Aanvullen of aanvallen?

Transcriptie

1 Aanvullen of aanvallen?

2 M E T H O D I S C H W E R K E N Methodisch werken is het kenmerk bij uitstek van de professionele beroepsbeoefenaar, dat wil zeggen: doelgericht, planmatig, systematisch gebruikmaken van een methode, een werkwijze of een methodiek. De reeks Methodisch werken biedt student en beroepsbeoefenaar inzicht door de beschrijving van achtergronden, betekenis en concrete toepassing van methodisch werken. Ieder deel uit de reeks presenteert een of meer methoden, werkwijzen dan wel een methodiek (samenhangend geheel van inzichten inzake het professioneel handelen). Het gaat steeds om een min of meer afgeronde wijze van werken die betrekking heeft op uitvoerend werk met cliënten, op onderzoek en rapportage of op het werken in een organisatie. De reeks biedt studiemateriaal voor de scholing en bijscholing van studenten en beroepsbeoefenaren op het terrein van de sociaalagogische beroepspraktijk. Iedere publicatie beschrijft de achtergronden en theorie van de methode, werkwijze of methodiek, mede op basis van uitgebreide praktijkvoorbeelden (cases). Dit boek is bedoeld om je persoonlijke levensbasis te versterken. Het begint met de opbouw van een genuanceerd zelfbeeld als basis om genuanceerd naar andere mensen en naar situaties te kijken. Verder gaat auteur in op de verwerking van moeilijke ervaringen, het kritisch omgaan met vanzelfsprekende ideeën en meningen, je inleven in de gevoelens en situatie van een ander (empathie), de noodzaak van elkaar bewust waardering geven, jezelf zijn zonder anderen te kwetsen en een stappenplan om zelfvertrouwen en assertiviteit te versterken. De laatste hoofdstukken gaan onder andere over het uitbreiden van je mogelijkheden tot empathie, het voorkomen van sneeuwbaleffecten bij moeilijk gedrag van mensen, en je macht in een bepaalde situatie op een positieve manier gebruiken. Dick de Bie, onderwijskundig adviseur, trainer en publicist 2

3 Gerdi Buit aanvullen of aanvallen? Waardering en respect voor jezelf en voor anderen Bohn Stafleu Van Loghum Houten/Diegem, 2002

4 kinderopvang in de praktijk, deel Bohn Stafleu Van Loghum, Houten Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen, of enig andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Voorzover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16b Auteurswet 1912 j het Besluit van 20 juni 1974, Stb. 351, zoals gewijzigd bij Besluit van 23 augustus 1985, Stb. 471 en artikel 17 Auteurswet 1912, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan de Stichting Reprorecht (Postbus 3060, 1230 KB Hoofddorp). Voor het overnemen van (een) gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (artikel 16 Auteurswet 1912) dient men zich tot de uitgever te wenden. ISBN NUR 775 D/2002/3407/086 Ontwerp omslag en binnenwerk: Bottenheft, Marijenkampen Bohn Stafleu Van Loghum Het Spoor AK Houten Kouterveld Diegem 4

5 Inhoud Voorwoord 7 1 Je zelfbeeld is nooit afgerond 11 2 Opbouw van een genuanceerd zelfbeeld 23 3 Je gevoelens zijn een belangrijk deel van je leven 33 4 Verwerken van je gevoelens en moeilijke ervaringen 45 5 De invloed van ideeën 57 6 Empathie, waardering en kritiek 75 7 Jezelf kunnen zijn, zonder anderen onnodig te kwetsen 91 8 Mensen in moeilijke levenssituaties Mensen in beweging 123 Literatuur 137 Over de auteur 139 Bijlage i Mogelijkheden voor persoonlijke verwerking 141 Bijlage ii Verklarende begrippenlijst 155 5

6 Voorwoord Vertrouwen in jezelf is een noodzakelijke basis voor heel veel aspecten van je leven. Als je voldoende zelfvertrouwen hebt, ben je gemakkelijker in staat vriendschappen en relaties in stand te houden, je kinderen op te voeden tot mensen met zelfvertrouwen en assertiviteit, je beroep zo goed mogelijk uit te oefenen of met intimiderend gedrag om te gaan. Je durft moeilijkheden, veranderingen of een volgende levensfase onder ogen te zien en je kunt je gevoelens en ervaringen verwerken. Hoeveel zelfvertrouwen je hebt, heeft vaak te maken met de kansen die je in je leven kreeg om op allerlei levensgebieden voldoende vertrouwen in jezelf te ontwikkelen. Je kunt ook voldoende zelfvertrouwen hebben, maar toch geen raad weten met bepaalde mensen of situaties. Mensen kunnen elkaar ook maken of breken door de manier van omgaan met elkaar. Aanvullen of aanvallen? is bedoeld om je persoonlijke levensbasis te versterken. Door je bewuster te worden van allerlei mogelijkheden van jezelf en van keuzemogelijkheden in situaties kan het vertrouwen in jezelf toenemen. Door je zelfvertrouwen te combineren met een assertieve manier van omgaan met anderen, kunnen je contacten anders gaan verlopen. Ook dit kan je zelfvertrouwen versterken. Het is niet de bedoeling je van een bepaalde manier van denken of reageren te overtuigen. Het gaat erom je mogelijkheden en invalshoeken te laten zien waardoor je je zekerder kunt voelen in allerlei verschillende situaties. Je kunt alleen zelf kiezen voor wat je wilt met jezelf en je leven, rekening houdend met je individuele mogelijkheden en persoonlijke levenssituatie. Het boek begint met onderwerpen als de opbouw van een genuanceerd zelfbeeld, de positieve en negatieve kant van je vanzelfsprekendheden, ook jezelf kunnen zijn bij het nemen van een tweede stap na vanzelf in je opkomende reacties, dat je meer zelf kunt dan je misschien denkt, het verwerken van je gevoelens en moeilijke ervaringen, de invloed van ideeën die je in de loop van je leven opdeed en de ander levensruimte en levenskrediet geven. Je manier van omgaan met anderen wordt hierin geleidelijk verwerkt. Dit onderdeel krijgt meer nadruk in de hoofdstukken 6 en 7. Hierin komt ter sprake dat 7

7 je willen inleven in de gevoelens en situatie van een ander een voorwaarde is voor contact, de noodzaak elkaar waardering te laten blijken, kritisch te kijken naar kritiek, assertiviteit als jezelf kunnen zijn zonder anderen onnodig te kwetsen, de signaal- en ontdekkingsfunctie van irritaties en een stappenplan om je zelfvertrouwen en assertiviteit te versterken. Hoofdstuk 8 is bedoeld om je mogelijkheden tot empathie te versterken en sneeuwbaleffecten te voorkomen bij moeilijk gedrag van mensen. Het afsluitende hoofdstuk gaat over het streven naar ontwikkelingen, een duidelijk standpunt innemen tegenover kwetsende en beschadigende meningen of gedrag zonder in deze manier van reageren te vervallen en dat goede ideeën waarmaken niet vanzelf gaat. De verschillende onderwerpen worden verduidelijkt aan de hand van voorbeelden. Je kunt deze aanvullen vanuit je eigen ervaringen. Bij de geleidelijke opbouw wordt zo nodig naar andere hoofdstukken verwezen. In bijlage i vind je mogelijkheden voor persoonlijke verwerking. Naar onderdelen daarvan wordt in het boek verwezen. In paragraaf 7.4 wordt bijlage i gebruikt bij een stappenplan om je zelfvertrouwen en assertiviteit te versterken. Aanvullen of aanvallen? is geschikt voor mensen van allerlei leeftijden en in allerlei verschillende levenssituaties. Dit boek kan worden gebruikt bij verschillende soorten opleidingen en in verschillende beroepen, bij opvoeding en jeugdzorg, in zorginstellingen en overheidsinstanties, in het bedrijfsleven en als het om politiek gaat, door herintreders en bij moeilijke beroepen zoals bij de politie, vrijwilligerswerk en in verenigingen. Je kunt de inhoud zelfstandig verwerken. Allerlei onderwerpen en bijlage i kunnen ook de aanleiding vormen voor gesprekken en discussies. Dit boek leent zich goed voor interactief gebruik. Het is mogelijk reacties, vragen, aanvullingen en persoonlijke ervaringen te richten aan buitgerdi@wanadoo.nl. Deze worden vervolgens opgenomen op de site Op deze wijze kan een boeiende aanvulling ontstaan op Aanvullen of aanvallen?. 8

8 Ik heb geprobeerd moeilijke woorden te vermijden. Soms heb ik gekozen voor woorden als empathie of assertiviteit in plaats van een langere omschrijving. Het kan ook gaan om een specifieke invulling van bepaalde begrippen zoals gelijkwaardige contacten en gesprekken, menselijke onhandigheden of zorgvuldigheid. De definitie van zulke woorden staat in bijlage ii, waarin een lijst van verklarende begrippen is opgenomen. gerdi buit 9