OPBRENGSTGERICHT WERKEN
|
|
- Hilde ter Linde
- 7 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 OPBRENGSTGERICHT WERKEN Handleiding woordrijkaarten groepsoverzicht bij en de groepsplan methode Lekker Lezen versie 1
2 auteur Piers van der Sluis Handleiding woordrijkaarten bij de methode Lekker Lezen Inhoud Achtergrondinformatie PO-raad Cito De onderwijsinspectie p3 p3 p3 p4 Waarom woordrijkaarten p4 Inzet woordrijkaarten Hoe te gebruiken Tips Nawoord p5 p5 p7 p7 Malmberg s-hertogenbosch Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen, of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Voor zover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16b Auteurswet 1912 j het Besluit van 20 juni 1974, St.b. 351, zoals gewijzigd bij het Besluit van 23 augustus 1985, St.b. 471, en artikel 17 Auteurswet 1912, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan de Stichting Reprorecht (Postbus 3060, 2130 KB Hoofddorp). Voor het overnemen van gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (artikel 16 Auteurswet 1912) dient men zich tot de uitgever te wenden. Lekker Lezen Handleiding woordrijkaarten Malmberg s-hertogenbosch
3 Achtergrondinformatie De methode Lekker Lezen is een methode voor voortgezet technisch lezen, gericht op het vergroten van de technische leesvaardigheid binnen een betekenisvolle aanpak. Goed technisch kunnen lezen is een belangrijke voorwaarde voor goede schoolresultaten en heeft een directe invloed op het begrijpend en studerend lezen. Lezen is een gecompliceerd samenspel van processen waarbij de techniek van het lezen centraal staat. Daarnaast is het van essentieel belang dat de lezer de inhoud van de tekst begrijpt. Er is pas echt sprake van lezen als er ook leesbegrip is. In de literatuur worden de processen van het technisch lezen onderverdeeld in het decoderen van woorden en woordherkenning. Bij het decoderen gaat het om het ontsleutelen van een geschreven tekst, oftewel het omzetten van een visuele code in een klankcode. Woordherkenning is een proces dat veel geoefend moet worden en bij een normale ontwikkeling steeds sneller verloopt. Het zorgt ervoor dat met name de vloeiendheid en het tempo van het lezen steeds verder toenemen. Het uiteindelijke doel is om kinderen goed en vlot te leren lezen. Maar wat is vlot lezen nu precies? De volgende definitie wordt gehanteerd: vlot lezen is de vaardigheid om nauwkeurig, geautomatiseerd en met een goede intonatie een tekst te kunnen lezen, waardoor de aandacht volledig gericht kan worden op het begrijpen van de inhoud van de tekst. Deze definitie maakt eens te meer duidelijk dat technisch lezen geen doel op zich is, maar in dienst staat van vlot lezen. PO-raad Om kinderen vlot te leren lezen is het belangrijk dat zij goed onderwijs krijgen in voortgezet technisch lezen. Uiteraard is het dan ook belangrijk om op gezette tijden de leesontwikkeling die kinderen doormaken nauwlettend te volgen. De PO-raad adviseert op welke wijze scholen dat het beste kunnen doen: Het verwerven van de doelstellingen van de eerste fase van het aanvankelijk lezen, een volledige, geautomatiseerde letterkennis en zonder spellen lezen van mkm-woorden, vormt een belangrijke basis voor het bereiken van de einddoelstelling in groep 3. Het vlot en vloeiend kunnen lezen van teksten op het niveau van AVI E3. Het volgen van de ontwikkeling van automatisering op letter- en woordniveau in groep 3 is om deze reden belangrijk. Het is om twee redenen essentieel om de ontwikkeling op woordniveau ook na groep 3 zo goed mogelijk te volgen: 1. Automatisering op woordniveau vormt de basis voor het goed en vlot lezen van teksten. 2. Leerlingen met leesproblemen/dyslexie vallen juist uit bij het lezen van geïsoleerde woorden. Cito Ook het Cito geeft aan dat zwakke lezers vaak meer steun hebben aan de context bij het decoderen en woord herkennen dan goede lezers. Bij de woordleestoets DMT van het Cito kan dit compensatiemechanisme niet in werking treden en wordt alleen de technische leesvaardigheid gemeten. Hierdoor leent de toets zich goed om ook als meer diepgaande analyse te gebruiken bij risicolezers. Welke typen woorden vindt het kind lastig, leest het kind met voldoende tempo en leest het kind voldoende nauwkeurig? Lekker Lezen Handleiding woordrijkaarten Malmberg s-hertogenbosch 3/8
4 Het advies van de PO-raad vervolgt met: Wij raden daarom aan om in groep 3, 4 en 5 bij alle leerlingen in januari/februari en mei/juni naast een tekstleestoets een landelijk genormeerde woordleestoets af te nemen. Hiermee wijken we af van de toetsprocedure technisch lezen zoals geadviseerd door het Cito. In groep 6, 7 en 8 kan een keuze worden gemaakt: a. Bij alle leerlingen wordt tweemaal per jaar een woordleestoets en alleen op meetmoment 2 een teksttoets afgenomen. of b. Bij alle leerlingen wordt de Toets Technisch Lezen afgenomen. Bij leerlingen met een D of E niveau worden aanvullend de DMT en AVI afgenomen. Bij leerlingen met een C niveau neemt u deze aanvullende toetsen eveneens af als u denkt dat ze risico lopen te gaan behoren tot de zwak presterende groep. Als woordleestoets en teksttoets op de meetmomenten 1 en 2 worden de DMT respectievelijk AVI gebruikt. De onderwijsinspectie en de DMT De inspectie van het onderwijs onderschrijft dit advies in die zin, dat zij bij de beoordeling van opbrengsten van het leesonderwijs kijkt naar de Cito toetsen technisch lezen en/of de DMT in de groepen 3, 4 en 5. De conclusie van het bovenstaande is dat zeker tot en met groep 5 een vlotte woordherkenning en dus het veelvuldig oefenen op woordniveau belangrijk is. Daarnaast is het belangrijk om de leesontwikkeling van het woordlezen twee keer per jaar te volgen met de DMT. Waarom woordrijkaarten? In de vorige paragraaf zijn we ingegaan op de processen die een rol spelen bij het vlot leren lezen. Ook hebben we gezien hoe we de ontwikkeling daarvan kunnen volgen. Een belangrijke conclusie is dat zeker in de groepen 3 tot en met 5 het lezen op woordniveau veel aandacht zou moeten krijgen. Daarnaast moeten we de ontwikkeling van het woordlezen blijven volgen met de DMT. Het doel van de methode Lekker Lezen is om alle kinderen zich te laten ontwikkelen tot goede en vlotte lezers. In elke les van de methode Lekker Lezen staat een leesmoeilijkheid op woordniveau centraal. De doelen van de les worden dan ook op woordniveau aangegeven. Alle lessen hebben als uitgangspunt en start een betekenisvolle tekst. Na het lezen van de tekst volgt de instructie, waarin de leesmoeilijkheid van die les op woord-, zins- en tekstniveau geoefend wordt. Hiermee komt Lekker Lezen tegemoet aan de noodzaak om bij het technisch lezen ook (en vooral) aandacht te besteden aan het lezen op woordniveau. Van veel leerkrachten horen we dat zij meer aanbod van oefenstof op woordniveau binnen Lekker Lezen wenselijk vinden. Met name gevarieerde mogelijkheden voor de herhaling worden gemist. Om aan die behoefte tegemoet te komen zijn de woordrijkaarten ontwikkeld. Lekker Lezen Handleiding woordrijkaarten Malmberg s-hertogenbosch 4/8
5 Inzet woordrijkaarten Woordrijkaarten zijn dubbelzijdige kaarten met op de ene kant woordrijen die per leesmoeilijkheid gegroepeerd zijn en op de andere kant woorden van dezelfde leesmoeilijkheden, maar dan door elkaar. Op elke kant staan vijftig woorden. Bij elk thema van Lekker Lezen horen twee kaarten. Dat betekent dat bij een omkeerboekje vier kaarten horen. Er is dus voor elke drie weken een woordrijkaart beschikbaar, met daarop woordrijen die in de betreffende weken in Lekker Lezen aan bod zijn geweest. Woordrijkaarten bieden de mogelijkheid om: Op woordniveau te oefenen, waarbij leesproblemen geïsoleerd maar ook in combinatie worden aangeboden. Met andere woorden te oefenen dan die in de lessen van Lekker Lezen voorkomen, maar die wel dezelfde leesmoeilijkheid hebben. Het correct lezen te oefenen. Dit komt vóór het tempolezen. Het tempolezen te oefenen. Op een gevarieerde wijze veel herhaling van het lezen in te bouwen, wat juist voor risicolezers zo belangrijk is. Heel gericht te oefenen voor de DMT. We weten dat het lezen van de DMT van kinderen op het moment van afname een bepaalde focus vraagt. Je moet er echt even op gericht zijn om in hele korte tijd de woorden correct en vooral snel te lezen. Wij denken dat het goed is om kinderen die focus middels gevarieerde oefeningen bij te brengen. Hoe kun je woordrijkaarten gebruiken? Woordrijkaarten zijn voor zowel risicolezers als goede lezers in de groep te gebruiken. De wijze waarop ze worden ingezet verschilt echter van elkaar. Als de woordrijkaarten gebruikt worden voor risicolezers, hebben ze de volgende functies: Het bevorderen van het proces van woordherkenning. Een mogelijkheid om extra instructie te geven, waarbij het accent kan liggen op nauwkeurigheid, tempolezen of beide. Wij pleiten ervoor bij het lezen van de kaarten met risicoleerlingen de techniek voor-koor-door veelvuldig toe te passen. Een mogelijkheid om extra te herhalen en extra leestijd te creëren. Het bewust creëren van succeservaringen. Een mogelijkheid om kinderen heel snel feedback te kunnen geven op datgene wat zij lezen. Een voorbereiding op de DMT. Vanuit de literatuur weten we dat juist bovengenoemde aspecten (instructie, ondersteuning, extra tijd, herhaling, feedback en succeservaringen) cruciaal zijn in de begeleiding van risicoleerlingen. Voor de goede lezers hebben de woordrijkaarten vooral de volgende functies: Het bevorderen van het proces van woordherkenning. Het onderhouden van de leessnelheid en de nauwkeurigheid van lezen. Een voorbereiding op de DMT. De woordrijkaarten kunnen zowel binnen de leesles van Lekker Lezen, als daar buiten ingezet worden. We willen er nogmaals op wijzen dat de kaarten voor risicolezers op een andere wijze worden ingezet dan voor goede lezers. Een bekende vuistregel voor het lezen met risicolezers is, dat deze nooit onvoorbereid een tekst of woordenrij mogen lezen. Dat betekent dat zwakke lezers die met de woordrijkaarten gaan werken altijd eerst instructie en ondersteuning (voor-koor-door) moeten krijgen. Daarna kunnen deze lezers meer zelfstandig met de kaarten gaan oefenen, waarbij gevarieerde herhaling belangrijk is. Lekker Lezen Handleiding woordrijkaarten Malmberg s-hertogenbosch 5/8
6 We onderscheiden de volgende gebruiksmogelijkheden: Binnen de leesles met risicolezers: de kaarten kunnen worden ingezet als extra instructiemoment. Daarnaast kunnen ze binnen de leesles ook als zelfstandige verwerking gebruikt worden, of als een moment van samenwerken. Doorkijkje 1: Meester Jan geeft aan zes kinderen instructie. Hij besluit om even een uitstapje uit het werkboekje te maken en een korte instructie over de leeskaart te geven die hoort bij de afgelopen drie lessen. Meester Jan leest de woorden voor, waarna hij ze samen met de kinderen in koor leest. Hij vestigt de aandacht op de drie leesproblemen die in de kaart aan bod komen. De kinderen gaan nu in tweetallen de woorden aan elkaar voorlezen, waarbij ze om en om tien woorden lezen. Daarna wisselen ze nog een keer. Dit geeft meester Jan ook de gelegenheid om ondertussen even een rondje te maken bij de kinderen van leesgroep 2 en 3. Doorkijkje 2: In de volgende instructieles geeft meester Jan de kinderen de opdracht om de woorden van de woordkaart twee keer voor zichzelf te oefenen door ze zachtjes hardop te lezen. Als dit gebeurd is maakt meester Jan twee drietallen. Eén is de lezer, één is de tijdwaarnemer en één de controleur. De lezer gaat lezen, de controleur checkt of alle woorden goed worden gelezen en de tijdwaarnemer neemt de tijd op met een stopwatch. Vervolgens worden de rollen een plaatsje doorgeschoven, totdat iedereen aan de beurt is geweest om te lezen. Ook de goede lezers van leesgroep 3 kunnen binnen de leesles met de kaarten aan de slag. Tijdens de instructielessen van leesgroep 1 en 2 zijn deze kinderen zelfstandig aan het werk met de leeskaarten en/of de stilleesboeken. Hier zou prima een activiteit met de woordrijkaarten ingepast kunnen worden in de vorm van een opdracht die kinderen zelfstandig uitvoeren of in een samenwerkingsvorm. Daarnaast leent de wekelijkse instructieles met Lekker vlot lezen voor leesgroep 3 zich natuurlijk prima om met de woordkaarten aan de slag te gaan. Doorkijkje 3: Juf Louise heeft aan de goede lezers de opdracht gegeven om de woorden op de achterkant van de leeskaart te lezen en te rubriceren naar leesmoeilijkheid door een 1, 2 of 3 achter elk woord te zetten. Als iedereen dit gedaan heeft, gaan de kinderen in een drietal de woorden hardop lezen, waarbij ieder een categorie voor zijn rekening neemt en dus alleen deze woorden leest. De dag daarop lezen de kinderen in tweetallen de kaart gedurende één minuut en wordt er gekeken hoe ver je komt met lezen. Eén is hierbij de lezer, de ander de controleur. Lees je een woord fout, dan wordt die van je score afgehaald. De kinderen van leesgroep 1 en 2 kunnen ook heel goed buiten de leesles om (bijvoorbeeld tijdens de herhalingsles) met de kaarten werken. Ditzelfde geldt uiteraard ook voor de kinderen van leesgroep 3. Doorkijkje 4: De kinderen van de instructiegroep hebben op maandag met juf Gerda de woorden van de woordrijkaart voor-koor-door gelezen. Daarna mochten de kinderen kijken hoever ze kwamen met één minuut leestijd. Dit is voor ieder kind genoteerd. Juf Gerda heeft ze verteld dat ze nu elke dag de woorden mogen gaan oefenen. Ze mogen dit hardop doen, in zichzelf, alleen of met z n tweeën. Op vrijdag wordt het echt spannend, want dan wordt er gekeken wie er nu meer woorden in één minuut kan lezen. Wie is het meest vooruitgegaan? Lekker Lezen Handleiding woordrijkaarten Malmberg s-hertogenbosch 6/8
7 We hopen u suggesties te hebben gegeven om met alle kinderen zowel binnen als buiten de leesles op een gevarieerde manier aan het werk te gaan met de woordrijkaarten. Tips voor het werken met de woordrijkaarten Bewaar deze tips en ideeën in de klassen- of leesmap. Zo kunt u snel terugkijken hoe u effectief maar ook gevarieerd met de woordrijkaarten aan de slag kunt gaan. Geef duidelijke, concrete opdrachten aan de kinderen. Hoe beter u dit doet, hoe beter het werken met de kaarten verloopt. Zeg bijvoorbeeld niet tegen kinderen: Ga maar met de kaart oefenen, maar zeg: Oefen en lees de woorden van de kaart twee keer in jezelf en daarna één keer hardop voor je maatje. Breng veel maar vooral eenvoudige variaties aan bij het lezen met de woordrijkaarten. Dit houdt het voor de kinderen aantrekkelijk. Lees bijvoorbeeld de woorden eens van onder naar boven. Probeer voor uitdaging en spanning te zorgen bij het werken met de woordrijkaarten. Dit houdt de kinderen gemotiveerd om er serieus mee aan het werk te gaan. Zie bijvoorbeeld doorkijkje 4. Probeer heel bewust succeservaringen voor de kinderen in te bouwen door de aard van de opdrachten die u geeft. Als kinderen een week lang woorden kunnen oefenen, is de kans zeer groot dat ze de laatste keer meer woorden lezen dan de eerste keer. Observeer scherp hoe kinderen met de kaarten werken. U mag daar best eisen aan stellen. Voer aanpassingen door als u ziet dat het werken minder goed verloopt. Maak vaste twee- en drietallen die weten waar ze moeten zitten in het lokaal. Verander deze om de paar weken. De kinderen van leesgroep 3 (de goede lezers) moeten minder intensief met de kaarten werken dan de kinderen van leesgroep 1 en 2. We raden aan om de goede lezers eens in de drie weken te laten werken met de kaarten. We zijn er niet echt een voorstander van om de kaarten mee naar huis te geven. In principe is het een onderdeel van de leesles die op school plaatsvindt. Mocht u de kaarten toch willen meegeven, dan raden we u aan om ook hier de vuistregel nooit onvoorbereid een tekst of woordrij laten lezen toe te passen. Daarnaast is het belangrijk om te kijken of het samenspel kind-thuissituatie (ouders) bevorderend of juist belemmerend werkt. We kennen kinderen die niet meer willen lezen doordat het lezen thuis zulke grote conflicten heeft opgeleverd dat de lol er voorgoed af is. Nawoord: We hopen met deze handleiding het belang te hebben aangetoond van het oefenen op woordniveau, naast het oefenen op zins- en tekstniveau. Daarnaast hopen we dat de woordrijkaarten en deze handleiding een welkome en inspirerende aanvulling zullen zijn op het lesgeven met de methode Lekker Lezen, waarbij de kinderen plezier hebben in het lezen en zo optimaal mogelijk in hun ontwikkeling ondersteund worden. We zijn ervan overtuigd dat bij een juist gebruik de woordrijkaarten een kwalitatief sterke impuls zullen zijn om de leesresultaten van uw leerlingen nog verder te verbeteren. Lekker Lezen Handleiding woordrijkaarten Malmberg s-hertogenbosch 7/8
8 Cedin educatieve dienstverlening drs. Piers van der Sluis Onderwijsadviseur Taal- leesspecialist Lavendelheide PD DRACHTEN T M E p.vandersluis@cedin.nl Geraadpleegde literatuur: - Vernooy, K. Elke leerling een competent lezer! Effectief omgaan met verschillen in het leesonderwijs. Wat werkt? Amersfoort: CPS Brouwer, T. e.a. Methodewijzer voortgezet technisch lezen Lekker Lezen. Den Bosch: Malmberg [jaartal toevoegen] - Handleiding dmt cito toets - Teunissen, C. e.a. Opbrengstgericht werken aan lezen en schrijven voor groep 4 t/m 8. Nijmegen: Expertisecentrum Nederlands Inspectie van het onderwijs. Analyse en waarderingen van opbrengsten. Utrecht: Inspectie van het Onderwijs Wentink, H. e.a. Protocol leesproblemen en dyslexie groep 4-8. Nijmegen: Expertisecentrum Nederlands Ahlers, L. e.a. Voortgezet technisch lezen in groep 4-8. Omgaan met verschillen ter voorkoming van leesproblemen. Amersfoort: CPS Lekker Lezen Handleiding woordrijkaarten Malmberg s-hertogenbosch 8/8
OPBRENGSTGERICHT WERKEN. Handleiding groepsoverzicht en groepsplan. versie 1
OPBRENGSTGERICHT WERKEN Handleiding groepsoverzicht en groepsplan versie 1 Met dank aan: Mariët Förrer CPS Onderwijsontwikkeling en advies Handleiding groepsoverzicht en groepsplan Leeslink Inhoud 1 Invullen
Nadere informatieOPBRENGSTGERICHT WERKEN. Handleiding groepsoverzicht en groepsplan. versie 1
OPBRENGSTGERICHT WERKEN Handleiding groepsoverzicht en groepsplan versie 1 Kleuterplein Inhoud 1 Invullen van het groepsoverzicht 2 Opstellen van het groepsplan Rekenen 3 Opstellen van het groepsplan Klanken
Nadere informatiegroep Computerprogramma woordenschat
Taal actief G e b r u i k e r si n st r u c t i e C o m pu te rpro gra m m a w o o rde n s c ha t 214088_OM.indd 1 gro ep 6 22-06-2009 12:22:50 telefoon: 073-628 87 22 e-mail: helpdesk.bao@malmberg.nl
Nadere informatieVOORTGEZET TECHNISCH LEZEN Leeshuis
VOORTGEZET TECHNISCH LEZEN Leeshuis Praktische handvatten voor het taallees- en rekenonderwijs zoals deze Kwaliteits zijn te vinden op www.taalpilots.nl en www.rekenpilots.nl. De rubriek implementatiekoffer
Nadere informatieAfspraken mbt protocol dyslexie Van Dijckschool Bilthoven. Inhoudsopgave:
11-12-2007 Inhoudsopgave: 1. Dyslexie...3 1.1 Wat is het dyslexieprotocol?...3 1.2 Doel van het Protocol Dyslexie....3 1.3 Inhoud van het protocol...3 2. Preventie en interventiehandelingen...4 2.1 Groep
Nadere informatieOPBRENGSTGERICHT WERKEN. Handleiding groepsoverzicht en groepsplan. versie 1
OPBRENGSTGERICHT WERKEN Handleiding groepsoverzicht en groepsplan versie 1 auteur Tjalling Brouwer Handleiding groepsoverzicht en groepsplan Lekker Lezen Inhoud 1 Invullen van het groepsoverzicht 2 Opstellen
Nadere informatieVOORTGEZET TECHNISCH LEZEN Goed Gelezen versie 2
VOORTGEZET TECHNISCH LEZEN Goed Gelezen versie 2 Praktische handvatten voor het taallees- en rekenonderwijs zoals deze Kwaliteits zijn te vinden op www.taalpilots.nl en www.rekenpilots.nl. De rubriek implementatiekoffer
Nadere informatielezen Hulp aan risicolezers
veilig leren lezen Hulp aan risicolezers bij Auteur: Ed Koekebacker Na kern 11 heeft u de eindsignalering en waarschijnlijk ook het Citoafnamemoment E3 afgenomen. De resultaten daarvan maken u duidelijk
Nadere informatieOpdracht 2: Data analyseren en interpreteren op groepsniveau (technisch lezen voor leerkrachten van groep 3 (Opdracht 2a) en groep 4 (Opdracht 2b))
Opdracht 2: Data analyseren en interpreteren op groepsniveau (technisch lezen voor leerkrachten van groep 3 (Opdracht 2a) en groep 4 (Opdracht 2b)) Met behulp van onderstaande opdracht kun je met behulp
Nadere informatieInterventieperiode november februari groep 1 tot en met 5. Mariët Förrer
Interventieperiode november februari groep 1 tot en met 5 Mariët Förrer November - februari Doelen en accenten per groep Rol van intern begeleider / taalcoördinator IB en TC ook in deze periode Bewaken
Nadere informatieVOORTGEZET TECHNISCH LEZEN Estafette
VOORTGEZET TECHNISCH LEZEN Estafette Praktische handvatten voor het taallees- en rekenonderwijs zoals deze Kwaliteits zijn te vinden op www.taalpilots.nl en www.rekenpilots.nl. De rubriek implementatiekoffer
Nadere informatieHulp aan risicolezers
Hulp aan risicolezers bij Auteurs: Ed koekebacker Na kern 11 heeft u de eindsignalering afgenomen. Dat waren de drie kaarten van de DMT en, hoewel facultatief, meestal ook de AVI-kaarten. De resultaten
Nadere informatieAutomatisering van het lezen op woordniveau
Protocol Leesproblemen en Dyslexie toetskalender voor groep 3 expertisecentrum nederlands 3 algemene toelichting Momenteel werkt het Expertisecentrum Nederlands aan een herziening van de Protocollen Leesproblemen
Nadere informatieCompetent talent in de praktijk
Competent talent in de praktijk Competent talent in DE PRAKTIJK CURSISTENBOEK Talent ontdekken, ontwikkelen & inzetten Competent talent in de praktijk Cursistenboek Talent ontdekken, ontwikkelen & inzetten
Nadere informatieOPBRENGSTGERICHT WERKEN. Handleiding groepsoverzicht en groepsplan. versie 1
OPBRENGSTGERICHT WERKEN Handleiding groepsoverzicht en groepsplan versie 1 auteurs Ina Cijvat Brenda van Rijn Handleiding groepsoverzicht en groepsplan Pluspunt Inhoud 1 Invullen van het groepsoverzicht
Nadere informatieVOORTGEZET TECHNISCH LEZEN Lekker Lezen
VOORTGEZET TECHNISCH LEZEN Lekker Lezen Praktische handvatten voor het taallees- en rekenonderwijs zoals deze Kwaliteits zijn te vinden op www.taalpilots.nl en www.rekenpilots.nl. De rubriek implementatiekoffer
Nadere informatieAutomatisering van het lezen op woordniveau
Protocol Leesproblemen en Dyslexie toetskalender voor groep 4 expertisecentrum nederlands 4 algemene toelichting Momenteel werkt het Expertisecentrum Nederlands aan een herziening van de Protocollen Leesproblemen
Nadere informatieOPBRENGSTGERICHT WERKEN. Handleiding groepsoverzicht en groepsplan. versie 1
OPBRENGSTGERICHT WERKEN Handleiding groepsoverzicht en groepsplan versie 1 auteurs Ina Cijvat Brenda van Rijn Handleiding groepsoverzicht en groepsplan De wereld in getallen Inhoud 1 Invullen van het groepsoverzicht
Nadere informatieOpbrengstgericht werken aan voortgezet technisch lezen
KWALITEITSKAART Taal / lezen / rekenen Opbrengstgericht werken aan voortgezet technisch lezen PO Het formuleren van concrete en toetsbare doelen is een belangrijk element van opbrengstgericht en effectief
Nadere informatieKWALITEITSKAART. Doelen en resultaten. Voortgezet technisch lezen
KWALITEITSKAART Voortgezet technisch lezen Praktische handvatten voor het taallees- en rekenonderwijs zoals deze Kwaliteitskaart Opbrengstgericht Werken zijn te vinden op www.schoolaanzet.nl. Deze website
Nadere informatieVRAGENLIJST PRIMAIR ONDERWIJS DYSLEXIEMONITOR
VRAGENLIJST PRIMAIR ONDERWIJS DYSLEXIEMONITOR INHOUDSOPGAVE Zorgniveau 1: Goed lees- en spellingonderwijs Stap 1: Leestijd blz. 3 Kwaliteit instructiegedrag blz. 3 Klassenmanagement blz. 4 Stap 2: Juist
Nadere informatieHet IGDI model. Het belang van goede instructie. Bij welke leerkrachten leren kinderen het beste? (Good 1989) Instructie en risicoleerlingen
Het IGDI model Leesverbetertraject Enschede 8/11/07 Het belang van goede Risicoleerlingen deden het bij goede leerkrachten net zo goed als gemiddelde leerlingen bij zwakke leerkrachten. Niets was effectvoller
Nadere informatieWerkboek voor kinderen en jongeren van ouders met psychiatrische en/of verslavingsproblemen
Werkboek voor kinderen en jongeren van ouders met psychiatrische en/of verslavingsproblemen Kind en Adolescent Praktijkreeks Dit Werkboek voor kinderen en jongeren van ouders met psychiatrische en/of verslavingsproblemen
Nadere informatieAanvankelijk technisch lezen. Effectief aanvankelijk lezen in groep 3
Aanvankelijk technisch lezen Effectief aanvankelijk lezen in groep 3 Praktische handvatten voor het taallees- en rekenonderwijs zoals deze Kwaliteitskaart zijn te vinden op www.taalpilots.nl en www.rekenpilots.nl.
Nadere informatieHet systematisch volgen van leerlingen
Het systematisch volgen van leerlingen uteurs: Rosemarie Irausquin en Susan van der Linden Het systematisch volgen van de leesontwikkeling van leerlingen is essentieel om tijdig problemen bij het leren
Nadere informatieAutomatisering van het lezen op woordniveau
Protocol Leesproblemen en Dyslexie toetskalender voor groep 5 expertisecentrum nederlands 5 algemene toelichting Momenteel werkt het Expertisecentrum Nederlands aan een herziening van de Protocollen Leesproblemen
Nadere informatieCBS Maranatha. Doel: Hoogklei 7, 9671 GC Winschoten Dyslexieprotocol 2013 aangepast sept.14
CBS Maranatha Hoogklei 7, 9671 GC Winschoten Dyslexieprotocol 2013 aangepast sept.14 Doel: Doel van ons dyslexieprotocol is een zo goed mogelijke begeleiding van leerlingen met (dreigende) leesproblemen.
Nadere informatieNationaal congres Taal en Lezen. 15 oktober 2015 Handboek Lezen: Effectief leesonderwijs in de doorgaande lijn
Nationaal congres Taal en Lezen 15 oktober 2015 Handboek Lezen: Effectief leesonderwijs in de doorgaande lijn WWW.CPS.NL Contactgegevens Aafke Bouwman A.bouwman@cps.nl 0655824098 Doelen Deelnemers nemen
Nadere informatieAutomatisering van het lezen op woordniveau
Protocol Leesproblemen en Dyslexie toetskalender voor groep 7 expertisecentrum nederlands 7 algemene toelichting Momenteel werkt het Expertisecentrum Nederlands aan een herziening van de Protocollen Leesproblemen
Nadere informatieBewaken vitale functies en verlenen van eerste hulp
Bewaken vitale functies en verlenen van eerste hulp Werkcahier Kwalificatieniveau Verpleegtechnisch handelen deel 4: Geerard Siereveld Cees van Stipdonk Johan van t Wout Skillslab-serie voor verpleegkundige
Nadere informatieVoeding, uitscheiding en diagnostiek
Voeding, uitscheiding en diagnostiek Werkcahier Kwalificatieniveau Geerard Siereveld Cees van Stipdonk Johan van t Wout Skillslab-serie voor verpleegkundige en verzorgende beroepsvaardigheden Houten 2008
Nadere informatieKwaliteitskaart Tijdschema
Kwaliteitskaart Tijdschema Tijdschema Lees- voor goed voortgezet technisch Meetlat voor goed Stel uzelf de volgende vragen om na te gaan of het leesonderwijs in orde is. Aan de hand van de geformuleerde
Nadere informatieEffectief aanvankelijk leesonderwijs
Effectief aanvankelijk leesonderwijs Mirjam.Snel@hu.nl @Leesonderwijs www.goedleesonderwijs.nl Inhoud: Technisch lezen in groep 3 Effectief aanvankelijk leesonderwijs Differentiatie Stel jezelf vragen
Nadere informatieWat te doen met zwakke begrijpend lezers?
Wat te doen met zwakke begrijpend lezers? Cor Aarnoutse Wat doe je met kinderen die moeite hebben met begrijpend lezen? In dit artikel zullen we antwoord geven op deze vraag. Voor meer informatie verwijzen
Nadere informatieZelfstandig werken. Ajodakt. Dit antwoordenboekje hoort bij het gelijknamige werkboek van de serie
Zelfstandig werken Ajodakt Dit antwoordenboekje hoort bij het gelijknamige werkboek van de serie 9 789074 080705 Informatieverwerking Groep 7 Antwoorden Auteur P. Nagtegaal ajodakt COLOFON Illustraties
Nadere informatieLeercoaching in het hbo. Student
Leercoaching in het hbo Student Leercoaching in het hbo Student Een kapstok om jezelf uit te dagen de regie over je leren te nemen Jette van der Hoeven 2e druk Bohn Stafleu van Loghum Houten 2009 Ó 2009
Nadere informatieWondverzorging. Let op: het is belangrijk om precies deze schrijfwijze aan te houden, dus met tussenstreepjes.
M Wondverzorging Website In de oorspronkelijke uitgave van Wondverzorging was een cd-rom toegevoegd met aanvullend digitaal materiaal. Vanaf deze editie is echter al dit aanvullende materiaal vindbaar
Nadere informatieAlles over. Lekker lezen. Achtergrondinformatie, bestellijsten en additionele materialen
Alles over Achtergrondinformatie, bestellijsten en additionele materialen Wij vinden het belangrijk dat u goed geïnformeerd wordt om vervolgens de juiste keuze te kunnen maken. In samenwerking met de educatieve
Nadere informatieBeleidsstuk dyslexie. Augustus 2014
Beleidsstuk dyslexie Augustus 2014 Saltoschool Reigerlaan Beleidsstuk dyslexie 01-08-2014 Inhoudsopgave Inleiding... 3 1 Screening en signalering... 3 1.1 Groep 1... 3 1.2 Groep 2... 3 1.3 Groep 3... 4
Nadere informatieAutomatisering van het lezen op woordniveau
Protocol Leesproblemen en Dyslexie toetskalender voor groep 8 expertisecentrum nederlands 8 algemene toelichting Momenteel werkt het Expertisecentrum Nederlands aan een herziening van de Protocollen Leesproblemen
Nadere informatieHet meten van intonatie en het ondersteunen van het stillezen
Het meten van intonatie en het ondersteunen van het stillezen aanscherpingen in het LIST-project Thoni Houtveen 10 e LIST/DENK! Conferentie 19 april 2018 ACCURAAT EN SNEL LEZEN ÉN INTONATIE Fluency reading
Nadere informatie8FSLDBIJFS /[EPMJMGEXMIRMZIEY
Medicijnen Werkcahier Kwalificatieniveau Geerard Siereveld Cees van Stipdonk Johan van t Wout Skillslab-serie voor verpleegkundige en verzorgende beroepsvaardigheden Houten 2008 2008 Bohn Stafleu van
Nadere informatieDenken + Doen = Durven
1 Denken + Doen = Durven Werkboek voor ouders Houten Bohn Stafleu van Loghum, 2008 2 Denken + Doen = Durven Kind en Adolescent Praktijkreeks Dit Denken + Doen = Durven, Werkboek voor ouders, is onderdeel
Nadere informatieGezond eten: Daar heb je een leven lang lol van!
Gezond eten: Daar heb je een leven lang lol van! Opgedragen aan Julia, Floris en Maurits. Gezond eten: Daar heb je een leven lang lol van! EEN VROLIJK BOEK VOOR KINDEREN WAARMEE ZIJ HUN OUDERS KUNNEN LEREN
Nadere informatieSchool en echtscheiding
School en echtscheiding Alledaagse begeleiding binnen een schoolbreed beleid Angelique van der Pluijm en Margit Grevelt School en echtscheiding Alledaagse begeleiding binnen een schoolbreed beleid Angelique
Nadere informatieWerkwoordspelling 2 Toelichting en Antwoorden
Werkwoordspelling 2 Toelichting en Antwoorden COLOFON Auteurs Frank Pollet Illustraties Liza-Beth Valkema Basisvormgeving LS Ontwerpers bno, Groningen Omslag illustratie Metamorfose ontwerpen BNO, Deventer
Nadere informatiei n s t a p h a n d l e i d i n g
jaargroep 7 reken-wiskundemethode voor het basisonderwijs i n s t a p h a n d l e i d i n g d e r e k e n m a c h i n e Inleiding Het programma laat de leerlingen kennismaken met vernieuwende elementen
Nadere informatieToetsvragen bij domein 5 Begrijpend lezen
bijvoorbeeld Exemplarische opleidingsdidactiek voor taalonderwijs op de basisschool Toetsvragen bij domein 5 Begrijpend lezen Bart van der Leeuw (red.) Jo van den Hauwe (red.) Els Moonen Ietje Pauw Anneli
Nadere informatieSchoolplan lezen Eerste Openluchtschool Versie 1.0 2011-2012
Schoolplan lezen Eerste Openluchtschool Versie 1.0 2011-2012 Uitgangspunten zijn: lezen moet leuk zijn / worden / blijven Kinderen moeten de gelegenheid krijgen veel te lezen -uit goede boeken -op hun
Nadere informatieDyslexie de baas! Aanpak van psychosociale problemen van jongeren met dyslexie. Caroline Poleij Yvonne Stikkelbroek
Dyslexie de baas! 1 3 Dyslexie de baas! Aanpak van psychosociale problemen van jongeren met dyslexie Caroline Poleij Yvonne Stikkelbroek Bohn Stafleu van Loghum Houten 2009 4 Dyslexie de baas! 2009 Bohn
Nadere informatieAchtergrondinformatie en aanwijzingen voor interpretatie van de Wintersignalering PLD groep 3:
Achtergrondinformatie en aanwijzingen voor interpretatie van de Wintersignalering PLD groep 3: In het Protocol Leesproblemen en Dyslexie voor groep 3, kortweg PLD 3, wordt in het hoofdstuk Signaleren een
Nadere informatieWie heeft de regie? Kwaliteit van bestaan in de praktijk. John Sijnke
Wie heeft de regie? Wie heeft de regie? Kwaliteit van bestaan in de praktijk John Sijnke Bohn Stafleu van Loghum Houten 2009 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Uitgeverij 2009 Alle rechten
Nadere informatieWerkboek voor ouders met psychiatrische en/of verslavingsproblemen
Werkboek voor ouders met psychiatrische en/of verslavingsproblemen Kind en Adolescent Praktijkreeks Dit Werkboek voor ouders met psychiatrische en/of verslavingsproblemen hoort bij de handleiding Integrale
Nadere informatieSpelend leren, leren spelen
Spelend leren, leren spelen een werkboek voor kinderen en ouders Rudy Reenders, Wil Spijker & Nathalie van der Vlugt Spelend leren, een werkboek voor kinderen en ouders leren spelen Rudy Reenders, Wil
Nadere informatieZorgniveau 2 Zorgniveau 3
Leerlinggegevens: Naam: Groep: Namen betrokkenen/functie: Startdatum handelingsplan: Einddatum handelingsplan: Voorbeeld handelingsplan Beginsituatie Beschrijf hier de kern van het probleem a.d.h.v. toets-
Nadere informatietoetsen van Veilig Leren lezen en Estafette. groepen 1 2 LOVS Cito Taal voor Goed lees en spellingsonderwijs in de groepen 3 tot en met 8
onderwijs en zorgarrrangement op De Wilgen uitgevoerd door meetinstrumenten Zorgniveau 1 = basisarrangenment Zorgniveau 1 Leerkracht Methodegebonden Gestructureerde stimulering van beginnende geletterdheid
Nadere informatieBeleidsstuk dyslexie. Oktober 2016
Beleidsstuk dyslexie Oktober 2016 Saltoschool Reigerlaan Beleidsstuk dyslexie 01-08-2014 Inhoudsopgave Inleiding... 3 1 Screening en signalering... 3 1.1 Groep 1... 3 1.2 Groep 2... 3 1.3 Groep 3... 3
Nadere informatielezen als de basis van leren
lezen als de basis van leren Lezen is een van de belangrijkste vaardigheden die we in ons leven leren. Door te lezen doen we nieuwe kennis op, kunnen we ons ontspannen en de wereld om ons heen beter begrijpen.
Nadere informatieDenken + Doen = Durven
1 Denken + Doen = Durven Werkboek voor jezelf Dit werkboek is van: Houten Bohn Stafleu van Loghum, 2008 2 Denken + Doen = Durven Kind en Adolescent Praktijkreeks Dit Denken + Doen = Durven, Werkboek voor
Nadere informatieGroepsplan voor technisch lezen gebaseerd op handelingsgericht werken.
Groepsplan voor technisch lezen gebaseerd op handelingsgericht werken. Instructiegroep: Leerkracht: Periode: Schooljaar: beheersingsniveau (boven vastgestelde doel) (op vastgestelde doel) (onder vastgestelde
Nadere informatieWerken aan je zelfbeeld
Werken aan je zelfbeeld Kind en Adolescent Praktijkreeks Dit werkboek Werken aan je zelfbeeld, COMET voor kinderen en jongeren (groepstraining) hoort bij de handleiding Zelfbeeldtraining voor kinderen
Nadere informatieRALFI. Aanpak voor (zeer) zwakke lezers.
RALFI Aanpak voor (zeer) zwakke lezers. Jan-Dirk Anderhalf jaar geleden was Jan-Dirk (11) voor geen goud een bibliotheek ingestapt. Hij zat met lezen muurvast op AVI-1 niveau. Althans: ogenschijnlijk.
Nadere informatieLEERLINGEN HELPEN EFFECTIEF ANDERE LEERLINGEN
LEERLINGEN HELPEN EFFECTIEF ANDERE LEERLINGEN Peer tutoring: een effectieve methodiek om de leesresultaten en de leesmotivatie te verbeteren Dr. Kees Vernooij Lector emeritus Effectief taal- en leesonderwijs
Nadere informatieLeesonderwijs en dyslexie in het PO, het SBO en het VO. Betsy Ooms
Leesonderwijs en dyslexie in het PO, het SBO en het VO Betsy Ooms Opzet Doel leesonderwijs (en spellingonderwijs) Doorgaande lijn Kenmerken goed leesonderwijs Extra aandacht voor monitoring, als belangrijk
Nadere informatieKerncompetenties fysiotherapeuten in ontwikkeling
Kerncompetenties fysiotherapeuten in ontwikkeling Kerncompetenties fysiotherapeuten in ontwikkeling Pieternel Dijkstra en Remco Coppoolse Houten 2011 2011 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer
Nadere informatiePersoonsgerichte zorg
Persoonsgerichte zorg C.J.M. van der Cingel J.S. Jukema Persoonsgerichte zorg Praktijken van goede zorg voor ouderen Houten 2014 ISBN 978-90-368-0448-6 DOI 10.1007/978-90-368-0449-3 ISBN 978-90-368-0449-3
Nadere informatiei n s t a p b o e k j e
jaargroep 4 naam: reken-wiskundemethode het basisonderwijs i n s t a p b o e k j e k l o k k i j k e n Les 1 Hele en halve uren 1 Hoe laat is het? Vul in. 2 Hoe laat is het? Teken de wijzers. 2 5 8 6 9
Nadere informatieAlles over. Timboektoe. Achtergrondinformatie, bestellijsten en additionele materialen
Alles over Timboektoe Achtergrondinformatie, bestellijsten en additionele materialen Wij vinden het belangrijk dat u goed geïnformeerd wordt om vervolgens de juiste keuze te kunnen maken. In samenwerking
Nadere informatieNiet methodegebonden toetsen die gedurende de schoolperiode afgenomen worden op het gebied van taal, lezen en spelling:
R.K. Daltonschool De Driesprong Taal- leesprotocol groep 1 8, versie 01-08-2011 Dit protocol is onze vertaling van het Dyslexieprotocol naar onze schoolsituatie. De taal- leesontwikkeling van de wordt
Nadere informatieHandleiding Oefensoftware Station Zuid. Versie 1.1
Handleiding Oefensoftware Station Zuid Versie 1.1 Inhoudsopgave 1 Inleiding 3 2 Starten 4 2.1. Inloggen via Basispoort door de kinderen 4 2.2. De leerling-startpagina 5 2.3. De software voor de kinderen
Nadere informatieThoni Houtveen Congres Stichting Lezen 8 november 2012. Lectoraat Geletterdheid
Thoni Houtveen Congres Stichting Lezen 8 november 2012 Is er een probleem met ons leesonderwijs? Wat leert onderzoek ons? Hoe zou dat er in de praktijk uit moeten zien? Opbrengst Samenvatting Gemiddelde
Nadere informatieUw kind heeft moeite met lezen Wat kunt u van De Noordkaap verwachten?
Uw kind heeft moeite met lezen Wat kunt u van De Noordkaap verwachten? 1 Inhoud Voorwoord... 3 1 Leesproblemen... 4 2 Mogelijk dyslexie... 4 2.1. De dagelijkse lespraktijk.... 4 2.2: De stappen die genomen
Nadere informatiei n s t a p h a n d l e i d i n g
jaargroep 5 reken-wiskundemethode voor het basisonderwijs 20 d e l e n i n s t a p h a n d l e i d i n g Inleiding Middels het programma maken de leerlingen kennis met vernieuwende elementen uit de methode
Nadere informatieEerste hulp bij faalangst
Eerste hulp bij faalangst Eerste hulp bij faalangst Faalangsttraining voor jongeren van 10 tot 18 jaar drs. Petra Lahr drs. Daphne Rijkée Houten 2017 2017 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer
Nadere informatieSignalering van lees- en spellingproblemen in het speciaal (basis) onderwijs. Judith Vloedgraven, Cito 3 april 2013
Signalering van lees- en spellingproblemen in het speciaal (basis) onderwijs Judith Vloedgraven, Cito 3 april 2013 Actualiteit Inleiding Actualiteit doorverwijzing naar zorg Vanaf 2009 kosten vergoed door
Nadere informatieActief leren voor een beroep
Actief leren voor een beroep Actief leren voor een beroep Activiteiten voor leerlingen in het mbo niveau 3 en 4 Nicolien van Halem Bohn Stafleu van Loghum Houten 2008 Ó 2008 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel
Nadere informatieRekenen Oefenboek (2) Geschikt voor LVS-toetsen van CITO 3.0 Groep 6
Rekenen Oefenboek (2) Geschikt voor LVS-toetsen van CITO 3.0 Groep 6 2019 Junior Einstein bv Enschede, the Netherlands Behoudens de in of krachtens de Auteurswet van 1912 gestelde uitzonderingen mag niets
Nadere informatieZoek het even lekker zelf uit
Zoek het even lekker zelf uit IN DE KLAS Dyslectische kinderen leren lezen Anneke Smits & Tom Braams Dyscalculie en rekenproblemen Marisca Milikowski Autisme in school Ina van Berckelaer-Onnes (red.) Aan
Nadere informatieAddo Stuur AZERTY toetsenbord
Addo Stuur AZERTY toetsenbord Typen van accenten, trema s en cijfers Dit boek is geschreven volgens de Visual Steps -methode. 2006 Visual Steps B.V. Opmaak/redactie: Marleen Vermeij Eindredactie: Ria Beentjes
Nadere informatieConnect in de groep? Achtergronden Connect Hoe moet dat in de groep? Anneke Smits Tom Braams
Connect in de groep? Achtergronden Connect Hoe moet dat in de groep? Drs. Sonja Hotho-Toppers, Seminarium voor Orthopedagogiek Drs. Herman Hotho, remedial teacher o.b.s. De Elsweiden Anneke Smits Tom Braams
Nadere informatieHelpen bij partnerrelatieproblemen
Helpen bij partnerrelatieproblemen Helpen bij partnerrelatieproblemen Het praktijkboek Alfons Vansteenwegen Derde, herziene druk Bohn Stafleu van Loghum Houten 2005 2005 Bohn Stafleu van Loghum, Houten
Nadere informatieGebruik materialen Veilig leren lezen bij Veilig stap voor stap. Auteurs: Susan van der Linden en Rosemarie Irausquin. Ankers
Gebruik materialen Veilig leren lezen bij Veilig stap voor stap Auteurs: Susan van der Linden en Rosemarie Irausquin Leerkrachten op het speciaal basisonderwijs die met Veilig stap voor stap werken, maken
Nadere informatiei n s t a p h a n d l e i d i n g
jaargroep 6 reken-wiskundemethode voor het basisonderwijs i n s t a p h a n d l e i d i n g k l o k k i j k e n Inleiding Het programma laat de leerlingen kennismaken met vernieuwende elementen uit de
Nadere informatiePubers van Nu! Praktijkboek voor iedereen die met pubers werkt. Klaas Jan Terpstra en Herberd Prinsen
Pubers van Nu! Pubers van Nu! Praktijkboek voor iedereen die met pubers werkt Klaas Jan Terpstra en Herberd Prinsen Bohn Stafleu van Loghum Houten 2009 2009 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer
Nadere informatieNicolien van Halem Inge Müller. Handboek studievaardigheden voor het hbo
Nicolien van Halem Inge Müller Handboek studievaardigheden voor het hbo Toegang tot de website Op deze website vindt u het ondersteunend materiaal behorende bij Handboek studievaardigheden voor het hbo.
Nadere informatieINLOGLES LEERLINGEN ELO Voortgezet Onderwijs
INLOGLES LEERLINGEN ELO Voortgezet Onderwijs Inhoudsopgave Inleiding 3 Lesplan 4 Voorafgaand aan de les 5 Les opzet 6 Start met inloggen 7 Welke vragen kunt u verwachten 8 Technische problemen 9 Malmberg
Nadere informatieInleiding Administratieve Organisatie. Opgavenboek
Inleiding Administratieve Organisatie Opgavenboek Inleiding Administratieve Organisatie Opgavenboek drs. J.P.M. van der Hoeven Vierde druk Stenfert Kroese, Groningen/Houten Wolters-Noordhoff bv voert
Nadere informatieBijlagen bij het ecologisch krachtenveld
Professioneel pedagogisch handelen Omgaan met probleemgedrag in opvoedingssituaties Bijlagen bij het ecologisch krachtenveld Gerbert Sipman u i t g e v e r ij coutinho c bussum 2014 Deze bijlagen horen
Nadere informatieHypertensie en 24-uursbloeddrukmeting
Hypertensie en 24-uursbloeddrukmeting Hypertensie en 24-uursbloeddrukmeting Een toegevoegde waarde voor de praktijk F.T.J. BOEREBOOM, INTERNIST-NEFROLOOG D. TAVENIER, HUISARTS Houten 2010 2010 Bohn Stafleu
Nadere informatiei n s t a p h a n d l e i d i n g
jaargroep 4 reken-wiskundemethode voor het basisonderwijs voor over 11 uur k l o k k i j k e n i n s t a p h a n d l e i d i n g Inleiding Middels het programma maken de leerlingen kennis met vernieuwende
Nadere informatieAddo Stuur. Starten met internet. Voor iedereen die op latere leeftijd met internet en aan de slag wil
Addo Stuur Starten met internet Voor iedereen die op latere leeftijd met internet en e-mail aan de slag wil 2000 Addo Stuur 2000 Visual Steps B.V. Derde druk: maart 2002 Alle rechten voorbehouden. Niets
Nadere informatieDIFFERENTIATIE op Leesontwikkeling Vaardigheden van de leerkracht
DIFFERENTIATIE op Leesontwikkeling Vaardigheden van de leerkracht Praktische handvatten voor het taallees- en rekenonderwijs zoals deze Kwaliteitskaart zijn te vinden op www.taalpilots.nl en www.rekenpilots.nl.
Nadere informatieSTREVEN NAAR FUNCTIONELE GELETTERDHEID: ZINVOL EN HAALBAAR. 1. De ontwikkeling van leesvaardigheid in het vo
STREVEN NAAR FUNCTIONELE GELETTERDHEID: ZINVOL EN HAALBAAR 1. De ontwikkeling van leesvaardigheid in het vo Marco van de Ven, Esther Steenbeek-Planting, Cindy Teunissen, Ludo Verhoeven In hoeverre vindt
Nadere informatieLeestips! Tip 2: Zoek een gezellige plek om samen te lezen.
Leestips! Tip 1: Thuis lezen moet leuk zijn voor uw kind. Het gaat erom om samen met uw kind op een ontspannen manier bezig te zijn. Moedig Uw kind tijdens het lezen aan en geef een complimentje als het
Nadere informatieMijn kind een Kanjer!
Mijn kind een Kanjer! Mijn kind een Kanjer! Help je kind bij het ontwikkelen van sociale vaardigheden Herberd Prinsen Bohn Stafleu van Loghum Houten 2009 2009 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer
Nadere informatieBijlagen 19 tot en met 23
Bijlagen 19 tot en met 23 Bijlagen voor de intern begeleider Ook de bijlagen 1, 2, 3 en 18 zijn relevant voor de intern begeleider. De bijlagen in dit boek kunt u ook downloaden op www.cps.nl/bijlagenhandboektechnischlezen
Nadere informatieIn dit vlot leesbaar boek vertaalt Kees Vernooy recente bevindingen uit de leeswetenschappen naar de onderwijspraktijk.
Deze tekst is auteursrechterlijk beschermd Boek : Effectief omgaan met risicolezers Auteur : Dr. Kees Vernooy 2006, CPS www.cps.nl Bespreker : Els Van Doorslaer Datum : februari 2007 1. In een notendop
Nadere informatieONDERSTEUNEND COMMUNICEREN BIJ DEMENTIE
ONDERSTEUNEND COMMUNICEREN BIJ DEMENTIE ISBN 978-90-368-1699-1 ISBN 978-90-368-1700-4 (ebook) 2017 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Media BV Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave
Nadere informatieKWALITEITSKAART. Toetskalender lezen gericht op technisch lezen / woordenschat / begrijpend lezen. Inhoud. 2. Streefdoelen in een ander perspectief
KWALITEITSKAART Taal / lezen / rekenen PO Toetskalender lezen gericht op technisch lezen / woordenschat / begrijpend lezen Inhoud 1. Vooraf 2. Streefdoelen in een ander perspectief 3. Aanbevolen Toetskalender
Nadere informatie