Nationaal congres Taal en Lezen. 15 oktober 2015 Differentiëren bij taal en lezen

Transcriptie

1 Nationaal congres Taal en Lezen 15 oktober 2015 Differentiëren bij taal en lezen

2 Contactgegevens Aafke Bouwman

3 Doelen Deelnemers hebben meer inzicht en overzicht in omgaan met verschillen in doelen, tijd, instructie en aanbod. Deelnemers hebben informatie om gedifferentieerde lessen in te zetten.

4 4

5

6 Differentiëren en omgaan met verschillen Omgaan met verschillen: rekeningen houden met verschillen tussen leerlingen in een groep. Differentiëren: uitwerking van het omgaan met verschillen door leerlingen individueel of in een groepje te begeleiden. Differentiatie is het nemen van maatregelen waarin de leerkracht tegemoet komt aan aan de verschillen tussen leerlingen. 6

7 Visie: Interne en externe differentiatie Interne differentiatie vindt plaats binnen de eenheid: klas, groep, unit. Externe differentiatie vindt plaats op niveau van de schoolorganisatie: eenheidoverstijgend. 7

8 8 Differentiëren: Doelen Tijd Instructie Aanbod Monitoring

9 Hoe doe ik dat? Creëer overzicht: succesvol differentiëren? Leraar heeft overzicht nodig (Hattie, 2009) Aan differentiëren zit een grens (Bosker) Maak een eenvoudig groepsplan: maximaal 3 niveaus Combinatiegroep: per jaargroep maximaal 2 niveaus en mix de groepen. 9

10 Differentiëren in doelen: wat Alle leerlingen halen de minimale doelen. SLO eind groep 2. Referentieniveaus 1F en 1S en tussendoelen per leerjaar. Passende perspectieven: 3 leerroutes voor leerling die 1F niet halen. Hoe: Lesdoelen op inhoud en procesniveau Lesdoelen concreter maken Lesdoelen op hoger inhoudsniveau leerlijn 10

11 Differentiëren in doelen: hoe Lesdoelen op inhoud: Je leert de woorden c=k in een keer vlot te lezen. Je oefent om met zoveel mogelijk woorden c=k in een keer de klanken aan elkaar te plakken. Je oefent om met zoveel mogelijk woorden c=k zonder eerst te spellen, in een keer de klanken aan elkaar te plakken. Je leert wat het onderwerp van de zin is. Je oefent met het vinden van het onderwerp in de zin door de zin vragend te maken. Je maakt kennis met een deel van een zin dat onderwerp heet en je oefent met het vinden van het onderwerp. 11

12 Differentiëren in doelen: hoe Lesdoelen op procesniveau: Je oefent het luisteren naar elkaar. Je oefent het luisteren naar elkaar door om de beurt 5 zinnen te lezen. Je oefent met behulp van de zandloper drie minuten zonder onderbreking deze tekst te lezen.

13 Differentiëren in aanbod Methode als middel: maak doelgerichte keuzes uit de lessen en opdrachten. Nieuwe media als apps, flipping the classroom, oefensoftware ipv opdrachten. Spellen, bewegen, rap, lied waarin de oefenstof is verwerkt als werkvorm: leerstijl doen. 13

14 Differentiëren in instructie: wat Gebruik een organisatiemodel: IGDI+ Ook instructie voor de begaafde leerlingen Organisatiemodel: GRRIM voor hogere denkvaardigheden Coöperatieve werkvormen 14

15 Differentiëren in instructie: hoe Korte en langere instructie voor wie dat nodig heeft. Korte en langere begeleide inoefening. Instructie sturen en banen: instructie hardopdenkend voordoen en instructie door het stellen van vragen. Wissel hardop denken en vragen stellen af. Varieer in het geven van verlengde instructie: verlengde instructie is geen excuusinterventie voor een zwakke instructie en voorkom afhankelijkheid. Gebruik Nieuwe media als flipping the classroom voor korte instructiefilmpjes. Gebruik de filmpjes van de methoden met uitleg

16 Differentiëren in het soort vragen Problematiseren: iets vanzelfsprekends ter discussie stellen: wat zou er gebeuren als er geen water meer uit de kraan komt? hoe moet ik dan drinken, plassen, wassen?. Vragen die hogere orde denken uitlokken: Blooms taxonomie Werk met een stelling: 3 argumenten voor en 3 argumenten tegen.

17 Vragen stellen in de taxonomie van Bloom Creëren Evalueren Analyseren Toepassen Begrijpen Kun je een nieuw plan maken voor Wat kun je doen om Wat zou er gebeuren als. Bedenk eens Wat vind je er nu van? Ben je het eens met en waaruit blijkt dat? Waardoor vind je het een goede oplossing? Waardoor komt dat? Hoe komt dat? Wat was het probleem? Wat wil jij veranderen? Hoe zou jij dit probleem oplossen? Welke vragen stel je bij Hoe leg jij dat uit? Wat gebeurt er als? Bedenk eens Herinneren Wat gebeurde er na? Hoe vaak? Wie was? 17

18 Instructie op verschillende manieren: zet in wat bij het kind effectief is om de doelen te bereiken A. Vraag: hoe spreek je gevaarlijk uit? Kinderen geven antwoord B. Uitleg: gevaarlijk spreek je uit als gevaarluk. Bij woorden met /lijk/ aan het einde van het woord, verandert dus de /ij/ in een /u/. 18 C. Hardop denken: Ik zeg gevaarlijk. Ik zie een /ij/ in het laatste deel /lijk/. Ik hoor /luk/ en ik zie /lijk. Ik weet nu dat ik woorden met /lijk/ aan het eind, als /luk/ moet uitspreken.

19 Differentiëren in tijd: wat Meer of minder tijd voor instructie Meer of minder tijd begeleide-inoefening Meer of minder tijd voor zelfstandig werken. Differentieer in tijd door leerlingen meer oefentijd, productietijd, doe-tijd en puzzeltijd te geven, zodat alle leerlingen de doelen bereiken. Voor plusleerlingen puzzel tijd, denktijd en doetijd benutten voor verdieping. 19

20 Differentiëren in tijd/organisatie: hoe Deel groep lezen/taal werk Start les Instructie hele groep Extra instructiegroep 1 met de leerkracht: - Inhoudelijk lesdoel herhalen - Instructie in kleine stappen hardopdenkend voordoen - samen oefenen - kort zelf oefenen Feedbackronde hele groep Extra instructiegroep 2 met de leerkracht Elke dag 2 x kort oefenen in duo/zelfstandig. 3 x per week 10 min. Extra oefenen samen met de leerkracht, leesmaatje of zelfstandig

21 Differentiatiemodel technisch lezen: waar kan de tijd voor extra instructie en begeleiding gevonden worden? Voorbereiding en opstarten met eigen leesboek hele groep (5 minuten) Zelf lezen basis en plusgroep - Oefen met vl&vl vorige en bekende leesmoeilijkheden; wrd, zin, tekst) in duo of zelf - Tekst lezen (boek Estafette, eigen) Instructie en in-oefening zorggroep - Leesmoeilijkheid met zinnen en tekst voor en in koor 15 minuten Leerkracht loopt feedbackronde 2 minuten Instructie en inoefenen nieuwe leesmoeilijkheid 10 minuten Zelfstandig lezen vl&vl nieuwe leesmoeilijkheid en leesboek Duo lezen/zelfstandig lezen Herhalen en koorlezen 5 minuten. Duo lezen/ zelfstandig lezen en verwerken werkboekje 5 min. Of meer instructie en begeleiding 21 Les afronden met hele groep 5 minuten. Maandag,dinsdag, donderdag leeskwartier uur voor onderhouden door koorlezen en leesboek en vl&vl.

22 Begrijpend lezen differentiatie in tijd/organisatie 22 Gezamenlijke start met: leerdoel, kennis activeren en aandacht voor de strategie: (5 minuten) Modellen lastige tekstdelen door de leerkracht: klassikaal (3-5 min) Leerlingen plusgroep verwerken samen of zelf de tekst met een passende opdracht. Ze modelen aan elkaar. Leerkracht loopt rond en geeft feedback. 10 minuten Toepassing en verwerking: Basis en plusgroep of extra begeleiding plusgroep Afsluiting: klassikaal 3 minuten Leerling(en) modelen basisgroep en zorggroep: Leerlingen doen de strategie hardopdenkend voor Leerkracht loopt rond en geeft feedback. 10 minuten Samen denken: leerkracht denkt samen en modelt met zorggroep of begeleidt plusgroep. 10 min Terugkoppeling naar het doel van de les en een opdracht op inhoud/strategie bespreken.

23 Differentiatiemodel spelling Herhalingsoefening hele groep (5 minuten) Instructie en in-oefening spellingstrategie hele groep 3-4 minuten Plusgroep Instructie 2 minuten Zelfstandig enof samen verwerken Basis en zorggroep maakt oefening Basisgroep en zorggroep - Instructie en begeleid oefenen verbreding 10 minuten Feedbackronde leerkracht Zelfstandig enof samen verwerken door basisgroep en plusgroep Feedbackronde leerkracht Zorggroep verlengde instructie 5 minuten. Zelfstandig verwerken met enkele opdrachten 5-10 minuten Of leerkracht geeft herhaalde instructie Les afronden met hele groep begeleiden, 2-4 min. Woensdag en vrijdag spelling extra uur 23

24 Differentiëren in groep 1 en 2, in combinatiegroep of unit Groep 1 en 2: Differentiëren door activiteiten in de grote kring en vervolgens herhaalde instructie in de kleine groep in de hoeken, door middel van spel binnen/buiten en kleine kring aanbieden. Differentiëren in combigroepen kan op 2 manieren: jaargroepen na en naast elkaar instructie geven. jaargroep overstijgend instructie geven. Unit: leerlingen met dezelfde instructiebehoefte clusteren tijdens een les of activiteit. 24

25 25 Werkles/keuzeactiviteit (differentiatiemodel) Vul gezamenlijk een les op deze wijze in: kijk hoe je handiger kunt organiseren en differentiëren. Voorbereiding Start van de werkperiode/activiteit: vrij spel, werkles Deel groep kiest overige zelfstandige activiteiten planbord (met rekenen), vrij Instructie werkactiviteit werkles 5 min Kleine kring/kleine groep in hoeken 10 min Feedbackronde hele groep Deel groep en kleine kring/groep werkt en speelt Groepje werkles Extra begeleiding Feedbackronde hele groep Afsluiting hele groep

26 Differentiëren in monitoring en evaluatie. Maak gebruik van verschillende soorten evaluatiedata (leerlingenwerk, foto s, filmpje, toetsen, verslagen, etc.). Evalueer summatief door na het leren toetsen af te nemen om vervolgens te kunnen differentiëren. Evalueer formatief door tijdens het leren met leerlingen verschillende toetsvormen in te zetten (mening vormende vragen, schrijfopdracht, stappenplan, samenvatting) om vervolgens te kunnen differentiëren. Laat leerlingen op onderdelen een verschillende hoeveelheid opdrachten van de methode toets maken, zodat de leerkracht weet dat de doelen zijn bereikt. Maak de toets vooruit en geef instructie op niet beheerste onderdelen en onderhoud wat reeds is geautomatiseerd.

27 Effecten van differentiëren. Leerkrachten die meer gaan differentiëren merken dat ze: Hun activiteiten en lessen beter (en anders) voorbereiden. Efficiënter lesgeven doordat ze zichzelf vragen stellen zoals: wat doet er eigenlijk toe in deze les? Welke instructie, passende werkvormen zet ik in? Welke activiteiten zijn nodig voor bepaalde groepen leerlingen? Minder afhankelijk worden van de methode. Heldere lesdoelen op inhoud en proces stellen. Opbrengstgerichter gaan werken omdat ze summatieve en formatieve data gebruiken om de lessen vorm te geven. Problemen met klassenmanagement voorkomen, omdat ze meer inspelen op de (leer)behoeften van leerlingen.

28 Hoe differentieer ik in de elementen: doelen, tijd, instructie, aanbod en monitoring om de doelen te behalen? Bekijk een onderdeel van de checklist differentiatie op school en/of groepsniveau en de voorwaarden. Denk en leestijd: Wat is sterk en wat vraagt aandacht? Welke actie gaat u inzetten? Overlegtijd: Wissel uw acties uit. 28

29 CPS Onderwijsontwikkeling en advies Plotterweg 30 T [033] BB Amersfoort F [033] Postbus BN Amersfoort E cps@cps.nl

30 Contactgegevens Aafke Bouwman