Hypertensie in Nederlandse en Engelse etnische minderheidsgroepen

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Hypertensie in Nederlandse en Engelse etnische minderheidsgroepen"

Transcriptie

1 Onderzoek Hypertensie in Nederlandse en Engelse etnische minderheidsgroepen Bloeddruk in Engelse groepen beter onder controle dan in Nederlandse Charles Agyemang, Anton E. Kunst, Raj Bhopal, Paola Zaninotto, Nigel Unwin, James Nazroo, Mary Nicolaou, William K. Redekop en Karien Stronks Doel Opzet Methode Resultaten Conclusie Het vergelijken van de bloeddruk en de prevalentie van hypertensie bij en Nederlanders van Hindoestaans- en creools-surinaamse afkomst met vergelijkbare etnische groepen in Engeland en het vaststellen van de kwaliteit van de behandeling van hypertensie bij deze groepen. Retrospectief; vergelijking van dwarsdoorsnedenonderzoeken. Secundaire analyses werden uitgevoerd op de gegevens van 3 populatieonderzoeken met in totaal deelnemers van Europese, Afrikaanse en Zuid-Aziatische afkomst in Engeland en Nederland. Zuid-Aziatische Engelse mannen en hadden een lagere bloeddruk en een lagere prevalentie van hypertensie dan Nederlanders van Zuid-Aziatische afkomst (Hindoestaanse Surinamers); uitzondering hierop was de systolische bloeddruk bij Indiaas-Engelse mannen. Tussen groepen van Afrikaanse afkomst in Nederland en Engeland was er geen verschil in systolische bloeddruk. De diastolische bloeddrukwaarden waren echter lager bij Afrikaans- Engelse mannen en dan bij mensen van Afrikaanse afkomst in Nederland (creoolse Surinamers). Blanke Nederlanders hadden hogere systolische bloeddrukwaarden, maar lagere diastolische bloeddrukwaarden dan blanke Engelse mannen en. De prevalentie van hypertensie verschilde niet tussen de blanke groepen. Onder degenen die onder behandeling waren voor hypertensie, was bij een substantieel lager percentage creoolse en Hindoestaanse Surinamers in Nederland de bloeddruk goed onder controle (lager dan 14/9 mmhg), dan bij hun Engelse tegenhangers, met uitzondering van de. Er waren opvallende verschillen in bloeddruk en prevalentie van hypertensie tussen vergelijkbare etnische groepen in Engeland en Nederland. De naar verhouding slechte regulatie van de bloeddruk bij Nederlandse etnische minderheden verklaarde deels de relatief hoge bloeddrukwaarden in deze groepen. * Dit onderzoek werd eerder, in langere vorm, gepubliceerd in het Am J Hypertens. (21;23:639-48) met als titel A cross-national comparative study of blood pressure and hypertension between English and Dutch South-Asian- and African-origin populations: the role of national context. Academisch Medisch Centrum/Universiteit van Amsterdam, afd. Sociale Geneeskunde, Amsterdam. Dr. C. Agyemang, dr. A.E. Kunst, dr. M. Nicolaou, en prof.dr. K. Stronks, epidemiologen. University of Edinburgh, Division of Community Health Sciences, Public Health Sciences Section, Edinburgh, Verenigd Koninkrijk. Prof.dr. R. Bhopal, hoogleraar Public Health. University College London, Department of Epidemiology and Public Health, Londen, Verenigd Koninkrijk. Onderzoek in Europa en Noord-Amerika laat opmerkelijke etnische verschillen zien in de prevalentie van harten vaatziekten en de risicofactoren hiervoor. 1-4 Populaties van Zuid-Aziatische afkomst in Europa en Noord-Amerika bijvoorbeeld, lopen een verhoogd risico op ischemische hartklachten en beroerte in vergelijking met de populatie van Europese afkomst (hierna aangeduid met: blanken). 2-3 Populaties van Afrikaanse afkomst (hierna aangeduid met: Afrikanen) lopen verhoudingsgewijs een hoger risico op beroerte, maar ischemische hartziekten komen er verhoudingsgewijs minder vaak voor. 1-2 Hoge bloeddruk is een belangrijke onafhankelijke risicofactor voor cardiovasculaire morbiditeit en mortaliteit. 4 Op grond van de beschikbare gegevens, voornamelijk uit Groot-Brittannië en de VS, 5-8 wordt verondersteld dat hoge bloeddruk vaker voorkomt bij etnische minderheden dan in blanke populaties. Dit geldt vooral voor Afrikanen. 1,6 De oorzaken van hoge bloeddruk in deze etnische groepen zijn onduidelijk. 1 Er zijn verschillende verklaringen en aannames geopperd, waaronder omgevingsfacto- NED TIJDSCHR GENEESKD. 211;155:A3318 1

2 ren, sociaaleconomische en genetische factoren. 1,9-1 Recente gegevens wijzen steeds meer op de mogelijke rol van de nationale context voor de verklaring van deze etnische verschillen Een voorbeeld is het onderzoek naar de verdeling van bloeddrukpatronen bij verschillende etnische groepen op 3 continenten. 11 De onderzoekers ontdekten een brede variatie in bloeddruk en in de prevalentie van hypertensie onder personen van West- Afrikaanse afkomst die in Afrika, het Caraïbisch gebied en de VS wonen, en onder blanken die in verschillende Europese landen en Noord-Amerika wonen. Zij concludeerden daaruit dat de impact van omgevingsfactoren onder Afrikanen en Europese populaties waarschijnlijk is onderschat. Uit recente Britse onderzoeken bleek ook dat Afrikaanse jongeren vergeleken met blanke jongeren lagere of vergelijkbare bloeddrukwaarden hadden. 12,13 Deze bevindingen zijn minder consistent dan in de VS, waar in praktisch alle onderzoeken hogere waarden worden gemeld onder Afro-Amerikanen in alle leeftijdsgroepen. 11 De bevindingen suggereren dat het ongunstigere cardiovasculaire risicoprofiel van sommige etnische minderheden geen wetmatigheid is, maar kan verschillen tussen landen of generaties. 14 Het is aannemelijk dat de verschillen tussen landen te maken hebben met de kwaliteit van bloeddrukbehandeling. Etnische minderheden hebben mogelijk minder toegang tot voorzieningen, als gevolg van gebrek aan kennis en van opvattingen en houding ten aanzien van gezondheid, maar ook als gevolg van taalbarrières, en de gevoeligheid van de dienstverlening voor de diversiteit van de patiëntenpopulaties. 2 Deze etnische patronen kunnen bovendien weer per land verschillen. 15 Zo verschilt per land de mate waarin de richtlijnen voor bloeddruk aandacht besteden aan etnische verschillen. 16 Het doel van ons onderzoek was om de gemiddelde bloeddruk en prevalentie van hypertensie bij blanke Nederlanders en Hindoestaanse en creoolse Surinamers in Nederland te vergelijken met bevolkingsgroepen van vergelijkbare afkomst in Engeland, te weten blanke Engelsen en Zuid-Aziatische en Afrikaanse minderheidsgroepen. Het doel van deze vergelijking was na te gaan of verschillen in de kwaliteit van de behandeling van de bloeddruk tussen Nederland en Engeland ten grondslag kunnen liggen aan mogelijke verschillen in gemiddelde bloeddruk tussen beide landen. Methoden Voor een gedetailleerde beschrijving van bloeddrukmetingen en onderlinge standaardisatie daarvan, antropometrie, sociaaleconomische status, fysieke activiteit en de definitie van etnische groepen verwijzen wij naar andere publicaties De Britse gegevens kwamen van de Health Survey for England (HSE) en het Newcastle Heart Project (NHP). De gegevens over de Nederlandse etnische groepen waren afkomstig uit het SUNSET-onderzoek. Volledige beschrijvingen van het HSE-, NHP- en het SUNSET-onderzoek staan elders. 7,2-23 Gegevensanalyse Vanwege de verschillende leeftijdscategorieën in de verschillende onderzoeken werden alleen groepen van 35- jaar in de analyses opgenomen. De gemiddelde bloeddruk en prevalenties van hypertensie werden gestandaardiseerd naar leeftijd. Hypertensie werd gedefinieerd als: systolische bloeddruk 14 mmhg en/of diastolische bloeddruk 9 mmhg en/of gebruik van antihypertensiva. Lineaire regressieanalyses werden gebruikt om de etnische verschillen in bloeddruk en de bijdrage van verklarende factoren voor de waargenomen verschillen vast te stellen. Prevalentieratio s voor hypertensie en hun 95%-betrouwbaarheidsinterval werden geschat aan de hand van regressieanalyse volgens Poisson met robuuste variantie. 24 Alle analyses werden uitgevoerd met STATA 9.2 (Stata Corp, College Station, Texas). Drs P. Zaninotto, statisticus. Institute of Health and Society, Newcastle University, Newcastle, Verenigd Koninkrijk. Prof.dr. N. Unwin, epidemioloog. University of Manchester, Department of Sociology, Manchester, Verenigd Koninkrijk. Prof.dr. J. Nazroo, socioloog en epidemioloog. Erasmus Medisch Centrum, Institute for Medical Technology Assessment, Rotterdam. Dr. W.K. Redekop, epidemioloog. Contactpersoon: dr. C. Agyemang (c.o.agyemang@amc.uva.nl). Resultaten De kenmerken van de onderzoekspopulatie zijn elders beschreven. 13 Hier bespreken wij de resultaten van de vergelijking van verschillende bevolkingsgroepen voor de gemiddelde bloeddruk en de prevalentie, behandeling en regulatie van hypertensie. Blanke Nederlanders versus Blanke Nederlandse mannen en hadden een lagere gemiddelde systolische bloeddruk, maar een hogere gemiddelde diastolische bloeddruk dan hun Engelse tegenhangers (tabel 1). De prevalentie van hyper- 2 NED TIJDSCHR GENEESKD. 211;155:A3318

3 tensie verschilde niet (figuur 1), hoewel de Engelse vaker hypertensie leken te hebben dan Nederlandse na verdere correctie voor andere factoren (p =,6) (tabel 2). Er waren geen verschillen tussen Nederlanders en Engelsen in de behandeling van hypertensie (figuur 2), ook niet in het percentage personen met hypertensie van wie de bloeddruk goed onder controle was (gedefinieerd als systolische bloeddruk < 14 mmhg en diastolische bloeddruk < 9 mmhg) (figuur 3). Nederlanders en Engelsen van Afrikaanse afkomst Creoolse Surinaamse mannen en in Nederland hadden een hogere gemiddelde bloeddruk dan hun Caraïbisch-Engelse en Afrikaans-Engelse tegenhangers. Hetzelfde gold voor de gemiddelde systolische bloeddruk, behalve voor de Afrikaans-Engelse mannen. Hypertensie kwam minder vaak voor onder Caraïbisch- Engelse mannen en dan onder Nederlanders van Afrikaanse afkomst (zie figuur 1); de verschillen bleven bestaan na verdere correctie voor andere factoren (zie tabel 2). Van de Caraïbisch-Engelse personen met hypertensie werd een groter percentage behandeld dan onder de creoolse Surinamers (zie figuur 2). De verschillen bleven bestaan na verdere correctie voor andere factoren (prevalentieratio (PR): 1,35; 95%-BI: 1-1,81). Bij Caraïbische en was de hoge bloeddruk vaker goed onder controle dan bij Afrikaanse TABEL 1 Gecorrigeerde gemiddelden en regressiecoëfficiënten voor systolische en diastolische bloeddruk in etnische groepen, onderverdeeld naar geslacht etnische groep n gemiddelde systolische bloeddruk* (SD) regressie-coëfficiënt (95%-BI) gemiddelde diastolische bloeddruk* (SD) regressiecoëfficiënt (95%-BI) versus mannen ,5 (19,4) 132,7 (15,2) 118,1 (2) 125,9 (17,4) 2,1 (-,2-4,4) 6,9 (5,6-9,3) 82,3 (11,8) 78,2 (1,1) 75,6 (11,5) 74,3 (1,4) -5, (-6,5, -3,6) -1,5 (-2,8, -,2) versus mannen ,4 (19,1) 137,6 (23,4) 133,7 (17,8) 129,8 (22,) 126,3 (17,2) 127,5 (19,3) (-5,1-7,1) -1,4 (-5,2-2,3) -1,1 (-6,2, 4,) -,8 (-3,9, 2,3) 87,3 (11,6) 81,9 (14,5) 79,6 (13,2) 84, (12,4) 79,2 (12,4) 76,8 (11,3) -6,8 (-11,7, -1,9) -8,8 (-11,3, -6,2) -4,7 (-8,4, -) -7,1 (-9,, -5,1) versus Zuid-Aziatische Engelsen mannen ,2 (19,3) 129,8 (16,) 125, (16,6) 116,5 (2) 128,6 (2) 123,6 (16,9) 121,9 (2,6) 121,4 (,7) 2,3 (-1,1, 5,7) -2,6 (-6,1,,8) -1,5 (-14,6, -6,5) -4,1 (-7,8, -,4) -8,4 (-12,3, -4,5) -9,7 (-15,, -4,4) 86, (11,7) 78,5 (1,) 76,3 (1,3) 71,7 (14,8) 82,4 (1,5) 74,7 (9,6) 73,5 (11,2) 74,1 (17,) -5,6 (-7,9, -3,2) -7,9 (-1,3, -5,4) -12,2 (-15,1, -9,3) -7,2 (-9,2, -5,2) -9,2 (-11,4, -7,1) -9,1 (-12,, -6,2) * Gecorrigeerd voor leeftijd. Gecorrigeerd voor leeftijd, onderzoeksjaar, opleiding en arbeidsstatus, fysieke activiteit, middel-heupomtrekverhouding, BMI en lengte; in groepen die als referentie werden gebruikt is de waarde op gesteld. Creoolse Surinamers in Nederland. Hindoestaanse Surinamers in Nederland. NED TIJDSCHR GENEESKD. 211;155:A3318 3

4 7 7 prevalentie in % (95%-BI) prevalentie in % (95%-BI) a b FIGUUR 1 Prevalentie van hypertensie bij (a) mannen en (b) van verschillende etnische groepen van Europese, Afrikaanse of Aziatische afkomst. De prevalentie is gestandaardiseerd naar leeftijd. De lichte balken betreffen Britse gegevens, de donkere Nederlandse gegevens. Nederlanders (zie figuur 3). De verschillen bleven ook na verdere correctie voor andere factoren aanwezig. Dat bij een kleiner percentage van de creoolse Surinamers de bloeddruk goed onder controle was, droeg bij aan de gemiddeld hogere bloeddrukwaarden in deze groep. Onder normotensieve personen waren de gemiddelde systolische bloeddrukwaarden weliswaar lager bij Afrikaans-Nederlandse mannen en dan bij hun Afrikaans-Engelse tegenhangers, maar onder behandelde hypertensieve Afrikaans-Nederlandse patiënten was de gemiddelde systolische bloeddruk substantieel hoger dan bij hun Engelse tegenhangers (tabel 3). TABEL 2 Gecorrigeerde prevalentieratios van hypertensie in etnische groepen, uitgesplitst naar mannen en etnische groep mannen prevalentie-ratio* (95%-BI) prevalentie-ratio* (95%-BI) Europese afkomst,88 (,75-4) 1,28 (,99-1,69) Afrikaanse afkomst,69 (,43-1,1),96 (,66-1,42),71 (,53-,94),71 (,51-,93) Zuid-Aziatische afkomst,86 (,68-1,1),66 (,47-,9),57 (,43-,77),51 (,37-,72),41 (,27-,64),61 (,39-,96) * De prevalentie in de referentiegroepen werd op gesteld. Creoolse Surinamers in Nederland. Hindoestaanse Surinamers in Nederland.,2,5 2,,2,5 2, prevalentieratio prevalentieratio 4 NED TIJDSCHR GENEESKD. 211;155:A3318

5 8 percentage behandeld (95%-BI) FIGUUR 2 Naar leeftijd gestandaardiseerde prevalentie van hypertensiebehandeling, weergegeven per etnische groep (Europese, Afrikaanse of Aziatische afkomst). De lichte balken betreffen Britse gegevens, de donkere Nederlandse gegevens. en Engelsen Nederlandse mannen en van Zuid-Aziatische afkomst Hindoestaanse Surinamers hadden een hogere gemiddelde bloeddruk dan alle Zuid-Aziatische Engelse groepen. Alleen bij Indiaas-Engelse mannen was de systolische bloeddruk hoger. Onder alle Zuid-Aziatische Engelse groepen was de prevalentie van hypertensie lager dan onder hun Hindoestaans-Surinaamse tegen- 9 9 hypertensie onder controle (95%-BI) hypertensie onder controle (95%-BI) a b FIGUUR 3 Percentages patiënten bij wie de hypertensie onder controle is in etnische groepen van Europese, Afrikaanse en Aziatische afkomst, gestandaardiseerd naar leeftijd. (a) Percentages onder patiënten die behandeld werden wegens hypertensie. (b) Percentages onder alle hypertensieve patiënten. De lichte balken betreffen Britse gegevens, de donkere Nederlandse gegevens. NED TIJDSCHR GENEESKD. 211;155:A3318 5

6 hangers (zie figuur 1). De verschillen werden nauwelijks minder na verdere correctie voor andere factoren, behalve bij Indiase mannen (zie tabel 2). Bij de Zuid-Aziatische Engelse groepen was de bloeddruk vaker goed onder controle dan bij hun Nederlandse tegenhangers (zie figuur 3). Het lagere percentage Hindoestaanse Surinamers in Nederland bij wie de bloeddruk onder controle was, droeg bij aan de hogere gemiddelde bloeddrukwaarden in deze groep (zie tabel 3). personen bij wie de bloeddruk goed onder controle was, was substantieel hoger onder Afrikaanse en Zuid-Aziatische Engelse hypertensieve patiënten dan onder hun Nederlandse tegenhangers. De Indiaas-Engelse mannen vormden de enige uitzondering op dit patroon. Het relatief lage percentage van de Hindoestaanse en creoolse Surinaamse hypertensiepatiënten bij wie de bloeddruk goed onder controle was, verklaarde hun relatief hoge gemiddelde bloeddrukwaarden. Beschouwing In dit onderzoek bleken de gemiddelde bloeddruk en de prevalentie van hypertensie onder Zuid-Aziatische en lager dan onder de Hindoestaanse en creoolse Surinamers in Nederland. Het percentage Verschillen tussen landen Het feit dat in de Nederlandse etnische minderheidsgroepen naar verhouding minder hypertensieve personen hun bloeddruk onder controle hadden dan in de Engelse groepen, wijst op het belang van de nationale context voor etnische verschillen in bloeddruk. Behan- TABEL 3 Gemiddelde systolische en diastolische bloeddruk in verschillende etnische groepen, gestandaardiseerd naar leeftijd, bij personen zonder hypertensie of behandeld wegens hypertensie mannen etnische groep n systolische bloeddruk*; mmhg (SD) diastolische bloeddruk*; mmhg (SD) geen HT behandelde HT geen HT behandelde HT Europese afkomst Afrikaanse afkomst Aziatische afkomst ,3 (8,9) 125,5 (11,1) 122,4 (11,2) 122, (11,6) 125,2 (9,6) 117,3 (1,9) 122, (9,9) 12,3 (12,1) 113,2 (17,3) 139,9 (22,8) 141,8 (17,9) 15,1 (14,8) 146,7 (17,8) 14,3 (22,2) 147, (12,6) 139,1 (17,1) 134,8 (18,9) 131,5 (2,6) 77,2 (7,7) 74,3 (7,4) 78,4 (7,) 72,4 (1,1) 74,1 (9,6) 78,1 (7,3) 74,6 (7,3) 73,7 (8,4) 69,9 (13,1) 85,4 (12,9) 83,2 (1) 97,7 (7,1) 87,5 (1,6) 85, (12,5) 94,6 (1,2) 83,6 (11,5) 81,9 (9,9) 79,4 (16,1) Europese afkomst Afrikaanse afkomst Aziatische afkomst ,2 (14,1) 119,8 (11,1) 116,3 (12,1) 115,6 (9,9) 12,9 (12,2) 118,6 (12,1) 117,3 (11,3) 115,5 (12,9) 113,6 (18,3) 138,9 (19,6) 141,8 (19,2) 144,5 (2,1) 132,9 (9,9) 138,9 (19,7) 144, (23,2) 142,7 (16,3) 137,2 (19,) 135,2 (29,7) 72,1 (8,3) 71,5 (8,2) 76,6 (7,4) 72, (9,1) 73,3 (8,7) 77,9 (7,2) 71,9 (8,1) 7,9 (8,9) 7,2 (11,7) 85,5 (11,5) 81,5 (11,9) 94,3 (1,6) 83,8 (4,7) 81,5 (9,3) 88,5 (1,) 82,5 (8,4) 79,5 (11,3) 8,9 (15,6) HT = hypertensie. *Waarden zijn gemiddelden, gestandaardiseerd voor de leeftijd. Creoolse Surinamers in Nederland. Hindoestaanse Surinamers in Nederland. 6 NED TIJDSCHR GENEESKD. 211;155:A3318

7 delingsrichtlijnen voor hypertensie, therapietrouw, zorgpatronen en toegang tot adequate bloeddrukverlagende behandeling verschillen enorm tussen landen ,25-27 In de Britse richtlijn over hypertensie blijkt bijvoorbeeld meer aandacht te worden geschonken aan etnische minderheidsgroepen dan in de Nederlandse richtlijn. 16 Onlangs heeft een multidisciplinaire consensusgroep inzake etniciteit en hart- en vaatziekten een document uitgegeven waarin een overzicht is opgenomen van etniciteit en hart- en vaatziekten in Groot-Brittannië, met aanbevelingen op basis van een rondetafelgesprek. 25 De verschillen in richtlijnen kunnen van invloed zijn op de behandeling van hoge bloeddruk in etnische groepen in verschillende landen, en daarmee op de verschillen in de regulatie van hoge bloeddruk. In een Nederlands onderzoek had 25% van de patiënten van Afrikaanse afkomst met maligne hypertensie geen ziektekostenverzekering, in vergelijking met slechts 2% van de blanke groep. 26 Bijna twee derde van degenen die in dat onderzoek een bloeddrukverlagende behandeling kregen, gaf toe dat ze vóór ziekenhuisopname waren gestopt met het innemen van hun medicatie. De onderzoekers beschouwden het hoge aantal patiënten zonder ziektekostenverzekering als een mogelijke oorzaak voor de lage therapietrouw bij bloeddrukverlagende geneesmiddelen. Tussen Zuid-Aziatische en Afrikaans-Engelse en Nederlandse groepen kunnen ook verschillen bestaan in culturele gewoonten, opvattingen over gezondheid en culturele barrières ten aanzien van zorg. Uit een recent rapport bleek dat vaak stopten met hun voorgeschreven bloeddrukverlagende medicatie als ze hun geboorteland bezochten. 27 Ruimte voor verbetering in Nederland De resultaten van dit onderzoek duiden erop dat er ruimte is voor verbetering van de behandeling van hypertensie onder de Nederlandse etnische minderheidsgroepen. 28 Gegevens uit ander onderzoek ondersteunen dit. 15,16 Niet-gereguleerde hypertensie is een ernstige risicofactor voor cardiovasculaire aandoeningen. Zowel de incidentie als de overlevingskans bij hart- en vaatziekten zijn relatief hoog onder Nederlanders van Afrikaanse en Zuid-Aziatische afkomst. 29 Zo bleek in een recent Nederlands onderzoek de sterfte na een eerste episode van een hart- en vaatziekte hoger onder de patiënten in Nederlandse etnische minderheidsgroepen dan onder blanke Nederlandse patiënten. 29 In tegenstelling daarmee bleek in Engeland de overlevingskans onder Afrikaanse en Zuid-Aziatische groepen juist hoger dan onder.,31 De mogelijk slechtere kwaliteit van hypertensiebehandeling onder de Nederlandse etnische minderheidsgroepen speelt wellicht een rol in de verklaring van de waargenomen verschillen tussen de twee landen. 29 Toch is het goed mogelijk om bij de behandeling van etnische minderheidsgroepen vergelijkbare resultaten te boeken als bij de blanke bevolking, zoals recente resultaten van de Jackson Heart Study laten zien. In die studie was het percentage Afro-Amerikanen van wie de bloeddruk goed onder controle was net zo hoog als het percentage blanke Amerikanen, namelijk circa 66% van de patiënten die onder behandeling waren voor hypertensie. 31 Beperkingen van de studie Onze studie kent een aantal beperkingen. De gebruikte onderzoeken werden onafhankelijk van elkaar ontworpen. De verschillen in de onderzoeksmethoden kunnen een vertekend beeld hebben opgeleverd van de prevalentieschattingen. Toch is de mogelijke vertekening waarschijnlijk minimaal, vanwege onze onderlinge standaardisatieprocedure. In een deel van de analyses werden mannen en samengenomen, met het oog op de kleine aantallen. We achtten dit gerechtvaardigd, omdat de richting van de verbanden bij mannen en vergelijkbaar was in groepen die wel groot genoeg waren om een uitsplitsing naar geslacht te maken. Conclusie Leerpunten De meeste etnische minderheidsgroepen in West-Europese landen hebben gemiddeld een hogere bloeddruk en vaker hypertensie dan de autochtone bevolkingsgroepen. Het was niet bekend of er ook verschillen zijn tussen groepen van Zuid-Aziatische en Afrikaanse afkomst die in verschillende geïndustrialiseerde landen wonen. Er waren opvallende verschillen in bloeddruk en prevalentie van hypertensie tussen vergelijkbare etnische groepen in Engeland en Nederland. Bij de Nederlandse minderheidsgroepen was de bloeddruk minder vaak goed onder controle dan bij vergelijkbare groepen in Engeland. Slecht gereguleerde bloeddruk onder Nederlandse etnische minderheden verklaarde de relatief hoge bloeddrukwaarden in deze groepen. Onze onderzoeksbevindingen wijzen op duidelijke verschillen in bloeddruk en prevalentie van hypertensie tussen vergelijkbare etnische groepen in Nederland en Engeland, in het nadeel van de groepen in Nederland. Dat de gemiddelde bloeddruk bij Hindoestaanse en NED TIJDSCHR GENEESKD. 211;155:A3318 7

8 creoolse Surinamers in Nederland relatief hoog was, leek er deels mee samen te hangen dat de bloeddruk bij een relatief laag percentage hypertensiepatiënten in deze groepen goed onder controle was. Verdere inspanningen zijn nodig om de behandeling van hypertensie voor alle patiënten, ongeacht etnische afkomst, te optimaliseren. Belangenconflict: geen gemeld. Financiële ondersteuning: dit project werd gefinancierd door een VENI fellowship (subsidienummer ), toegekend door de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO). Aanvaard op 18 april 211 Citeer als: Ned Tijdschr Geneeskd. 211;155:A3318 Dr. B. van den Born en dr. A. de Jonge gaven commentaar op een eerdere versie van dit artikel. Mr. M. Ahuluheluw vertaalde dit artikel in het Nederlands. > Meer op Literatuur 1 Agyemang C, Addo J, Bhopal R, de-graft Aikins A, Stronks K. Cardiovascular disease, diabetes and established risk factors among populations of sub-saharan African descent in Europe: a literature review. Global Health. 29;5:7. 2 Gill PS, Kai J, Bhopal RS, Wild S. Health Care Needs Assessment: Black and Minority Ethnic Groups. In: Raftery J (ed). Health Care Needs Assessment. The epidemiologically based needs assessment reviews. Third Series. Abingdon: Radcliffe Medical Press Ltd; Anand SS, Yusuf S, Vuksan V, et al. Differences in risk factors, atherosclerosis, and cardiovascular disease between ethnic groups in Canada: the Study of Health Assessment and Risk in Ethnic groups (SHARE). Lancet. 2;356: Eastern Stroke and Coronary Heart Disease Collaborative Group. Blood pressure, cholesterol and stroke in eastern Asia. Lancet. 1998;352: Agyemang C, Bhopal RS. Is the blood pressure of South Asian adults in the UK higher or lower than that in European white adults? A review of cross sectional data. J Hum Hypertens. 22;16: Agyemang C, Bhopal R. Is the blood pressure of people from African origin adults in the UK higher or lower than that in European origin white people? A review of cross-sectional data. J Hum Hypertens. 23;17: Agyemang C, Bindraban N, Mairuhu G, Montfrans G, Koopmans R, Stronks K. Prevalence, awareness, treatment, and control of hypertension among Black Surinamese, South Asian Surinamese and White Dutch in Amsterdam, The Netherlands: the SUNSET study. J Hypertens. 25;23: Hajjar I, Kotchen TA. Trends in prevalence, awareness, treatment, and control of hypertension in the United States, JAMA. 23;29: Kaufman JS, Hall SA. The slavery hypertension hypothesis: dissemination and appeal of a modern race theory. Epidemiology. 23;14: Nazroo J, Jackson J, Karlsen S, Torres M. The Black diaspora and health inequalities in the US and England: does where you go and how you get there make a difference? Sociol Health Illn. 27;29: Cooper RS, Wolf-Maier K, Luke A, et al. An international comparative study of blood pressure in populations of European vs. African descent. BMC Med. 25;3:2. 12 Harding S, Maynard M, Cruickshank JK, Gray L. Anthropometry and blood pressure differences in black Caribbean, African, South Asian and white adolescents: the MRC DASH study. J Hypertens. 26;24: Agyemang C, Bhopal R, Bruijnzeels M. Do variations in blood pressures of South Asian, African and Chinese descent children reflect those of the adult populations in the UK? A review of cross-sectional data. J Hum Hypertens. 24;18: Agyemang C, Kunst AE, Stronks K. Ethnic inequalities in health: does it matter where you have migrated to? Ethn Health. 21;15: Wolf-Maier K, Cooper RS, Kramer H, et al. Hypertension treatment and control in five European countries, Canada, and the United States. Hypertension. 24;43: Manna DR, Bruijnzeels MA, Mokkink HG, Berg M. Ethnic specific recommendations in clinical practice guidelines: a first exploratory comparison between guidelines from the USA, Canada, the UK, and the Netherlands. Qual Saf Health Care. 23;12: Agyemang C, Kunst AE, Bhopal R, et al. A cross-national comparative study of blood pressure and hypertension between English and Dutch South-Asian and African origin populations: the role of national context. Am J Hypertens. 21;23: Agyemang C, Kunst AE, Bhopal R, et al. A cross-national comparative study of smoking prevalence and cessation between English and Dutch South Asian and African origin populations: the role of national context. Nicotine Tob Res. 21;12: Agyemang C, Kunst A, Bhopal R, Zaninotto P, Nazroo J, Nicolaou M, et al. Dutch versus English advantage in the epidemic of central and generalised obesity is not shared by ethnic minority groups: comparative secondary analysis of cross-sectional data. Int J Obes (Lond). 211; 15 februari (epub). 2 Erens B, Primatesta P, Prior G, eds. Health Survey for England. The health of minority ethnic groups London: TSO; Sproston K, Mindell J (eds). Health Survey for England 24. London: NatCen; Primatesta P, Poulter NR. Improvement in hypertension management in England: results from the Health Survey for England 23. J Hypertens. 26;24: Bhopal R, Unwin N, White M, et al. Tavridou Al. Heterogeneity of coronary heart disease risk factors in Indian, Pakistani, Bangladeshi, and European origin populations: cross sectional study. BMJ. 1999;319: Barros AJ, Hirakata VN. Alternatives for logistic regression in crosssectional studies: an empirical comparison of models that directly estimate the prevalence ratio. BMC Med Res Methodol. 23;3: Lip GY, Barnett AH, Bradbury A, et al. Ethnicity and cardiovascular disease prevention in the United Kingdom: a practical approach to management. J Hum Hypertens. 27;21: NED TIJDSCHR GENEESKD. 211;155:A3318

9 26 Van den Born BJ, Koopmans RP, Groeneveld JO, van Montfrans GA. Ethnic disparities in the incidence, presentation and complications of malignant hypertension. J Hypertens. 26;24: Beune EJ, Haafkens JA, Agyemang C, Schuster JS, Willems DL. How Ghanaian, African-Surinamese and Dutch patients perceive and manage antihypertensive drug treatment: a qualitative study. J Hypertens. 28;26: Ooi WL, Budner NS, Cohen H, Madhavan S, Alderman MH. Impact of race on treatment response and cardiovascular disease among hypertensives. Hypertension. 1989;14: Agyemang C, Vaartjes I, Bots M, et al. Risk of death after first admission for cardiovascular diseases by country of birth in the Netherlands- A nationwide record linked retrospective cohort study. Heart. 29;95: Wolfe CD, Smeeton NC, Coshall C, Tilling K, Rudd AG. Survival differences after stroke in a multiethnic population: follow-up study with the South London stroke register. BMJ. 25;331: Wyatt SB, Akylbekova EL, Wofford MR, et al. Prevalence, awareness, treatment, and control of hypertension in the Jackson Heart Study. Hypertension. 28;51:65-6. NED TIJDSCHR GENEESKD. 211;155:A3318 9

Bloeddrukstreefwaarden bij diabetes mellitus: lager of toch niet? Erik Serné Internist- vasculair geneeskundige

Bloeddrukstreefwaarden bij diabetes mellitus: lager of toch niet? Erik Serné Internist- vasculair geneeskundige Bloeddrukstreefwaarden bij diabetes mellitus: lager of toch niet? Erik Serné Internist- vasculair geneeskundige Bloeddrukstreefwaarden bij patiënten met type 2 diabetes? A. Huidige richtlijn CVRM is achterhaald

Nadere informatie

Physical activity in a multi-ethnic population: measurement and associations with cardiovascular health and contextual factors de Munter, J.S.L.

Physical activity in a multi-ethnic population: measurement and associations with cardiovascular health and contextual factors de Munter, J.S.L. UvA-DARE (Digital Academic Repository) Physical activity in a multi-ethnic population: measurement and associations with cardiovascular health and contextual factors de Munter, J.S.L. Link to publication

Nadere informatie

Etnische verschillen in vallen en valangst onder zelfstandig wonende ouderen in de grote steden

Etnische verschillen in vallen en valangst onder zelfstandig wonende ouderen in de grote steden Etnische verschillen in vallen en valangst onder zelfstandig wonende ouderen in de grote steden 4 e Landelijk Valsymposium 2 December 2016 Aantal 65-plussers en prognose (G4) 500000 400000 300000 200000

Nadere informatie

> Kennisvraag. Waarom komt hypertensie vaker voor bij sommige etnische groepen? Prevalentie van hypertensie bij mensen van allochtone herkomst

> Kennisvraag. Waarom komt hypertensie vaker voor bij sommige etnische groepen? Prevalentie van hypertensie bij mensen van allochtone herkomst 20 Hoofdstuk Een Ghanese man met hypertensie Meneer Yeboah is 3 jaar en komt uit Ghana. Hij was altijd fit, maar klaagt de laatste weken over hoofdpijn. Op een ochtend heeft hij erg veel hoofdpijn. Bovendien

Nadere informatie

.192. Etnische ongelijkheid in hart- en vaatziekterisico:

.192. Etnische ongelijkheid in hart- en vaatziekterisico: Samenvatting Etnische ongelijkheid in hart- en vaatziekterisico: de aanwezigheid van risicofactoren onder Amsterdammers met een Turkse en Marokkaanse etnische achtergrond. De incidentie van hart- en vaatziekten

Nadere informatie

Bloeddruk en CV risico. Bert-Jan van den Born Vasculaire geneeskunde AMC

Bloeddruk en CV risico. Bert-Jan van den Born Vasculaire geneeskunde AMC Bloeddruk en CV risico Bert-Jan van den Born Vasculaire geneeskunde AMC Beter bloeddruk meten Hoe is het nu? Waarom moet het anders? Wat is de ideale bloeddrukmeting? CVRM risicotabel 10-yr CVD risk 20%

Nadere informatie

Symposium 2015 Geïsoleerde systolische hypertensie bij jonge volwassenen: betekenis en prognose. prof dr Danny Schoors

Symposium 2015 Geïsoleerde systolische hypertensie bij jonge volwassenen: betekenis en prognose. prof dr Danny Schoors Symposium 2015 Geïsoleerde systolische hypertensie bij jonge volwassenen: betekenis en prognose prof dr Danny Schoors Arteriële hypertensie Epidemiologische studies Duidelijke relatie tussen bloeddruk

Nadere informatie

Denken is Doen? De cognitieve representatie van ziekte als determinant van. zelfmanagementgedrag bij Nederlandse, Turkse en Marokkaanse patiënten

Denken is Doen? De cognitieve representatie van ziekte als determinant van. zelfmanagementgedrag bij Nederlandse, Turkse en Marokkaanse patiënten Denken is Doen? De cognitieve representatie van ziekte als determinant van zelfmanagementgedrag bij Nederlandse, Turkse en Marokkaanse patiënten met diabetes mellitus type 2 in de huisartsenpraktijk Thinking

Nadere informatie

Figuren en Tabellen. Tuberculose in Nederland 2011 surveillance rapport. behorend bij. Incidentie 0-2 >2-4 >4-6 >6-10 >10-20 >20-35

Figuren en Tabellen. Tuberculose in Nederland 2011 surveillance rapport. behorend bij. Incidentie 0-2 >2-4 >4-6 >6-10 >10-20 >20-35 Figuren en Tabellen behorend bij Tuberculose in Nederland 2011 surveillance rapport Incidentie 0-2 >2-4 >4-6 >6-10 >10-20 >20-35 december 2012 Figuren en Tabellen behorend bij Tuberculose in Nederland

Nadere informatie

Workshop hypertensie op jonge leeftijd

Workshop hypertensie op jonge leeftijd Workshop hypertensie op jonge leeftijd Monika Hollander, kaderhuisarts HVZ Bert-Jan van den Born, internist-vasc. geneeskundige, AMC Doel workshop Consensus tav diagnostiek en behandeling van jonge patienten

Nadere informatie

migratieachtergrond Afdeling Sociale Geneeskunde, Academisch Medisch Centrum, Amsterdam Afdeling Cardiologie, Academisch Medisch Centrum, Amsterdam

migratieachtergrond Afdeling Sociale Geneeskunde, Academisch Medisch Centrum, Amsterdam Afdeling Cardiologie, Academisch Medisch Centrum, Amsterdam 8 Leefstijl en risicofactoren voor hart- en vaatziekten in bevolkingsgroepen met verschillende migratieachtergrond M.B. Snijder 1, I. G.M. van Valkengoed 1, M. Nicolaou 1, A.E. Kunst 1, R.J.H. Peters 2,

Nadere informatie

Hypertensiezorg Where there is no doctor

Hypertensiezorg Where there is no doctor Hypertensiezorg Where there is no doctor Marleen Hendriks Senior Program Manager/ Public Health Physician, Amsterdam Institute for Global Health and Development, Amsterdam PharmAccess Group Approach build

Nadere informatie

Feiten en cijfers. Beroerte. Aantal nieuwe patiënten met een beroerte. Definitie. Uitgave van de Nederlandse Hartstichting.

Feiten en cijfers. Beroerte. Aantal nieuwe patiënten met een beroerte. Definitie. Uitgave van de Nederlandse Hartstichting. Feiten en cijfers Uitgave van de Nederlandse Hartstichting November 211 Beroerte Definitie Beroerte (in het Engels Stroke ), ook wel aangeduid met cerebrovasculaire aandoeningen/accidenten/ziekte (CVA),

Nadere informatie

RIVM rapport 260801002/2007. G Bos, MAM Jacobs-van der Bruggen, JK Ujcic-Voortman, DG Uitenbroek, CA Baan

RIVM rapport 260801002/2007. G Bos, MAM Jacobs-van der Bruggen, JK Ujcic-Voortman, DG Uitenbroek, CA Baan RIVM rapport 260801002/2007 Etnische verschillen in diabetes, risicofactoren voor hart- en vaatziekten en zorggebruik Resultaten van de Amsterdamse Gezondheidsmonitor 2004 G Bos, MAM Jacobs-van der Bruggen,

Nadere informatie

Hartpatiënten Stoppen met Roken De invloed van eigen effectiviteit, actieplannen en coping plannen op het stoppen met roken

Hartpatiënten Stoppen met Roken De invloed van eigen effectiviteit, actieplannen en coping plannen op het stoppen met roken 1 Hartpatiënten Stoppen met Roken De invloed van eigen effectiviteit, actieplannen en coping plannen op het stoppen met roken Smoking Cessation in Cardiac Patients Esther Kers-Cappon Begeleiding door:

Nadere informatie

1 Suïcide(poging) Rubriekhouder: Mw. dr. G.A. Donker, (NIVEL) ( )

1 Suïcide(poging) Rubriekhouder: Mw. dr. G.A. Donker, (NIVEL) ( ) 1 Suïcide(poging) Rubriekhouder: Mw. dr. G.A. Donker, (NIVEL) (1978-2016) Inleiding In overleg met de Inspectie voor de Gezondheidszorg wordt dit onderwerp sinds 1978 in de peilstations onderzocht. Ook

Nadere informatie

Figuren en Tabellen. Tuberculose in Nederland 2010 surveillance rapport. behorend bij. Incidentie 0-2 >2-4 >4-6 >6-10 >10-20 >20

Figuren en Tabellen. Tuberculose in Nederland 2010 surveillance rapport. behorend bij. Incidentie 0-2 >2-4 >4-6 >6-10 >10-20 >20 Figuren en Tabellen behorend bij Tuberculose in Nederland 21 surveillance rapport Incidentie - 2 >2-4 >4-6 >6-1 >1-2 >2 december 211 Figuren en Tabellen behorend bij Tuberculose in Nederland 21 Hoofdstuk

Nadere informatie

Cultuursensitieve hyper tensiezorg

Cultuursensitieve hyper tensiezorg B E S C H O U W I N G Cultuursensitieve hyper tensiezorg Erik Beune Samenvatting Erik Beune deed onderzoek naar het patiëntenperspectief van Ghanese, Creools-Surinaamse en autochtone Nederlandse patiënten

Nadere informatie

Sekse en gender in hart- en vaatziekten: Implementatie in de praktijk

Sekse en gender in hart- en vaatziekten: Implementatie in de praktijk Sekse en gender in hart- en vaatziekten: Implementatie in de praktijk Dr Jeanine Roeters van Lennep Internist, Vascular Medicine Erasmus MC Rotterdam, The Netherlands email:j.roetersvanlennep@erasmusmc.nl

Nadere informatie

PRO. De afwachtende houding t.o.v. NOACs in Nederland schaadt patiënten

PRO. De afwachtende houding t.o.v. NOACs in Nederland schaadt patiënten PRO De afwachtende houding t.o.v. NOACs in Nederland schaadt patiënten Prof. dr. Saskia Middeldorp, internist Afdeling Vasculaire Geneeskunde Academisch Medisch Centrum, Amsterdam Wat zegt de NHG standaard

Nadere informatie

Suïcide(poging) Inleiding. Methode. Resultaten. Rubriekhouder: Mevrouw dr. G.A. Donker, (NIVEL)( )

Suïcide(poging) Inleiding. Methode. Resultaten. Rubriekhouder: Mevrouw dr. G.A. Donker, (NIVEL)( ) Suïcide(poging) Rubriekhouder: Mevrouw dr. G.A. Donker, (NIVEL)(1978-2017) Inleiding In overleg met de Inspectie voor de Gezondheidszorg wordt dit onderwerp sinds 1978 in de peilstations onderzocht. Ook

Nadere informatie

BETER ZELFMANAGEMENT BIJ HARTPATIENTEN: ROL VAN EHEALTH-TOEPASSINGEN

BETER ZELFMANAGEMENT BIJ HARTPATIENTEN: ROL VAN EHEALTH-TOEPASSINGEN BETER ZELFMANAGEMENT BIJ HARTPATIENTEN: ROL VAN EHEALTH-TOEPASSINGEN ehealth bij hartrevalidatie: meer deelnemers, minder terugval, beter eindresultaat? KNMG ehealth congres Donderdag 28 juni 2018 Evoluon

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting

Nederlandse samenvatting Nederlandse samenvatting Cardiovasculaire Beoordeling na Hypertensieve Afwijkingen van de Zwangerschap Hypertensieve zwangerschapscomplicaties rondom de uitgerekende datum zijn veelvoorkomende complicaties.

Nadere informatie

Landelijk Diabetes Congres Diabetes en hart- en vaatziekten

Landelijk Diabetes Congres Diabetes en hart- en vaatziekten Landelijk Diabetes Congres Diabetes en hart- en vaatziekten Joke Lanphen, kaderhuisarts hart en vaatziekten Inhoud presentatie 1 Voorkomen van HVZ bij DM type 2 2 NHG standaard CVRM en diabetes 3 Metingen

Nadere informatie

Opioiden en medicinale cannabis voor chronische pijn: alle problemen opgelost?? Jan Van Zundert / Anesthesiologie-MPC ZOL

Opioiden en medicinale cannabis voor chronische pijn: alle problemen opgelost?? Jan Van Zundert / Anesthesiologie-MPC ZOL Opioiden en medicinale cannabis voor chronische pijn: alle problemen opgelost?? Jan Van Zundert / Anesthesiologie-MPC ZOL HET MULTIDISCIPLINAIR PIJNCENTRUM HET MULTIDISCIPLINAIR PIJNCENTRUM GLOBAL BURDEN

Nadere informatie

CARDIOVASCULAIR RISICO MANAGEMENT BIJ DEMENTIE

CARDIOVASCULAIR RISICO MANAGEMENT BIJ DEMENTIE CARDIOVASCULAIR RISICO MANAGEMENT BIJ DEMENTIE PROF DR MAJON MULLER INTERNIST OUDERENGENEESKUNDE DISCLOSURE POTENTIAL CONFLICTS OF INTEREST GEEN POTENTIËLE BELANGENVERSTRENGELING 1 Myocard Infarct Hart

Nadere informatie

Seminar Oudere migranten in Nederland Gezondheid en welbevinden. Fatima El Fakiri onderzoeker

Seminar Oudere migranten in Nederland Gezondheid en welbevinden. Fatima El Fakiri onderzoeker Seminar Oudere migranten in Nederland Gezondheid en welbevinden Fatima El Fakiri onderzoeker Over wie hebben we het? 3 grote groepen migranten: Migratie uit voormalige koloniën Arbeidsmigratie Asielmigratie

Nadere informatie

Fetal Origins of Socioeconomic Inequalities. in Early Childhood Health. The Generation R Study. Lindsay Marisia Silva SAMENVATTING

Fetal Origins of Socioeconomic Inequalities. in Early Childhood Health. The Generation R Study. Lindsay Marisia Silva SAMENVATTING Fetal Origins of Socioeconomic Inequalities in Early Childhood Health The Generation R Study Lindsay Marisia Silva SAMENVATTING Sociaal-economische gezondheidsverschillen vormen een groot maatschappelijk

Nadere informatie

Levensverwachting en doodsoorzaken van etnische groepen Surinamers in Nederland

Levensverwachting en doodsoorzaken van etnische groepen Surinamers in Nederland Bevolkingstrends Levensverwachting en doodsoorzaken van etnische groepen Surinamers in Nederland 2017 Harry Visser CBS Bevolkingstrends juni 2017 1 Inhoud 1. Inleiding 2 2. Methode 3 2.1 Onderzoekspopulatie

Nadere informatie

Overbehandeling Nieuwe behandeling Bloeddrukbehandeling. Sterfte en HbA1c. ACCORD-studie. HbA1c en gezondheidstoestand

Overbehandeling Nieuwe behandeling Bloeddrukbehandeling. Sterfte en HbA1c. ACCORD-studie. HbA1c en gezondheidstoestand Overbehandeling Nieuwe behandeling Bloeddrukbehandeling Is de NHG-Standaard nog up-to-date? MONITORING VAN ONDERBEHANDELING! Simon Verhoeven en Daniel Tavenier MAAR HOE ZIT HET MET OVERBEHANDELING? Sterfte

Nadere informatie

Bloeddrukregeling: hoger? lager?

Bloeddrukregeling: hoger? lager? www.hhzhlier.be 1 h.-hartziekenhuis vzw Bloeddrukregeling: hoger? lager? Dr. L. Nestor Geriater www.hhzhlier.be 2 To fall or not to fall HYPERTENSIE BIJ BEJAARDEN: How to treat? That s the question! Bloeddrukregeling

Nadere informatie

Diversiteit en Gezondheid: Geslacht, SES, Etniciteit

Diversiteit en Gezondheid: Geslacht, SES, Etniciteit Diversiteit en Gezondheid: Geslacht, SES, Etniciteit Prof. Dr. Walter Devillé Nederlands Instituut voor Onderzoek van de Gezondheidszorg UvA Vluchtelingen en Gezondheid OMGEVING POPULATIE KENMERKEN GEZONDHEIDS-

Nadere informatie

CVRM addendum (kwetsbare) ouderen

CVRM addendum (kwetsbare) ouderen CVRM addendum (kwetsbare) ouderen Prof. Dr. Majon Muller Internist-OUDGNK Hoofd sectie OUDGNK Disclosure belangen spreker (potentiële) belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties

Nadere informatie

Reactie van de commissie Richtlijnen goede voeding 2015

Reactie van de commissie Richtlijnen goede voeding 2015 Reactie van de commissie Richtlijnen goede voeding 2015 op het achtergronddocument over Kalium De commissie heeft op het achtergronddocument over kalium reacties ontvangen van de Federatie Nederlandse

Nadere informatie

LTA Hartfalen, perspectief vanuit de huisarts

LTA Hartfalen, perspectief vanuit de huisarts LTA Hartfalen, perspectief vanuit de huisarts Mark M. J. Valk, huisarts-onderzoeker Julius Centrum voor Gezondheidswetenschappen en Eerstelijns Geneeskunde Huisarts in Amersfoort 1 Wie wil dat huisartsen

Nadere informatie

Resultaten voor Vlaamse Gemeenschap Subjectieve gezondheid Gezondheidsenquête, België, 1997

Resultaten voor Vlaamse Gemeenschap Subjectieve gezondheid Gezondheidsenquête, België, 1997 5.1.1. Inleiding Om de evolutie op het vlak van de gezondheid in de bevolking te kunnen evalueren en bovendien een beter beeld te hebben van de manier waarop de bevolking zelf deze ontwikkelingen beoordeelt,

Nadere informatie

Positieve, Negatieve en Depressieve Subklinische Psychotische Symptomen en het Effect van Stress en Sekse op deze Subklinische Psychotische Symptomen

Positieve, Negatieve en Depressieve Subklinische Psychotische Symptomen en het Effect van Stress en Sekse op deze Subklinische Psychotische Symptomen Positieve, Negatieve en Depressieve Subklinische Psychotische Symptomen en het Effect van Stress en Sekse op deze Subklinische Psychotische Symptomen Positive, Negative and Depressive Subclinical Psychotic

Nadere informatie

personen in Suriname weten niet dat hun bloeddruk verhoogd is

personen in Suriname weten niet dat hun bloeddruk verhoogd is Veel Kleurig Gezond PARAMARIBO, 48.5 % 1 2 3 4 AMSTERDAM, 47.1 % 19% 14 % 45% 25% 28 % 52 % 11% 55.000 personen in Suriname weten niet dat hun bloeddruk verhoogd is 6 % 1 = onbekend; 2 = onbehandeld; 3

Nadere informatie

Samen zorgen. Samen zorgen wij voor de beste zorg bij een acuut hartinfarct

Samen zorgen. Samen zorgen wij voor de beste zorg bij een acuut hartinfarct Samen zorgen Samen zorgen wij voor de beste zorg bij een acuut hartinfarct Goof Zonneveld, huisarts in Sint Pancras en kaderhuisarts HVZ Secundaire preventie Verbinding tussen 2 e en 1 e lijn NVVC-Connect

Nadere informatie

Duitsland 1,7 miljoen patiënten met hartfalen 2. Europa 6,5 miljoen patiënten met hartfalen 3. VS 5,1 miljoen patiënten met hartfalen 1

Duitsland 1,7 miljoen patiënten met hartfalen 2. Europa 6,5 miljoen patiënten met hartfalen 3. VS 5,1 miljoen patiënten met hartfalen 1 Functionele mitrale regurgitatie VS 5,1 miljoen patiënten met hartfalen 1 Duitsland 1,7 miljoen patiënten met hartfalen 2 Europa 6,5 miljoen patiënten met hartfalen 3 Hartfalen is een aandoening die wereldwijd

Nadere informatie

Hypertensie bij ouderen

Hypertensie bij ouderen Medisch Symposium: Geriatrie voor Huisartsen 01/10/2011 Hypertensie bij ouderen Em. Prof. R. Fagard Afdeling Hypertensie en Cardiovasculaire Revalidatie KU Leuven SBP and DBP (mmhg) Bloeddruk vs leeftijd

Nadere informatie

Addendum. Nederlandse Samenvatting

Addendum. Nederlandse Samenvatting Addendum A Nederlandse Samenvatting 164 Addendum Cardiovasculaire ziekten na hypertensieve aandoeningen in de zwangerschap Hypertensieve aandoeningen zijn een veelvoorkomende complicatie tijdens de zwangerschap.

Nadere informatie

Diabetes en ouder worden Dr. K.J.J. van Hateren

Diabetes en ouder worden Dr. K.J.J. van Hateren Diabetes en ouder worden Dr. K.J.J. van Hateren Huisarts, lid DiHAG Senior-onderzoeker Diabetes kenniscentrum Disclosure Geen conflicts of interest De toekomst!!! >25% = >75 jaar Karakteristieken ouderen

Nadere informatie

Geregistreerde contacten met de huisarts en materiële welvaart

Geregistreerde contacten met de huisarts en materiële welvaart Geregistreerde contacten met de huisarts en materiële welvaart Marleen Wingen, Marije Berger-Van Sijl, Anton Kunst ) en Ferdy Otten ) Onder personen met een lager vermogen of inkomen is het aandeel dat

Nadere informatie

COPDnet transmuraal ketenzorgmodel

COPDnet transmuraal ketenzorgmodel COPDnet transmuraal ketenzorgmodel integrale zorg in een geïntegreerde zorgketen LAN, Conferentie, 19 januari 2018 dr. A.J. (Alex) van t Hul Uitgangspunten/ aannames: 1. Uitkomsten van zorg voor mensen

Nadere informatie

Casus. PrevalenOe OSAS 17-04-16. Als OSAS je na aan t hart staat Cardiovasculaire aspecten van OSAS. Disclosures

Casus. PrevalenOe OSAS 17-04-16. Als OSAS je na aan t hart staat Cardiovasculaire aspecten van OSAS. Disclosures 170416 Disclosures Als OSAS je na aan t hart staat Cardiovasculaire aspecten van OSAS Geen (potentiële) belangenverstrengeling Bedrijfsnamen Voor bijeenkomsten mogelijk relevante relaties met bedrijven

Nadere informatie

20 jaar SMART: wat is het laatste nieuws? Hart- en Vaatdag 22 juni 2019

20 jaar SMART: wat is het laatste nieuws? Hart- en Vaatdag 22 juni 2019 20 jaar SMART: wat is het laatste nieuws? Hart- en Vaatdag 22 juni 2019 Deelnemers aan de UCC-SMART studie (n = 13.466) Mannen: 8749 Vrouwen: 4717 Diagnose bij de start van UCC-SMART Aantal jaren gevolgd

Nadere informatie

Cover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/35287 holds various files of this Leiden University dissertation

Cover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/35287 holds various files of this Leiden University dissertation Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/35287 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Poortvliet, Rosalinde Title: New perspectives on cardiovascular risk prediction

Nadere informatie

Eetstoornissen. Rubriekhouder: Prof. dr. H.W. Hoek, Parnassia Groep en UMCG ( en ) Inleiding

Eetstoornissen. Rubriekhouder: Prof. dr. H.W. Hoek, Parnassia Groep en UMCG ( en ) Inleiding Eetstoornissen Rubriekhouder: Prof. dr. H.W. Hoek, Parnassia Groep en UMCG (1985-1989 en 1995-2015) Inleiding Anorexia nervosa en boulimia nervosa zijn ernstige eetstoornissen waarvan het onduidelijk is

Nadere informatie

Etnische en sociaaleconomische verschillen bij hart- en vaatziekten.

Etnische en sociaaleconomische verschillen bij hart- en vaatziekten. Postprint Version 1.0 Journal website Pubmed link DOI http://www.mfm-online.nl/tijdschriftnieuw.php?id=3047&sec=mfm Etnische en sociaaleconomische verschillen bij hart- en vaatziekten. MARGA VINTGES, LIZZY

Nadere informatie

Omvang en spreiding van Surinaamse bevolkingsgroepen in Nederland

Omvang en spreiding van Surinaamse bevolkingsgroepen in Nederland Omvang en spreiding van Surinaamse bevolkingsgroepen in Nederland Ko Oudhof 1), Carel Harmsen 1), Suzanne Loozen 1) en Chan Choenn 2) Eind september 2008 woonden er 338 duizend Surinamers van uiteenlopende

Nadere informatie

HET LIPIDENSPECTRUM VAN PATIËNTEN

HET LIPIDENSPECTRUM VAN PATIËNTEN HET EFFECT VAN DE CVRM ZORGSTRAAT OP DE BLOEDDRUK EN HET LIPIDENSPECTRUM VAN PATIËNTEN IN DE HUISARTSENPRAKTIJK Berdien Oosterveld Begeleiding: Job van der Palen Peter van der Lugt Mirella Nijmeijer Wetenschapsavond

Nadere informatie

Zwangerschap is wel (soms) een ziekte. J Roeters van Lennep/ internist vasculaire geneeskunde, Erasmus MC, Rotterdam

Zwangerschap is wel (soms) een ziekte. J Roeters van Lennep/ internist vasculaire geneeskunde, Erasmus MC, Rotterdam Zwangerschap is wel (soms) een ziekte J Roeters van Lennep/ j.roetersvanlennep@erasmusmc.nl internist vasculaire geneeskunde, Erasmus MC, Rotterdam Zwangerschappen in Nederland 2017 169 836 levend geboren

Nadere informatie

% Slechter! Nieuwe langwerkende insulines. Wat is een goed basaal insuline? STEMSYSTEEM. Wat is een goed basaal insuline?

% Slechter! Nieuwe langwerkende insulines. Wat is een goed basaal insuline? STEMSYSTEEM. Wat is een goed basaal insuline? Nieuwe langwerkende insulines Na het uitkomen van de laatste NHG-Standaard zijn er 3 nieuwe langwerkende insulines op de markt gekomen. Daarnaast hebben we nog de oude NPH insuline en de oude detemir en

Nadere informatie

2016_1. Studie design - Patiënt-controle of cohort: wanneer doe ik wat, hoe kies ik en waar moet ik aan denken

2016_1. Studie design - Patiënt-controle of cohort: wanneer doe ik wat, hoe kies ik en waar moet ik aan denken Tele-ARENA (Telefonisch Aangenaam Refereren En Netwerken AMPHI) 2016_1. Studie design - Patiënt-controle of cohort: wanneer doe ik wat, hoe kies ik en waar moet ik aan denken Host: Ellen van Jaarsveld

Nadere informatie

Hypertensiebehandeling bij de alleroudsten. Biology speaks loudest!

Hypertensiebehandeling bij de alleroudsten. Biology speaks loudest! Hypertensiebehandeling bij de alleroudsten Biology speaks loudest! 1 VITAAL Versus KWETSBAAR Bevolkingsopbouw Suriname en Nederland verschilt (nu) 20.000 > 65 jaar hebben hypertensie HYPERTENSIE PREVALENTIE

Nadere informatie

regio uw praktijk 2004 43.8 56.2 % % jaar 6.9 jaar 15.9 66.5 8.2 9.4 % % % 67.8 54.1 17.6 % % % 7.1 4.4 81.8 148.5 29.9 mmhg

regio uw praktijk 2004 43.8 56.2 % % jaar 6.9 jaar 15.9 66.5 8.2 9.4 % % % 67.8 54.1 17.6 % % % 7.1 4.4 81.8 148.5 29.9 mmhg Algemene gegevens -5 In het onderstaande overzicht kunt u de gegevens uit uw praktijk van 5 (laatste kolom) vergelijken met die van 5 huisartspraktijken uit de regio (eerste kolom) en uw eigen praktijk

Nadere informatie

Understanding the role of health literacy in self-management and health behaviors among older adults Geboers, Bas

Understanding the role of health literacy in self-management and health behaviors among older adults Geboers, Bas University of Groningen Understanding the role of health literacy in self-management and health behaviors among older adults Geboers, Bas IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version

Nadere informatie

Lipiden behandelen bij de oudere patiënt: starten, stoppen of doorgaan?

Lipiden behandelen bij de oudere patiënt: starten, stoppen of doorgaan? Lipiden behandelen bij de oudere patiënt: starten, stoppen of doorgaan? Dr. Mike Peters Internist VU medisch centrum Amsterdam mjl.peters@vumc.nl Ouderen passen niet in een richtlijn 1. Dhr S, 89 jaar,

Nadere informatie

VUmc Basispresentatie

VUmc Basispresentatie Samenwerking waarover? Richtlijnen en zorgstandaarden Cardiovasculair risicomanagement (zorgstandaard) Samenwerking e en e lijn Prof dr Piet ter Wee Afdeling Nefrologie Hypertensie Diabetes mellitus (zorgstandaard)

Nadere informatie

Het syndroom van Klinefelter: Screening en opvolging van metabole afwijkingen. David Unuane Endocrinologie Klinefelter Kliniek

Het syndroom van Klinefelter: Screening en opvolging van metabole afwijkingen. David Unuane Endocrinologie Klinefelter Kliniek Het syndroom van Klinefelter: Screening en opvolging van metabole afwijkingen David Unuane Endocrinologie Klinefelter Kliniek Achtergrond Het Klinefelter syndroom(ks): Genetisch kenmerk extra X-chromosoom:

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting

Nederlandse samenvatting Addendum A 173 Nederlandse samenvatting Het doel van het onderzoek beschreven in dit proefschrift was om de rol van twee belangrijke risicofactoren voor psychotische stoornissen te onderzoeken in de Ultra

Nadere informatie

Coronary heart disease from a psychosocial perspective Skodova, Zuzana

Coronary heart disease from a psychosocial perspective Skodova, Zuzana Coronary heart disease from a psychosocial perspective Skodova, Zuzana IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's PDF) if you wish to cite from it. Please check the

Nadere informatie

HOE VERSCHILLEN HARTVAATPATIËNTEN MET OF ZONDER PSYCHOPROBLEMATIEK VAN ELKAAR?

HOE VERSCHILLEN HARTVAATPATIËNTEN MET OF ZONDER PSYCHOPROBLEMATIEK VAN ELKAAR? HOE VERSCHILLEN HARTVAATPATIËNTEN MET OF ZONDER PSYCHOPROBLEMATIEK VAN ELKAAR? Leora Maas Onderzoeksstage 1 e lijns geneeskunde INHOUDSOPGAVE Achtergrond Onderzoeksvragen Methode Resultaten Discussie Aanbevelingen

Nadere informatie

Schrik om het hart! CoRPS. Dr. Annelieke Roest. Promotoren: Peter de Jonge, PhD. Johan Denollet, PhD

Schrik om het hart! CoRPS. Dr. Annelieke Roest. Promotoren: Peter de Jonge, PhD. Johan Denollet, PhD Schrik om het hart! Center of Research on Psychology in Somatic diseases Promotoren: Peter de Jonge, PhD Johan Denollet, PhD Dr. Annelieke Roest Anxiety and Depression In Coronary Heart Disease: Annelieke

Nadere informatie

Cholesterol, Pas onlangs gehoord dat u een te hoog cholesterol hebt? Of worstelt u er al jaren mee? U staat hierin niet alleen!

Cholesterol, Pas onlangs gehoord dat u een te hoog cholesterol hebt? Of worstelt u er al jaren mee? U staat hierin niet alleen! Cholesterol, IK KRIJG JE ONDER DE DUIM. Een hoog LDL-cholesterol verhoogt het risico op hart- en vaatziekten. 1,2 In deze brochure leest u hoe u dat verlaagt en zo het risico op een hartaanval of beroerte

Nadere informatie

Aantal te dikke kinderen neemt langzaam af*

Aantal te dikke kinderen neemt langzaam af* Public Health Aantal te dikke kinderen neemt langzaam af* Jeroen A. de Wilde, Paul H. Verkerk en Barend J.C. Middelkoop Doel Opzet Methode Resultaten Conclusie Het bepalen van de trends in de prevalentie

Nadere informatie

Doel behandeling bij DM: verhinderen/vertragen complicaties. Haffner, NEJM 1998 UKPDS. T2DM, HbA1c, en HVZ 12-7-2011

Doel behandeling bij DM: verhinderen/vertragen complicaties. Haffner, NEJM 1998 UKPDS. T2DM, HbA1c, en HVZ 12-7-2011 Doel behandeling bij DM: verhinderen/vertragen complicaties Haffner, NEJM 998 microvasculaire afwijkingen nefropathie retinopathie neuropathie macrovasculaire afwijkingen coronaire hartziekten cerebrovasculaire

Nadere informatie

10-2-2015. Thuis bloeddrukmeten. Indeling presentatie

10-2-2015. Thuis bloeddrukmeten. Indeling presentatie Thuis bloeddrukmeten Anna van Ittersum, verpleegkundig specialist Afd. Interne Geneeskunde, Bronovo Den Haag Wilko Spiering, internist-vasculair geneeskundige Afd. Vasculaire Geneeskunde, UMC Utrecht Disclosure

Nadere informatie

Kosten en baten van lokale gezondheidspromotie

Kosten en baten van lokale gezondheidspromotie Kosten en baten van lokale gezondheidspromotie Prof. Dr. Lieven Annemans Ghent University, Brussels University Lieven.annemans@ugent.be Lieven.annemans@vub.ac.be VIGeZ April 2013 1 Growth 7% Eén van de

Nadere informatie

Verbetering van therapietrouw. Peter W de Leeuw Afd. Interne Geneeskunde Academisch Ziekenhuis Maastricht

Verbetering van therapietrouw. Peter W de Leeuw Afd. Interne Geneeskunde Academisch Ziekenhuis Maastricht Verbetering van therapietrouw Peter W de Leeuw Afd. Interne Geneeskunde Academisch Ziekenhuis Maastricht Therapietrouw bij hypertensie Vrouw, 47 jaar, bloeddruk 184/102 mm Hg Diagnose: Essentiële hypertensie

Nadere informatie

Obesitas bij ortopedische ingrepen: challenge of contra-indicatie? Co-assistent: Philippe Leire Promotor: Dr. A. Kumar

Obesitas bij ortopedische ingrepen: challenge of contra-indicatie? Co-assistent: Philippe Leire Promotor: Dr. A. Kumar Obesitas bij ortopedische ingrepen: challenge of contra-indicatie? Co-assistent: Philippe Leire Promotor: Dr. A. Kumar Kaart toenemende demografie obesitas The influence of obesity on total joint arthroplasty.

Nadere informatie

Overgewicht en Obesitas op Curaçao

Overgewicht en Obesitas op Curaçao MINISTERIE VAN Gezondheid, Milieu & Natuur Volksgezondheid Instituut Curaçao Persbericht Overgewicht en Obesitas op Curaçao In totaal zijn 62,6% van de mannen en 67,3% van de vrouwen op Curaçao te zwaar,

Nadere informatie

Staken antihypertensiva bij ouderen. Groot Haags Geriatrie Referaat oktober 2016 Marielle Hofman, aios geriatrie

Staken antihypertensiva bij ouderen. Groot Haags Geriatrie Referaat oktober 2016 Marielle Hofman, aios geriatrie Staken antihypertensiva bij ouderen Groot Haags Geriatrie Referaat oktober 2016 Marielle Hofman, aios geriatrie 2 Vragen Zou u antihypertensiva staken bij een geriatrische patiënt met hypertensie en een

Nadere informatie

OSS/Arts en voeding. Oktober 2018

OSS/Arts en voeding. Oktober 2018 OSS/Arts en voeding Oktober 2018 een gezondheidszorgsysteem dat alle drie de doelen, gezondheid, kwaliteit van zorg en kosten, kan bewerkstelligen zal er anders uit zien dan één die zich slechts richt

Nadere informatie

Patient compliance Incidence and consequences. Jorie Versmissen, internist-vasculair geneeskundige/-klinisch farmacoloog 14 juni 2018

Patient compliance Incidence and consequences. Jorie Versmissen, internist-vasculair geneeskundige/-klinisch farmacoloog 14 juni 2018 Patient compliance Incidence and consequences Jorie Versmissen, internist-vasculair geneeskundige/-klinisch farmacoloog 14 juni 2018 Patient adherence Incidence and consequences Jorie Versmissen, internist-vasculair

Nadere informatie

Decreasing rates of major lower-extremity amputation in people with diabetes but not in those without : a nationwide study in Belgium

Decreasing rates of major lower-extremity amputation in people with diabetes but not in those without : a nationwide study in Belgium Decreasing rates of major lower-extremity amputation in people with but not in those without : a nationwide study in Belgium Samenvatting van de resultaten gepubliceerd in Diabetologia (het artikel is

Nadere informatie

Hypertensiezorg in de nieuwe wereld Opnieuw bevrijd door de Canadezen

Hypertensiezorg in de nieuwe wereld Opnieuw bevrijd door de Canadezen Hypertensiezorg in de nieuwe wereld Opnieuw bevrijd door de Canadezen 1 PURE Studie; n= 57840; 35 70 jr; Hypertensie 41%, 17 landen 4 continenten Average: 13.2 % Chow, Jama 2013 2 Euroaspire IV, n=16.500,

Nadere informatie

Focus wie ooit gediagnosticeerd moet nog behandeld worden. Prof. dr. Jan Hendrik Richardus Dr. Robine Hofman Abby Falla, MSc

Focus wie ooit gediagnosticeerd moet nog behandeld worden. Prof. dr. Jan Hendrik Richardus Dr. Robine Hofman Abby Falla, MSc Focus 2016-2017 wie ooit gediagnosticeerd moet nog behandeld worden Prof. dr. Jan Hendrik Richardus Dr. Robine Hofman Abby Falla, MSc Afdeling Maatschappelijke Gezondheidszorg Erasmus MC, Rotterdam Nationale

Nadere informatie

szw0001052 Aan de Voorzitter van de vaste commissie voor Sociale Zaken en Werkgelegenheid s-gravenhage, 23 november 2000 Aanleiding

szw0001052 Aan de Voorzitter van de vaste commissie voor Sociale Zaken en Werkgelegenheid s-gravenhage, 23 november 2000 Aanleiding szw0001052 Aan de Voorzitter van de vaste commissie voor Sociale Zaken en Werkgelegenheid s-gravenhage, 23 november 2000 Aanleiding Naar aanleiding van vragen over de hoge arbeidsongeschiktheidspercentages

Nadere informatie

Osteoporose Voorkom Beenderbreuken

Osteoporose Voorkom Beenderbreuken Osteoporose Voorkom Beenderbreuken Prof. Dr. S. Goemaere Reumatoloog, UZ Gent Belgian Bone Club (BBC) International Osteoporosis Foundation (IOF) EU-Osteoporosis Consultation Panel IOF Working Parties

Nadere informatie

LECTORAAT ZORG & INNOVATIE IN PSYCHIATRIE. Risicofactoren, leefstijl en de mondzorg bij jong volwassenen na vroege psychose

LECTORAAT ZORG & INNOVATIE IN PSYCHIATRIE. Risicofactoren, leefstijl en de mondzorg bij jong volwassenen na vroege psychose LECTORAAT ZORG & INNOVATIE IN PSYCHIATRIE Risicofactoren, leefstijl en de mondzorg bij jong volwassenen na vroege psychose Symposium onderzoeksresultaten 2017 Sonja Kuipers, MSc MSW RN PhD-Student Zonder

Nadere informatie

Bloeddruk: hoe lager hoe beter?

Bloeddruk: hoe lager hoe beter? Bloeddruk: hoe lager hoe beter? Zijn de SPRINT en andere studies van nut voor met name de oudere type 2 patiënten? Dr. K.J.J. (Hans) van Hateren Huisarts & onderzoeker Geen Conflicts of interest Number

Nadere informatie

Resultaten voor Brussels Gewest Cardiovasculaire Preventie Gezondheidsenquête, België, 1997

Resultaten voor Brussels Gewest Cardiovasculaire Preventie Gezondheidsenquête, België, 1997 6.8.1. Inleiding In deze module worden 2 specifieke preventiedomeinen behandeld: de hypertensie en de hypercholesterolemie. De hart- en vaatziekten zijn aandoeningen die uit het oogpunt van volksgezondheid,

Nadere informatie

Eetstoornissen. Rubriekhouder: Prof. dr. H.W. Hoek, Parnassia Bavo Groep (1985-1989 en 1995-2013) Inleiding

Eetstoornissen. Rubriekhouder: Prof. dr. H.W. Hoek, Parnassia Bavo Groep (1985-1989 en 1995-2013) Inleiding Eetstoornissen Rubriekhouder: Prof. dr. H.W. Hoek, Parnassia Bavo Groep (1985-1989 en 1995-2013) Inleiding Anorexia nervosa en boulimia nervosa zijn ernstige eetstoornissen waarvan het onduidelijk is of

Nadere informatie

DIABETES EN HYPERTENSIE: HET BELANG VAN BEWEGEN

DIABETES EN HYPERTENSIE: HET BELANG VAN BEWEGEN DIABETES EN HYPERTENSIE: HET BELANG VAN BEWEGEN Dr. Véronique Cornelissen Departement Revalidatiewetenschappen Onderzoekscentrum voor Cardiovasculaire en Respiratoire Revalidatie Diabetes en Hypertensie:

Nadere informatie

Overgebleven risico op hart-en vaatziekten in patiënten met Familiaire Hypercholesterolemia, wat nu?

Overgebleven risico op hart-en vaatziekten in patiënten met Familiaire Hypercholesterolemia, wat nu? Overgebleven risico op hart-en vaatziekten in patiënten met Familiaire Hypercholesterolemia, wat nu? Annette Galema-Boers, MANP 24-11-2017 Clinic for dyslipidemias and inherited cardiovascular diseases

Nadere informatie

Niet-westerse bevolkingsgroepen in Nederland hebben

Niet-westerse bevolkingsgroepen in Nederland hebben Stand van zaken Chronische ziekten bij allochtonen Handvatten voor patiëntgerichte zorg bij diabetes, hypertensie en COPD Eldine H. Oosterberg, Walter L.J.M. Devillé, Lizzy M. Brewster, Charles Agyemang

Nadere informatie

Bewegen op het werk Is dat wel gezond? Pieter Coenen Afdeling sociale geneeskunde Amsterdam UMC, locatie VUmc

Bewegen op het werk Is dat wel gezond? Pieter Coenen Afdeling sociale geneeskunde Amsterdam UMC, locatie VUmc Bewegen op het werk Is dat wel gezond? Pieter Coenen Afdeling sociale geneeskunde Amsterdam UMC, locatie VUmc 1 Sociaaleconomische gezondheidsverschillen Mensen van lagere SES: Leven 7 jaar korter En 7

Nadere informatie

Evidence-based Lifestyle Advies

Evidence-based Lifestyle Advies Evidence-based Lifestyle Advies Focus op dieet Willem Bax*, Internist-nefroloog-vasculair geneeskundige Vaatcentrum Alkmaar *,Conflict of interest m.b.t. onderwerp: geen 1 Vrouw, 48 jaar, VG: RA, zus DM-2,

Nadere informatie

Bloeddruk en hart- en vaatziekten

Bloeddruk en hart- en vaatziekten Feiten en cijfers Uitgave van de Hartstichting November 2012 Bloeddruk en hart- en vaatziekten Een verhoogde bloeddruk, of hypertensie, gaat gepaard met een grotere kans op het krijgen van en sterfte aan

Nadere informatie

Inzetbaarheid op hogere leeftijd

Inzetbaarheid op hogere leeftijd Inzetbaarheid op hogere leeftijd Nr. 2018/14B, Den Haag 26 juni 2018 Achtergronddocument bij: Gezondheid en langer doorwerken Nr. 2018/14, Den Haag 26 juni 2018 Inzetbaarheid op hogere leeftijd pagina

Nadere informatie

1 Epidemiologie van multipel myeloom en de ziekte van Waldenström

1 Epidemiologie van multipel myeloom en de ziekte van Waldenström 1 Epidemiologie van multipel myeloom en de ziekte van Waldenström Dr. S.A.M. van de Schans, S. Oerlemans, MSc. en prof. dr. J.W.W. Coebergh Inleiding Epidemiologie is de wetenschap die eenvoudig gezegd

Nadere informatie

Cover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.

Cover Page. The handle   holds various files of this Leiden University dissertation. Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/28630 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Haan, Anna Marte de Title: Ethnic minority youth in youth mental health care :

Nadere informatie

Gezondheidsklachten bij conservatorium studenten

Gezondheidsklachten bij conservatorium studenten Gezondheidsklachten bij conservatorium studenten de aanzet tot langdurig monitoren Suze Steemers, MSc Codarts Rotterdam/Erasmus MC 30-09-2017 aanleiding zware fysieke/mentale eisen relatief weinig studies

Nadere informatie

Etnische en sociaaleconomische bij hart- en vaatziekten

Etnische en sociaaleconomische bij hart- en vaatziekten Etnische en sociaaleconomische verschillen bij hart- en vaatziekten Marga Vintges, Lizzy Brewster, Liset van Dijk, Annemieke Horikx, Maria van den Muijsenbergh M.M.Q. Vintges, arts/onderzoeker Pharos,

Nadere informatie

Hypertensie bij de alleroudsten. MAJON MULLER, MD PhD Professor of Cardiovascular Aging Interne-Ouderengeneeskunde VU medisch centrum, AMSTERDAM

Hypertensie bij de alleroudsten. MAJON MULLER, MD PhD Professor of Cardiovascular Aging Interne-Ouderengeneeskunde VU medisch centrum, AMSTERDAM Hypertensie bij de alleroudsten MAJON MULLER, MD PhD Professor of Cardiovascular Aging Interne-Ouderengeneeskunde VU medisch centrum, AMSTERDAM BLOEDDRUK EN VEROUDERING VITAAL VS KWETSBAAR SPRINT TARGETS

Nadere informatie

Cover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.

Cover Page. The handle   holds various files of this Leiden University dissertation. Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/66111 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Streit, S.R. Title: Perspectives on treating hypertension in old age : the burden

Nadere informatie

Physical Activity, Physical Fitness and Cardiovascular Risk Factors in Suriname Se-Sergio Baldew

Physical Activity, Physical Fitness and Cardiovascular Risk Factors in Suriname Se-Sergio Baldew Physical Activity, Physical Fitness and Cardiovascular Risk Factors in Suriname Se-Sergio Baldew FLU TORI Paramaribo, 23 february 2018 ???? Fysieke Activiteit, Fitheid en Risicofactoren voor Hart en Vaatziekten

Nadere informatie

Back to lipids lange termijn effecten van sta6nes

Back to lipids lange termijn effecten van sta6nes Back to lipids lange termijn effecten van sta6nes Prof Dr Johan De Su.er Universiteit Gent AZ Maria Middelares Gent Sta:ne gebruikers in België : 2005-2015 CM rapport 2015 ZIV uitgaven voor sta:nes: 2005-2015

Nadere informatie