Brede leesimpuls. Rekenen

Transcriptie

1 Brede leesimpuls Voorgeschiedenis In maart 2011 is de eerste rapportage van de Monitor Taal, lezen en rekenen , Brede nulmeting Almeerse basisscholen, verschenen (Oberon, maart 2011). Uit de analyse van de gegevens blijkt o.a. dat er sterk wisselende resultaten te zien zijn; ook binnen zelfde scholen variëren de resultaten van onvoldoende tot goed. Verder is er bij de overgang van oude naar nieuwe toetsen bij vakgebieden een verandering in de resultaten. De spellingtoets werd in groep 5 in de oude versie beneden gemiddeld gemaakt ; in de nieuwe versie scoren de leerlingen bijna op het landelijk gemiddelde. Bij groep 7 is dat precies andersom. Bij de toetsen voor woordenschat en begrijpend lezen zijn de resultaten stadsbreed niet sterk. Het algemene beeld is dat de doelgroep leerlingen in Almere op alle toetsen lager scoren dan de niet doelgroep leerlingen en dat de leerlingen met een gewicht 1,2 lager scoren dan de leerlingen met een gewicht van 0,3. Almere heeft 12% leerlingen met een gewicht en landelijk is dat 13%. De woordenschat Uit de monitor blijkt dat de Almeerse scholen in de groepen 3, 4 en 5 ver onder het landelijk gemiddelde scoren bij de nieuwe versie van de toetsen. In de groepen 6 en 7 hebben de scholen een oudere versie van de toets gemaakt en halen daarbij resultaten boven het landelijk gemiddelde. Groep 8 scoort beneden het landelijk gemiddelde. Op leerlingniveau is uit het Cool-cohort onderzoek af te leiden dat de gemiddelde vaardigheidsscores in de groep 8 ook beneden het landelijk gemiddelde liggen. Begrijpend lezen Er zijn zowel oude als nieuwe versies van de begrijpend leestoetsen afgenomen. Voor de oudere versie bestaan geen landelijke schoolnormeringen. In vergelijking met het Cool-cohort onderzoek scoort groep 5 beneden het landelijk gemiddelde en groep 8 op het gemiddelde. De toetsresultaten van de nieuwe versie laten een sterk wisselend beeld zien De groepen 4 en 5 boven het gemiddelde en de groepen 6 en 7 fors beneden het landelijk gemiddelde. In groep 6 zijn er veel C en D scores en in groep 7 veel D en E scores. Technisch lezen De Almeerse scholen presteren met de oude DMT toets in alle groepen boven het landelijke schoolgemiddelde. Bij de nieuwe versie verschilt het niveau per leerjaar. Groep 4 scoort ruim onder het landelijk gemiddelde; de groepen 5 en 6 net op of boven het landelijk gemiddelde en in groep 7 ruim boven het landelijk gemiddelde. Spelling De nieuwe toetsen worden in de groepen3 en 4 net onder het landelijk gemiddelde gemaakt en in groep 5 bijna op het landelijk gemiddelde. Maar de groepen 6 en 7 scoren ruim onder het landelijk gemiddelde. Rekenen 1

2 De nieuwe toetsen voor rekenen worden in de groepen 3, 4 en 7 boven het landelijk gemiddelde gemaakt. In de groepen 5 en 6 scoren zij onder het landelijk gemiddelde. Bij de oude versie presteerden de groepen 6 en 7 onder het landelijk gemiddelde en groep 8 alleen hierboven. Op grond van de resultaten uit de eerste Almeerse monitor lijkt het gerechtvaardigd dat wij ons bij de impuls richten op de woordenschatontwikkeling en het begrijpend lezen. Naar aanleiding van de monitor Taal, lezen en rekenen is een expertbijeenkomst georganiseerd met dr. Kees Vernooy en vertegenwoordigers van de verschillende schoolbesturen, leden van de Almeerse werkgroep Lezen eerst en beleidsmedewerkers van de afdeling onderwijs van de gemeente Almere. Het doel van de bijeenkomst was om advies van een lees en onderwijsexpert in te winnen voor de Almeerse onderwijs impuls. De volgende adviezen werden door Kees Vernooy geformuleerd: Schoolleiders en intern begeleiders zijn de aanjagers van een verbetertraject Professionalisering van de leerkrachten is van groot belang: gerichte ondersteuning voor startende leerkrachten en onderhoud voor het ervaren personeel. Geef trainingen voor leerkrachten van een zelfde leerjaar tegelijk, stadsbreed. Zorg voor aansluiting van de voorschoolse periode naar PO Technisch lezen vooral accent in de groepen 6 tot en met 8; met veel aandacht voor vlot en vloeiend lezen. Accent op woordenschatonderwijs in de onderbouw. Focus alle gelden die in de gemeente en op scholen binnenkomen voor eenzelfde onderwerp. De Enschedese aanpak was succesvol; kijk hier eens naar. De woordenschat aanpak van Verhallen wordt niet alleen in Enschede toegepast: er wordt op veel verschillende manieren aandacht aan woordenschat besteed. In Engeland worden sneller informatieve teksten gebruikt tijdens de begrijpend leeslessen. Ook tijdens de stilleesmomenten worden meer informatieve boekjes aangeboden. Dit verbetert de leesprestaties. De afgelopen jaren zijn er diverse lees hulp projecten verspreid over de stad uitgevoerd. Uit een stadsbrede inventarisatie die door de projectleider Brede leesimpuls is gehouden, blijkt dat de afgelopen jaren veel geïnvesteerd is in technisch leesonderwijs. Veel scholen hebben de afgelopen jaren deelgenomen aan projecten als Lezen gaat door en Lezen gaat voor en Lezen eerst. Een aantal scholen heeft zelfs tweede keer aan een zelfde project deelgenomen. De monitor laat zien dat het met het technisch lezen niet zo zorgwekkend gesteld is als met de woordenschat en het begrijpend lezen. Voor deze domeinen zijn nauwelijks projecten uitgevoerd. In een van de Almeerse wijken is wel een kort project geweest in samenwerking met de GGD en logopedie ter bevordering van de woordenschat. Een goede woordenschat hangt samen met leesbegrip en deze beiden hebben effecten op de studievaardigheden van leerlingen. 2

3 Vanuit VO zijn er signalen naar voren gekomen dat taalvaardigheid in onderbouw VO te wensen overlaat, reden om de Brede Leesimpuls door te trekken naar onderbouw VO. Woordenschat is een belangrijke pijler van begrijpend lezen. De zwakke, zeer zwakke scholen en risicoscholen zijn en worden intensief begeleid om de onderwijskwaliteit te verbeteren. Uitgangspunten voor de Brede leesimpuls In het Almeerse plan Van achterstand naar voorsprong worden drie speerpunten genoemd waarop met de brede leesimpuls wordt aangesloten: o Actielijn 1: kinderen van 2-6 jaar prioriteit: met de Brede Leesimpuls willen we ons ook richten op het wegwerken van taalachterstanden bij kinderen in de leeftijd van 2-6 jaar. o Actielijn 5: Betrokken schoolomgeving: vanuit de Brede leesimpuls willen we ouders ook actief betrekken bij het (taal)onderwijs van hun kinderen; o Actielijn 4: Goed onderwijspersoneel: vanuit de Brede Leesimpuls willen we ons ook richten op scholing van personeel. o De aanpak moet stadsbreed zijn en toegankelijk voor alle scholen in Almere. o Voor alle leeftijdsgroepen in het PO en onderbouw VO wordt een aanbod gedaan, zodat verbinding in het schoolbeleid en tussen de teamleden in de school bevorderd wordt. o De impuls dient in een korte tijd zoveel mogelijk leerkrachten te bereiken o Kennisoverdracht van experts,.. De borging zal door directie en intern begeleiders gerealiseerd moeten worden. Het is daarom belangrijk dat de scholing ook voor deze groepen verzorgd wordt. De besturen zullen hiervoor dwingende aandacht moeten vragen voor deze aanpak. Een samenwerking met de SLA PO ligt hierbij voor de hand. o Inspirerende ontmoetingen van leerkrachten en uitwisseling van kennis o Samenhang en aansluiting bij bestaande projecten, zoals VVE, Leescampagne, Nadruk op woordenschatontwikkeling en lezen Aanvankelijk zal de woordenschat door de aanpak van de leerkracht en ouders bevorderd worden. In de bovenbouw zullen kinderen moeten leren om zelf hun woordenschat te vergroten door veel te lezen en door nieuwsgierig te worden naar de betekenis van nieuwe woorden. Dit is het omschakelpunt van vooral woorden aanleren m.b.v. de aanpak van Verhallen naar een bewuste keuze van de leerkracht door verschillende dieptes van woorden aanbieden. Voor sommige woorden is het belangrijk dat alle dimensies van een woord en de betekenissen worden verkend en uitgelegd. Voor andere woorden geldt dat deze in de tekst/leerstof duidelijk gemaakt worden en dus minder intensief aangeboden hoeven te worden. Aanpak voor de verschillende jaargroepen Voor- en vroegschoolse periode: ouders erbij betrekken Verbinding tussen de rol en taak van de ouders m.b.t. de ontwikkeling van hun kind en de woordenschat ontwikkeling. Voor de leeftijdsgroepen voorschools t/m groep 4 van de basisschool. 3

4 Voorschool: Alle ouders krijgen een boekje mee vanaf 21/2 jaar. Bijvoorbeeld bij het consultatiebureau. Zie verder beschrijving bij vroegschoolse periode. Vroegschool Alle ouders krijgen bij de inschrijving van hun kind op een basisschool een boekje met hierin een woordenlijst. Ook wordt in het boekje opgenomen op welke manier ouders met behulp van het boekje de woordenschat van hun kind spelenderwijs kunnen vergroten. Het boekje verschijnt in drie versies: o Nederlandse uitgave o Vertaling voor allochtone Nederlanders In veel gesproken taal. Eigen taal kan werven NL taal versterken. Zowel de woordenlijsten als de toelichting worden vertaald. Voor- en vroegschoolse periode: onderwijs/psz/kdv De taalrijke leeromgeving en het interactief werken met de jongste leerlingen kan verbeterd worden. Aanpak: Bijeenkomsten voor leerkrachten van de kleutergroepen en leidsters psz/kdv waar het accent ligt op de taalrijke leeromgeving, interactief werken en de woordenschatdidactiek in combinatie met de woordselectie en het omgaan met woordenlijsten. Groep 3 Het aanbod van woorden in groep 3 blijft op veel scholen achter ten opzichte van de jaarlijkse 3000 aan te bieden woorden. Dit hangt samen met de leerstof en de gehanteerde methodes in deze groep. Ook voor deze groep geldt dat de samenwerking met ouders, door het verstrekken van woordenlijsten, die in de klas en thuis geoefend worden, van groot belang is. Vooral herhaald aan bieden in verschillende contexten bevordert de woordenschat. Minstens zeven keer dient een woord herhaald te worden voordat het kind zich het woord eigen gemaakt heeft. Aanpak: Bijeenkomsten voor leerkrachten om het werken met woordenlijsten in combinatie met VLL te bevorderen. De woordselectie en de woordenschatdidactiek maken ook onderdeel uit van de bijeenkomsten. Daarnaast kunnen de resultaten van de methodegebonden toetsen en de interventies die daarop volgen besproken worden. Voor de ouders worden net als voor de jongsten een boekje met woorden en suggesties voor spelletjes samengesteld. Groep 4 Voor de overgang van technisch naar meer begrijpend lezen zijn specifieke leerkrachtvaardigheden met betrekking tot de evidence based leerstrategieën noodzakelijk. Kennis van de strategieën en het toepassen van modellen versterken de resultaten van de leerlingen. Ook in groep 4 wordt de woordenschatontwikkeling in samenwerking met de ouders bevorderd, door het verstrekken van woordenlijsten, die in de klas en thuis geoefend kunnen worden. Aanpak: Bijeenkomsten voor leerkrachten met de nadruk op modelling door de leerkracht, omgaan met teksten en herhaald lezen van teksten bij het beginnende begrijpend lezen. Ook de woordenlijsten, woordselectie en de verschillende woordenschatdidactieken komen ook aanbod. Voor de ouders worden net als voor de jongsten een boekje met woorden en suggesties voor spelletjes samengesteld. Groepen 5 tot en met 8 Diverse woordenlijsten zijn beschikbaar om te komen tot een vastgesteld aanbod van woorden. Deze worden op weinig scholen gehanteerd. Vaak zijn er taalmethodes met een geïntegreerde woordenschatlijn in gebruik. Daarmee is het aanbod niet voldoende gegarandeerd, de woorden zijn te simpel en de gewenste 3000 woorden worden niet aangeboden. Verder is de aanpak van 4

5 Verhallen wel bekend op de meeste scholen, maar wordt niet altijd gehanteerd. Deze methode van aanbieden is zeer intensief en niet voor alle woorden noodzakelijk. Vlot en vloeiend lezen bevordert het leesbegrip en dit zal in de groepen 5 tot en met 8 aandachtspunt zijn. Aanpak: Bijeenkomsten voor leerkrachten om het werken met woordenlijsten /woordselectie in combinatie met woordenschatdidactiek effectief toe te passen tijdens de lessen. De verschillende dieptes van woordaanbieding zullen besproken worden. Verder zal er aandacht besteed worden aan het vlot en vloeiend lezen en het bevorderen van de werkhouding van de leerlingen met betrekking tot het zelf lezend vergroten van de woordenschat. Onderbouw van het VO Nog nader invullen in samenwerking met taalexpert vanuit het VO. Uitwerking Voor alle leerjaren zullen drie bijeenkomsten op wijkniveau georganiseerd worden. Deze bijeenkomsten worden geleid door experts van de landelijke studiecentra/schoolbegeleidingsdiensten. Overige informatie m.b.t. de woordenlijsten Amsterdam o Lijsten beschikbaar voor alle leerjaren PO o Lijst beschikbaar voor VMBO o Er is geen onderzoek gedaan naar de effecten van de Amsterdamse placemat. Wel zijn er veel vragen van ouders geweest over het hanteren van de woordenlijst. o Er is geen scholing leerkrachtscholing gedaan bij de introductie van de woordenlijsten. Scholing voor het Amsterdamse onderwijs wordt in deze periode ontwikkeld in samenwerking met Professor Kuiken (?). Almere zou hier op kunnen aansluiten. o De woordenlijsten voor de groepen 3 tot en met 8 zijn Samengesteld met studenten Nederlands van de UvA. Aanpak om tot de lijsten te komen: o Zaakvak methoden zijn gescreend op veel de meest voorkomende woorden. o Bestaande woordenlijsten zijn bekeken. o 3000 woorden per leerjaar. Contacten tot nu toe Dr Marja Borgers (Taalweb, Amsterdam en consultant/trainer APS) Drs. Elly van Wageningen (IJsselgroep) Overige overwegingen o Samenwerking met de bibliotheek van Almere om bezoeken aan de verschillende filialen te faciliteren o Kan PABO Almere de vakgroep Nederlands en/of de lector nog betrokken worden bij deze opzet? o Zijn er mogelijkheden om de werkgroep Lezen eerst in te zetten? o De ondersteuners van de zwakke en zeer zwakke scholen betrekken bij en /of informeren over een eventuele geïntegreerde aanpak. o Extra gelden kunnen besteed worden in 2011 aan het boekje voor de ouders. o In hoeverre kunnen wij de dagverblijven en peuterspeelzalen betrekken bij dit plan? 5

6 o Er kan nog contact gezocht worden met de coördinator van het samenwerkingsverband in Enschede. Hier is een stadsbrede aanpak voor technisch lezen gedaan. Of ondersteuning vragen vanuit Taalweb. Voorstel voor de invoering: In 2011: Periode tot aan de zomervakantie: Verder uitwerken van de projectorganisatie. Dit i.s.m. Taalweb en /of het APS. En door te leren van Enschede. Hoe is het daar zo n stadsbrede aanpak opgezet? Periode na de zomervakantie: focus op de voorschoolse periode en de groepen 1 t/m 4: ouders en leerkrachten: - ontwikkelen woordenschatboekjes voor de voorschoolse periode en de onderbouw groep 1 t/m 4 - organiseren van 2 bijeenkomsten per wijk voor de psz/kdv s en de groepen 1 t/m 4. Nb. Scholen/kdv s, peuterspeelzalen die gaan starten met een VVE-training vanuit de Impuls onderwijs nog niet belasten met woordenschattraject of verkennen of het geintergreerd kan worden in de VVE-training. In 2012: - organiseren van 1 bijeenkomst voor de voorschoolse periode en de groepen 1 t/m 4 bo - ontwikkelen boekjes/lijsten 5 t/m 8 en onderbouw VO - organiseren uitkomsten bijeenkomst voor 5 t/m 8 en onderbouw VO Vragen aan de stuurgroep: - stemt de stuurgroep/schoolbesturen in met stadsbrede aanpak en focus op woordenschat vanaf voorschool t/m onderbouw van het VO? - adviesvraag/bespreekpunt stuurgroep: zo ja, hoe bereik je dat Almere breed de focus op woordenschat komt te liggen? 6