- PDF Free Download

Transcriptie

1 Nummer W ie w il met mij communiceren? L eo J.M. Dekker P DF -ver s ie B ij uitgeverij Boom verscheen in september 2001 het boek Digitaal Communiceren van Hans van Dr iel. Hij schreef het boek voor het hoger onder w ij s en voor de mensen in het veld, mensen die actief met het internet en websites werken. Dr. Hans van Driel is universitair docent Media & Cult uur van de faculteit der Letteren aan de U niver s it eit van T ilburg. I n Digitaal Communiceren geeft hij in heldere bew oordingen een boeiende aanzet over wat digitaal communiceren is en hoe daar mee om te gaan. Dit artikel staat op het internet waarmee het tevens de stat us van digit ale communicatie krijgt, zoals verderop zal blijken. Hiermee kom ik meteen in de pr oblemen omdat ik van mening ben dat het internet z ich niet of slecht leent voor de publicatie van lange teksten. I n de pr e-his t or ie van het wereld wijde w eb bestonden webpagina's louter uit lappen tekst. Universiteiten vormden na de militairen de eer ste gr oepen die gebr uik van het internet maakten. Voor die academici die t och uitermate t ekstueel zijn ingesteld, vormde die lappen tekst geen enkel probleem. I ntegendeel het internet verschafte hen een gew eldige gelegenheid tot het delen en verspreiden van kennis. Met de komst van HT ML, oftewel de Hyper Text Markup L anguage, ver ander de het tekstuele uiterlijk van de w ebsit es en daarmee ook de communicatie. HT ML stelde bouw er s van websites in staat om met vis uele en zelfs ook auditieve vor men te w er ken. Beide vor men, zowel de tekstuele als de visueel/ auditieve, zijn gedaantes van digitale

2 communicatie in de definit ie van Hans van Driel. W ant wat is volgens hem digitale communicatie? Digitaal communiceren betekent communiceren van beeldscherm tot beeldscherm, eenvoudiger kan het niet. Hij noemt dan het internet en als de belangr ijkste uit ings vor men waarbij hij gemakshalve het chatten over het hoofd z iet. En juist het chatten, dat razend populair is onder de jeugd, br engt een totaal nieuwe vor m van communicatie tew eeg en is een s t udie op zichzelf waard, maar dit terzijde. De intr oduct ie van elk nieuw medium, zo constateert Van Driel, gaat alt ijd van bewondering via w eer st and naar acceptatie. I n zijn eerdere boek I nternet & Communicatie (1999) introduceerde hij al het ARIA model, wat staat voor Amazement, Resistance, I mitation en Aut hent icit y. De verbazing wat het internet betreft, hebben we w el acht er de r ug, maar de w eer stand leeft nog steeds. I n Digitaal Communiceren wordt Anton Zijderveld geciteerd die de komst van het int er net zo'n beet je als de verw ording van de menselijke intelligentie z iet. Maar met het internet is er vooral sprake van weerstand bij de klassieke media, en dan met name bij de dagbladen die ter echt een economis che bedreiging in het internet zien. Kijk maar naar de bios coopladder in de landelijke dagbladen waarin aankondigingen van de films van bioscoopexploitant Pathè niet langer meer ver s chijnen omdat het publiek naar zeggen van Pathè die informatie liever op het internet zoekt. Dat scheelt werkelijk tonnen per dagblad op jaar basis. Volgens van Driel zitten we nu met de digitale media in de fase van de imit at ie en de aut hent icit eit. Een mooi voorbeeld van imitatie valt t er ug te vinden bij de F ilmkrant om maar even in de w ereld van de cinemat ogr af ie te blijven. De filmkr ant plaatst eenvoudigw eg de gehele gedrukte edit ie op het net, en zie daar, ze hebben een website. H et werkt echter anders. Uiteindelijk zoekt elk medium naar aut hent icit eit, zo ook de w ebsites en de nieuw e media. Het boek Digit aal Communiceren helpt naar wegen daar t oe te zoeken. Van Driel constateer t terecht een verschuiving van wat hij het br oadcas t model naar het netwerkmodel noemt. Het broadcastmodel s t aat dan voor de macht van de gevestigde media die van bovenaf bepalen welke dagbladen en tijdschriften de kijker en lezer voorgeschoteld krijgen. Bij het netwerkmodel spelen begrippen als plur if or mit eit, decentralisatie en individualiteit een zeer grote r ol. Dit net w er kmodel gaat op bij de digitale nieuw e media die zich laat kenmer ken door twee kar akter istieken, aldus Van Driel. De eerste kar akt er is t iek is de multimedialiteit. Zelf heb ik dit altijd een moeilijk begr ip gevonden maar Van Driel geeft hier een werkbare definit ie van: "Pas wanneer verschillende media elect r onisch met elkaar ver bonden zijn en dezelfde digitale code hebben - de nullen en de enen - gebruiken we de t er m multimedia". I nteractiviteit noemt hij de t w eede kar akter istiek van de nieuw e media. Om tot een analyse van digitale communicatie t e komen begint Van Dr iel met de schets van een communicatiemodel waar bij hij een innovatie introduceert ten opzichte van bestaande modellen. Het klassieke communicatiemodel komt vanuit het geschreven woord. Je hebt een tekst, een auteur en een lezer. Het model ziet er dan als volgt uit: je hebt een zender - in deze de auteur -, de uit ing - in dit geval een tekst -, en een ontvanger, oftewel de lezer. Van Driel int r oduceer t dan de geïmpliceer de zender, oftewel het beeld dat de lez er van de auteur vormt. Daarnaast gaat hij ervan uit dat de auteur

3 z ich eveneens een beeld van de lezer vormt waarmee hij de geïmpliceer de ontvanger presenteer t. Vervolgens onderscheidt hij een doel waarover men communiceert. Dit alles mondt uit in het volgende communicat iemodel. Ver t aal je dit model naar het internet, dan is de w ebsit e de uiting, de or ganis at ie achter die w ebsite de zender, voor de bezoeker de geïmpliceer de or ganisatie, en de doelgr oep is de ontvanger, voor de or ganis at ie de geïmpliceerde doelgroep. Naas t dit communicatiemodel is er meer nodig om het digitaal communiceren in kaar t te br engen. Ook de digitale communicatie ont komt niet aan de semiotiek, oftewel de leer van de tekens. Die s emiot iek werd ontw ikkeld door de Z w itserse t aalw etenschapper De S aus s ur e. De Amerikaan Charles Peirce ( ), die ook wel als gr ondlegger van de semiotiek wordt beschouwd, maakte onder scheid in drie soor ten tekens: iconen, indices en symbolen. I conen zijn t ekens die in zekere mat e gelijkenis vertonen met het object w aar naar verwezen wordt. Een index is een teken dat indirect, maar onherkenbaar, naar zijn object verwijst. En symbolen staan in een ar bit r air e verhouding tot hun object, symbolen moeten altijd geleerd w or den. I n Digitaal Communiceren illustreert Van Driel het een en ander met verschillende voorbeelden. Persoonlijk worstel ik nog s t eeds met die begr ippen omdat een en hetzelfde t eken heel vaak t egelijker t ijd iconisch, indexies en symbolies kan zijn. T ot hier zet Van Driel een wetenschappelijke basis neer die moet leiden tot een analyse en tot uitspraken over digitale communicatie. De auteur slaagt er uitstekend in om deze ingew ikkelde mater ie in z eer heldere bew oordingen en op uiterst overzichtelijke w ijze w eer te geven. W el zit er een mindere kant aan omdat hij, zoals hij zelf in zijn voorwoord duidelijk te kennen geeft, op twee doelgr oepen mikt. E ner z ijds wil hij met het boek het hoger onderwijs bedienen, en ander z ijds tracht hij de mensen uit het veld te bereiken, de pr of es s ionals. Mensen die w erkzaam zijn bij communicatiebureaus, voorlichting en marketing, maar ook de bouw ers van websites die z ich nauwelijks bezighouden met wat digitale communicatie nu w er kelijk inhoudt. Ook in mijn opleiding tot internetspecialist van t w ee jaar geleden werd daar amper over gesproken. Naast die genoemde professionals kan ik me voorstellen dat ook ondernemers en/ of organisaties die geen of weinig ervaring met de nieuw e media hebben behoefte hebben aan deze informatie. Zij moeten immers s pr eken met webmasters en -engineers zonder een juist ins t r ument ar ium in handen te hebben. Uiteindelijk komen ook die pr of es s ionals wel aan hun trekken in vooral de laatst e dr ie hoofdstukken van het boek, al moeten zij zich dan wel door het hele w et ens chappelijke eer ste gedeelte zien heen te w orstelen. Als professioneel geïnteresseerde begint het boek mij vanaf hoofdstuk vier uitermate te boeien, temeer daar ik meer geïnt er es s eer d ben als professional dan als wetenschapper en die eer ste gr oep komt vanaf dit hoofdstuk veel meer aan hun trekken. Om te beginnen bespreekt Van Driel de eigenaar digheden die bet r ekking hebben op het communiceren via het internet. I n de w ebcommunicatie staat volgens Van Driel de bezoeker centraal. Het w oord bezoeker zegt het al. Voor de kr ant ben ik een lezer, voor de omr oep een kijker, bij een website ben je een bezoeker, met andere w oorden een belangstellende, een gast, een geïnteresseerde. W aarbij w e dan op de belangr ijkste eigenaar digheid van het internet komen.

4 De r elevante vr aag voor elke or ganisatie moet luiden: "wie w il met mij communiceren?", aldus Van Driel. De bezoeker dient ten alle t ijden centraal te staan. I n dit gedeelte stipt Van Driel nog een vijftal andere eigenaar digheden aan waaronder de goedkope en snelle dis t r ibut iemogelijkheden welke het internet biedt. Ook roert hij de w ijze van navigeren binnen een document, een website en het web aan. Dit hele gedeelte zou hij wat mij betreft veel dieper uit mogen w er ken. En dan met name het belang van een goeie navigatie en hoe dat te ver w ezelijken. Er zijn zoveel zogenaamd professionele w ebs it es waar je slechts op èèn manier uit kunt komen en wel door r igor eus de computer uit te zetten. Ook rept hij over zoekmachines en het belang van metatags - metatags zijn als het ware de tr efw oorden w aar zoekmachines naar speuren en waarmee een organisatie z ichz elf kan presenteren. Die w er king van zoekmachines verdient eveneens veel meer aandacht, temeer daar hier wereldwijd nog s t eeds grote ver w ar r ing over bestaat. De laatst e t w ee hoofdstukken boeiden mij het meest. I n deze hoofdstukken reikt Van Driel gereedschap aan om tot een zo objectief mogelijke w ebsit eanalyse t e komen. I n het laat s t e hoofdstuk pr es ent eer t hij een methode voor een gebruikersonderzoek die mijns inz iens uitermate behulpzaam is om een efficiènte en effectieve w ebs it e neer te zetten. B ij die w ebsiteanalyse komt dan wel het wetenschappelijke voorw erk goed van pas omdat ze uit gaat van het eer der besproken communicatiemodel. Om te beginnen geeft Van Driel een beschrijving van het proces van analyseren en interpreteren in zijn algemeenheid en spitst dat vervolgens toe op websites. Hij beoogt hiermee de kw aliteit van digitaal communiceren te verhogen. Onder kwaliteit ver s t aat hij de effectiviteit en de efficiëntie w aar mee een bezoeker op een website zijn doel bereikt. H et laat s t e hoofdstuk, Gebruikersonderzoek, vind ik werkelijk hoogst bijzonder, en dan met name de laat s t e bladzijde van dat hoofdstuk omdat hier het hele hoofdstuk uitmondt in een schema dat meer is dan een samenvatting van het hoofdstuk, maar de leidraad voor een gebr uiker s onder z oek vor mt. I n navolging van Renkema onder s cheidt Van Driel drie cr iter ia aan de hand w aarvan een website kan worden get oet s t : correspondentie, consistentie en correctheid, oftewel de dr ie C's. Met C1 duidt Van Driel op de cor r espondent ie t ussen het doel van de or ganisatie en de verw achtingen van de beoogde bezoeker, hier gaat het om de bezoeker. C2 duidt op consistentie binnen de w ebs it e in verband met gemaakt e keuzen, hier gaat het om de w ebs it e. C3 ten slotte staat voor de correctheid in het toepassen van digit ale conventies, hier staan de conventies cent r aal. Als voorbeeld van een conventie noemt Van Driel een muispijl die ver ander t in een handj e, als deze op een onderstreept e tekst staat. Dan weet je dat daar een hyperlink onder ligt. T och is die laat ste C m et een de meest s chimmige omdat er nog heel wat conventies neer gezet moeten w or den in de digitale w ereld. T en slotte past hij die dr ie C's toe op vijf niveaus te w eten: de inhoud, de opbouw, de pr esentat ie, de f or muler ing en de type w ebsite. Na lezing van het boek begrijp je ook het belang van de " geïmpliceer de or ganisatie" en de " geïmpliceer de bezoeker". Bij een goede digitale communicatie komen die t w ee steeds dichter bij de

5 w er kelijke organisatie en de w er kelijke bezoeker. Overigens geldt dit in principe voor alle communicatie w aar bij de zender en de ont vanger, de geïmpliceerde or ganisatie en de geïmpliceer de doelgr oep, zich niet in dezelfde r uimt e en/ of tijd bevinden. Van Driel w ijst de zender, de organisatie, de beheerder achter de w ebsite er op dat zij een andere houding aan dienen te nemen betreffende het communiceren met hun doelgroep. Een andere belangrijke vr aag: hoe ber eik ik nou mijn doelgroep èn hoe bereikt die doelgr oep mij, blijft onbeant w oor d. I n juist dat antwoord zijn natuurlijk al die miljoenen w ebs it e-beheer der s uitermate geïnteresseer d en waarschijnlijk is een eenduidig antwoord hieromtrent onmogelijk. W el zijn er wellicht r icht lijnen uit te zetten en algemene conventies die nog in kaar t gebr acht dienen te w or den. I n zijn voorwoord beschouwt Van Driel het boek Digitaal Communiceren als versie 1.0. Hij verwijst hiermee naar s of t w ar epakketten die ook altijd met getalsextenties door het leven gaan. Hij wil hier maar mee zeggen dat nog lang niet alles over digit aal communiceren is gezegd. Met Digitaal Communiceren heeft hij een uitstekende aanzet geleverd die op zich al zeer de moeite w aar d is en uit doet zien naar de ver der e ver sies c.q. uitbreidingen en ver diepingen betreffende het digitaal communiceren. Aut eur : Hans van Driel T it el: Digit aal Communiceren U it gever ij: Boom I S B N: P r ijs: euro 22,50