Klinisch geneesmiddelenonderzoek. in Nederland. Ontwikkelingen, doorlooptijden en vertragingen Aanbevelingen voor verbeteringen

Transcriptie

1 vereniging innovatieve geneesmiddelen Nederland Klinisch geneesmiddelenonderzoek in Nederland Ontwikkelingen, doorlooptijden en vertragingen Aanbevelingen voor verbeteringen Nefarma Clinical Trial Databank 2011

2 NCTD-project Behoudens de in of krachtens de Auteurswet 1912 gestelde uitzonderingen mag niets uit de NCTD Monitor in welke vorm en op welke wijze dan ook, worden verveelvoudigd en/of aan derden openbaargemaakt zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van Nefarma. Nefarma heeft haar uiterste best gedaan om ervoor te zorgen dat de gepresenteerde informatie actueel, correct en zorgvuldig is. Desondanks accepteren wij geen aansprakelijkheid voor eventuele onjuistheden in de gepresenteerde informatie, noch voor schade, overlast of ongemak die voortvloeit uit of samenhangt met het gebruik van de in deze publicatie opgenomen informatie. NCTD Monitor 2011 Klinisch geneesmiddelenonderzoek in Nederland Projectleider: Nellie Kraaijeveld, senior beleidsadviseur medisch-wetenschappelijke zaken Secretariaat: Patricia Claassens, ,

3 Inhoud Conclusies Nederland goed in onderzoek Belang van onderzoek Grote vertragingen bij doorlooptijden Aanbevolen toetsingstijd Ernstige overschrijdingen METC-toetsing in de praktijk Lokale uitvoerbaarheidsverklaring in de praktijk Gevolgen van overschrijdingen Ontwikkelingen in de tijd Aanbevelingen Gezamenlijke inzet Verantwoording Representativiteit Ingevoerde gegevens Dankzegging Statistieken, tabellen en grafieken

4 NCTD Monitor 2011 / 7 Conclusies Het klinisch geneesmiddelenonderzoek in Nederland wordt vertraagd door goedkeuringsprocedures die de termijnen die ervoor staan ver overschrijden. Dat maakt Nederland in internationaal perspectief minder aantrekkelijk als onderzoeksland. Dat is niet goed voor de wetenschap, voor de gezondheidszorg, voor artsen en niet in de laatste plaats patiënten. Belangrijke stappen ter verbetering zijn het handhaven van de afgesproken termijnen, stroomlijnen en waar mogelijk verminderen van procedures. Met de NCTD-monitor wil Nefarma bijdragen aan verbetering en versnelling.

5 8 / NCTD Monitor 2011 NCTD Monitor 2011 / 9 Nederland goed in onderzoek Van oudsher heeft Nederland een goede naam op het vlak van klinisch geneesmiddelenonderzoek. Wetenschappelijke kennis, betrokken artsen en wetenschappers en de medewerking van de onderzoekspopulatie zijn van hoog niveau. Ons fijnmazig netwerk van huisartsen zorgt voor goede patiëntenregistratie. Het is belangrijk deze verworvenheden te behouden en verder uit te bouwen. Belang van onderzoek Klinisch onderzoek is belangrijk voor ons land. Het bevordert de ontwikkelingen in de gezondheidszorg, stimuleert innovatie, bevordert de wetenschap, laat patiënten in een vroeg stadium kennismaken met de nieuwste ontwikkelingen en is ook nog eens goed voor de werkgelegenheid. Een goed onderzoeksklimaat is voorwaarde om dergelijk onderzoek ook in de toekomst te laten plaatsvinden. Nederland krijgt concurrentie van andere landen. Vertragingen bij doorlooptijden tasten het onderzoeksklimaat in ons land aan. Grote vertragingen bij doorlooptijden Toetsen en uitvoeren van klinisch onderzoek is ingewikkeld en tijdrovend. Daarom is het des te belangrijker dat het proces efficiënt verloopt. Helaas is daarvan geen sprake. Toetsingstijden zijn aanmerkelijk langer dan in ons omringende landen. Er is geen prikkel tot snelheid. Er zijn twee oorzaken voor de langere doorlooptijden: 1. De toegestane toetsingstijd is langer. 2. Deze tijden worden ernstig overschreden.

6 10 / NCTD Monitor 2011 NCTD Monitor 2011 / 11 Aanbevolen toetsingstijd De European Clinical Directive adviseert een termijn van 60 dagen. Deze Europese richtlijn heeft in Nederland een vertaling gekregen die in de praktijk uitkomt op 90 dagen, dus anderhalf keer zo lang. METC s hebben 60 dagen om de medischethische toets uit te voeren. Daarnaast staat voor de lokale uitvoerbaarheidsverklaring een termijn van 30 dagen. In theorie zouden beide toetsen tegelijkertijd uitgevoerd kunnen worden en passen binnen de Europese limiet, maar dat gebeurt veelal niet. Vaak volgen ze na elkaar (het zogeheten Leids model). Ernstige overschrijdingen De termijnen in Nederland zijn op papier al langer dan elders, de werkelijkheid laat een nog veel ernstiger beeld zien. Er is sprake van vele overschrijdingen van de termijnen. De NCTD laat zien dat in 2010 de gemiddelde toetsingstijd 194 dagen is. METC-toetsing in de praktijk De toetsingstijd van de oordelende commissies (METC) is gemiddeld 73 dagen. Slechts bij 50% van de protocollen werd binnen de internationaal overeengekomen termijn van 60 dagen een oordeel gegeven. Bij 13 van de 65 protocollen liggen de toetsingstijden zelfs boven de 100 dagen. Lokale uitvoerbaarheidsverklaring in de praktijk Het beeld bij de lokale uitvoerbaarheid is nog dramatischer. Deze toetsing is de belangrijkste bron van vertragingen.

7 12 / NCTD Monitor 2011 NCTD Monitor 2011 / 13 In 2010 is gemiddeld 61 dagen nodig voor deze toetsing. Slechts 32% valt binnen de termijn van 30 dagen. Deze vertraging wordt onder andere veroorzaakt doordat in veel gevallen de toetsing van het goedgekeurde protocol nogmaals wordt herhaald. Er wordt onder meer discussie gevoerd over patiënteninformatie, terwijl de centrale METC al goedkeuring heeft gegeven. Ontwikkelingen in de tijd De gemiddelde toetsingstijden in Nederland variëren van jaar tot jaar. De 194 dagen van 2010 kunnen worden afgezet tegen 181 in 2009, 245 in 2008 en 196 in Er zal een verbetering moeten plaatsvinden, zeker in de wetenschap dat de druk binnen farmaceutische bedrijven verder toeneemt op de besluitvorming waar onderzoek plaatsvindt. Urgentie is geboden. Gevolgen van overschrijdingen De gevolgen van de lange beoordelingstermijnen kunnen zijn: Vertraging van de start van klinisch onderzoek. Patiënten kunnen later deelnemen aan onderzoek. Stopzetten van onderzoek in Nederland omdat er elders al voldoende patiënten zijn gevonden. Een lichtpuntje is de verkorting van de tijd die nodig is voor een lokale uitvoerbaarheidsverklaring. In 2010 zien we de laagste gemiddelde tijd gemeten sinds Dit neemt niet weg dat 61 dagen nog altijd tweemaal zo lang is als de richtlijn die in Nederland wordt geadviseerd.

8 14 / NCTD Monitor 2011 NCTD Monitor 2011 / 15 Aanbevelingen De doorlooptijden van klinisch geneesmiddelenonderzoek in Nederland lopen internationaal uit de pas. Enkele op zich logische en eenvoudige maatregelen kunnen de situatie aanzienlijk verbeteren. Laat medisch-ethische toets en lokale uitvoerbaarheid niet op elkaar volgen, maar laat ze tegelijkertijd plaatsvinden. Voorkom dat op lokaal niveau eerdere toetsen worden overgedaan. Gebruik gestandaardiseerde onderzoeksdocumenten zoals contracten en patiënteninformatie. Maak gebruik van de handreiking die is ontwikkeld door het platform Dutch Clinical Trail Foundation (DCTF) met adviezen over het proces van lokale uitvoerbaarheidsverklaring. (Zie ook hierbij ligt het accent op het proces en niet op de instantie die de verklaring afgeeft.) Neem initiatieven over zoals een aantal ziekenhuizen heeft gedaan om deze adviezen werkelijk in de praktijk toe te passen, bijvoorbeeld het Erasmus MC en het Clinical Trial Centre Maastricht. Maak gebruik van de adviezen van de STZ, het samenwerkingsverband van topklinische opleidingsziekenhuizen. Gezamenlijke inzet Het terrein van klinisch onderzoek is zeer complex en is niet de verantwoordelijkheid van één partij. Voor verbeteringen is de inzet van alle partijen hard nodig. We zien dat vooral het laatste jaar betrokkenen elkaar opzoeken met de intentie gezamenlijk het klinisch onderzoek in Nederland te verbeteren. Nefarma vindt dit een hele goede ontwikkeling. Het blijkt dat partijen veel van elkaar kunnen leren om (delen van) processen beter in te richten. Dat stemt tot optimisme en draagt bij aan de verbetering van het onderzoeksklimaat.

9 16 / NCTD Monitor 2011 NCTD Monitor 2011 / 17 Verantwoording De conclusies in deze brochure zijn gebaseerd op gegevens in de Nefarma Clinical Trial Database (NCTD). Hierin zijn opgenomen de termijnen voor de beoordelingen van onderzoeksprotocollen van mono- en multicenter klinisch geneesmiddelenonderzoek in Nederland. Daarbij gaat het om de medisch ethische toetsingsprocedures van erkende instanties (METC s en CCMO*) en de lokale uitvoerbaarheidsverklaringen. Deze laatste worden afgegeven door instellingen die klinische onderzoeken uitvoeren. De gegevens in de NCTD zijn gebaseerd op informatie vanuit betrokken farmaceutische bedrijven en de ACRON, de Association of Clinical Research Organisations in the Netherlands. Representativiteit De NCTD is niet volledig, maar signaleert trends. Doel daarvan is de procedures te verbeteren en te versnellen. Circa 28% van de bij de CCMO aangemelde onderzoeken maakt onderdeel uit van de NCTD. De editie 2011 bevat de gegevens van 100 gesponsorde clinical trials in Dit is voldoende om trends voor Nederland als geheel te kunnen aangeven. Voor het bepalen van de intrinsieke waarde van de NCTDmonitor is de totale omzet van de leden van Nefarma afgezet tegenover de totale omzet van de gehele innovatieve farmaceutische industrie. In 2010 was de omzet van Nefarma-leden 61% van het geheel. * METC s zijn de medisch-ethische toetsingscommissies; CCMO is de centrale commissie mensgebonden onderzoek.

10 18 / NCTD Monitor 2011 NCTD Monitor 2011 / 19 Ingevoerde gegevens In de - beveiligde - NCTD-database worden stappen geregistreerd van de verschillende processen in het goedkeuringstraject. Zo wordt de doorlooptijd van het hele traject zichtbaar. Sinds 2007 is het mogelijk klokstops te registeren. Als een oordelende commissie aanvullende gegevens vraagt, is het mogelijk deze periode niet mee te rekenen met de gehele toetsingsperiode. Hierdoor ontstaat inzicht in de mate waarin de verschillende actoren betrokken zijn bij de toetsingstijden. De individuele leden van Nefarma en ACRON voeren de data in van zowel mono- als multicenteronderzoek. van de databank wordt elk jaar groter. Alle betrokkenen worden daar hartelijk voor bedankt. Hun bijdrage en inzet is onmisbaar om dit beeld van klinisch geneesmiddelenonderzoek in Nederland te kunnen geven en om jaarlijks de ontwikkelingen te kunnen volgen. Dankzegging De NCTD kan slechts bestaan door de vrijwillige melding door bedrijven en de ACRON. De medewerking aan vervolmaking

11 20 / NCTD Monitor 2011 NCTD Monitor 2011 / 21 NCTD Monitor 2011 Statistieken, tabellen en grafieken

12 22 / NCTD Monitor 2011 NCTD Monitor 2011 / 23 Overall toetsingstijden De gemiddelde toetsingstijd is in 2010 weer toegenomen ten opzichte van vorig jaar. In 2009 was de gemiddelde bruto doorlooptijd 181 dagen; in 2010 was het 194 dagen. De gemiddelde netto doorlooptijd in 2009 was 165 dagen en in 2010 was dit 178 dagen. Tabel 1. De overall toetsingstijden (doorlooptijden) inclusief en exclusief klokstops in de periode 1 januari 2010 tot en met 31 december Gemiddelde bruto doorlooptijden (in dagen) Steekproef (n) Standaarddeviatie (sd) (in dagen) Bruto doorlooptijd: De doorlooptijden zijn opnieuw langer dan de 60 dagen die de Europese richtlijn voorstelt. Het aantal protocollen waarop de overall toetsingstijden zijn gebaseerd, is helaas lager dan in 2009: 79 protocollen in 2010 ten opzichte van 100 protocollen in Gemiddelde netto doorlooptijden (in dagen) Steekproef (n) Standaarddeviatie (sd) (in dagen) Netto doorlooptijd:

13 24 / NCTD Monitor 2011 NCTD Monitor 2011 / 25 Toetsingstijden oordelende commissie De gemiddelde toetsingstijd van de oordelende commissie is langer dan de Europese richtlijn van 60 dagen. Slechts 50% van de beoordelingen vinden plaats binnen de 60 dagen (zie tabel 2). Ten opzichte van vorig jaar is er een wel een lichte verbetering zichtbaar: in 2009 lag de gemiddelde bruto doorlooptijd op 86 dagen (zie figuur 1). Tabel 2. Toetsingstijden (doorlooptijd) van METC-beoordeling inclusief klokstops in de periode 1 januari 2010 tot en met 31 december Gemiddelde bruto doorlooptijden (in dagen) 60 dagen of minder Steekproef (n) Doorlooptijd METC-beoordeling: 73 50% 64 In figuur 2 is de spreiding van de toetsingstijden van de oordelende commissie weergegeven in intervallen van 10 dagen. Het figuur toont dat er voor 13 van de 64 ingediende protocollen nog meer dan 100 dagen nodig is voor het geven van het oordeel.

14 26 / NCTD Monitor 2011 NCTD Monitor 2011 / 27 Figuur 1. Gemiddelde toetsingstijden oordelende commissie METC s per jaar. Figuur 2. Spreiding van de toetsingstijden van de oordelende commissie in intervallen van 10 dagen. Aantal dagen 100 Aantal protocollen jaar >100 METC toetsingstijd in interval van 10 dagen

15 28 / NCTD Monitor 2011 NCTD Monitor 2011 / 29 Doorlooptijden lokale uitvoerbaarheidsverklaring uitvoerbaarheidstoets inderdaad efficiënter zijn ingericht in en door de centra. Voor het toetsen van de lokale uitvoerbaarheidsverklaring staat 30 dagen. De gemiddelde tijd die in 2010 nodig was om een lokale uitvoerbaarheidsverklaring af te geven, is ruim afgenomen ten opzichte van 2009: van 77 dagen in 2009 naar 61 dagen in 2010 (zie figuur 3). Figuur 4 toont dat er nog altijd 37 verklaringen na 100 dagen worden afgegeven. In 2010 is 32% van de verklaringen binnen 30 dagen afgegeven. Dit is bijna een verdubbelingen ten opzichte van 2009, toen was dit 17%. Nog steeds wordt 68% van de verklaringen pas na 30 dagen afgegeven. In 2010 is de gemiddelde doorlooptijd voor de lokalen uitvoerbaarheidstoets de laagst gemeten sinds 2006 (zie tabel 3). Dit zou erop kunnen wijzen dat de processen voor de lokale Tabel 3. Toetsingstijden voor de lokale uitvoerbaarheidstoets in de periode 1 januari 2010 tot en met 31 december Gemiddelde doorlooptijd (in dagen) Minder dan 30 dagen Meer dan 30 dagen Steekproef (n) Doorlooptijd lokale uitvoerbaarheidstoets:

16 30 / NCTD Monitor 2011 NCTD Monitor 2011 / 31 Figuur 3. Gemiddelde toetsingstijden voor het afgeven van een lokale uitvoerbaarheidsverklaring in de periode Figuur 4. Spreiding van toetsingstijden voor lokale uitvoerbaarheidsverklaringen in de periode 1 januari 2010 tot en met 31 december Aantal dagen Aantal dagen jaar >100 Toetsingstijd lokale uitvoerbaarheidstoets in interval van 10 dagen

17 Nefarma vereniging innovatieve geneesmiddelen Nederland Nefarma, mei 2011 Postbus AP Den Haag +31 (0)