een oudertevredenheidsonderzoek waarin ouders hun mening kunnen geven over allerlei zaken betreffende school, zoals het (Dalton)onderwijs, veiligheid en communicatie. De mening van ouders vinden wij belangrijk en daarom vragen wij onze ouders/verzorgers wat ze van ons (Dalon)onderwijs vinden. De uitkomsten gebruiken wij om onze schoolorganisatie en ons onderwijs te verbeteren. Hieronder twee voorbeelden van wat ouders/verzorgers schrijven. Waarom hebt u voor onze school gekozen? Wat ziet u terug van het Daltononderwijs op onze school? Bent u thuis met het Daltononderwijs bezig en zo ja, hoe? Op welke manier bent u betrokken bij de school? Wat zou u zelf omschrijven als uw talent? Heeft u tips voor de 2 e Daltonschool? Eventuele andere opmerkingen: Vragenlijst Daltonouder: Ingevuld door een vader, 3 kinderen op school School met breder leerlingen bestand, prettige sfeer, combinatie van zelfstandig leren werken maar wel voldoende begeleiding en aandacht voor het behalen van resultaat. De taakindeling per week, het maatjeswerk, de daltonochtenden nee Klassenouder, ouderraad, sinterklaastoneel Ik kan goed problemen anaylseren en cratieve oplossingen bedenken met oog voor verschillende kanten van een verhaal Zorg voor een veilige omgeving tijdens de overblijf. Kan er niet een vertrouwd aanspreekpunt (leerkracht per overblijf zijn)? Ik merk dat er al heel veel dingen verbeterd op school zijn het afgelopen jaar, waaronder de communicatie. Ga zo door! Pagina 9

10 Waarom hebt u voor onze school gekozen? Wat ziet u terug van het Daltononderwijs op onze school? Vragenlijst Daltonouder: Ingevuld door een moeder, 2 kinderen op school 1) Het schoolsysteem 2) dichtbij 3) creatieve / open uitstraling De planning van de weektaken, niet alles klassikaal maar taken worden op niveau van het kind aangeboden. Dat de zelfstandigheid van het kind hiermee bevorderd wordt. Bent u thuis met het Daltononderwijs bezig en zo ja, hoe? Op welke manier bent u betrokken bij de school? Wat zou u zelf omschrijven als uw talent? Heeft u tips voor de 2 e Daltonschool? Nee Klassenmoeder (team) coaching, verbinden van mensen aan elkaar Wat ik had verwacht is dat er meer gedaan zou worden met het leren tussen jong en oud: dat de oudere groepen, de kids uit de jongere groepen dingen leren. Ik had ook verwacht dat er meer uitjes zouden zijn naar alles wat Amsterdam aan cultuur te bieden heeft. Een informatie app waarin je van elke klas op de hoogte wordt gehouden wat er gebeurt (activiteiten, klassenlijst, foto s, wanneer hulpouders nodig etc.) de klas en waar ouders makkelijk zaken kunnen delen. Eventuele andere opmerkingen: Wij zijn reuze blij met de school en we zien echt dat de school zich enorm positief ontwikkelt! 2.7 Ons schoolteam Wij vinden een goed en veilig pedagogisch klimaat belangrijk. Leerlingen moeten zich prettig en veilig voelen op school. De leerkrachten zijn leidend in het creëren van dit klimaat en hebben een voorbeeldfunctie in dezen. Er zijn duidelijke afspraken waar leerlingen zich aan moeten houden. De leerlingen worden zoveel mogelijk positief benaderd en leerlingen krijgen feedback op hun gedrag. Dit geldt ook voor de teamleden onderling. Wij zien een goed en veilig pedagogisch klimaat als voorwaarde om te kunnen weken aan de Daltonkernwaarden. Alle leerkrachten hebben het Daltoncertificaat of gaan deze de komende jaren behalen. Pagina 10

11 De leerkracht stimuleert leerlingen tot zelfstandig werken en samenwerken. De leerkracht leert de leerlingen vaardigheden als uitgestelde aandacht en vaardigheden die het samenwerken bevorderen. We geven instructie vanuit het principe van algemeen naar specifiek. We stellen onszelf geregeld de vraag: Wat past bij onze Daltonvisie, deze groep en wat past bij deze leerling? Ons handelen wordt afgestemd op de antwoorden op deze vragen. Hierdoor is er sprake van differentiatie en afstemming. We gebruiken daar waar nodig ondersteunende middelen om leerlingen te helpen zelfstandig te werken, zoals het verkeerslicht en de dag/weektaak. Ook de vakleerkrachten (beeldende vorming, bewegingsonderwijs, muziek en Engels) besteden aandacht aan de Daltonkernwaarden. Zo maken zij gebruik van samenwerkopdrachten waarbij de leerlingen afhankelijk zijn van elkaar. De leerlingen leren opdrachten volledig zelfstandig uit te voeren en om te gaan met uitgestelde aandacht. Binnen het team zijn de Daltonkernwaarden leidend. We streven naar effectieve samenwerking tussen personeelsleden en binnen grenzen krijgen leerkrachten ruimte om hun onderwijsinhoud vorm te geven. De directie wil werken met korte, directe lijnen en onderwijsinhoud leidend laten zijn. Ook in de aansturing van en het werken binnen het team moeten de Daltonkernwaarden leidend zijn. Er wordt op een effectieve manier samengewerkt en er wordt verantwoordelijkheid bij de personeelsleden gelegd. Hier is de organisatiestructuur van de expertgroepen een voorbeeld van. Het middenmanagement tussen directie en leerkrachten, bestaande uit twee bouwcoördinatoren, is verdwenen. Er zijn 9 Expertgroepen ingesteld op verschillende onderwijsinhoudelijke gebieden: Dalton, Pedagogisch Klimaat, Taal, Rekenen, Lezen, ICT, Engels, Cultuur en Meer- en Hoogbegaafdheid (MB-HB). Directie overlegt nu rechtstreeks met de experts (afzonderlijk en een aantal keren per jaar gezamenlijk) en de IB-ers (tweewekelijks). Voordat een functioneringsgesprek met een leerkracht plaatsvindt, legt de directie ook een lesbezoek af. Bij dit lesbezoek maakt de directie naast de reguliere kijkwijzer ook gebruik van een kijkwijzer Dalton (zie bijlage 2). De mening van leerlingen en ouders/verzorgers vinden wij belangrijk, de mening van teamleden vinden wij eveneens zeer belangrijk. Om deze reden vragen wij teamleden ook om vragenlijsten in te vullen. De uitkomsten gebruiken wij om onze schoolorganisatie en ons onderwijs te verbeteren. Hieronder twee voorbeelden van ingevulde vragenlijsten. Naam: Geraldine de Joncheere Daltonteamlid Functie: Leerkracht plusklas, leerkracht groep 7 Waarom werk jij op een Ik wil zelfstandige, vrije, zelfverzekerde en respectvolle kinderen Daltonschool? doen opgroeien en ik geloof dat dalton- (of daltonachtig) Op welke manier geef jij het Daltononderwijs vorm? Wat is jouw talent? Wat is een verbeterpunt van onderwijs daaraan kan bijdragen. Credo: doe niets zelf wat de kinderen kunnen doen. Vrijheid geven, zelfstandigheid bevorderen, eigen mening respecteren, Improviseren, snel werken, komen tot de kern, schrijven Tijdsplanning en in de gaten houden van afspraken. Pagina 11

12 jou? Waar ben je qua Daltononderwijs op onze school trots op? Heb je een tip voor de expertgroep Dalton? Subtieler communiceren, niet te direct. Ik ben er trots op dat onze kinderen meestal écht goed kunnen en willen - samenwerken, elkaar kunnen en willen helpen, elkaar kunnen en willen aanspreken op gedrag. Communiceer goed met het team en geef veel goede voorbeelden en praktische tips uit de praktijk. Dus niet alleen de theorie en woorden. Inspiratie geven door praktische ideeën. Naam: Functie: Monica de Wit IB Daltonteamlid Waarom werk jij op een Daltonschool? Op welke manier geef jij het Daltononderwijs vorm? Wat is jouw talent? Wat is een verbeterpunt van jou? Waar ben je qua Daltononderwijs op onze school trots op? Heb je een tip voor de expertgroep Dalton? Omdat mijn visie op het onderwijs aansluit bij de kernwaarden van het Daltononderwijs. Door het samenwerken met de collega s, gericht op de zorg en onderwijsinhoud in de praktijk (pedagogisch en didactisch handelen). Daarnaast het bijhouden van wat hiervoor nodig is. Verbinden en motiveren Te veel willen en kunnen Zie ingeleverde bijlage: dalton trots op IB M.b.t. punt Borgen van afspraken: directie, intern begeleiders, leden Dalton expertgroep zullen met kijkwijzers Dalton bekijken of gemaakte afspraken nageleefd worden. Behalve de borging, of voordat we dit punt kunnen gaan borgen, graag van te voren ook bekijken hoe en wanneer we dit alles gaan doen (implementatiefase), tijd vrij maken om ook stil te staan bij wat goed gaat en wat beter kan (evalueren). Pagina 12

13 HOOFDSTUK 3. DALTON IN DE PRAKTIJK Binnen de dagelijkse praktijk van de school, zien we de Daltonkernwaarden duidelijk aanwezig. Hieronder volgt de omschrijving hoe deze dagelijkse praktijk er in de verschillende groepen op de 2 e Daltonschool uitziet. GROEPEN 1 EN 2 Dagritme Kleuren van de week Iedere dag wordt begonnen met een korte bespreking van de dag en het dagritme. Het dagritme wordt visueel van boven naar beneden, weergegeven. Leerlingen leren hierdoor hoe de dag verloopt, het biedt ze structuur en ze leren hoeveel tijd bepaalde activiteiten duren. Dit is leerzaam bij het leren plannen en organiseren van eigen werk. Het hulpje van de dag is verantwoordelijk voor het verzetten van een pijl. Op deze manier weten de leerlingen bij welke activiteit de groep is. Iedere dag heeft een kleur. Zo leren jonge leerlingen de structuur van de week kennen wat hen helpt bij het maken van een planning. Uitgestelde aandacht Om vanuit de Daltonkernwaarden te kunnen werken, moet een leerling om kunnen gaan met uitgestelde aandacht. In alle groepen wordt hiervoor een verkeerslicht gebruikt (verschijningsvorm kan per groep variëren). In de onderbouw zijn de volgende afspraken gemaakt: ROOD: - Voordat het verkeerslicht op rood gaat, krijgen de leerlingen gelegenheid de spullen die zij nodig hebben te pakken en hun werk te organiseren. - Als het licht op rood staat mogen de leerlingen niet lopen (alleen toegestaan voor toiletbezoek). - Als het licht op rood staat moet het echt stil zijn. Samenwerken is tijdens rode takentijd dus niet mogelijk. - De leerlingen mogen de leerkracht en elkaar niet storen. - De leerkracht neemt de tijd om te observeren, indien nodig leerlingen te begeleiden en om korte instructies te geven. - Het maximale geluidsniveau voor de leerlingen is niveau 0 (Geen stem, zie geluidsmeter). Voor de leerkracht is dit stemniveau 1 (Zachte stem, zie geluidsmeter). Pagina 13

14 ORANJE: - De leerlingen storen de leerkracht niet. - De leerlingen mogen lopen door de klas om materiaal te pakken. Ze mogen ook wisselen van activiteit. Dit geven ze aan op het digitale keuzebord. - Heeft een leerling een probleem/vraag, dan mag hij zij dit met een ander medeleerling bespreken. Kan deze leerling niet helpen, dan geeft hij/zij aan dat het een vraag heeft voor de leerkracht. Hij/zij hangt een foto onder het vraagteken op het whitebord. De leerkracht bepaalt wanneer deze leerling geholpen wordt (uitgestelde aandacht). Ondertussen gaat de leerling een andere betekenisvolle activiteit doen. - Mocht de leerkracht, om welke reden ook, even niet beschikbaar zijn, dan geeft hij/zij dit aan met behulp van de rode ketting. - Opdrachten met maatjes kunnen uitgevoerd worden. - Er zijn gangkaarten voor leerlingen die op de gang willen werken. - Het geluidsniveau is maximaal niveau 1 (Zachte stem, zie geluidsmeter). GROEN: - De leerkracht is beschikbaar voor alle leerlingen. Mocht de leerkracht, om welke reden ook, even niet beschikbaar zijn, dan geeft hij/zij dit aan met behulp van de rode ketting. - Leerlingen vragen, indien nodig, eerst hulp aan een medeleerling, alvorens zij de leerkracht om hulp vragen. - Als een kind een vraag heeft, geeft hij/zij dit aan met een foto onder het vraagteken op het whitebord. De leerkracht bepaalt wanneer het kind geholpen wordt (uitgestelde aandacht). De leerling gaat ondertussen verder met betekenisvol werk. - Leerlingen mogen lopen door het lokaal. Ze mogen ook wisselen van activiteit. Dit geven ze aan op het digitale keuzebord. - Leerlingen mogen samenwerken. - Het geluidsniveau is maximaal niveau 2 (Groepjesstem, zie geluidsmeter). - De leerkracht geeft individueel feedback op de planning en uitvoering van taken op de weektaak. Stilteteken Wij verwachten dat het merendeel van alle leerlingen uit de groepen 1 ongeveer 10 minuten om kan gaan met uitgestelde aandacht. Rode en oranje takentijd mag dus ongeveer deze tijd beslaan. Wij verwachten dat het merendeel van alle leerlingen uit de groepen 2 ongeveer 15 minuten om kan gaan met uitgestelde aandacht. Rode en oranje takentijd mag dus ongeveer deze tijd beslaan. Om op een effectieve manier de aandacht van de hele groep te krijgen, maakt de leerkracht gebruik van een stilteteken. Het teken wisselt per bouw. Voor de groepen 1 en 2 geldt: De leerkracht klapt 3 keer en zegt: Handen omhoog, handen in de zij en luister even naar mij. Leerlingen doen de handen omhoog en de handen in Pagina 14

15 Geluidsmeter de zij en worden stil. Om effectief te kunnen werken, wordt in alle groepen een geluidsmeter gebruikt. De leerkracht geeft aan welke stem van toepassing is bij een bepaalde activiteit. De leerkracht geeft voorafgaand aan de activiteit aan welk geluidsniveau van toepassing is. Verantwoordelijkheid Zelfstandigheid Alle leerlingen dragen zorg voor hun omgeving. Ze leren dat we er samen verantwoordelijk voor zijn dat alle leerlingen het fijn hebben op school. Ze voeren huishoudelijke taken binnen en buiten de klas uit. Hoe leerkrachten dit organiseren (dagelijks huishoudelijke taken, klassendienst, enzovoort), bepalen zij zelf. Leerlingen pakken materialen zoveel mogelijk zelf. Hierbij wordt geleerd voorzichtig en zuinig met materialen om te gaan. Alle leerkrachten hebben oog voor de gedeelde verantwoordelijkheid voor de (school)omgeving en bespreken dit met de leerlingen. Indien nodig, wijzen ze leerlingen op hun verantwoordelijkheden. Leerkrachten zijn verantwoordelijk voor het inrichten van een opgeruimde, rijke leeromgeving. Voor de gezamenlijke ruimtes zijn afspraken gemaakt. Leerlingen en leerkrachten letten er onder andere op dat jassen en tassen netjes opgeruimd en opgehangen worden. De stoelen in de gangen worden s morgens van tafel gehaald en er s middags weer opgezet. Afval wordt in de prullenbakken gegooid en als er per ongeluk toch iets ligt, wordt dit opgeruimd of gemeld bij de conciërges. Alle leerlingen werken op de 2e Daltonschool met een weektaak (zie bijlage 3). Als vanzelfsprekend is er een opbouw qua werkwijze. Van leerlingen in groep 1 hebben wij andere verwachtingen wat plannen, uitvoeren en evalueren van de taken op de weektaak betreft, dan van leerlingen in groep 8. De 2e Daltonschool gaat uit van de benadering van algemeen naar specifiek. Het merendeel van de groep werkt aan dezelfde (ambitieuze) taken (doelen) op de weektaak. Voor enkele leerlingen worden aparte weektaken opgesteld. Differentiatie is dus mogelijk. Bij het samenstellen van de weektaak wordt bekeken aan welke doelen er een bepaalde periode gewerkt wordt. Hierbij wordt gekeken naar de doelen van de leerlijn en ook naar de Daltonleerlijnen. Deze leerdoelen staan vermeld op de weektaak. In groep 1 en 2 zijn de volgende afspraken gemaakt: Op maandag legt de leerkracht de doelen en de daarbij horende taken van de week uit. De leerlingen plannen de verschillende taken voor de hele week in. Pagina 15

16 Dit doen ze door met grijs potlood een kruis te zetten bij de dag waarop ze de taak willen maken. Maatjestaken worden samen met het maatje gepland. Leerlingen leren op deze manier te overleggen wanneer ze samen aan de taak gaan werken. Als ze het niet met elkaar eens worden, moeten ze proberen consensus te bereiken. Hierbij kan de leerkracht begeleiden. Op de dag dat ze een taak gepland hebben, gaan ze deze taak maken. De leerlingen mogen zelf kiezen of ze dat in de ochtend of de middag doen. Leerlingen die geen taak hebben gepland mogen zelf een activiteit kiezen met behulp van het digitale keuzebord. De leerkracht geeft op maandag eveneens aan hoe reflectie plaatsvindt. Het kan voorkomen dat leerlingen de taak aan de leerkracht of een medeleerling moet laten zien, voordat ze mogen afkleuren, maar het kan ook zijn dat de leerkracht het vertrouwen bij de leerling neerlegt en de leerling zelf mag nakijken, beoordelen en afkleuren. Het afkleuren doen de leerlingen met de kleur van de dag waarop de taak gemaakt is. Op deze manier kan op vrijdag worden bekeken hoe de planning en uitvoering van taken is verlopen. Dit geeft de leerling aan met een smiley. De leerkracht kan hierbij de volgende vragen stellen; Is het gelukt de planning te volgen? Wat is eventueel de reden dat dit niet gelukt is? Is dat een goede reden? Wat kan de leerling de volgende keer anders doen? Waar is de leerling trots op? Enzovoort. De leerkracht kan dit in de vorm van individuele leerlinggesprekken doen, maar ook klassikaal. Als een kind nieuw op school komt, wordt het gekoppeld aan een andere kleuter. Met deze kleuter maakt de nieuwe leerling onder andere zijn/haar taak van de weektaak. De kleuter kan helpen bij het leren plannen, het pakken van materialen, het uitvoeren van de taak, het opruimen van alle spullen en het reflecteren. De nieuwe leerling begint met 1 taak waarbij het inkleuren van de dagen en het kruisje zetten (plannen) van de taak geleerd wordt. Als de leerling eraan toe is, worden andere taken toegevoegd. Wij verwachten dat een kind van 4 jaar gemiddeld genomen aan 3 doelen en dus 3 taken per week. Gezien ons ambitieniveau treven wij ernaar dat leerlingen na ongeveer 4 weken onderwijs, deze 3 taken kan maken. Als vanzelfsprekend wordt bekeken wat een kind aankan. Differentiatie in niveau, hoeveelheid en tempo is mogelijk. Voor groep 2 geldt qua plannen, uitvoeren en reflectie hetzelfde als voor de leerlingen uit groep 1. Hierbij merken we wel op dat we er van uitgaan dat een kind uit groep 2 minder begeleiding/sturing van de leerkracht nodig heeft bij het plannen, uitvoeren en reflecteren van de taken. Wij verwachten dat een kind uit groep 2 gemiddeld genomen aan 5 doelen en dus 5 taken per week kan werken. Hierbij zit structureel een samenwerkopdracht met een maatje. Alle taken hebben zoveel mogelijk betrekking op het thema. De weektaken gaan na afsluiting van een thema mee naar huis, zodat ouders kunnen zien Pagina 16

17 aan welke doelen de leerlingen hebben gewerkt, hoe het plannen verloopt en welke taken de leerlingen hebben gemaakt. Samenwerken Op de 2e Daltonschool wordt met maatjes gewerkt. Aan de ene kant is dit pedagogisch van aard. Leerlingen helpen elkaar, ze dragen zorg voor elkaar, ze staan samen in de rij, enzovoort. Aan de andere kant is dit didactisch van aard. Leerlingen kunnen samen aan een bepaald leerdoel werken. Hierbij leren ze diverse rollen te hanteren, naar elkaar te luisteren, elkaar aan te vullen, enzovoort om uiteindelijk samen een bepaald doel te bereiken. In de groepen 1 en 2 worden de maatjes met foto s aangeduid. We noemen dit de Daltonmaatjes. Deze maatjes wisselen om de week. Hierbij is sprake van een rouleersysteem, zodat de leerlingen leren met verschillende leerlingen samen te werken. Twee keer per jaar mogen de leerlingen zelf een maatje kiezen. Het is aan de leerkracht wanneer dit gebeurt. Op de weektaak staat altijd minstens 1 maatjestaak. Hierbij is het belangrijk dat dit een opdracht is waarbij de leerlingen elkaar nodig hebben en van elkaar afhankelijk zijn. Bij het plannen van de weektaak is overleg tussen de maatjes noodzakelijk. Op de 2e Daltonschool ligt de nadruk in het begin van de schoolcarrière vooral op pedagogische aspecten van samenwerken. We leren de leerlingen om andere leerlingen om hulp te vragen, hulp te bieden en zorg te dragen voor elkaar. Bijvoorbeeld bij het aan en uitkleden, rits dichtmaken, veters strikken, helpen met een taak of het openen van een beker. De maatjes lopen ook naast elkaar in de rij, gaan samen naar de gymzaal, enzovoort. We leren de leerlingen dat we er samen verantwoordelijk voor zijn dat iedereen het fijn heeft op school. De didactische aspecten zien we terug bij de maatjestaken op de weektaak. Leerlingen leren samen te overleggen wanneer ze de taak maken, bij onenigheid hierover proberen ze consensus te bereiken. Ze leren een taak samen uitvoeren. Ze mogen hierbij taken en rollen verdelen. Ook leren de leerlingen samen te reflecteren. Wat ging goed? Wat kon beter? Waar zijn we trots op. De leerkracht zal hierbij in het begin wat meer begeleiding bieden. Naarmate leerlingen dit vaker hebben gedaan, zal minder begeleiding van de leerkracht nodig zijn. Coöperatieve werkvormen Er is een wezenlijk verschil tussen samenwerken en coöperatief leren. Onder samenwerken verstaan we dat leerlingen samen aan een opdracht werken, elkaar helpen en rekening houden met elkaar. Dit betekent dat je je verantwoordelijk voelt voor je medeleerlingen en voor de sfeer in de groep en dat je respect hebt voor elkaar. De leerlingen kunnen elkaar om hulp vragen en zijn dan ook gewend om elkaar te helpen. De leerlingen die hier moeite mee hebben, worden begeleid door de leerkracht. Tijdens het zelfstandig werken is de leerkracht een begeleider en observator en geeft hij of zij de verantwoordelijkheid aan de leerlingen. Ook problemen in de sociale sfeer proberen de leerlingen in eerste instantie zelf op te lossen. Indien nodig Pagina 17

18 helpt de leerkracht bij dit proces. Onder coöperatief leren verstaan we dat de leerlingen bewust samen aan een opdracht werken, waarbij van een ieder een zelfde mate van betrokkenheid, verantwoordelijkheid en inzet wordt verwacht, aangezien de samenwerking tot één resultaat moet leiden. Dit kan in tweetallen en in kleine groepjes. Bij coöperatief leren is samenwerking het voornaamste doel van de opdracht. Echt goed samenwerken leer je niet zomaar, hier wordt door de leerkrachten al vanaf groep één structureel veel aandacht aan besteed. Wij vinden het belangrijk dat leerlingen van en met elkaar leren op alle niveaus. Samen weet je meer. Coöperatieve werkvormen tijdens instructie Tijdens de meeste instructies wordt gebruik gemaakt van denken-delenuitwisselen. Als de leerkracht een vraag stelt wordt dit vaak toegepast. De leerlingen moeten eerst in alle stilte er zelf over nadenken. Daarna delen ze het met een maatje en vervolgens worden de ideeën klassikaal of groepsgewijs uitgewisseld. Verder wordt daarbij ook vaak de werkvorm om de beurt toegepast. Als de leerlingen gaan delen dan noemen ze daarbij om de beurt een antwoord. Deze werkvormen passen we toe zodat alle leerlingen actief betrokken zijn. Het aanleren van coöperatieve werkvormen. Het coöperatief leren maken we concreet door het gebruik van de coöperatieve werkvormen. Het voordeel van deze werkvormen is dat ze toe te passen zijn bij de verschillende vakken en de meeste werkvormen zijn eenvoudig van structuur. In totaal gaan wij binnen de hele school minimaal 17 coöperatieve werkvormen hanteren. De leerlingen uit de groepen 1 en 2 maken kennis met de volgende coöperatieve werkvormen. Leerjaar 1 2 Werkvorm Imiteer *! Om de beurt *! Binnen- en buitenkring *! Denken-delen uitwisselen * Wandel-wissel uit/ * ik zoek iemand die Puzzels * *= Wordt in dat leerjaar aangeboden!= Wordt in dat leerjaar door de meeste leerlingen beheerst Keuzevrijheid De inzet van coöperatieve werkvormen wordt in schooljaar geïmplementeerd. Groep- of leerjaar doorbroken samenwerken wordt wel gedaan, maar dat kan verder uitgewerkt worden. Dit is een aandachtspunt en is opgenomen in het Daltonactieplan. De leerlingen van groep 1 en 2 mogen naast het maken van de taken, activiteiten kiezen van het digitale keuzebord. Hier hebben ze de vrijheid om Pagina 18

19 zelf een keuze te maken voor bepaalde activiteiten. Leerlingen krijgen de mogelijkheid om zelf hun werkplek te kiezen. De leerkracht is vrij om afspraken te maken over de werkplekken in de klas. Voor het in de aula en op de gang werken zijn duidelijke afspraken gemaakt. De volgende afspraken gelden voor de groepen 1 en 2: De onderbouw werkt met 10 aulapassen (2 per groep) voor de gezamenlijke kleutertafels en kleuterstoelen in de aula. Leerlingen mogen in de klas aangeven als ze een opdracht of taak in de aula willen doen of maken. Dit noteren ze op het digitale keuzebord. Ze nemen de aulapas mee naar hun werkplek. Mochten leerlingen in de hoeken willen werken op de gang, dan geven ze dit aan op het digitale keuzebord. Hiervoor gebruiken zij geen gangpassen. De aula wordt gezien als oranje-gebied. Dit wordt visueel weergegeven. De leerlingen weten dat er zachtjes met elkaar gepraat mag worden (stemniveau 1). Je werkt aan de opdracht/taak en wandelt daarbij niet (zo min mogelijk). Als de leerlingen klaar zijn met de taak of opdracht, ruimen ze hun spullen op, hangen de aulapas terug en gaan naar de klas. Daar geven ze op het digitale keuzebord aan dat ze niet meer in de aula zijn. Positief gang- of aulagedrag wordt beloond met complimenten. Mocht het voorkomen dat een kind zich niet aan de afspraken houdt, dan krijgt de leerling een waarschuwing van een teamlid. Het kan zijn dat een teamlid een kind terugstuurt naar de klas. De consequentie kan onder andere zijn, dat de leerling tijdelijk niet in de gang of aula kan werken en dat het zijn/haar taken in de klas maakt. GROEPEN 3 TOT EN MET 8 Dagritme Kleuren van de week Iedere dag wordt begonnen met een korte bespreking van de dag en het dagritme. Het dagritme wordt in de groepen 3 en 4 visueel van boven naar beneden, weergegeven. In de groepen 5 tot en met 8 wordt dit tekstueel weergegeven. Leerlingen leren hierdoor hoe de dag verloop, ze zien wanneer er instructies zijn, het biedt ze structuur en ze leren hoeveel tijd bepaalde activiteiten duren. Dit is leerzaam bij het leren plannen en organiseren van eigen werk. Iedere dag heeft een kleur. Zo leren jonge leerlingen de structuur van de week kennen en het helpt oudere leerlingen bij het maken van een planning. Pagina 19

20 Uitgestelde aandacht Om vanuit de Daltonkernwaarden te kunnen werken, moet een leerling om kunnen gaan met uitgestelde aandacht. In alle groepen wordt hiervoor een verkeerslicht gebruikt (verschijningsvorm kan per groep variëren). Voor de groepen 3 zijn de volgende afspraken gemaakt: ROOD: - Voordat het verkeerslicht op rood gaat, krijgen de leerlingen gelegenheid de spullen die zij nodig hebben te pakken en hun werk te organiseren. - Als het verkeerslicht op rood staat mogen de leerlingen niet lopen of samenwerken. De leerlingen zijn stil. - De leerlingen mogen de leerkracht en elkaar niet storen. - Leerlingen kunnen altijd verder met betekenisvol werk. - De leerkracht neemt de tijd om te observeren, indien nodig leerlingen te begeleiden en om korte instructies te geven. - Het maximale geluidsniveau voor de leerlingen is niveau 0 (Geen stem, zie geluidsmeter). - Leerlingen wordt vanaf groep 3 geleerd om tijdens rode takentijd niet naar de WC te gaan. - Het maximale geluidsniveau voor de leerlingen is niveau 0 (Geen stem, zie geluidsmeter). Voor de leerkracht is het maximale geluidsniveau niveau 1 (Zachte stem, zie geluidsmeter). ORANJE: - De leerlingen storen de leerkracht niet. - De leerlingen mogen lopen door de klas om materiaal te pakken. - De leerlingen mogen zachtjes met hun buurman of buurvrouw overleggen over de taken. - De leerkracht neemt de tijd om te observeren, indien nodig leerlingen te begeleiden (hulprondes) en om korte instructies te geven. - De leerlingen geven d.m.v. hun blokje aan of ze een vraag voor de leerkracht hebben. Deze vraag kan tijdens een hulpronde van de leerkracht beantwoord worden. - Het Daltonblokje ligt altijd op de tafel van de leerlingen. Rood: ik wil niet gestoord worden. Groen: een ander mag mij iets vragen. Pagina 20

21 ?: Ik heb een vraag voor de leerkracht. - Leerlingen kunnen altijd verder met betekenisvol werk. - Tijdens hulprondes beantwoordt de leerkracht vragen, geeft individuele hulp en tekent af. - Tijdens oranje takentijd kunnen maatjesopdrachten in dek las, op de gang of in de aula (6-8) worden gedaan. - Er zijn gangkaarten voor leerlingen die op de gang willen werken. - Het geluidsniveau is maximaal niveau 1 (Spionnenstem, zie geluidsmeter). GROEN: - De leerkracht is beschikbaar voor alle leerlingen. Dit kan met behulp van een blokje, maar de leerlingen mogen ook naar de leerkracht als zij aan het bureau zit. Er mogen niet meer dan 3 leerlingen bij het bureau staan. - Leerlingen vragen, indien nodig, eerst hulp aan een medeleerling, alvorens zij de leerkracht om hulp vragen. Met behulp van de blokjes geven leerlingen aan of ze al dan niet gestoord kunnen worden door andere leerlingen. - Leerlingen geven met behulp van hun blokje aan dat ze een vraag voor de leerkracht hebben. - Tijdens hulprondes beantwoordt de leerkracht vragen, geeft individuele hulp en tekent af. - Leerlingen (maatjes) mogen in de klas, gang of aula samenwerken. - Er zijn gangkaarten voor leerlingen die op de gang willen werken. - Het geluidsniveau is maximaal niveau 2 (Groepjesstem, zie geluidsmeter). - De leerkracht geeft individueel feedback op de planning en uitvoering van taken op de weektaak. Stilteteken Er is een opbouw per leerjaar hoe lang wij verwachten dat een kind om kan gaan met uitgestelde aandacht. Dit is te zien binnen de leerlijn vrijheid, verantwoordelijkheid en zelfstandigheid (zie.) Om op een effectieve manier de aandacht van de hele groep te krijgen, maakt de leerkracht gebruik van een stilteteken. Het teken wisselt per bouw. Voor de groepen 3, 4 en 5 geldt: De leerkracht klapt 3X in de hand. Dan 1 hand voor de mond en 1 hand in de lucht (met een gebogen arm en bewegende vingers). De leerlingen doen ook één hand in de lucht en één hand voor de mond. Geluidsmeter Voor de groepen 6, 7 en 8 geldt: Aftellen , bij 0 is iedereen stil. Om effectief te kunnen werken, wordt in alle groepen een geluidsmeter gebruikt. De leerkracht geeft aan welke stem van toepassing is bij een bepaalde activiteit. De leerkracht geeft voorafgaand aan de activiteit aan welk geluidsniveau van toepassing is. Pagina 21

22 Verantwoordelijkheid Zelfstandigheid Alle leerlingen dragen zorg voor hun omgeving. We leren de leerlingen dat we er samen verantwoordelijk voor zijn dat alle leerlingen zich veilig voelen op school en zich prettig voelen. De leerlingen voeren huishoudelijke taken binnen en buiten de klas uit. Hoe leerkrachten dit organiseren (dagelijks huishoudelijke taken, klassendienst, enzovoort), bepalen de leerkrachten zelf. Leerlingen pakken materialen zoveel mogelijk zelf. Hierbij wordt geleerd voorzichtig en zuinig met materialen om te gaan. Alle leerkrachten hebben oog voor de gedeelde verantwoordelijkheid voor de (school)omgeving en bespreken dit met de leerlingen. Indien nodig, wijzen ze leerlingen op hun verantwoordelijkheden. Leerkrachten zijn verantwoordelijk voor het inrichten van een opgeruimde, rijke leeromgeving. Voor de gezamenlijke ruimtes zijn afspraken gemaakt. Leerlingen en leerkrachten letten er onder andere op dat jassen en tassen netjes opgeruimd en opgehangen worden. De stoelen in de gangen worden s morgens van tafel gehaald en er s middags weer opgezet. Afval wordt in de prullenbakken gegooid en als er per ongeluk toch iets ligt, wordt dit opgeruimd of gemeld bij de conciërges. Alle leerlingen werken op de 2e Daltonschool met een weektaak (zie bijlage 3). Als vanzelfsprekend is er een opbouw qua werkwijze. Van leerlingen in groep 1 hebben wij andere verwachtingen wat plannen, uitvoeren en evalueren van de taken op de weektaak betreft, dan van leerlingen in groep 8. De 2e Daltonschool gaat uit van de benadering van algemeen naar specifiek. Het merendeel van de groep werkt aan dezelfde (ambitieuze) taken (doelen) op de weektaak. Voor enkele leerlingen worden aparte weektaken opgesteld. Differentiatie is dus mogelijk. Bij het samenstellen van de weektaak wordt bekeken aan welke doelen er een bepaalde periode gewerkt wordt. Hierbij wordt gekeken naar de doelen van de methode (leerlijn) en ook naar de Daltonleerlijnen. Deze doelen worden vertaald naar leerdoelen en staan vermeld op de taak. In groep 3, 4, 5 en 6 werken de leerlingen met weektaken. In de groepen 7 en 8 leren de leerlingen plannen in hun agenda. Ook wordt er dan aandacht besteed aan het plannen van langere periodes. De twee-weekse taak wordt dan ingevoerd en uiteindelijk wordt er in groep 8 gewerkt met de studiewijzer. Pagina 22

23 De taken vermeld op de dag-of weektaak bestaan uit de volgende onderdelen: - Verwerkingsopdrachten horend bij de methodes. - Minimaal één creatieve opdracht. - Minimaal één samenwerkopdracht. - Vast pakket aan keuzetaken. In de groepen 3 en 4 is de leerkracht sturend wat betreft het keuzewerk, zodat leerlingen in aanraking komen en kennis maken met verschillende doelen, taken en opdrachten. In de groepen 5 en 6 vindt een overgang plaats naar gedeelde sturing. Leerlingen krijgen meer vrijheid bij het zelf kiezen van de doelen, taken en opdrachten, maar de leerkracht zal ook doelen, taken en opdrachten opgeven. In de groepen 7 en 8 is er sprake van zelfsturing. Leerlingen bepalen, naast de verplichte taken, in grote mate zelf aan welke doelen ze werken en hoe ze deze doelen denken te bereiken. Mocht blijken dat een kind eerder toe is aan verminderde sturing, dan moet de leerkracht de leerling deze vrijheid geven en overgaan naar gedeelde sturing of zelfsturing. Met deze werkwijze krijgen leerlingen dus de vrijheid om naast alle verplichte opdrachten (veelal verwerkingsopdrachten horend bij de methode) zelf te bepalen wat ze vervolgens voor taken gaan maken. Als vanzelfsprekend wordt bekeken wat een kind aankan. Differentiatie in niveau, hoeveelheid en tempo is mogelijk. Globaal gezien zullen er per week 3 weektaken (aanpak 1, 2 en 3) worden samengesteld. De uitleg over de weektaak vindt op maandag plaats. De leerdoelen worden vermeld op het takenblaadje en ze worden besproken met de leerlingen. De leerkracht geeft op maandag eveneens aan hoe reflectie plaatsvindt. Het kan voorkomen dat leerlingen de taak aan de leerkracht of een medeleerling moeten laten zien, voordat ze mogen afkleuren, maar het kan ook zijn dat de leerkracht het vertrouwen bij het neerlegt en de leerling zelf mag nakijken, beoordelen en afkleuren. Het afkleuren doen de leerlingen met de kleur van de dag waarop de taak gemaakt is. Op deze manier kan op vrijdag worden bekeken hoe de planning en uitvoering van taken is verlopen. In principe maakt elk kind zijn eigen weekplanning, met behulp van de kleuren kan de weektaak. Maandag = geel, dinsdag = bruin, woensdag = rood, donderdag = groen en vrijdag = blauw. Per dag kunnen de taken in een volgorde worden gepland. De volgorde wordt met cijfers aangegeven. Maatjestaken worden samen met het maatje gepland. Leerlingen leren op deze manier te overleggen wanneer ze samen aan de taak gaan werken. Als ze het niet met elkaar eens worden, moeten ze proberen consensus te bereiken. Daar waar nodig begeleidt de leerkracht. Pagina 23

24 Leerlingen beschrijven eveneens een voornemen van de week. Dit kan op allerlei gebieden zijn: gedrag, werkhouding, tempo, netheid, enzovoort. Ik ga deze week letten op:. De leerling volgt instructies en werkt vervolgens aan zijn of haar taken van de weektaak. De leerling volgt de instructies van de leerkracht waar het gaat om reflectie. Aan het eind van de week, geven de leerlingen aan of ze de leedoelen beheersen. Als dat niet het geval is, bespreekt de leerling met de leerkracht wat er nodig is om het doel wel te behalen. Het voeren van leerlinggesprekken zijn dus essentieel. Hoe de leerkrachten in de groepen 3 tot en met 8 op een effectieve manier leerlinggesprekken kunnen voeren, wordt dit schooljaar onderzocht en is daarom opgenomen in het Daltonactieplan. Samenwerken De weektaken blijven op school en de vrijdag voor iedere vakantie mogen de taken mee naar huis, zodat ouders kunnen zien aan welke doelen de leerlingen hebben gewerkt, hoe het plannen verloopt en welke taken de leerlingen hebben gemaakt. Op de 2e Daltonschool wordt onder andere met maatjes gewerkt. Aan de ene kant is dit pedagogisch van aard. Leerlingen helpen elkaar, ze dragen zorg voor elkaar, ze staan samen in de rij, enzovoort. Aan de andere kant is dit didactisch van aard. Leerlingen kunnen samen aan een bepaald leerdoel werken. Hierbij leren ze diverse rollen te hanteren, naar elkaar te luisteren, elkaar aan te vullen, enzovoort om uiteindelijk samen een bepaald doel te bereiken. In de groepen 3 tot en met 8 worden de maatjes met naamkaartjes aangeduid. We noemen dit de Daltonmaatjes. Deze maatjes wisselen in alle groepen om de twee weken. Hierbij is sprake van een rouleersysteem, zodat de leerlingen leren met verschillende leerlingen samen te werken. Twee keer per jaar mogen de leerlingen zelf een maatje kiezen. Het is aan de leerkracht wanneer dit gebeurt. Op de weektaak staat altijd minstens 1 maatjestaak. Hierbij is het belangrijk dat dit een opdracht is waarbij de leerlingen elkaar nodig hebben en van elkaar afhankelijk zijn. Bij het plannen van de weektaak is overleg tussen de maatjes noodzakelijk. Samenwerken Tijdens takentijd kunnen de leerlingen ervoor kiezen om samen te werken. Dit kan tijdens oranje en groene takentijd in de klas, in de gangen, de extra ruimtes bij de lokalen of in de aula. Een gang- of aulapas geeft leerlingen de mogelijkheid om op de gang of in de aula te werken. Deze pas is een blijk van vertrouwen van de leerkracht en kan indien nodig ook worden ingetrokken. Tijdens instructiemomenten en tijdens rode takentijd is samenwerken in de klas niet mogelijk. Buiten de klas kan dit wel. Pagina 24

25 Coöperatieve werkvormen Er is een wezenlijk verschil tussen samenwerken en coöperatief leren. Onder samenwerken verstaan we dat leerlingen samen aan een opdracht werken, elkaar helpen en rekening houden met elkaar. Dit betekent dat je je verantwoordelijk voelt voor je medeleerlingen en voor de sfeer in de groep en dat je respect hebt voor elkaar. De leerlingen kunnen elkaar om hulp vragen en zijn dan ook gewend om elkaar te helpen. De leerlingen die hier moeite mee hebben, worden begeleid door de leerkracht. Tijdens het zelfstandig werken is de leerkracht een begeleider en observator en geeft hij of zij de verantwoordelijkheid aan de leerlingen. Ook problemen in de sociale sfeer proberen de leerlingen in eerste instantie zelf op te lossen. Indien nodig helpt de leerkracht bij dit proces. Onder coöperatief leren verstaan we dat de leerlingen bewust samen aan een opdracht werken, waarbij van een ieder een zelfde mate van betrokkenheid, verantwoordelijkheid en inzet wordt verwacht, aangezien de samenwerking tot één resultaat moet leiden. Dit kan in tweetallen en in kleine groepjes. Bij coöperatief leren is samenwerking het voornaamste doel van de opdracht. Echt goed samenwerken leer je niet zomaar, hier wordt door de leerkrachten al vanaf groep 1 structureel veel aandacht aanbesteed. Wij vinden het belangrijk dat leerlingen van en met elkaar leren op alle niveaus. Samen weet je meer. Coöperatieve werkvormen tijdens instructie Tijdens de meeste instructies wordt gebruik gemaakt van denken-delenuitwisselen. Als de leerkracht een vraag stelt wordt dit vaak toegepast. De leerlingen moeten eerst in alle stilte er zelf over na denken. Daarna delen ze het met een maatje en vervolgens worden de ideeën klassikaal uitgewisseld. Verder wordt daarbij ook vaak de werkvorm om de beurt toegepast. Als de leerlingen gaan delen dan noemen ze daarbij om de beurt een antwoord. Deze werkvormen passen we toe zodat alle leerlingen actief betrokken zijn. Het aanleren van coöperatieve werkvormen. Het coöperatief leren maken we concreet door het gebruik van de coöperatieve werkvormen. Het voordeel van deze werkvormen is dat ze toe te passen zijn bij de verschillende vakken en de meeste werkvormen zijn eenvoudig van structuur. Wij gaan voornamelijk gebruik maken van de 17 verschillende werkvormen die in onderstaand schema genoemd worden. In dit schema is een overzicht gemaakt in welke leerjaren de werkvormen worden aangeboden. Er wordt elke dag gebruik gemaakt van een coöperatieve werkvorm. Ook bij de start van een coöperatieve werkvorm wordt er vaak eerst gebruik gemaakt van denken-delen-uitwisselen. De leerlingen denken er eerst in stilte zelf over na hoe ze het willen doen en daarna gaan ze pas overleggen. Vaak wordt er op het bord een handelingswijzer geprojecteerd waarop staat wat er te horen en te zien is tijdens de werkvorm. Dit helpt bij het inoefenen van de werkvorm en hoe de leerlingen zich daarbij horen te gedragen. Vanaf schooljaar worden genoemde werkvormen (zie onderstaand schema) wekelijks geoefend. Voor de bovenbouw vindt er de Pagina 25

26 komende jaren een overgangsfase plaats, omdat deze leerlingen nog niet alle werkvormen aangeboden hebben gekregen. De leerkrachten bekijken zelf wat haalbaar is binnen de reeds aanwezige planning. Voor de groepen 3 tot en met 8 hanteren wij de volgende opbouw: Keuzevrijheid Leerjaar Werkvorm Imiteer!!!!!! Om de beurt!!!!!! Binnen- en buitenkring!!!!!! Denken-delen uitwisselen!!!!!! Wandel-wissel uit/!!!!!! ik zoek iemand die Puzzels!!!!!! Flitsen *!!!!! Duo s *!!!!! Woordweb *!!!!! Rotonde(mondeling) *!!!!! Drie-gesprek(met blokjes) *!!!!! Placemat *!!!! Rotonde (schrijven) *!!!! Brainstorm *!!!! Interview *!!! Genummerde hoofden * *!! Dobbelen *!! Hoeken *! Legpuzzel *&! *= Wordt in dat leerjaar aangeboden!= Wordt in dat leerjaar door de meeste leerlingen beheerst De inzet van coöperatieve werkvormen wordt in schooljaar geïmplementeerd. Groep- of leerjaar doorbroken samenwerken wordt wel gedaan (zie bladzijde.), maar dat kan verder uitgewerkt worden. Dit is een aandachtspunt en is opgenomen in het Daltonactieplan. De leerlingen hebben de vrijheid om een keuze te maken uit bepaalde taken van de weektaak. Daarnaast krijgen leerlingen van de groepen 3 tot en met 8 de mogelijkheid om zelf hun werkplek te kiezen. De leerkracht is vrij om afspraken te maken over de werkplekken in de klas. Voor het in de aula en op de gang werken zijn duidelijke schoolafspraken gemaakt. De volgende afspraken gelden voor de groepen 3 tot en met 8: Er wordt gewerkt met gangpassen. Als de leerling er aan toe is en dit aankan, Pagina 26

27 mag het er voor kiezen om op de gang te werken. Per klas is er een bepaalde hoeveelheid gangpassen beschikbaar. Mocht een kind op de gang willen werken, dan pakt de leerling een gangpas en legt deze op zijn of haar tafel. Zo weten de leerkracht en medeleerlingen dat deze leerling op de gang werkt. De groepen 6, 7 en 8 werken eveneens met 12 aulapassen voor de gezamenlijke bovenbouwtafels en bovenbouwstoelen in de aula. Als de leerling er aan toe is en dit aankan, mag het er voor kiezen om op de aula te werken. Per klas zijn er twee aulapassen beschikbaar. Mocht een kind in de aula willen werken, dan pakt het twee aulapassen. Eén aulapas wordt op de tafel in de klas gelegd, de andere neemt de leerling mee naar de aula. De gang en aula worden gezien als oranje-gebied. Dit wordt visueel weergegeven. De leerlingen weten dat er zachtjes met elkaar gepraat mag worden. Je werkt aan de opdracht/taak en wandelt daarbij niet (zo min mogelijk). Als de leerlingen klaar zijn met de taak of opdracht, ruimen ze hun spullen op, gaan naar de klas. Daar leggen ze de aula- of gangpassen weer op de daarvoor bestemde plek. Zelf nakijken Positief ganggedrag wordt door het team beloond met complimenten of zogenaamde toppies. Het nakijken en beoordelen van (keuze)werk gebeurt op de 2 e Daltonschool wel, maar verdient aandacht. Er is geen lijn binnen de school. Iedere leerkracht hanteert eigen afspraken en criteria. Ook het rapporteren van kernwaarden verdient aandacht. Komend schooljaar worden de mogelijkheden van een digitaal rapport onderzocht. Zodra dit duidelijk is, wordt bekeken hoe de Daltonkernwaarden hierin verweven kunnen worden. Dit punt is eveneens opgenomen in het Daltonactieplan. Pagina 27

28 HOOFDSTUK 4. HIER ZIJN WE TROTS OP 4.1 Schoolniveau Thema: Pedagogisch klimaat Tags: Schoolafspraken, veilig voelen, prettige sfeer, positief, algemene voorwaarde Onderwerp: Schoolafspraken School: Contact: 2 e Daltonschool te Amsterdam Beschrijving: Het pedagogische klimaat op de 2e Daltonschool wordt door vrijwel alle partijen (leerlingen, ouders, team, externen) als positief ervaren. Leerlingen komen met veel plezier naar school en voelen zich veilig op school. Om positief gedrag te stimuleren werkt het team met zogenaamde beloningen, TOPPIES genaamd. Leerlingen die zich aan de schoolafspraken houden, krijgen een TOPPIE. Deze toppie neemt hij of zij mee naar de klas. Bij 10 toppies mag de groep een beloning bedenken. Bijlagen: Pagina 28

29 Thema: Keuzevrijheid, samenwerken Tags: Keuzevrijheid, workshops, ouderparticipatie, groepsdoorbroken Onderwerp: Daltonochtenden School: Contact: 2 e Daltonschool te Amsterdam Beschrijving: Op onze school organiseren we 3 zogenaamde Daltonochtenden per jaar. De school vraagt enthousiaste (groot)ouders om op deze dag een workshop/activiteit te verzorgen, zodat er elke Daltonochtend een zeer divers aanbod is voor de leerlingen. Denk bijvoorbeeld aan koken, schilderen, dans, toneel, textiele werkvormen, kleien, muziek, figuurzagen, timmeren, (denk)sporten, knutselen, bloemschikken, natuur, schminken, gezelschapsspelletjes, buitenspelletjes, poëzie, museumbezoek, etc. De ouders kunnen zelf aangeven, hoeveel leerlingen er aan hun workshop/activiteit kunnen deelnemen. De leerlingen mogen 3 voorkeuren opgeven. We maken een splitsing tussen de groepen 4 en 5. Leerlingen van de groepen 1 tot en met 4 werken dus samen en de leerlingen van de groepen 5 tot en met 8. Een mooi voorbeeld van groepsdoorbrekend werken waarbij leerlingen keuzevrijheid hebben. Bijlagen: Pagina 29

30 Thema: Dalton bij Bewegingsonderwijs Tags: Bewegen, samenwerken, verantwoordelijkheid Onderwerp: Bewegingsonderwijs School: Contact: 2 e Daltonschool te Amsterdam Beschrijving: Door veel met verschillende spellen in kleine groepjes te werken, waarbij de kinderen zelf de verantwoordelijkheid hebben om het onderdeel goed te laten verlopen kan je kinderen meer in homogene groepen laten spelen. Eventuele achterstanden of verschillen worden hierdoor minder. Ook kunnen kinderen goed zelfstandig onderdelen uitvoeren met de nadruk op jezelf verbeteren en daar blinken de slechtere bewegers vaker in uit omdat zij grotere sprongen vooruit kunnen maken. Bij goed samenwerken hoort ook op een sportieve manier met elkaar omgaan en positief dingen met elkaar bespreken. Mede hierdoor is er een veilig klimaat waarbij de leerlingen durven nieuwe dingen te proberen en fouten te maken. Bijlagen: Pagina 30

31 Thema: Dalton bij beeldende vorming Tags: Samenwerken, creativiteit, probleemoplossend denken en handelen. Onderwerp: Samenwerken BEVO School: Contact: 2 e Daltonschool te Amsterdam Beschrijving: Samenwerkopdrachten met zelfgekozen maatje of in groepjes. Elk lid is medeverantwoordelijk voor het resultaat. Voorbeeld: beeld bestaand uit kubussen en natuurlijk de hoedenshow. Samenwerkopdracht met taakverdeling, Leerlingen verdelen zelf de taken. Voorbeeld: Sinterklaasboot. Vakoverstijgende opdrachten. Een beeldende opdracht in relatie tot geschiedenislessen. Bijvoorbeeld: Rembrandt Gouden eeuw, kinderen maken een Rembrandt. Meeste lessen eindigen met reflectie op gemaakte werk. Bijlagen: Pagina 31