OPBRENGSTGERICHT WERKEN. Handleiding groepsoverzicht en groepsplan. versie 1

Transcriptie

1 OPBRENGSTGERICHT WERKEN Handleiding groepsoverzicht en groepsplan versie 1

2 auteur Tjalling Brouwer Handleiding groepsoverzicht en groepsplan Lekker Lezen Inhoud 1 Invullen van het groepsoverzicht 2 Opstellen van het groepsplan Malmberg s-hertogenbosch Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen, of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Voor zover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16b Auteurswet 1912 j het Besluit van 20 juni 1974, St.b. 351, zoals gewijzigd bij het Besluit van 23 augustus 1985, St.b. 471, en artikel 17 Auteurswet 1912, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan de Stichting Reprorecht (Postbus 3060, 2130 KB Hoofddorp). Voor het overnemen van gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (artikel 16 Auteurswet 1912) dient men zich tot de uitgever te wenden.

3 Opbrengstgericht werken betekent dat leerkrachten systematisch en doelgericht werken aan de onderwijskwaliteit op hun school en het verbeteren van de prestaties van álle kinderen. Lekker Lezen ondersteunt het opbrengstgericht werken met een op de leesdidactiek afgestemd groepsoverzicht en groepsplan volgens de zogenaamde 1-zorgroute 1. In deze handleiding krijgt u uitleg hoe het groepsoverzicht en groepsplan Lekker Lezen kan worden ingevuld. De bijbehorende formats vindt u in de bijlagen. Bijlage 1: format groepsoverzicht, Lekker Lezen. Bijlage 2: format groepsplan, Lekker Lezen. 1 Invullen van het groepsoverzicht Met het groepsoverzicht bepaalt drie keer per schooljaar de onderwijsbehoeften van alle kinderen. Dit loopt parallel met de indeling van Lekker Lezen in drie periodes per schooljaar (van 12 weken). Het groepsoverzicht levert de gegevens voor het invullen van het groepsplan. Groepsoverzicht naam leerling toetsen (kwantitatief) observaties/gesprekken (kwalitatief) doelen/onderwijsbehoeften TL = Cito Technisch lezen DMT = Cito Drie Minuten toets AVI = Cito AVI toets Woordniveau Zins- en tekstniveau Leeshouding * = leerling dyslexie TL/LT Oké DMT AVI G Sg Sf R Lg Lf Bij WvW T NT + - doelen Wat heeft het kind nodig om doel(en) te bereiken? 1 2 In het groepsoverzicht kunt u drie soorten gegevens op één A4 invullen: Toetsgegevens (verplicht). Hier vult u de gegevens in van de toetsen die door u worden afgenomen. Observaties (gewenst). Naast de kwantitatieve toetsgegevens kunt u hier eventuele gegevens uit observaties opnemen. U kunt hiervoor de observatieformulieren gebruiken die u tijdens het werken met Lekker Lezen kunt invullen. De observatieformulieren vindt u achterin de handleidingen bij de leesboekjes. Gesprekken (facultatief). Af en toe kunt u met één of meer leerlingen een gesprekje voeren over lezen. Vul in of de leerlingen een positieve of negatieve leesattitude hebben. Als school bepaalt u zelf welke gegevens u invult op het groepsoverzicht. Sommige scholen vullen alleen de kolom met de toetsgegevens in. Andere scholen vullen ook de observatiegegevens en/of de gespreksgegevens in. Aan de hand van de ingevulde gegevens bepaalt u per leerling de doelen en de bijbehorende onderwijsbehoeften. 1 Clijsen, A. e.a. (2007). Handreiking 1-zorgroute voor leerkrachten en intern begeleiders in het primair onderwijs. Planmatig omgaan met verschillen. WSNS plus en KPC Groep. 1/6

4 Kolom: naam leerling Vul de namen van alle kinderen in. Kolom: toetsen (kwantitatief) Noteer per leerling eerst de kwantitatieve gegevens. Leerlingen die bovengemiddeld scoren Voor kinderen die bovengemiddeld scoren (A-B leerlingen, of kinderen met een I of II op de Cito-toetsen Technisch Lezen / Leestechniek en Leestempo of DMT) is het niet nodig om de precieze scores op de TL en/of DMT in te vullen. Zet in die gevallen een kruisje in de kolom Oké. Dat betekent dat er in het groepsoverzicht en het groepsplan geen rekening met deze score gehouden hoeft te worden. Als uw school de AVI-toets afneemt kunt u de AVI-niveaus invullen zodat u de leesgroepen snel kunt indelen. Vul alleen de kolom Observaties/gesprekken in als u hierbij opvallende signalen gekregen heeft, waarmee u iets wilt doen tijdens de volgende groepsplanperiode. Zo zijn er kinderen die bovengemiddeld scoren, maar waarbij de leesontwikkeling toch afvlakt of stagneert. Als u dit merkt noteert u het in de kolom Observaties/gesprekken. Leerlingen die gemiddeld of ondergemiddeld scoren Bij leerlingen die gemiddeld of ondergemiddeld scoren (C-E leerlingen of leerlingen met een III tot en met V) noteert u de vaardigheidsscore op de LT en/of de DMT. Als uw school de AVI-toets afneemt kunt u de AVI-niveaus invullen zodat u de leesgroepen snel kunt indelen. Leerlingen met een dyslexieverklaring Bij leerlingen met een dyslexieverklaring noteert u een * achter de naam. Kolom: observaties/gesprekken (kwalitatief) Op de laatste bladzijde van elke handleiding bij een boekje van Lekker Lezen staat een observatieformulier. Het formulier geeft duidelijk aan bij welke oefeningen u tijdens het werken met Lekker Lezen het leesgedrag van de kinderen kunt observeren. U verzamelt de gegevens tijdens de les en u hoeft dus geen aparte observatiemomenten te plannen. Ook kunt u observaties vanuit andere momenten meenemen. De gegevens noteert u op het groepsoverzicht voor leerlingen die gemiddeld of ondergemiddeld scoren. Doordat u de gegevens invult op enerzijds woordniveau en anderzijds zins- en tekstniveau, kunt u nauwkeurig bepalen wat de (didactische) onderwijsbehoeften van deze leerlingen zijn. Zet een kruisje in één of meer categorieën die op de betreffende leerling van toepassing zijn. Woordniveau: G: leerling maakt (bijna) geen fouten op woordniveau Sg: leerling leest spellend maar goed Sf: leerling leest spellend met fouten R: leerling leest radend Lg: leerling leest langzaam maar goed Lf: leerling leest langzaam met fouten 2/6

5 Zins- en tekstniveau: Bij: leerling leest in zinnen bij elkaar wat bij elkaar hoort. WvW: leerling leest woord voor woord T: leerling leest mooi op toon (goede intonatie) NT: leerling leest niet op goede toon (geen goede intonatie) Wat noteert u naar aanleiding van uw observaties? Rosa en Maarten lezen spellend maar maken weinig fouten. U zet een kruisje bij Sg. Willen en Aicha lezen nauwkeurig maar erg langzaam. Zet een kruisje in kolom Lg. Stijn, Falco, Sabri, Sam en Joost lezen spellend en maken daarbij ook nog veel fouten. U zet een kruisje in kolom Sf. Stijn, Sabri, Sam en Joost blijken bovendien radende lezers. Zet een kruisje in kolom R. Joost leest niet alleen spellend fout, maar ook radend én langzaam met fouten. Joost krijgt in totaal dus drie kruisjes: Sf, R en Lf. Naast observaties kunt u ook gesprekjes met leerlingen voeren over lezen. De uitkomst hiervan krijgt een plek in de derde kolom Leeshouding van het onderdeel Observaties/ gesprekken. In deze kolom noteert u de leesattitude van de kinderen met wie u gesproken heeft. Bij deze gesprekjes kunt u gebruikmaken van het leesgedrag dat u al eerder had geobserveerd. Ook kunt u de kinderen eerst een vragenlijst laten invullen, bijvoorbeeld een leesattitudetest. De antwoorden checkt u vervolgens tijdens het gesprek. Dit kan ook waardevolle informatie opleveren die u later in uw groepsplan verwerkt. U zet een kruisje onder de plus in de kolom Leeshouding als de leerling een positieve leesattitude heeft. Dit betekent dat de leerling graag in (zelf gekozen) verhalende en/of informatieve boeken leest. U zet een kruisje onder de min in de kolom als de leerling geen positieve leesattitude heeft: de leerling leest niet zo graag in (zelf gekozen) verhalende en/of informatieve boeken. Tijdens het gesprek kunt u de leerling de volgende vragen stellen: Lees je thuis wel eens? Hoe vaak lees je? Wanneer? Waar? Alleen? Samen met wie? Wat is het leukste boek dat je gelezen hebt? Weet je wie dat boek geschreven heeft? Heb je meer boeken over dit onderwerp gelezen? Heb je meer boeken van deze schrijver gelezen? Vind je op school boeken die je leuk vindt om te lezen? Welke hobby s heb je? Lees je wel eens over je hobby? Als jij boeken voor school zou mogen kopen, welke boeken zou je dan kopen? 3/6

6 Wat noteert u in de kolom Leeshouding? Sabri blijkt dol op pony s. Ze geeft aan dat ze het leuk zou vinden om boeken over dit onderwerp te lezen. Falco wil alles lezen over techniek. Beiden krijgen een kruisje onder de plus. Vijf leerlingen hebben een minder positieve leesattitude. Tijdens leesmomenten ruilen zij vaak een boekje en zijn ze niet taakgericht bezig. Ook tijdens de gesprekken die u met ze heeft wordt duidelijk dat zij niet graag lezen. U zet kruisjes onder de min. Kolom: doelen en onderwijsbehoeften Deze kolom vult u in na de kolom Observaties/gesprekken. De kolom bestaat uit twee delen. 1 Doel(en) In deze kolom geeft u per kind aan welke doelen u de komende periode wilt bereiken. Deze doelen kunnen zowel didactisch als pedagogisch zijn. Het is belangrijk om de doelen volgens de SMART 1 -principes te formuleren, zodat ze in een volgend groepsoverzicht kunnen worden geëvalueerd. 2 Wat heeft het kind nodig om doel(en) te bereiken? Geef hier aan wat het kind van u als leerkracht nodig heeft om de doelen in de komende periode te bereiken. U kunt hiervoor de groslijst onderwijsbehoeften 2 gebruiken. Noteer alleen de specifieke behoefte(n) van de betreffende leerling. Dus niet de behoeften die voor alle zwakke, gemiddelde of betere lezers gelden. Wat noteert u in de kolom Doelen en onderwijsbehoeften? Een voorbeeld: Rosa heeft weinig zelfvertrouwen en zelfs een beetje faalangst. Daarom houdt ze lang vast aan het spellend lezen van woorden. De leerkracht noteert als doel: Vergroten van zelfvertrouwen. In de kolom Wat heeft het kind nodig...? noteert de leerkracht: preteachen computer. Het computerprogramma van Lekker Lezen heeft namelijk een voorleesoptie, waarbij elke voorgelezen zin wordt gemarkeerd. Hiermee kan Rosa de dag voordat de nieuwe les gegeven wordt de tekst al een keer meelezen met de computer. Andere specifieke onderwijsbehoeften kunnen zijn: Boeken/teksten over een bepaald onderwerp. Vergroten werkpapier. Een specifiek maatje koppelen aan een bepaalde leerling. Een rustige werkplek. 1 SMART = Specifiek, Meetbaar, Acceptabel, Realistisch en Tijdgebonden 2 Clijsen, A. e.a. (2007). Handreiking 1-zorgroute voor leerkrachten en intern begeleiders in het primair onderwijs Planmatig omgaan met verschillen. WSNS plus en KPC Groep. 4/6

7 2 Opstellen van het groepsplan In het groepsplan clustert u kinderen met vergelijkbare onderwijsbehoeften in maximaal drie leesgroepen. Voor elke leesgroep ontwerpt u het leesaanbod voor de komende periode van twaalf weken. Groepsplan [tabel groepsplan] groep/namen doel (wat wil ik bereiken?) inhoud (waarmee?) aanpak/methodiek (hoe?) organisatie evaluatie instructie afhankelijke leerlingen Kolom: Groep/namen Noteer hier de namen van de kinderen per leesgroep. Op basis van het groepsoverzicht instructie gevoelige leerlingen bepaalt u welke kinderen instructiegevoelig, instructie-afhankelijk en instructieonafhankelijk zijn. Over het algemeen hebben leerlingen uit de lagere niveaus de grootste instructiebehoefte. Daarom krijgen ze meer en vaker instructie. Soms hebben leerlingen instructie onafhankelijke ook leerlingenog een andere onderwijsbehoefte. Bijvoorbeeld een rustige werkruimte of een korte werkinstructie vooraf. U kunt voor de indeling van de kinderen in de drie leesgroepen gebruikmaken van de Groepsindeler van Lekker Lezen op MijnMalmberg.nl. Kolom: doel Noteer hier per leesgroep het doel dat u wilt bereiken aan het eind van de periode van twaalf weken. Maak het doel zo SMART mogelijk: Specifiek, Meetbaar, Acceptabel, Realistisch en Tijdgebonden. Kolom: inhoud Hier noteert u welke leerstof en leermiddelen u aanbiedt. Kolom: aanpak/methodiek Noteer hier hoe de leerstof wordt aangeboden en welke rol u als leerkracht hierin speelt. Betrek hierbij ook de gegevens uit het groepsoverzicht. In de basisaanpak van Lekker Lezen is de rol van de leerkracht heel belangrijk. De leerkracht is model bij het hardop voorlezen van de tekst aan het begin van de les. Daarnaast doet de leerkracht hardop denkend de leesmoeilijkheden voor. Pas nadat de leerlingen geoefend hebben op woord- en zinsniveau lezen ze, al dan niet onder leiding van de leerkracht, de tekst zelfstandig (voor-koor-zelf). Ook herhaling is een belangrijk uitgangspunt van Lekker Lezen. In het groepsplan noteert de leerkracht ook de specifieke aanpak voor bijvoorbeeld de spellende lezers. De leerkracht maakt hierbij gebruik van de gegevens uit het groepsoverzicht. 5/6

8 Kolom: organisatie In deze kolom geeft u aan hoe vaak de leerlingen per week lezen, hoe vaak elke leesgroep (extra) instructie of begeleiding krijgt, hoe vaak de leerlingen met de computer werken, hoe vaak ze zelfstandig werken en hoe vaak ze vrij gaan lezen. Technisch lezen staat vijf keer per week op het rooster. De leerkracht geeft leesgroep 1 en 2 twee keer instructie per week. Leesgroep 3 krijgt één keer per week instructie. In het groepsplan noteert de leerkracht in de kolom Organisatie ook met welke materialen op de andere momenten wordt gelezen. Kolom: evaluatie In deze kolom beschrijft u wanneer en op welke manier wordt geëvalueerd. Voor de evaluatie kunnen de methode-onafhankelijke toetsen DMT en AVI worden gebruikt. Deze genormeerde toetsen zijn gekoppeld aan vaste halfjaarlijkse afnamemomenten. De leerkracht wil echter al na 12 weken van de groepsplanperiode de leesontwikkeling evalueren. Daartoe dienen de observatieformulieren van Lekker Lezen. Ook kunnen de methode-afhankelijke leestoetsen worden ingezet, die te vinden zijn op MijnMalmberg.nl. De leerkracht krijgt hierdoor niet alleen kwantitatieve, maar ook kwalitatieve gegevens. Deze gegevens worden voor het nieuwe groepsoverzicht voor de volgende planperiode gebruikt. Daarnaast spreekt de leerkracht met enkele kinderen over hun leesattitude en leesinteresse en worden ze tijdens de lessen geobserveerd. Ook deze gegevens worden meegenomen naar het nieuwe groepsoverzicht en het groepsplan. 6/6