Nationaal congres Taal en Lezen. 15 oktober 2015 Handboek Lezen: Effectief leesonderwijs in de doorgaande lijn

Transcriptie

1 Nationaal congres Taal en Lezen 15 oktober 2015 Handboek Lezen: Effectief leesonderwijs in de doorgaande lijn

2 Contactgegevens Aafke Bouwman

3 Doelen Deelnemers nemen kennis van aspecten die het technisch leesonderwijs effectief maken. Deelnemers weten wat er nodig is voor een doorgaande lijn technisch lezen in het belang van begrijpend lezen. Deelnemers krijgen inzicht in de complementaire visie op technisch lezen: vlot én vloeiend. Deelnemers reflecteren op hun eigen aanbod in relatie tot het technisch leesonderwijs.

4 Programma Visie, doel leesvaardigheid Effectieve elementen leesonderwijs Doorgaande lijn: beginnende geletterdheid, aanvankelijk- en voortgezet lezen en onderhouden leesvaardigheid Het belang van vloeiend lezen Leerkrachtvaardigheden Monitoring

5 Doel leesvaardigheid Leerlingen verlaten de basisschool als vloeiende, begrijpende, gemotiveerde en zelfstandige lezers Leesvaardigheid is een tekst kunnen lezen: vlot: correct en een adequaat tempo vloeiend: met expressie en begrip vloeiend 5 Burns, Griffin & Snow (1999)

6 Effectief leesonderwijs: Visie op leesvaardigheid en het kader van waaruit we werken 6 handboek hoofdstuk 1

7 Doen we de goede dingen goed? Zes aspecten van effectief leesonderwijs 1. Doelen: toetsbare doelen voor leerlingresultaten, doelen voor leerkrachten 2. Aanbod: dagelijks lezen, goede methode/aanbod, methode/aanbod goed gebruiken 3. Tijd: Voldoende tijd en extra tijd voor zwakke lezers 4. Instructie: directe instructie (IGDI-model) 5. Differentiëren: alle lln. halen de doelen, zwakke lezers krijgen extra instructie en begeleiding 6. Monitoren: vaste signaleringsmomenten, snel reageren op alle opvallende leerlingen, waaronder stagnatie 7 handboek hoofdstuk 2

8 Doelen voor leerkrachten Leerkrachten kennen het theoretisch kader effectief leesonderwijs. Leerkrachten geven planmatig en doelgericht leesonderwijs. Leerkrachten zijn vaardig in het voorbereiden en uitvoeren van effectieve leeslessen. Leerkrachten geven effectieve leesinstructie. Leerkrachten differentiëren in instructie en begeleiding Leerkrachten zijn in staat naast de leeslessen (dagelijkse) leesactiviteiten te organiseren. Leerkrachten verzamelen gegeven over de leesontwikkeling van leerlingen en gebruiken deze gegevens om hun leesonderwijs aan te scherpen. Leerkrachten leggen de aansluiting lezen en vaardigheden 21 e eeuw. kennis vaardigheid toepassen 8

9 Aanbod Het technisch leesonderwijs in de doorgaande leeslijn 9

10 Beginnende geletterdheid in groep 1 en 2 Leesvoorwaarden: (doelen SLO) Mondelinge taalvaardigheid: spreken op eigen initiatief, zich duidelijk verstaanbaar maken, gebruiken van langere en samengestelde zinnen; Ervaring met geschreven taal: (eigen) tekens noteren Een goed ontwikkeld fonemisch bewustzijn en geoefend hebben met: synthetiseren, isoleren en analyseren van klanken in een woord; Letterkennis: actief 15 letters, eigen naam kunnen schrijven; Een passieve en actieve woordenschat: gebruiken van woorden die ze geleerd hebben. Gericht naar een meervoudige boodschap luisteren en deze kunnen uitvoeren. Ten minste 10 minuten geconcentreerd naar een verhaal kunnen luisteren. Plezier hebben in leesactiviteiten. handboek hoofdstuk 4

11 Aanvankelijk lezen in groep 3 Geautomatiseerde letterkennis (100 %) Elementaire leeshandeling eerst mkm-woorden dan woorden met letterclusters en spellingpatronen (nk, ng, cht, str enz.) en samengestelde woorden. Eerst correct, dan vlot: automatiseren Lezen van woorden zinnen tekst Begrijpen wat je leest Achtergrondkennis & woordenschat Plezier in lezen 11 handboek hoofdstuk 5

12 Voortgezet lezen in groep 4, 5, 6 Het belang van reading by nine Na groep 3 gaat het niet vanzelf Onderhouden leesmoeilijkheden groep 3 Nieuwe leesmoeilijkheden (M4, E4, M5, E5, M6) Correct lezen Vlot lezen: verhogen van de leessnelheid > automatiseren Vloeiend lezen Leeskilometers maken Lezen met plezier Aandacht voor leesbegrip Achtergrondkennis & woordenschat 12 handboek hoofdstuk 6

13 Leesonderwijs in de bovenbouw correct-vlot-vloeiend- met begrip Correct en vlot lezen oefenen: samen met de leerkracht: teksten boven beheersingsniveau Onderhouden van leesvaardigheid stillezen. Veel, gevarieerd (stil) lezen met teksten naar eigen keuze op beheersingsniveau Vloeiend lezen: hapjes lucht, lezen zoals je praat, luisteren naar, hardop, stil. Lezen met begrip: leerkracht is model in aanpak teksten om ze goed te begrijpen en ervan te leren. Praten en schrijven over inhoud van teksten 13 handboek hoofdstuk 7

14 Vloeiend lezen Johns & Berglund, 2002). Doel: leesbegrip makkelijk en mogelijk te maken. Zonder snelheid, accuratesse en met gebrek aan expressie kan een tekst niet worden begrepen. (Torgesen 2004) De correlatie tussen vloeiend lezen en begrijpend lezen is.83 ( Jenkins, Fuchs, Espin, Van de Broek en Deno, 2003).

15 Lezen met expressie Lezen met expressie in alle teksten de tekst leest in betekenisvolle woordgroepen (frasering), op de interpunctie let, het tempo aanpast als dat nodig is, pauzes inlast, gevarieerde woorden benadrukt, sommige woorden of passages met klemtoon leest.

16 Groep Tijd per week Lessen technisch lezen minuten Elke dag een kwaliteitsuur met doelgerichte taalactiviteiten. Hiervan 4-5x per week 10 minuten fonemisch bewustzijn. Extra tijd voor risico leerlingen minuten 90 minuten minuten aanvankelijk technisch lezen taal voorlezen, leesvormen en gevarieerde activiteiten rond boeken Extra tijd voor zwakke lezers minuten minuten minuten voortgezet technisch lezen + begrijpend lezen (eventueel met een methode en in andere vakken) + voorlezen, leesvormen en gevarieerde activiteiten rond boeken Extra tijd voor zwakke lezers minuten minuten minuten minuten minuten minuten voortgezet technisch lezen + begrijpend lezen (methode en in andere vakken) + voorlezen, leesvormen en gevarieerde activiteiten rond boeken Extra tijd voor zwakke lezers begrijpend lezen (methode en in andere vakken) + voorlezen, leesvormen en gevarieerde activiteiten rond boeken onderhouden technisch lezen Extra tijd voor zwakke lezers

17 Leerkrachtvaardigheden IGDI Model: interactieve gedifferentieerde directe instructie Gestructureerde, directe instructie is de beste aanpak voor het leren lezen, met name voor zwakke lezers. Gezamenlijke start (terugblik, voorkennis, doel) Instructie Begeleide oefening Zelfstandige verwerking: individueel/duo s + Verlengde instructie (10-15 min) Feedback zelfstandig werken-groep en instructiegroep Gezamenlijke afsluiting (doel) 17

18 Start van de les: doelstelling Wat gaan we vandaag oefenen en leren? 18 Benoem de doelstelling op kindniveau: Wat gaan we oefenen en leren? Het gaat om LEZEN Niet het maken van de opdrachten is de doelstelling! Geef ook aan hoe de les zal verlopen. Je ziet c, je zegt s recept lucifer cilinder citroen centimeter Je ziet c, je zegt k popcorn advocaat contract Costa Rica colonne Lekker Lezen basisles 4

19 Instructie Lees een stukje tekst voor waarin een aantal worden met de leesmoeilijkheid voorkomt. Markeer zo mogelijk de woorden. Lees woordrijen voor Leg uit wat de leesmoeilijkheid is. Niet vanuit vragen en interactie. visualiseer de leesmoeilijkheid Geef aan hoe leerlingen kunnen letten op de structuur van het woord. Er gaat een cycloon over Costa Rica. (instructie: je ziet een c en zegt een k) 19

20 Begeleid oefenen Lezen van woorden, zinnen, tekst Voor koor duo/zelf: gevarieerd en met vaart Elke leerling leest voortdurend Het gaat om het oefenen van het lezen Luister en controleer de vaardigheid van de leerlingen. Geef concrete feedback en feedforward: aanwijzingen hoe de leerlingen het beter kunnen doen. Ik hoor een duidelijke /k/ in popcorn ipv goed zo. je leest deze woorden nog een keer en nu maak je de k nog duidelijker door je mond.. en tong.. 20 Verlengde instructie = Intensief oefenen met de leerkracht

21 Zelfstandige verwerking Het gaat om het oefenen van het LEZEN. Oefenen op woordniveau/zinsniveau Oefenen op tekstniveau (leesboek) Opdrachten sluiten aan bij doel en instructie Taalopdrachten hebben minder/geen prioriteit. Laat leerlingen ook hardop in duo s lezen (buitenstem). Differentiatie in opdrachten Differentiatie in begeleiding: wel een ronde langs de leerlingen 21

22 Evaluatie Doelstelling gehaald? Wat hebben we geoefend? Wat kunnen we nu lezen? Korte demonstratie Proces van de les 22

23 Convergente differentiatie groep 1 en 2: geplande activiteit Voorbereiding, start van de les Instructie en begeleide inoefening hele groep (5 min.) Zelfstandig verder adhv planbord, keuzesysteem, eigen activiteiten feedbackronde Afsluiting hele groep Kleine groep (5-10 min. extra instructie via spel, hoek of kring Zelfstandige verwerking door verder spelen en eigen activiteit 23

24 Lesmodel & Differentiatie lezen Deel van de groep werkt aan eigen leesactiviteiten Introductie lees moeilijkheid aan deel van de groep: -lesdoel -Instructie -Begeleide inoefening op tekst en woordniveau Feedback op zelfstandige verwerking Zelfstandige verwerking: Maak groepjes op tekstniveau technisch lezen. Geef tekst op niveau Afsluiting: doel bereikt? 24

25 Monitoring technisch lezen: Wat willen we weten/meten? groep Belangrijk (hardop lezen) 1 2 Fonemisch bewustzijn Vlot benoemen letters/cijfers 3 Grafemen, nieuwe woorden, tekst, woorden en teksten Toetsen Cito Taal voor kleuters/sbg Toetspakket Beginnende Geletterdheid Herfstsignalering (VLL) Wintersignalering (DMT, AVI) Voorjaarssignalering (VLL) Eindsignalering (DMT en AVI) 4-8 Woorden en teksten DMT kaart 3 woorden AVI M en E 4-8 Vloeiend lezen Observatieschaal vloeiend lezen 25

26 Reflectie op uw eigen situatie Neem de checklist Zes elementen van effectief leesonderwijs door. Ga na op welke punten u uw leesonderwijs wilt aanscherpen. Prioriteer deze punten. Vragen???? 26

27 Contactgegevens Aafke Bouwman