LEES / EN DYSLEXIEPROTOCOL
|
|
- Julius van der Laan
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 LEES / EN DYSLEXIEPROTOCOL De Palster september 2012 Lees- en dyslexieprotocol De Palster versie september
2 EEN PRAGMATISCH LEESPROTOCOL Dit digitale leesprotocol is gemaakt om er voor te zorgen dat risicolezers en dyslecten effectieve instructie die ze krijgen die ze nodig hebben. Zwakke lezers hebben in vergelijking met gemiddelde en goede lezers meer tijd, extra intensieve instructie, meer oefening en meer herhaling nodig. Minstens 25% van de kinderen verlaat als zwakke lezer de basisschool. Dit is heel zorgelijk, omdat deze kinderen zich met die zwakke leesvaardigheid moeilijk in het voortgezet onderwijs kunnen redden. Veel internationaal leesonderzoek laat zien, dat de meeste van deze kinderen zwak zijn geworden door kwaliteitsproblemen op het gebied van de instructie. Ander onderzoek toont dat slechts 3,5% van de kinderen slecht leest vanwege dyslexie. Zowel zwakke lezers als dyslecten hebben veel profijt van effectief leesonderwijs, waarbij de instructie een centrale plaats inneemt. Daarbij is het vooral vanuit de optiek van preventie van belang, dat er in het bijzonder veel aandacht in de onderbouw is voor risicolezers. Een uitgangspunt in dat verband moet zijn: hoe eerder gesignaleerd en geholpen, des te beter dat is. Onderzoek laat immers zien dat de deskundigheid van de leerkracht én meer tijd aan deze leerlingen besteden cruciaal voor hun leesontwikkeling zijn. In de praktijk zien we dan ook dat op excellente basisscholen risicolezers gewoon gemiddelde lezers worden. Het door ons gemaakte leesprotocol helpt risicolezers tijdig op te sporen, maar helpt leerkrachten ook om na te gaan of de risicolezers van de gegeven hulp profiteren. Gegeven hulp die vooral verlengde instructie moet inhouden. Er is veel onderzoeksbewijs dat laat zien, dat risicolezers vooral meer instructie nodig hebben, waarbij ook herhalen en oefenen met de leerkracht een belangrijke plaats moeten innemen. Met dit protocol willen we ook zeggen, dat het accent moet liggen op het handelen van de leerkracht - effectieve instructie en effectieve intensieve instructie - voor risicolezers. Wat de leerkracht met risicolezers onderneemt, bepaalt of kinderen al of niet een betere lezer worden. Lees- en dyslexieprotocol De Palster versie september
3 PREVENTIENIVEAUS LEZEN niveau 1: groep 1 en 2 geletterde ervaringen: minstens 15 letters kunnen lezen en de eigen naam kunnen schrijven mondelinge taalvaardigheid in de zin van een goede spreekvaardigheid fonemisch bewustzijn een toereikende woordenschat; de woordenschat van kinderen in de kleutergroepen voorspelt in zekere zin het begrijpend lezen halverwege de basisschool. Verder laat recent onderzoek vanuit preventie zien: - het belang dat het gehoor van het kind in orde is; vroege gehoorproblemen leiden tot taal- en leesachterstanden (Keegstra 2010). Te veel kinderen gaan nog naar groep 3 terwijl hun gehoorproblemen niet gesignaleerd zijn; deze kinderen krijgen vrijwel altijd problemen met het leren lezen omdat de auditieve component daarbij een centrale plaats inneemt; - het belang van goed kunnen praten en problemen op dat gebied vroegtijdig aanpakken (Van Agt 2010); - m.b.t. mogelijke dyslexie. Vraag aan ouders als ze hun kind op school aanmelden het volgende: - zit er dyslexie in de familie? - had het kind een geboortegewicht lager dan 2500 gram? - leerde het kind laat praten? Worden een of meer vragen bevestigend beantwoord, dan is het risico van dyslexie aanwezig. Voor deze kinderen is het van cruciaal belang om in groep 1 en 2 te werken met de CPS-map Fonemisch bewustzijn. Door deze aandacht wordt de toekomstige leesontwikkeling positief ondersteund. niveau 2: groep 3 systematische aandacht letter/klankkoppeling en auditieve synthese automatiseren letter/klankkoppeling veel aandacht voor woordenschat Lees- en dyslexieprotocol De Palster versie september
4 Toelichting: vlot leren lezen en woordenschat zijn de belangrijkste pijlers voor begrijpend lezen. niveau 3: groep 4 en 5 vlot en nauwkeurig lezen meerlettergrepige woorden, maar ook vloeiend op tekstniveau kunnen lezen wegwerken achterstanden en voorkomen te grote achterstanden door intensieve verlengde instructie woordenschat Toelichting: Woordenschat en vlot lezen zijn de belangrijkste pijlers voor begrijpend lezen. niveau 4: groep 6 8 enkele leesstrategieën, zoals o.a. omgaan met voorkennis, vragen kunnen beantwoorden en vragen kunnen stellen, de inhoud van de tekst kunnen visualiseren (woordweb) en aan de hand daarvan een samenvatting kunnen maken en het kunnen monitoren van het begrijpen van een tekst; vlot en vloeiend leren lezen c.q. onderhouden en uitbreiden technische leesvaardigheid woordenschat kennis van vooral de opbouw van informatieve teksten (wat zeggen plaatjes, schuin of vetgedrukte woorden etc. over de inhoud van de tekst) Toelichting: - Vlot en vloeiend lezen en woordenschat zijn de belangrijkste pijlers voor begrijpend lezen; - Kinderen hebben baat bij enkele strategieën, zoals: - enige kennis van vooral de opbouw van informatieve teksten - enkele strategieën, zoals: - kunnen omgaan met voorkennis (heel belangrijk vanwege de relatie met woordenschat) - het kunnen sturen (doelgerichtheid) en monitoren van hun begrijpend leesproces - vragen kunnen beantwoorden maar ook vragen kunnen stellen Lees- en dyslexieprotocol De Palster versie september
5 - de inhoud van de tekst kunnen visualiseren en indien nodig op basis daarvan een samenvatting kunnen maken. De inhoud van de tekst visualiseren voorkomt ook overbelasting van het korte termijngeheugen. Over de leesstrategieën kan verder nog worden gezegd, dat er met het omgaan met voorkennis al in groep 1 begonnen kan worden. Voorkennis is namelijk, zoals eerder is aangegeven, nauw verbonden met de woordenschat. Met de overige strategieën kan het beste in groep 5 gestart worden. Om succesvol met die strategieën te kunnen werken, is het van belang dat kinderen vlot kunnen lezen en over een redelijke woordenschat beschikken. Verder kan nog opgemerkt worden, dat onderzoek laat zien dat zowel vroegtijdig signaleren van problemen als kwalitatief goede instructie van groot belang zijn om ernstige leesproblemen te voorkomen. Te laat signaleren leidt dikwijls tot achterstanden die niet meer ingelopen kunnen worden en kwaliteitsproblemen op het gebied van instructie, zoals geen of te lage doelen stellen, onvoldoende expliciet zijn, te weinig ingeroosterde tijd, geen verlengde instructie, geen, onvoldoende of verkeerde feedback, geen onderhoud van de leesontwikkeling, hebben tot gevolg dat risicokinderen onvoldoende van de instructie profiteren, waardoor hun leesontwikkeling niet verbetert en soms zelfs verslechtert. Vooral risicoleerlingen zijn sterk afhankelijk van de onderwijskwaliteit die de leerkracht door haar instructie realiseert. Onderzoek van o.a. Hattie (2009) toont dat de volgende instructieaspecten grote positieve effecten voor de leerlingresultaten hebben: - Goed uitleggen en veel hardop denkend voordoen, bijv. van leesstrategieën; - Omgaan met de voorkennis van de leerlingen; voorkennis die immers nauw verbonden is met de woordenschat van de leerlingen; - Het geven van veel taakgerichte feedback; goede feedback helpt de leerlingen verder. - Bij de aanwezigheid van veel risicolezers is vooral convergente differentiatie gewenst. Convergente differentiatie betekent, dat er doelgericht onderwijs wordt gegeven om alle leerlingen in de groep minstens de gestelde minimumdoelen voor de basisvaardigheden te laten bereiken, waarbij het streven is dat alle leerlingen profiteren van de groepsinstructie, maar dat er tijdens de verwerking rekening wordt gehouden met de verschillen tussen leerlingen. Bijvoorbeeld goede en gemiddelde leerlingen gaan dan zelfstandig of in duo s aan het werk met verdiepingsstof en zwakke lezers krijgen verlengde, meer intensieve instructie in een groepje van 3 5 kinderen, waar rekening wordt gehouden met hun leerbehoeften, waar geoefend kan worden en goede feedback wordt gegeven. Het model houdt in, dat vooral tijdens de verwerking rekening gehouden wordt met de verschillen tussen leerlingen. Illustratie: Lees- en dyslexieprotocol De Palster versie september
6 Omgaan met verschillen: convergente differentiatie Gesteld kan worden, dat de weg er als volgt uitziet: alle leerlingen % 5 % Groepsinstructie Verlengde instructie Zeer intensieve instructie groepsinstructie verlengde instructie intensieve individuele instructie niveau 1 niveau 2 niveau 3 c o n t i n u ü m v a n t i j d e n i n t e n s i t e i t Tot slot: Vooral technisch lezen is vrij intelligentieloos. Dit betekent dat vrijwel elk kind uitgezonderd zware dyslecten (3,5% van de leerling-populatie) technisch kan leren lezen. Om die reden dient elke school er naar te streven dat kinderen na groep 8 minstens met een AVI Plusniveau de basisschool verlaten. Met dit niveau van technisch lezen zijn kinderen functioneel geletterd en kunnen ze zich later in eenvoudige vormen van voortgezet onderwijs en op een gegeven moment in de samenleving met hun leesvaardigheid redden. Voortschrijdend inzicht daarbij is dat het technisch leesniveau in de bovenbouw onderhouden en uitgebouwd wordt. Het Adore-onderzoek (2009) laat zien, dat in vrijwel alle landen uitgezonderd de Noord-Europese landen, Leesvaardigheid als iets wordt gezien dat in het begin van het basisonderwijs verworven wordt en daarna niet meer systematische aandacht hoeft te krijgen. Leesonderzoek uit de laatste decennia laat zien, dat dit een fundamentele fout is. Lees- en dyslexieprotocol De Palster versie september
7 DE ONDERSCHEIDEN PREVENTIENIVEAUS WORDEN AAN DE VOLGENDE DOELEN GEKOPPELD - eind groep 2: de kinderen beschikken over een goede mondelinge taalvaardigheid, een goed ontwikkeld fonemisch bewustzijn en kennen minstens 15 letters; - eind groep 3: de kinderen hebben minimaal een leesvaardigheid van AVI-E3; - eind groep 4: de kinderen hebben minimaal een leesvaardigheid van AVI-E4; - eind groep 5: alle kinderen lezen vlot teksten van het niveau AVI-E5; - eind groep 6: alle kinderen halen minimaal een voldoende (A-C) resultaat op de Cito toets Begrijpend lezen en lezen minimaal AVI E6; - eind groep 7: alle kinderen hebben minimaal een voldoende (A-C) resultaat op de Cito toets Begrijpend lezen en lezen minimaal AVI E7; - eind groep 8: alle kinderen hebben minimaal een voldoende (A-C) resultaat op de Cito toets Begrijpend lezen en lezen minimaal AVI Plus; - in alle groepen: een voldoende resultaat voor woordenschat op de Cito toetsen HET PROTOCOL KENT DE VOLGENDE DIMENSIES: 1. Het maakt gebruik van toetsen van het Cito leerlingvolgsysteem en bij voorkeur van de volgende toetsen: - Taal voor Kleuters - DMT - AVI toetsen - Toetsen begrijpend lezen - Cito Spellingtoetsen Een kritische kanttekening bij het Cito leerlingvolgsysteem is, dat het voor het signaleren van risicolezers eigenlijk te grofmazig is, omdat de toetsen in januari en/of juni worden afgenomen. Om risicoleerlingen tijdig te kunnen signaleren en om te kunnen constateren of ze van de geboden hulp profiteren is een herfstsignalering of op andere momenten tussentijds toetsen gewenst. Lees- en dyslexieprotocol De Palster versie september
8 2. Bij het verwerken van de toetsresultaten is het van belang de kinderen als volgt in te delen: - Kinderen met een A of B resultaat zijn de instructie-onafhankelijke kinderen; - De kinderen met een C resultaat zijn instructiegevoelig; - De kinderen met een D of E score zijn instructieafhankelijk. Dit zijn de kinderen die zeer intensieve effectieve instructie nodig hebben. Kortom: de kinderen met C, D of E scores hebben vooral verlengde instructie nodig. Verlengde instructie is cruciaal voor hun leesontwikkeling. Op basis van wetenschappelijk onderzoek kan gezegd worden dat de kinderen met een C E resultaat in de praktijk meer intensieve instructie, waarbij herhalen, oefenen en daadwerkelijk lezen centraal staan, en meer tijd nodig hebben om een goede lezer te worden. Krijgen kinderen dergelijke ondersteuning dan worden ze vrijwel altijd goede lezers (zie Kappen en Vernooy 2010). Het protocol onderscheidt verder: - momenten in de tijd; - wat moet er gebeuren?; - hoe pakken we het aan? Lees- en dyslexieprotocol De Palster versie september
9 MOMENTEN IN DE TIJD WAT MOET ER GEBEUREN? HOE PAKKEN WE HET AAN? PREVENTIENIVEAU 1 Aandachtspunten: - Mondelinge taalvaardigheid - Geletterde ervaringen en letterkennis Fonemisch bewustzijn Groep 1 Welke gegevens verstrekken ouders en peuterspeelzalen/ VVE over de taalontwikkeling van het kind? 1 In kaart brengen beginsituatie 2 Meetmoment 1 (herfstsignalering) 3 Interventieperiode 1 Herfstvakantie januari) 4 Meetmoment 2 (februari) Hoe is het met de spraak/taalontwikkeling van de nieuwe kinderen? Stimuleren goede spraak- /taalontwikkeling Nagaan effectiviteit stimulering spraak/taalontwikkeling 5 Interventieperiode 2 Stimuleren spraak/taalontwikkeling en fonemisch bewustzijn 6 Meetmoment 3: Eindevaluatie: Eind mei/begin juni Spraak/taalontwikkeling en fonemisch bewustzijn van alle leerlingen nagaan. Gegevens Cito Volgsysteem jonge kind met toetsen Rekenen voor peuters en Taal voor peuters en/of SNELtoets; Vooral met ouders over de taalontwikkeling van het kind praten; Adviezen inwinnen bij logopediste. (wanneer dat nodig is) Peilpunt 1 Pravoo kleutervolgsysteem wanneer leerling 1 maand op school is. Daarvoor worden gebruikt: De Werkmap Fonemisch bewustzijn (CPS) Thematisch werken zodat onderwerpen betekenis vol worden. Verder: veel interactief voorlezen (o.a. met behulp van stagiaires Veel aandacht voor woordenschat vanuit het perspectief van het (latere) begrijpend lezen. Inzet: letter van de week, Ik mand, Flip de Beer, woordenmonster, lettermuur. Onvoldoende resultaten: inschakelen deskundige (o.a. logopediste) Verder: afname van Cito Taal voor kleuters M1 (zie vooral klank, rijm en auditieve synthese) Cito Rekenen voor kleuters M1, deze toets is gericht op rekenen, maar doordat er veel talige begrippen inzitten (links, rechts, voor achter etc.) geeft dit ook een indicatie van de taalontwikkeling van kinderen. Invullen Pravoo peilpunt 2 groep 1 (kleutervolgsysteem) Continueren de Werkmap Fonemisch bewustzijn (CPS) Verder: veel voorlezen Veel aandacht voor woordenschat. Inzet: letter van de week, Ik mand, Flip de Beer, woordenmonster, lettermuur. Afname: - Cito Taal voor Kleuters E1 - Cito Rekenen voor kleuters E1 Aandachtspunten voor groep 2 formuleren. Pravoo kleutervolgsysteem peilpunt 3 invullen eind groep 1. Lees- en dyslexieprotocol De Palster versie september
10 MOMENTEN IN DE TIJD WAT MOET ER GEBEUREN? HOE PAKKEN WE HET AAN? 1 In kaart brengen beginsituatie 2 Meetmoment 1 (Herfstsignalering) 3 Interventieperiode 1 (herfstvakantie februari) 4 Meetmoment 2 Februari Gebruik maken van de gegevens uit groep 1 Nagaan: spraak/taalontwikkeling, fonemisch bewustzijn en kennis van de namen en klanken van letters Stimuleren spraak- /taalontwikkeling, kennis van de namen en klanken van letters en fonemisch bewustzijn Hoe verloopt de ontwikkeling van de spraak/taalontwikkeling, de ontwikkeling van letterkennis en fonemisch bewustzijn? Bepalen welke kinderen specifieke aandacht in groep 2 nodig hebben. Thematisch werken zodat aanbod betekenisvol is. Daarnaast maken we gebruik van een taalplan waarin alle kerndoelen opgenomen zijn en per maand aangegeven is welke onderdelen aan bod komen. Nagaan hoe kinderen met een D-E resultaat op Taal voor Kleuters en Rekenen voor kleuters (zie eind groep 1) zich ontwikkelen. Letterkennis meten met Letterkennistoets van Aarnoutse 1 (CPS 2009) Gebeurt met behulp de Werkmap Fonemisch bewustzijn. Veel interactief voorlezen Letterkennis: met ABC-muur. Stimuleren eigen naam te schrijven. Veel aandacht voor woordenschat. Inzet: letter van de week, Ik mand, Flip de Beer, woordenmonster, lettermuur. Voor kinderen die geen ontwikkeling laten zien: inschakelen deskundige (logopedist, schoolbegeleider) Afname: - Cito Taal voor kleuters M2 - Cito Rekenen voor kleuters M2 (dit ivm de talige kant van de toets) Verder: - Hoeveel letters kent het kind? Kan het zijn naam schrijven? - Hoort het kind goed? Invullen Pravoo peilpunt 4 groep 2 (kleutervolgsysteem) 5 Interventieperiode 2 Verder stimuleren spraak/taalontwikkeling, kennis van de namen en klanken van letters en fonemisch bewustzijn Continueren interventieperiode 1: Ik & Ko en/of de Werkmap Fonemisch bewustzijn. Gebruik computerprogramma voor woordenschat. Letterkennis: stimuleren met ABC-muur en eigen naam leren schrijven. Stimuleren woordenschat (o.a. voorkennis). Inzet: letter van de week, Ik mand, Flip de Beer, woordenmonster, lettermuur. Lees- en dyslexieprotocol De Palster versie september
11 6 Meetmoment 3 (voor de zomervakantie) PREVENTIENIVEAU 2 Nagaan effectiviteit interventies. Vaststellen fonemisch bewustzijn zwakke kinderen Aandachtspunten: - Systematische aandacht voor de letterklankkoppeling en de auditieve synthese - Automatiseren Letter-/ klankkoppeling Afname van: - Cito Taal voor Kleuters E2 - Cito Rekenen voor kleuters E2 Vaststellen fonemisch bewustzijn. Letterkennistoets Aarnoutse bij alle leerlingen afnemen. Analysetoets Aarnoutse afnemen bij zorgleerlingen nav letterkennistoets. Synthesetoets Aarnoutse afnemen bij zorgleerlingen nav letterkennistoets. - Kent elk kind minstens 15 letters? Aandachtspunten voor leerkracht groep 3 formuleren m.b.t. mogelijke risicolezers. Dit wordt doorgegeven in het groepsplan wat mee gaat naar groep 3. Invullen Pravoo peilpunt 5 groep 2 (kleutervolgsysteem) Lees- en dyslexieprotocol De Palster versie september
12 MOMENTEN IN DE TIJD WAT MOET ER GEBEUREN? HOE PAKKEN WE HET AAN? 1 Augustus/september Vastleggen beginsituatie Informatie uit groep 2 gebruiken Gegevens spraak/taalontwikkeling Resultaten Fonemisch bewustzijn Resultaten letterkennistoets Aarnoutste eind gr. 2 Resultaten analyse en synthesetoets eind gr. 2 (alleen afgenomen bij zwakkere leerlingen) 2 Interventieperiode 1 september - herfstvakantie 3 meetmoment 1: Herfstsignalering (oktober) 4 Interventieperiode 2 (oktober tot februari) 5 meetmoment 2: februari 6 Interventieperiode 3: februari-maart Ondersteuning mogelijke risicolezers lees- en schrijfvaardigheid van alle leerlingen toetsen Elementaire leeshandeling Letterkennis en elementaire lees-/spelhandeling van alle leerlingen Volledige letterkennis en leessnelheid Resultaten Cito Toetsen Taal voor Kleuters en Rekenen voor kleuters Goed inplannen van de methode voor leren lezen: minstens 400 minuten per week aan leren lezen besteden. Doelgericht werken: alle kinderen eind groep 3 minimaal AVI E3 of A-C resultaat op kaart 3 DMT Verlengde instructie (pre- en reteaching) met behulp van de lessen uit de methode (1 uur per week) Inzet computerprogramma van de methode; Interactief voorlezen; Samen lezen met risicolezers; Veel aandacht voor woordenschat (o.a. voorkennis). - Herfstsignalering na kern 3 (zie toets VLL) - Observaties als aanvulling Verlengde instructie (o.a. pre- en reteaching) met eigen methode: uitbreiding instructie- en leertijd (verlengde instructie) voor de risicolezers met één uur per week Vooral Expliciete Directe instructie (zie Veilig Leren Lezen) Veel aandacht woordenschat (o.a. voorkennis) Samen hardop lezen met risicoleerlingen Inzet computerprogramma methode om de instructietijd uit te breiden Voor de kerstvakantie afname begrippentoets (alleen bij leerlingen met een D of E score uit groep 2) Zonodig inzetten programma flits op de computer om tempo te verhogen. Afname toets Wintersignalering VLL (na kern 6) Afname DMT Afname CITO spelling M3 Afname AVI M3 Verlengde instructie (Pre- en reteaching) met de methode: zwakke leerlingen: 1 uur extra instructie; Voor automatiseren inzetten computerprogramma VLL Interactief voorlezen Lees- en dyslexieprotocol De Palster versie september
13 7 meetmoment 3: eind maart 8 Interventieperiode 4: maart-juni 9 Meetmoment 4: eindevaluatie: eind/mei-begin juni PREVENTIENIVEAU 3 Letterkennis en leessnelheid Automatisering van het leesproces lees- en schrijfvaardigheid 1 van alle leerlingen toetsen Aandachtspunten: - lezen meerlettergrepige woorden - verhogen leessnelheid (vlot en vloeiend lezen) - nauwkeurig lezen - wegwerken leesachterstanden en voorkomen dat deze te groot worden Samen lezen met risicolezers Veel aandacht voor woordenschat (vooral voorkennis). 1. Bij alle leerlingen: decodeervaardigheid nagaan met toets Lentesignalering VLL (Na kern 8) 2. Zwakke lezers: lezen deze kinderen AVI-M3? Verlengde instructie (Pre- en reteaching) met de methode: uitbreiding instructietijd voor zwakke lezers met één uur per week. Inzetten computerprogramma VLL voor de uiterst zwakke lezers. Interactief voorlezen En: de vraag stellen: halen de zwakke lezers eind groep 3 AVI E3? Veel aandacht voor woordenschat (o.a. voorkennis). Bij alle kinderen - toets Eindsignalering VLL (na kern 11) afnemen - DMT en AVI E3 afnemen. - CITO Spelling E3 - CITO begrijpend lezen E3 Norm: minimaal C-niveau (DMT kaart 3) Norm AVI: minimaal AVI E3 Verder: Vaststellen welke kinderen in groep 4 specifieke ondersteuning nodig hebben. Lees- en dyslexieprotocol De Palster versie september
14 MOMENTEN IN DE TIJD WAT MOET ER GEBEUREN? HOE PAKKEN WE HET AAN? 1 augustus/september Vastleggen beginsituatie zwakke lezers (lezen lager dan AVI E3) - zie Meetmoment 4 in groep 3 2 Interventieperiode 1 augustus-oktober groep 4 3 Meetmoment 1: Herfstsignalering (oktober) Lees- en schrijfvaardigheid toetsen van alle leerlingen Plannen zwakke leerlingen inzet hulppakketten E3 van Estafette Nieuw Doelgericht werken: alle kinderen eind groep 4 minimaal AVI E4 Inzetten Estafette (voortgezet technisch lezen) 180 min. per week Pre- en reteaching met Estafette: uitbreiding instructietijd met één uur per week Inzet Estafette Interactief voor de zeer zwakke lezers (is oud en gebaseerd op oude AVI niveaus) Samen Beter Lezen: duolezen Veel aandacht voor woordenschat (o.a. voorkennis) in Alles-in-1 Nagaan decodeervaardigheden (DMT en AVI). Zwakke lezers afname AVI E3. Bij twijfel over Dyslexie (drie E-sores achter elkaar voor dezelfde DMT-leeskaart ) aanmelding voor onderzoek bij zorgverzekeraar met ouders bespreken 4 Interventieperiode 2 oktober-februari 5 Meetmoment 2: (eind februari) 6 Interventieperiode 3 februari-maart 7 meetmoment 3 eind maart - Lees- en schrijfvaardigheid van alle leerlingen nagaan - Nagaan effectiviteit interventies zwakke lezers - Tussenmeting lees- en schrijfvaardigheid zwakke lezers Verlengde instructie (Pre- en reteaching) met methode Estafette. Uitbreiding instructietijd met één uur per week Inzet Estafette Interactief voor de uiterst zwakke lezers (oud) Samen Beter Lezen: duolezen Veel aandacht woordenschat (voorkennis) in Alles-in-1 Samen lezen met risicolezers In kaart brengen van de lees- en spellingvaardigheid: - Cito Begrijpend lezen - DMT (kaart 3) - AVI M4 Werken met bijgestelde groepshandelingsplannen (zie interventieperiode 2) Beantwoorden van de vraag: haalt de zwakke lezer eind groep 4 AVI E4? Bij twijfel over Dyslexie (drie E-sores achter elkaar voor dezelfde DMT-leeskaart ) Lees- en dyslexieprotocol De Palster versie september
15 8 Interventieperiode 4 april mei 9 Meetmoment 4 en Eindevaluatie eind mei/begin juni - Nagaan effectiviteit interventies en aanpak bijstellen - Lees- en schrijfvaardigheid toetsen van alle leerlingen; - Effecten interventies vaststellen; - Advies voor groep 5 opstellen. aanmelding voor onderzoek bij zorgverzekeraar met ouders bespreken - Vervolg interventieperiode 3 Vaststellen lees- en spellingvaardigheid: - Cito toets Begrijpend lezen - Cito Spelling - AVI - DMT Welke kinderen lezen lager dan AVI E4 en moeten in groep 5 ondersteund worden? Welke kinderen moeten in groep 5 ondersteund worden? Bij twijfel over Dyslexie (drie E-sores achter elkaar voor dezelfde DMT-leeskaart ) aanmelding voor onderzoek bij zorgverzekeraar met ouders bespreken Lees- en dyslexieprotocol De Palster versie september
16 MOMENTEN IN DE TIJD WAT MOET ER GEBEUREN? HOE PAKKEN WE HET AAN? augustus/september Vastleggen beginsituatie zwakke lezers (lezen lager dan AVI E4 en zwakke spellers. - zie Meetmoment 4 in groep 4 2 Interventieperiode 1 augustus-oktober groep 5 3 meetmoment 1: Herfstsignalering (oktober) 4 Interventieperiode 2 oktober-februari 5 meetmoment 2: (eind februari) 6 Interventieperiode 3 Februari-maart 7 meetmoment 3 eind maart - Lees- en schrijfvaardigheid toetsen van alle leerlingen - Plannen zwakke leerlingen Lees- en schrijfvaardigheid van alle leerlingen nagaan Nagaan effectiviteit interventies zwakke lezers - Tussenmeting lees- en schrijfvaardigheid zwakke lezers - Nagaan effectiviteit interventies en aanpak bijstellen Doelgericht werken: alle kinderen eind groep 5 minimaal AVI E5 en bij voorkeur AVI E6 Inzetten methode Estafette voor voortgezet technisch lezen 180 minuten per week. Zwakke lezers: Verlengde instructie (Pre- en reteaching) met Estafette; uitbreiding instructietijd met één per week Inzet Estafette Interactief voor de zwakke lezers (oud) Zwakke spellers: werken met computerprogramma Spellingwerk Nieuw Samen Beter Lezen: duolezen - Nagaan decodeervaardigheden (DMT en AVI) - Verloop begrijpend lezen Bij twijfel over Dyslexie (drie E-sores achter elkaar voor dezelfde DMT-leeskaart ) aanmelding voor onderzoek bij zorgverzekeraar met ouders bespreken Zwakke lezers: Pre- en reteaching met Estafette: uitbreiding instructietijd met één per week Inzet Estafette Interactief voor zwakke lezers (oud) Zwakke spellers: werken met computerprogramma Spellingwerk Nieuw Samen Beter Lezen: duolezen In kaart brengen van de lees- en spellingvaardigheid: - afname Cito spelling - gebruik maken van de gegevens van Cito begrijpend lezen opgavenboekje 1 - afname AVI M5, DMT M5 en Begrijpend lezen M5 Werken met bijgesteld groepshandelingsplan (zie interventieperiode 2) Gaan de zwakke lezers en spellers vooruit? Beantwoorden van de vraag: halen de zwakke lezers eind groep 5 minimaal AVI E5? Lees- en dyslexieprotocol De Palster versie september
17 8 Interventieperiode 4 april mei 9 Meetmoment 4 en Eindevaluatie eind mei/juni PREVENTIENIVEAU 4 Lees- en schrijfvaardigheid toetsen van alle leerlingen; Effecten interventies vaststellen; Advies voor groep 6 opstellen. Aandachtspunten: Vlot en vloeiend kunnen lezen Onderhouden en verbeteren technische leesvaardigheid Enkele leesstrategieën Tekstkennis bijbrengen Aandacht voor woordenschat Aandacht voor zwakke spellers Vervolg interventieperiode 3 Vaststellen lees- en spellingvaardigheid: - Afname Cito Spelling E 5 - Afname DMT E 5 - Afname AVI E 5 Welke kinderen lezen lager dan AVI E5 en DMT E5 en moeten in groep 6 ondersteund worden? Welke kinderen moeten op het gebied van spelling ondersteund worden in groep 6? Lees- en dyslexieprotocol De Palster versie september
18 MOMENTEN IN DE TIJD WAT MOET ER GEBEUREN? HOE PAKKEN WE HET AAN? 1 augustus/september Vastleggen beginsituatie zwakke lezers (lezen lager dan AVI E5) en spellers. - zie Meetmoment 4 in groep 5 2 Interventieperiode 1 augustus-oktober groep 6 3 meetmoment 1: Herfstsignalering (oktober) 4 Interventieperiode 2 oktober-februari 5 meetmoment 2: (eind februari) 6 Interventieperiode 3 Februari-maart 7 meetmoment 3 eind maart - Lees- en schrijfvaardigheid toetsen van alle leerlingen - Plannen zwakke leerlingen - Lees- en schrijfvaardigheid (o.a. spellen) van alle leerlingen nagaan - Nagaan effectiviteit interventies zwakke lezers - Tussenmeting (observaties, methodegebondentoetsen) lees- en schrijfvaardigheid Doelgericht werken: alle kinderen eind groep 6 minimaal AVI E6 Inzetten Estafette (methode voortgezet technisch lezen) 135 min. Voor zwakke technische lezers uitbreiding instructietijd met één uur per week Zwakke begrijpende lezers: pre- en reteaching met Nieuwsbegrip Inzet Estafette Interactief voor de zwakke technische lezers Zwakke spellers: werken met computerprogramma Spellingwerk Nieuw Samen Beter Lezen: duolezen - Nagaan decodeervaardigheden (DMT en AVI) - Verloop begrijpend lezen Leeszwakke kinderen: Pre- en reteaching met Estafette: uitbreiding instructietijd met één per week Inzet Estafette Interactief voor zwakke lezers Zwakke begrijpende lezers: pre- en reteaching met Nieuwsbegrip Spelling zwakke kinderen: werken met computerprogramma Spellingwerk Nieuw Samen Beter Lezen: duolezen In kaart brengen van de lees- en spellingvaardigheid: - afname DMT M6 - afname AVI M6 - afname Begrijpend lezen M6 - afname Cito spelling M6 Werken met bijgesteld groepshandelingsplan (zie interventieperiode 2) Beantwoorden van de vraag: gaan alle zwakke lezers eind groep 6 AVI-E6 halen? Lees- en dyslexieprotocol De Palster versie september
19 8 Interventieperiode 4 april mei 9 Meetmoment 4 en Eindevaluatie eind mei zwakke lezers - Nagaan effectiviteit interventies en aanpak bijstellen - Lees- en schrijfvaardigheid toetsen van alle leerlingen; - Effecten interventies vaststellen; - Advies voor groep 7 opstellen. Vervolg interventieperiode 3 Vaststellen lees- en spellingvaardigheid: afname Cito spelling E6 Leesvaardigheid afname: - DMT E6 - AVI E6 Kinderen die lager dan AVI-E6 lezen moeten in groep 7 ondersteund worden en dan vooral op het gebied van tekst lezen en begrijpend lezen. Kinderen met spellingproblemen worden ondersteund. Lees- en dyslexieprotocol De Palster versie september
20 MOMENTEN IN DE TIJD WAT MOET ER GEBEUREN? HOE PAKKEN WE HET AAN? 1 augustus/september Vastleggen beginsituatie zwakke lezers (lezen lager dan AVI E6 of scoren D of E op de DMT) en spellers. - zie Meetmoment 4 in groep 6 2 Interventieperiode 1 augustus-oktober groep 7 3 meetmoment 1: Herfstsignalering (oktober) 4 Interventieperiode 2 oktober-februari 5 meetmoment 2: (eind februari) 6 Interventieperiode 3 februari-maart 7 meetmoment 3 eind maart - Lees- en schrijfvaardigheid nagaan van alle leerlingen - Bijstellen plannen zwakke leerlingen Lees- en schrijfvaardigheid van alle leerlingen nagaan Nagaan effectiviteit interventies zwakke lezers - Nagaan lees- en schrijfvaardigheid zwakke lezers en ontwikkeling zwakke spellers - Nagaan effectiviteit interventies en aanpak Doelgericht werken: alle kinderen eind groep 7 minimaal AVI E7 Onderhouden en versterken technische leesvaardigheid van risicolezers met Estafette Zwakke begrijpend lezers: Pre- en reteaching met Nieuwsbegrip: uitbreiding instructietijd met één uur per week Zwakke spellers: werken met computerprogramma Spellingwerk Nieuw Samen Beter Lezen: duolezen - Nagaan decodeervaardigheden (AVI E6 nij zwakke lezers nog een keer afnemen) - Verloop begrijpend lezen (o.a. bij de kennisgebieden Alles-in) Onderhouden en versterken technische leesvaardigheid van risicolezers met Estafette Zwakke begrijpend lezers: Pre- en reteaching met Nieuwsbegrip: uitbreiding instructietijd met één per week Zwakke spellers: werken met computerprogramma Spellingwerk Nieuw Samen Beter Lezen: duolezen In kaart brengen van de lees- en spellingvaardigheid, o.a. door: Afname AVI M7 Afname DMT M7 AfnameBegrijpend lezen M7 Afname Cito M7 spelling Werken met bijgesteld groepsplan (zie interventieperiode 2) Beantwoorden van de vraag: haalt de zwakke lezer eind groep 7 AVI E7? Hoe is het niveau van begrijpend lezen? Hoe is het spellingniveau en dan vooral bij het spellen van werkwoorden? Lees- en dyslexieprotocol De Palster versie september
21 8 Interventieperiode 4 april mei 9 Meetmoment 4 en Eindevaluatie eind mei bijstellen - Lees- en schrijfvaardigheid toetsen van alle leerlingen; - Effecten interventies vaststellen; - Advies voor groep 8 opstellen. Vervolg interventieperiode 3 Afname AVI E 7 Afname DMT E7 Kinderen die zwak scoren op de eindtoetsen moeten in groep 8 ondersteund worden. Lees- en dyslexieprotocol De Palster versie september
22 MOMENTEN IN DE TIJD WAT MOET ER GEBEUREN? HOE PAKKEN WE HET AAN? 1 augustus/september Vastleggen beginsituatie - zie Meetmoment 4 in groep 7 zwakke lezers (lezen lager dan AVI E7 en zijn zwak in begrijpend lezen) en spellers. 2 Interventieperiode 1 augustus-oktober groep 8 Doelgericht werken: alle kinderen eind groep 8 minimaal AVI Plus Onderhouden en versterken technische leesvaardigheid van risicolezers met Estafette Zwakke begrijpend lezers: Pre- en reteaching met Nieuwsbegrip: uitbreiding instructietijd met één uur per week Zwakke spellers: werken met computerprogramma Spellingwerk Nieuw 3 meetmoment 1: Herfstsignalering (oktober) 4 Interventieperiode 2 oktober-februari 5 meetmoment 2: (eind februari) 6 Interventieperiode Februari-mei 7 Meetmoment 4 en Eindevaluatie eind mei - Lees- en schrijfvaardigheid toetsen van alle leerlingen - Plannen zwakke lln - Lees- en schrijfvaardigheid van alle leerlingen nagaan - Nagaan effectiviteit interventies zwakke lezers - Effecten interventies vaststellen; - Advies voor het voortgezet onderwijs opstellen. - Nagaan decodeervaardigheden (afname AVI E7) bij zwakke lezers - Verloop begrijpend lezen Onderhouden en versterken technische leesvaardigheid van risicolezers met Estafette Zwakke begrijpend lezers: Pre- en reteaching Nieuwsbegrip: uitbreiding instructietijd met één uur per week Zwakke spellers: werken met computerprogramma Spellingwerk Nieuw Samen Beter Lezen: duolezen In kaart brengen van de lees- en spellingvaardigheid door afname van de Cito Eindtoets. Afname AVI M8 Afname Begrijpend lezen M8 Extra ondersteuning voor de kinderen die een slecht resultaat haalden op de Cito Eindtoets. Vaststellen lees- en spellingvaardigheid Kinderen die lager dan AVI M8 lezen en zwak zijn in begrijpend lezen en/of spelling: informatie vermelden in het onderwijskundig rapport voor het voortgezet onderwijs Lees- en dyslexieprotocol De Palster versie september
EEN PRAGMATISCH LEESPROTOCOL. Joop Stoeldraijer Kees Vernooy
EEN PRAGMATISCH LEESPROTOCOL Joop Stoeldraijer Kees Vernooy Hengelo/Breda september 2011 1 EEN PRAGMATISCH LEESPROTOCOL We hebben dit digitale leesprotocol gemaakt om te voorkomen dat scholen heel veel
Nadere informatieNiet methodegebonden toetsen die gedurende de schoolperiode afgenomen worden op het gebied van taal, lezen en spelling:
R.K. Daltonschool De Driesprong Taal- leesprotocol groep 1 8, versie 01-08-2011 Dit protocol is onze vertaling van het Dyslexieprotocol naar onze schoolsituatie. De taal- leesontwikkeling van de wordt
Nadere informatieCBS Maranatha. Doel: Hoogklei 7, 9671 GC Winschoten Dyslexieprotocol 2013 aangepast sept.14
CBS Maranatha Hoogklei 7, 9671 GC Winschoten Dyslexieprotocol 2013 aangepast sept.14 Doel: Doel van ons dyslexieprotocol is een zo goed mogelijke begeleiding van leerlingen met (dreigende) leesproblemen.
Nadere informatieLeesprotocol Groep 1-8
Leesprotocol Groep 1-8 Inhoudopgave Leerling onderwijs volgsysteem (LOVS) en het van gebruik toetsen m.b.t. het volgen van de leesontwikkeling 3 De niet methode gebonden toetsen (gestandaardiseerde, landelijk
Nadere informatie2014 Protocol dyslexie
Protocol dyslexie 2014 Protocol dyslexie Inleiding Dyslexie betekent letterlijk: niet kunnen lezen 1. De term komt uit het latijn, want dys = niet goed functioneren, lexis = taal of woorden. Bij dyslexie
Nadere informatieDyslexieprotocol. Oranje Nassau School Geldermalsen. Oktober 2012
Dyslexieprotocol Oranje Nassau School Geldermalsen Oktober 2012 1 Dyslexieprotocol: stappenplan voor groep 1 Stap Moment in leerjaar Actie door de leerkracht Toetsen alle leerlingen: In kaart brengen van:
Nadere informatieMOMENTEN IN DE TIJD WAT MOET ER GEBEUREN? HOE PAKKEN WE HET AAN?
Protocol Leesproblemen en dyslexie, groep 7-8 Groep 7 Aandachtspunten: Vlot en vloeiend kunnen lezen Onderhouden en verbeteren technische leesvaardigheid Enkele leesstrategieën Tekstkennis bijbrengen Aandacht
Nadere informatieIn dit vlot leesbaar boek vertaalt Kees Vernooy recente bevindingen uit de leeswetenschappen naar de onderwijspraktijk.
Deze tekst is auteursrechterlijk beschermd Boek : Effectief omgaan met risicolezers Auteur : Dr. Kees Vernooy 2006, CPS www.cps.nl Bespreker : Els Van Doorslaer Datum : februari 2007 1. In een notendop
Nadere informatieSCHAKELKLASSEN EN EFFECTIEF LEESONDERWIJS
SCHAKELKLASSEN EN EFFECTIEF LEESONDERWIJS Dr. Kees Vernooy (CPS) Den Haag, 15 juni 2006 Michelangelo Het grootste gevaar voor de meeste van ons is niet dat ons doel te hoog is en we het daardoor niet zullen
Nadere informatieInterventieperiode november februari groep 1 tot en met 5. Mariët Förrer
Interventieperiode november februari groep 1 tot en met 5 Mariët Förrer November - februari Doelen en accenten per groep Rol van intern begeleider / taalcoördinator IB en TC ook in deze periode Bewaken
Nadere informatietoetsen van Veilig Leren lezen en Estafette. groepen 1 2 LOVS Cito Taal voor Goed lees en spellingsonderwijs in de groepen 3 tot en met 8
onderwijs en zorgarrrangement op De Wilgen uitgevoerd door meetinstrumenten Zorgniveau 1 = basisarrangenment Zorgniveau 1 Leerkracht Methodegebonden Gestructureerde stimulering van beginnende geletterdheid
Nadere informatieHet IGDI model. Het belang van goede instructie. Bij welke leerkrachten leren kinderen het beste? (Good 1989) Instructie en risicoleerlingen
Het IGDI model Leesverbetertraject Enschede 8/11/07 Het belang van goede Risicoleerlingen deden het bij goede leerkrachten net zo goed als gemiddelde leerlingen bij zwakke leerkrachten. Niets was effectvoller
Nadere informatiePlanmatig werken in groep 1&2 Werken met groepsplannen. Lunteren, maart 2011 Yvonne Leenders & Mariët Förrer
Planmatig werken in groep 1&2 Werken met groepsplannen Lunteren, maart 2011 Yvonne Leenders & Mariët Förrer Masterclass Waarom, waarvoor, hoe? Verdieping m.b.t. taalontwikkeling en werken met groepsplannen
Nadere informatieCPS Onderwijsontwikkeling en advies. Doelgericht en planmatig werken aan leesontwikkeling in groep 1en 2. WAT en HOE in groep 1 en 2
Leesverbeterplan Enschede 2007-2010 Doelgericht en planmatig werken aan leesontwikkeling in groep 1en 2 PROJECTBUREAU KWALITEIT (PK!) Enschede, september 2010 Yvonne Leenders & Mariët Förrer 2 3 Leesverbeterplan
Nadere informatieGroepsplan voorbereidend lezen: -fonemisch bewustzijn -letterkennis
Groepsplan voorbereidend lezen: -fonemisch bewustzijn -letterkennis groep: Leerkracht: Periode: Schooljaar: Gebaseerd op groepsplan voorbereidend lezen vco Drakensteyn / Gerard Regeling Handreiking groepsplannen
Nadere informatieAutomatisering van het lezen op woordniveau
Protocol Leesproblemen en Dyslexie toetskalender voor groep 3 expertisecentrum nederlands 3 algemene toelichting Momenteel werkt het Expertisecentrum Nederlands aan een herziening van de Protocollen Leesproblemen
Nadere informatieAfspraken mbt protocol dyslexie Van Dijckschool Bilthoven. Inhoudsopgave:
11-12-2007 Inhoudsopgave: 1. Dyslexie...3 1.1 Wat is het dyslexieprotocol?...3 1.2 Doel van het Protocol Dyslexie....3 1.3 Inhoud van het protocol...3 2. Preventie en interventiehandelingen...4 2.1 Groep
Nadere informatieOP WEG NAAR EEN EFFECTIEF ALTERNATIEF VOOR KLEUTERSCHOOLVERLENGING. Alle kinderen zijn speciaal, maar sommige kinderen hebben specifieke behoeften.
OP WEG NAAR EEN EFFECTIEF ALTERNATIEF VOOR KLEUTERSCHOOLVERLENGING Alle kinderen zijn speciaal, maar sommige kinderen hebben specifieke behoeften. Dr. Kees Vernooy (CPS) 1. Aanleiding In Basisschoolmanagement,
Nadere informatieTAALBELEID DALTONSCHOOL SINT JOZEF LEMMER
TAALBELEID DALTONSCHOOL SINT JOZEF LEMMER Bij de oriëntatie op en de keuze van een nieuwe methode aanvankelijk lezen, hebben we gesteld ons taalonderwijs in de volle breedte onder de loep te nemen. Het
Nadere informatiegroep 1 september oktober november december Vaardigheidslijst groep 1 januari/ februari Cito Taal voor kleuters Cito Rekenen voor kleuters maart
groep 1 Vaardigheidslijst groep 1 januari/ februari Cito Taal voor kleuters voor kleuters voor beide toetsen geldt: eind januari/ of begin februari Rijmtoets mei Vaardigheidslijst groep 1 Woordenschattoets
Nadere informatieDyslexieprotocol. Versie: mei 2018
Dyslexieprotocol 1 Versie: mei 2018 Inhoudsopgave 1. Inleiding blz.3 2. Doel van het protocol blz.3 3. Wat is dyslexie? blz.3 4. Signaleringsmiddelen blz.4 5. Minimumdoelen voortgezet technisch lezen blz.5
Nadere informatieHandreiking Groepsplan voorbereidend lezen:
Handreiking Groepsplan voorbereidend lezen: groep: Leerkracht: Periode: Schooljaar: Gebaseerd op groepsplan voorbereidend lezen vco Drakensteyn / Gerard Regeling Handreiking groepsplannen M.Forrer en Yvonne
Nadere informatieWorkshop Verbeteren van hun leesonderwijs
Workshop Verbeteren van hun leesonderwijs SLO Conferentie doorlopende leerlijnen taal en rekenen, de referentieniveaus in de praktijk 10 november 2010 Programma Welkom Effectief leesonderwijs Keuze en
Nadere informatieProtocol leesproblemen en dyslexie OBS Bos en Vaart
Protocol leesproblemen en dyslexie OBS Bos en Vaart Protocol Leesproblemen en Dyslexie Groep 1/2 Einde groep 1 Gedurende het Gedurende het Midden groep 2 Einde groep 2 Einde groep 2 Cito taal afnemen en
Nadere informatieUw kind heeft moeite met lezen Wat kunt u van De Noordkaap verwachten?
Uw kind heeft moeite met lezen Wat kunt u van De Noordkaap verwachten? 1 Inhoud Voorwoord... 3 1 Leesproblemen... 4 2 Mogelijk dyslexie... 4 2.1. De dagelijkse lespraktijk.... 4 2.2: De stappen die genomen
Nadere informatieVRAGENLIJST PRIMAIR ONDERWIJS DYSLEXIEMONITOR
VRAGENLIJST PRIMAIR ONDERWIJS DYSLEXIEMONITOR INHOUDSOPGAVE Zorgniveau 1: Goed lees- en spellingonderwijs Stap 1: Leestijd blz. 3 Kwaliteit instructiegedrag blz. 3 Klassenmanagement blz. 4 Stap 2: Juist
Nadere informatieProtocol leesproblemen en dyslexie
1 KC Den Krommen Hoek Protocol leesproblemen en dyslexie Verantwoording: Het protocol leesproblemen en dyslexie van kindcentrum Den Krommen Hoek is opgesteld op basis van het Protocol Leesproblemen en
Nadere informatieAutomatisering van het lezen op woordniveau
Protocol Leesproblemen en Dyslexie toetskalender voor groep 4 expertisecentrum nederlands 4 algemene toelichting Momenteel werkt het Expertisecentrum Nederlands aan een herziening van de Protocollen Leesproblemen
Nadere informatieNiveau 2. VVE Aandacht voor geletterdheid met startblokken Groep 1
Dyslexieprotocol Niveau 1 Kwaliteit instructiegedrag en klassenmanagement, Juist gebruik van effectieve methodes voor aanvankelijk en voortgezet technisch lezen, Gebruik leerlingvolgsysteem ( rond technisch
Nadere informatieVCLB De Wissel - Antwerpen
VCLB De Wissel - Antwerpen Vrij Centrum voor Leerlingenbegeleiding LEERLIJN LEZEN Of Hoe kunnen we voorkomen dat veel kinderen leesmoeilijkheden krijgen? Elke leerkracht, ouder en kind weet dat lezen de
Nadere informatieHandleiding. Vroegtijdige signalering en adequate aanpak op het gebied van lezen/spellen en dyslexie.
Handleiding Vroegtijdige signalering en adequate aanpak op het gebied van lezen/spellen en dyslexie. Inhoudsopgave Inleiding 3 Aanleiding 3 Wanneer spreken van risicoleerlingen? 3 Leeswijzer 3 Tot slot
Nadere informatieBeleidsstuk dyslexie. Augustus 2014
Beleidsstuk dyslexie Augustus 2014 Saltoschool Reigerlaan Beleidsstuk dyslexie 01-08-2014 Inhoudsopgave Inleiding... 3 1 Screening en signalering... 3 1.1 Groep 1... 3 1.2 Groep 2... 3 1.3 Groep 3... 4
Nadere informatieProtocol leesproblemen en dyslexie
Groep 1 en 2 Periode: Toetsen: Bij uitslag: Inzetten op: Materialen/ methode: Hele jaar kleutersignaleringslijst Kleuterplein Zorgen om leesmotivatie. november gr. 2 gr. 2 gr.2 gr.2 Geletterdheid (hierin
Nadere informatieBegrijpend lezen Cito LVS TBL minimaal C-niveau. Woordenschat Cito LVS Woordenschattoets minimaal C-niveau
Bijlage Dyslexieprotocol Wat verwachten we van de kinderen aan het eind van groep 3 Eind mei stellen we het lees- en spellingniveau van alle leerlingen in groep 3 met behulp van genormeerde toetsen vast.
Nadere informatieKWALITEITSKAART. Toetskalender lezen gericht op technisch lezen / woordenschat / begrijpend lezen. Inhoud. 2. Streefdoelen in een ander perspectief
KWALITEITSKAART Taal / lezen / rekenen PO Toetskalender lezen gericht op technisch lezen / woordenschat / begrijpend lezen Inhoud 1. Vooraf 2. Streefdoelen in een ander perspectief 3. Aanbevolen Toetskalender
Nadere informatieProtocol dyslexie Openbare Basisschool De Bouwsteen Inhoud
Protocol dyslexie Openbare Basisschool De Bouwsteen Inhoud 1) Dyslexie in het kort Problemen bij het lezen Problemen bij het spellen Problemen bij het schrijven Mogelijke gevolgen van dyslexie 2) Voorbereidend
Nadere informatieDyslexieprotocol. Wat is dyslexie? Het belang van vroegtijdige signalering
Dyslexieprotocol Wat is dyslexie? Dyslexie is een stoornis die gekenmerkt wordt door een hardnekkig probleem met het aanleren van het accuraat en/of vlot toepassen van het lezen en/of spellen op woordniveau.
Nadere informatieAutomatisering van het lezen op woordniveau
Protocol Leesproblemen en Dyslexie toetskalender voor groep 5 expertisecentrum nederlands 5 algemene toelichting Momenteel werkt het Expertisecentrum Nederlands aan een herziening van de Protocollen Leesproblemen
Nadere informatieInterventieprogramma ELK KIND EEN GOEDE LEZER. Dr. Kees Vernooy Lector hogeschool Edith Stein Samenwerkingsverband Spijkenisse 16 maart 2011
Interventieprogramma ELK KIND EEN GOEDE LEZER Dr. Kees Vernooy Lector hogeschool Edith Stein Samenwerkingsverband Spijkenisse 16 maart 2011 Motto Onderwijs is zorgen dat er geleerd wordt! Prof. Dr. Aryan
Nadere informatieDyslexieprotocol Kardinaal de Jongschool 2013
Dyslexieprotocol Kardinaal de Jongschool 2013 Gebaseerd op Protocol Leesproblemen en Dyslexie 1 INHOUDSOPGAVE Stappenplan groep 1 t/m 8 blz.3 Toetskalender groep 1 t/m 8 blz. 5 Continuüm van de zorg blz.
Nadere informatieDyslexieprotocol. Basisschool Sint Antonius van Padua Sint-Oedenrode. Inhoud
Dyslexieprotocol Inhoud 1 Dyslexie... 4 1.1 Mogelijk bijkomende problemen... 4 1.2. Diagnose dyslexie en dyslexieverklaring... 4 2 Signalering van dyslexie... 5 2.1 Toetsen... 5 2.2 Zwakke lezers en/of
Nadere informatiebijlage 10 of ZLKLS auditieve woorden met de aangeboden bijlage 9 of ZLKLS auditieve synthese Toets met 20 klankzuivere
29 Protocol klas 1 Toetsing/ signalering 1 Overdracht LVS Kleuters 2 Hoofdmeting 1 (Herfstsignalering, alle leerlingen) Letterkennis: Lezen en herkennen van aangeboden letters, lange klanken, korte klanken,
Nadere informatieBinnen de school zijn de volgende personen goed ingevoerd op het gebied van dyslexie: - Intern begeleider - Groepsleerkracht - RT-er
Dyslexie Protocol Wie doet binnen de school uitspraken over dyslexie? Binnen de school zijn de volgende personen goed ingevoerd op het gebied van dyslexie: - Intern begeleider - Groepsleerkracht - RT-er
Nadere informatieDyslexie protocol de Werkschuit
Dyslexie protocol de Werkschuit Doel van het protocol Het protocol beoogt dat leerlingen in de groepen 1 t/m 8 de basisprincipes en basisvaardigheden van lezen en spellen onder de knie krijgen. Dat wil
Nadere informatieHet systematisch volgen van leerlingen
Het systematisch volgen van leerlingen uteurs: Rosemarie Irausquin en Susan van der Linden Het systematisch volgen van de leesontwikkeling van leerlingen is essentieel om tijdig problemen bij het leren
Nadere informatieLezen op de Klimop. (uit:elke leerling een competente lezer! Van dr. Kees Vernooy)
Lezen op de Klimop Een goede leesvaardigheid is het fundament voor een voorspoedige schoolloopbaan en een goed maatschappelijk functioneren. Een goede leesvaardigheid is cruciaal voor de schoolloopbaan
Nadere informatieAls het leren lezen niet zo soepel gaat
Als het leren lezen niet zo soepel gaat In de onderbouw leert een kind de eerste beginselen van het lezen. Wij letten bij het aanleren van de letters gelijk al op de signalen van leesproblemen. Het aanleren
Nadere informatieEvidence based AANVANKELIJK LEZEN en de rol van de nieuwe methoden voor leren lezen. Motto. Bij leren lezen komt meer kijken dan een methode!
Evidence based AANVANKELIJK LEZEN en de rol van de nieuwe methoden voor leren lezen Dr. Kees Vernooy Lector emeritus Effectief taal en leesonderwijs Groningen 5 november 2015 Motto Bij leren lezen komt
Nadere informatieVan onderwijs naar zorg: doorverwijzen bij een vermoeden van dyslexie in het kader van de vergoedingsregeling
Van onderwijs naar zorg: doorverwijzen bij een vermoeden van dyslexie in het kader van de vergoedingsregeling Het onderwijs en de gezondheidszorg dragen samen de verantwoordelijkheid voor het voorkomen
Nadere informatieProtocol Leesproblemen en Dyslexie
Protocol Leesproblemen en Dyslexie Inleiding In dit protocol is vastgelegd hoe op onze school goed leesonderwijs wordt gerealiseerd. Hoe leerlingen in hun leesontwikkeling worden gevolgd en hoe en met
Nadere informatieAutomatisering van het lezen op woordniveau
Protocol Leesproblemen en Dyslexie toetskalender voor groep 7 expertisecentrum nederlands 7 algemene toelichting Momenteel werkt het Expertisecentrum Nederlands aan een herziening van de Protocollen Leesproblemen
Nadere informatieSchoolspecifiek Protocol Dyslexie J.J. Anspachschool Dongen
Schoolspecifiek Protocol Dyslexie J.J. Anspachschool Dongen Protocol Dyslexie J.J. Anspachschool 1 Schoolspecifiek Protocol Dyslexie J.J. Anspachschool Dongen Inhoudsopgave 1. Algemene Inleiding 3 2. De
Nadere informatieAanvankelijk technisch lezen. Effectief aanvankelijk lezen in groep 3
Aanvankelijk technisch lezen Effectief aanvankelijk lezen in groep 3 Praktische handvatten voor het taallees- en rekenonderwijs zoals deze Kwaliteitskaart zijn te vinden op www.taalpilots.nl en www.rekenpilots.nl.
Nadere informatieLeesonderwijs en dyslexie in het PO, het SBO en het VO. Betsy Ooms
Leesonderwijs en dyslexie in het PO, het SBO en het VO Betsy Ooms Opzet Doel leesonderwijs (en spellingonderwijs) Doorgaande lijn Kenmerken goed leesonderwijs Extra aandacht voor monitoring, als belangrijk
Nadere informatieAutomatisering van het lezen op woordniveau
Protocol Leesproblemen en Dyslexie toetskalender voor groep 8 expertisecentrum nederlands 8 algemene toelichting Momenteel werkt het Expertisecentrum Nederlands aan een herziening van de Protocollen Leesproblemen
Nadere informatieEffectief leesonderwijs
Effectief leesonderwijs Het CPS heeft in de afgelopen jaren een aantal projecten op het gebied van lezen ontwikkeld en uitgevoerd. Deze projecten zijn in te zetten in de schakelklassen en met name bij
Nadere informatieHet Kampus protocol leesproblemen en dyslexie
BS KAMPUS DE GILDEKAMP 6016 6545 LX Nijmegen Het Kampus protocol leesproblemen en dyslexie Om houvast te hebben bij het onderkennen en aanpakken van leesproblemen en dyslexie hebben wij als school een
Nadere informatiekwaliteitskaart opbrengstgericht werken op groepsniveau Leesverbeterplan Enschede.
kwaliteitskaart opbrengstgericht werken op groepsniveau Leesverbeterplan Enschede. Datamuur en groepsplan: en tijd. Groep Verkorte Groep Basis niveau A-B C D-E Doel Minimaal 3 AVIniveaus Minimaal 3 AVIniveaus
Nadere informatieZorg voor kinderen met specifieke instructie- of ondersteuningsbehoeften
Deel 4.1b lezen Zorg voor kinderen met specifieke instructie- of ondersteuningsbehoeften 1. Omschrijving van de zorg De kinderen behalen bij lezen herhaaldelijk niet het gewenste niveau of lijken een achterstand
Nadere informatiePassend onderwijs Verdieping Ontwikkelingsperspectief & Technisch lezen 26-11-2014
Passend onderwijs Verdieping Ontwikkelingsperspectief & Technisch lezen 26-11-2014 Annemarie Vink avink@hetabc.nl Dianne Roerdink droerdink@hetabc.nl Technisch lezen 8-10-2014 www.hetabc.nl 2 Programma
Nadere informatieEffectief aanvankelijk leesonderwijs
Effectief aanvankelijk leesonderwijs Mirjam.Snel@hu.nl @Leesonderwijs www.goedleesonderwijs.nl Inhoud: Technisch lezen in groep 3 Effectief aanvankelijk leesonderwijs Differentiatie Stel jezelf vragen
Nadere informatieVoorbereidend lees- en rekenonderwijs in relatie tot het werken met groepsplannen. IB-netwerkbijeenkomsten 16-17-18 januari 2012 Yvonne Leenders
Voorbereidend lees- en rekenonderwijs in relatie tot het werken met groepsplannen IB-netwerkbijeenkomsten 16-17-18 januari 2012 Yvonne Leenders De onderwerpen Voorbereidend lees- en rekeonderwijs in kleutergroepen
Nadere informatieNationaal congres Taal en Lezen. 15 oktober 2015 Handboek Lezen: Effectief leesonderwijs in de doorgaande lijn
Nationaal congres Taal en Lezen 15 oktober 2015 Handboek Lezen: Effectief leesonderwijs in de doorgaande lijn WWW.CPS.NL Contactgegevens Aafke Bouwman A.bouwman@cps.nl 0655824098 Doelen Deelnemers nemen
Nadere informatieBeleidsstuk dyslexie. Oktober 2016
Beleidsstuk dyslexie Oktober 2016 Saltoschool Reigerlaan Beleidsstuk dyslexie 01-08-2014 Inhoudsopgave Inleiding... 3 1 Screening en signalering... 3 1.1 Groep 1... 3 1.2 Groep 2... 3 1.3 Groep 3... 3
Nadere informatieDr. Kees Vernooy (CPS)
PROGRAMMA EFFECTIEF OMGAAN MET RISICOKLEUTERS Wat werkt? Dr. Kees Vernooy (CPS) - 15.15u 15.20: Introductie door de school van het onderwerp. - 15.20u 16.00u: Inleiding door K. Vernooy - 16.00u 16.15u:
Nadere informatieQuickscan taal- en leesonderwijs
Quickscan taal- en leesonderwijs Gegevens school Naam school Adres school Plaats Telefoon e-mail Datum invulling Ingevuld door Functie invuller directie IB-er RT-er taal/leescoördinator leerkracht gr:
Nadere informatieEnkele weken voor de eindtoets, maken de leerlingen de eindtoets van het voorgaande jaar in dezelfde setting als bij de officiële eindtoets.
TOETSEN OP DE PWA; het hoe en waarom Alle basisscholen in Nederland moeten beschikken over een leerlingvolgsysteem: een serie toetsen of observaties waarmee de ontwikkeling van de kinderen gevolgd kan
Nadere informatieDoel van deze workshop. Sharon Dijksma. Kees Vernooy. Michael Fullan. Context
Doel van deze workshop. Wat is opbrengstgericht werken? Hoe verwerk ik de toetsgegevens in een datamuur op schoolniveau en in een datamuur op groepsniveau? Opbrengstgericht werken Datamuur en plan van
Nadere informatieLeidraad vergoedingsregeling dyslexie van onderwijs naar zorg: doorverwijzing bij een vermoeden van dyslexie VERSIE 2.0
Leidraad vergoedingsregeling dyslexie van onderwijs naar zorg: doorverwijzing bij een vermoeden van dyslexie VERSIE 2.0 Samenstelling van de werkgroep: Maud van Druenen, Expertisecentrum Nederlands Femke
Nadere informatieProtocol ernstige rekenwiskundeproblemen. dyscalculie. St. Antoniusschool Klein Zundert
Protocol ernstige rekenwiskundeproblemen en dyscalculie St. Antoniusschool Klein Zundert 2016 Voor u ligt het protocol ernstige reken-wiskundeproblemen en dyscalculie van de Antoniusschool. Om op alle
Nadere informatiedoen dat 3 het dyslexieprotocol
doen dat 3 het dyslexieprotocol Het dyslexieprotocol juni 2008 Vooraf De scholen van de Stichting Peelraam hebben in het schooljaar 2007-2008 gezamenlijk een dyslexieprotocol ontwikkeld. Dit protocol is
Nadere informatiePROTOCOL DYSLEXIE De Golfbreker
PROTOCOL DYSLEXIE De Golfbreker Protocol Leesproblemen en Dyslexie Het Protocol Leesproblemen en Dyslexie is bedoeld om leerkrachten in het primair onderwijs een houvast te geven bij vroegtijdig onderkennen
Nadere informatieOpdracht 2: Data analyseren en interpreteren op groepsniveau (technisch lezen voor leerkrachten van groep 3 (Opdracht 2a) en groep 4 (Opdracht 2b))
Opdracht 2: Data analyseren en interpreteren op groepsniveau (technisch lezen voor leerkrachten van groep 3 (Opdracht 2a) en groep 4 (Opdracht 2b)) Met behulp van onderstaande opdracht kun je met behulp
Nadere informatieONTWIKKELINGEN OP HET GEBIED VAN (BEGRIJPEND) LEZEN.WAT WERKT?
ONTWIKKELINGEN OP HET GEBIED VAN (BEGRIJPEND) LEZEN.WAT WERKT? Dr. Kees Vernooy Lector hogeschool Edith Stein Enschedese Lees- en Rekenverbeterplan september 2011 Wat is er nodig om van elk kind een goede
Nadere informatie10. DYSLEXIEPROTOCOL Draaiboek protocol leesproblemen en dyslexie.
10. DYSLEXIEPROTOCOL Draaiboek protocol leesproblemen en dyslexie. Versie januari 2016 Mathilde van Boxtel-Foolen Leesproblemen en dyslexie Kindcentrum t Ven is sinds november 2014 officieel een dyslexievriendelijke
Nadere informatieOPBRENGSTGERICHT WERKEN OP SCHOOLNIVEAU Het onzichtbare zichtbaar maken. Dr. Kees Vernooy Lector Hogeschool Edith Stein Groningen 26 oktober 2011
OPBRENGSTGERICHT WERKEN OP SCHOOLNIVEAU Het onzichtbare zichtbaar maken. Dr. Kees Vernooy Lector Hogeschool Edith Stein Groningen 26 oktober 2011 Context: Ministerie van onderwijs en Actieplan Basis voor
Nadere informatiekwaliteitskaart opbrengstgericht werken op groepsniveau Leesverbeterplan Enschede.
kwaliteitskaart opbrengstgericht werken op groepsniveau Leesverbeterplan Enschede. Datamuur en groepsplan: en tijd. Groep Verkorte Groep Basis niveau A-B C D-E Doel Minimaal 3 AVIniveaus Minimaal 3 AVIniveaus
Nadere informatieProtocol Leesproblemen en Dyslexie. RK Basisschool Het Molenven
RK Basisschool Het Molenven Versie 2 Opgesteld door: Karin van Reijsen en Nicole Wijkamp Besproken met team: oktober en december 2013, voorjaar 2014 Vastgesteld op: 11 juni 2014 1 Inhoudsopgave 1. Inleiding
Nadere informatieDyslexieprotocol Basisschool D n Overkant
Dyslexieprotocol Basisschool D n Overkant Bettine Hazen Jacqueline van Dorst Schooljaar 2015-2016 0 Inleiding Voor u ligt het schoolspecifiek protocol dyslexie van basisschool D n Overkant. Leescoördinator
Nadere informatieDoublure protocol Groep 1 t/m 8
Doublure protocol Groep 1 t/m 8 Protocol Om tot een verantwoorde beslissing te komen ten aanzien van al of niet bevorderen volgen wij voor deze procedure onderstaand stappenplan: o De groepsleerkracht
Nadere informatieFormat groepsplan. HOE bied ik dit aan? -instructie -leeromgeving AANPAK METHODIEK. Automatiseren Modelen. Automatiseren Modelen Begeleid inoefenen
Format groepsplan Groep namen WAT wil ik bereiken? WAT bied ik aan om dit doel te bereiken? HOE bied ik dit aan? -instructie -leeromgeving HOEveel tijd? Zelfstandig of met de leerkracht? HOE volg ik de
Nadere informatieTOETSKALENDER OBS DE PIONIER SCHOOLJAAR 2014-2015
TOETSKALENDER OBS DE PIONIER SCHOOLJAAR 2014-1 kalender - groep 1+2 onderdeel 26 jan. t/m 6 febr. 20 mei t/m 5 juni Cito 1 Rekenen voor Kleuters digitaal Muismodule M1/M2 E1/E2 Cito 2 Taal voor kleuters
Nadere informatieOm de kwaliteit van ons onderwijs te bewaken en de vorderingen van uw kind te volgen, nemen wij in iedere groep niet-methode gebonden toetsen af.
Leerlingvolgsysteem. Leerkrachten volgen de ontwikkeling van de kinderen in hun groep nauwgezet. Veel methoden die wij gebruiken, leveren toetsen die wij afnemen om vast te stellen of het kind de leerstof
Nadere informatieVisie en Beleidsplan Bouw! Basisschool de Driesprong, Chaam
Visie en Beleidsplan Basisschool de Driesprong, Chaam Schooljaren 2018-2019 INHOUDSOPGAVE 1. SCHOOLNIVEAU... 3 1.1 Visie en beleid... 3 1.2 Doelen korte termijn (2018-2019):... 3 1.3 Doelen voor de komende
Nadere informatieVRAGENLIJST PRIMAIR ONDERWIJS QUICKSCAN
VRAGENLIJST PRIMAIR ONDERWIJS QUICKSCAN 1 = zeer oneens 2 = oneens 3 = eens 4 = zeer eens Zorgniveau 1 Leestijd 1. Leerkrachten in groep 1 en 2 besteden minimaal 5 uur per week aan doelgerichte taalactiviteiten
Nadere informatieLees- en dyslexiebeleid. op de. Twaalfruiter
Lees- en dyslexiebeleid op de Twaalfruiter Richtinggevend kader lees- en dyslexiebeleid binnen het SWV RK/AB stad Utrecht Inleiding Het SWV RK/AB heeft in zijn Zorgplan 2007-2011 bij hoofdstuk 6 Strategisch
Nadere informatieEen kind heeft recht op een stevig fundament.
Overgangsprotocol groep 1 - groep 2 groep 3 Inleiding Ooit was er een zelfstandige kleuterschool naast een zelfstandige lagere school. In die tijd werd het begrip schoolrijpheid gebruikt waarmee de mate
Nadere informatieProtocol leesproblemen en dyslexie
Protocol leesproblemen en dyslexie Nicole Smits 1 Protocol leesproblemen en dyslexie INHOUDSOPGAVE PROTOCOL LEESPROBLEMEN EN DYSLEXIE 3 STAPPENPLAN GROEP 1 5 STAPPENPLAN GROEP 2 7 STAPPENPLAN GROEP 3 9
Nadere informatieJong geleerd. Beatrijs Brand en Saskia Snikkers
Jong geleerd. Beatrijs Brand en Saskia Snikkers Programma Kennismaken Presentatie Jong geleerd Warming-up Pauze Praktische oefening Afsluiting Jong geleerd over het belang van actieve stimulering van ontluikende
Nadere informatieInhoudsopgave. c.b.s. De Zaaier TAALBELEIDSPLAN 2
Inhoudsopgave 1.#ALGEMEEN# 1.1 Woordvooraf blz.3 1.2 Gegevensvandeschool blz.3 1.3 Omschrijvingtaalbeleid blz.4 1.4 Motiveringvanhetbelangvantaalbeleidopeigenschool blz.4 1.5 Formuleringvandeteamvisieoptaalentaalonderwijs
Nadere informatieSchooljaar 2013/2014 KBS DE ZONNEWENDE PROTOCOL DYSLEXIE. Caroline Wenum
Schooljaar 2013/2014 KBS DE ZONNEWENDE PROTOCOL DYSLEXIE Caroline Wenum Inhoudsopgave 1. Theorie... 2 1.1 Wat is dyslexie... 2 1.2 Stadia van geletterdheid... 2 1.3 risicofactoren... 3 1. 4 Aanpak mogelijke
Nadere informatieGroepsplan voor technisch lezen gebaseerd op handelingsgericht werken.
Groepsplan voor technisch lezen gebaseerd op handelingsgericht werken. Instructiegroep: Leerkracht: Periode: Schooljaar: beheersingsniveau (boven vastgestelde doel) (op vastgestelde doel) (onder vastgestelde
Nadere informatieKatholieke Basisschool Op weg Dyslexieprotocol
Katholieke Basisschool Op weg Dyslexieprotocol Protocol dyslexie Basisschool Op Weg 1 Dyslexieprotocol Basisschool Op Weg Haarle: Doelen die de school nastreeft i.v.m. dyslexie: -Ons doel is om de leerlingen
Nadere informatie8-10-2015. Nationaal congres Taal en Lezen. 15 oktober 2015 Toetsen. Contactgegevens
Nationaal congres Taal en Lezen 15 oktober 2015 Toetsen WWW.CPS.NL Contactgegevens Willem Rosier w.rosier@cps.nl 06 55 898 653 Wat betekent dit voor het meten van de 21ste eeuwse taalvaardigheden? We hebben
Nadere informatieDyslexie protocol en stappenplan
Dyslexie protocol en stappenplan Wat is dyslexie? Dyslexie is een taalverwerkingsstoornis, waardoor leren lezen en spellen voor veel problemen zorgt. Kinderen met dyslexie hebben vooral veel moeite met
Nadere informatieHET NEDERLANDSE LEESONDERWIJS NADER BEKEKEN. Dr. Kees Vernooy september 2006 ProBiblio
HET NEDERLANDSE LEESONDERWIJS NADER BEKEKEN Dr. Kees Vernooy september 2006 ProBiblio Motto Goed leren lezen is een mensenrecht (Lyon, 2001). Samenvattingsdia Startopdracht 1. Vooraf 2. Knelpunten 3. Verklaringen
Nadere informatieElk kind een lezer (1)
lk kind een lezer (1) Om alle kinderen te leren lezen, moeten we elk kind leren lezen! (Universiteit van Oregon, 1999) Preventie is het beste, maar wanneer het kind hulp nodig heeft, intervenieer snel
Nadere informatieKRACHTIG LEESONDERWIJS. Groeien in lezen met een ondersteunend voetje als daar nood aan is
KRACHTIG LEESONDERWIJS Groeien in lezen met een ondersteunend voetje als daar nood aan is Handelingsgericht werken: - Omgaan met specifieke onderwijsbehoeften - Transactioneel referentiekader (wisselwerking)
Nadere informatieAchtergrondinformatie en aanwijzingen voor interpretatie van de Wintersignalering PLD groep 3:
Achtergrondinformatie en aanwijzingen voor interpretatie van de Wintersignalering PLD groep 3: In het Protocol Leesproblemen en Dyslexie voor groep 3, kortweg PLD 3, wordt in het hoofdstuk Signaleren een
Nadere informatieProtocol leesproblemen en dyslexie
Protocol leesproblemen en dyslexie 1 Inhoud 1. PROTOCOL LEESPROBLEMEN EN DYSLEXIE... 3 2. STAPPENPLAN GROEP 1... 5 3. STAPPENPLAN GROEP 2... 7 4. STAPPENPLAN GROEP 3... 10 5. STAPPENPLAN GROEP 4... 14
Nadere informatie