Advies. Conceptnota Startnota transitieprioriteit Zorg en Samenleven in Brussel, 2 oktober 2017

Transcriptie

1 Advies Conceptnota Startnota transitieprioriteit Zorg en Samenleven in 2050 Brussel, 2 oktober 2017 Strategische Adviesraad Welzijn Gezondheid Gezin Wetstraat 34-36, 1040 Brussel T info@sarwgg.be

2 Adviesvraag: Conceptnota Startnota transitieprioriteit Zorg en Samenleven in 2050 Adviesvrager: Jo Vandeurzen - Vlaams minister van Welzijn, Volksgezondheid en Gezin Ontvangst adviesvraag: 22 juni 2017 Adviestermijn: 30 dagen, verlengd Goedkeuring raad: 2 oktober 2017, unaniem 2

3 Inhoud Inhoud... 3 Advies Sociale cohesie en vermaatschappelijking, de twee kernthema s De toekomst van ons zorg- en ondersteuningsmodel Tot slot

4 A d vi e s Sit u eri n g a d vi e s vr a a g e n pr o c e d ur e D e Str at e gi s c h e a d vi e sr a a d v o or h et Vl a a m s e W el zij n s-, G e z o n d h ei d s- e n G e zi n s b el ei d ( S A R W G G) i s o p 2 2 j u ni g e vr a a g d o m a d vi e s t e v erl e n e n o v er d e c o n c e pt n ot a St art n ot a tr a n siti e pri orit eit Z or g e n s a m e nl e v e n i n D e r a a d b e s pr a k d e z e a d vi e s vr a a g o p 2 8 s e pt e m b er H et a d vi e s w er d n a e e n s c hrift elij k e pr o c e d ur e i n c o n s e n s u s g o e d g e k e ur d o p 2 o kt o b er D e c o n c e pt n ot a b e s c hrijft d e tr a n siti e s i n z a k e z or g, w el zij n, c ult u ur, j e u g d, m e di a e n s p ort di e m o et e n bij dr a g e n a a n h et r e ali s er e n v a n d e Vi si e v a n d e Vl a a m s e R e g eri n g. I n zij n e er d er a d vi e s o v er d e c o n c e pt n ot a Vi si e : e e n l a n g et er mij n str at e gi e v o or Vl a a n d er e n ( a d vi e s v a n 2 0 n o v e m b er ) vr o e g d e r a a d a a n d e Vl a a m s e R e g eri n g o m h a ar t o e k o m st vi si e bij t e st ur e n. H et a d vi e s l ui d d e o m d e f o c u s o p t e c h n ol o gi s c h e i n n o v ati e e n e c o n o mi s c h e o nt wi k k eli n g v e el st er k er a a n t e v ull e n m et e e n s o ci al e i n st e e k. D e r a a d hi el d d a ar m e e e e n pl ei d o oi o m a cti ef t e w er k e n a a n d e k w alit eit v a n l e v e n v a n m e n s e n, a a n i n cl u si e, a a n h et v er st er k e n v a n d e m a at s c h a p p elij k e p arti ci p ati e e n a a n h et v er di e p e n v a n d e s oli d arit eit bi n n e n o n z e s a m e nl e vi n g. 1 S o ci al e c o h e si e e n v er m a at s c h a p p elij ki n g, d e t w e e k er nt h e m a s D e r a a d w a ar d e ert t e n z e er st e d at h e el w at v a n d e b e z or g d h e d e n uit zij n e er d er a d vi e s o v er d e c o n c e pt n ot a Vi si e i n d e tr a n siti e pri orit eit Z or g e n S a m e nl e v e n zij n m e e g e n o m e n. N u w or dt t er e c ht a a n d a c ht b e st e e d a a n d e t o e g a n k elij k h ei d v a n t e c h n ol o gi e e n i n n o v ati e v o or all e b ur g er s, o o k v o or d e m e e st k w et s b ar e n. H et i s g o e d d at h et w e g w er k e n v a n d e di git al e kl o of e n h et s u c c e s v ol i n v o er e n v a n d e a ut o m ati s c h e r e c ht e nt o e k e n ni n g t ot d e a m biti e s b e h or e n. H et m e e st i n h et o o g s pri n g e n d i s e v e n w el d e e x pli ci et e i n z et o p s o ci al e c o h e si e e n v er m a at s c h a p p elij ki n g. D e r a a d b e a a mt d at h et n o di g i s o m d e s o ci al e c o h e si e i n o n z e s a m e nl e vi n g str u ct ur e el t e v er st er k e n. D e a a n w e zi g h ei d v a n s o ci a al k a pit a al bij m e n s e n e n h et zi c h v er b o n d e n w et e n m et el k a ar zij n i m m er s m e e b e p al e n d v o or d e g e z o n d h ei d e n h et w el zij n. B o v e n di e n v or mt s o ci al e c o h e si e i n d e s a m e nl e vi n g e e n n o o d z a k elij k e v o or w a ar d e v o or d e v er m a at s c h a p p elij ki n g v a n z or g e n o n d er st e u ni n g. Wil m e n i n d e pr a ktij k d e b e gri p p e n s o ci al e c o h e si e e n v er m a at s c h a p p elij ki n g w er k elij k t ot g e m e e n g o e d m a k e n, d a n vr a a gt d e r a a d o m o o k d e v ol g e n d e el e m e nt e n m e e t e n e m e n: 1. H et i s g o e d d at d e c o n c e pt n ot a wij st o p h et gr ot e b el a n g a a n vrij willi g er s w er k e n m a nt el z or g. M a ar o m eff e cti ef w er k t e m a k e n v a n v er m a at s c h a p p elij ki n g i s h et n o di g o m n o g st er k er i n t e z ett e n o p d e o n d er st e u ni n g v a n d e i nf or m el e n et w er k e n r o n d m e n s e n. W el k e d e v er s c hill e n d e a a n d a c ht s p u nt e n zij n bij h et o n d er st e u n e n v a n vrij willi g er s e n m a nt el z or g er s b e s c hr e ef d e r a a d i n d e a d vi e z e n o v er h et G e c o ör di n e er d Vl a a m s vrij willi g er s b el ei d ( 3 0 s e pt e m b er ) e n o v er h et O nt w er p v a n h et Vl a a m s m a nt el z or g pl a n ( 3 1 o kt o b er ). 4

5 2. Het behoort tot de kerntaken van het sociaal werk en het sociaal cultureel werk om sociale banden te versterken en te werken aan de individuele en collectieve krachten in onze samenleving. De inzet van sociaal werkers, actief in verschillende sectoren en op verschillende levensdomeinen, verdient een meer nadrukkelijke plaats in de conceptnota. Bijvoorbeeld het werk van samenlevingsopbouw is een belangrijke stimulator voor een solidaire maatschappij. De raad wenst dat de (voorbereiding van de) sociaal werkconferentie een goede aanzet vormt om de rol van het welzijnswerk als verbindende factor voor een zorgende samenleving duidelijker te positioneren in de verdere uitvoering van de transitieprioriteit. 3. Het onderdeel levenslang leren en dynamische levensloopbaan uit de conceptnota (p.7) verwijst naar de professional die moet beschikken over specialistische expertise, gecombineerd met een generalistische benadering. Maar de noodzakelijke aanpassingen binnen het onderwijs en de arbeidsmarkt om deze nieuwe professionals te vormen, ruimte te geven, te ondersteunen, gemotiveerd en betrokken te houden, komen in de conceptnota nog niet aan bod. Het is echter in die systemen dat zorg- en hulpverleners moeten leren om uit te gaan van het functioneren en van de doelen van een persoon met zorgbehoefte, om te werken in de sociale leefwereld van mensen en te vertrekken van de vraag hoe iemand met zijn mogelijkheden zijn eigen zinvolle plek in de samenleving kan opnemen. Dit zijn voor de raad echte stappen naar inclusie, meer sociale cohesie en vermaatschappelijking. In dit kader verwijst de raad ook naar zijn Visienota over het Nieuw professionalisme in zorg en ondersteuning als opgave voor de toekomst (17 december 2015). 4. Wanneer mensen het Nederlands machtig zijn, kunnen ze makkelijker volwaardig deelnemen aan het sociale en economische leven. Taal is hierbij niet het doel op zich maar het is wel een belangrijk middel. De raad meent dat het aanleren van de taal én het inzetten op taalondersteuning en tolken evenwaardige inspanningen vragen van de Vlaamse beleidsverantwoordelijken 1. De raad steunt de bepaling uit de conceptnota dat sociale cohesie en vermaatschappelijking hand in hand gaan met zelfbeschikking en emancipatie van het individu. Deze laatsten zijn belangrijke verworvenheden van onze tijd. Maar het moet wel duidelijk zijn dat wanneer mensen aangeven dat zij iets niet (volledig) kunnen opnemen of beslissen, dit ook een inherent deel uitmaakt van autonomie en zelfbeschikking. Deze verscheidenheid tussen mensen moet worden gevat en vraagt voldoende nuance bij de stelling dat de burger zo veel en zo lang mogelijk het stuur in eigen handen wil houden (p.2). Het vergt een evenwicht tussen ondersteunen en gepast overnemen, met het vermijden van culpabiliseren. 2 De toekomst van ons zorg- en ondersteuningsmodel De raad is verheugd om in de conceptnota te lezen dat de toekomst van zorg en ondersteuning er één is waar de persoon met zorgbehoefte centraal staat. Getrapte en gedeelde, integrale zorg en ondersteuning vormt daartoe het uitgangspunt. In dit model zal vaak de simultane inzet van zelfzorg, mantelzorg, generalistische en gespecialiseerde zorg aangewezen zijn. Voor de raad 1 Dit beschreef de raad ook in zijn Reflectienota over de impact van nieuwkomers op de zorg en ondersteuning in het beleidsdomein WVG (5 februari 2016). 5

6 m o et dit n et w er k d e n k e n o p h et ni v e a u v a n d e i n di vi d u el e z or g vr a g er v e el st er k er i n h et t o e k o m st pl a n t er u g t e vi n d e n zij n. Dit g a at br e d er d a n h et u ni dir e cti o n el e k et e n d e n k e n. I n n et w er k e n i s o n d er m e er e e n b etr o u w b ar e g e g e v e n s d eli n g di e d e pri v a c y v a n d e p er s oo n m et z or g b e h o eft e v er z e k ert e e n b el a n grij k e v o or w a ar d e o m t ot g o e d e z or g c o ö r di n ati e e n s a m e n w er ki n g t e k o m e n. I n d e c o n c e pt n ot a w or dt h et v eili g e n a c c ur a at d el e n v a n g e g e v e n s v a n e n o v er d e p er s o n e n m et e e n z or g n o o d al s e s s e nti ël e b o u w st e e n g e zi e n ( p. 6). D e r a a d v er w a c ht d at d e p er s o o n m et z or g b e h o eft e z elf z o m a xi m a al m o g elij k d e h o of d a ct or w or dt i n d e z e b o u w st e e n. H et i s g o e d d at d e v o or g e st el d e tr a n siti e d ui d elij k ki e st v o or e e n m ulti di s ci pli n air e a a n p a k di e m e er g eri c ht i s o p k w alit eit v a n l e v e n. Dit i s o o k d e vi si e v a n d e S A R W G G, z o al s b e s c hr e v e n i n zij n vi si e n ot a s e n e er d er e a d vi e z e n. O m i n d e tr a n siti e o o k b u urt w er ki n g e n e n wij k g eri c ht e z or g t e v att e n, vr a a gt d e r a a d o m t e s pr e k e n v a n z or g i n d e ei g e n l e ef o m g e vi n g. N u w or dt er i n d e c o n c e pt n ot a v er s c hill e n d e k er e n g e s pr o k e n v a n z or g i n d e t h ui s o m g e vi n g, w at b e p er kt lij kt t ot d e p er s o o nlij k e w o ni n g v a n d e p er s o o n m et z or g b e h o eft e. D e r a a d vi n dt h et er g b el a n grij k d at d e c o n c e pt n ot a o o k st elt d at w el zij n e n g e z o n d h ei d s o ci a al e n e c o n o mi s c h b e p a al d w or d e n ( p. 5). Dit m a a kt d at w el zij n e n g e z o n d h ei d s o ci a al e c o n o mi s c h o n g elij k v er d e el d zij n, o m d at k a n s e n e n m o g elij k h e d e n v a n m e n s e n v er s c hill e n. H et i s d a n e s s e nti e el o m er o v er t e blij v e n w a k e n d at d e tr a n siti e n a ar z or g e n s a m e nl e v e n i n e e n i n cl u si e v e tr a n siti e w or dt, m et e e n g el o of w a ar di g a a n v o el e n v a n d e di v er sit eit a a n m e n s e n, d o el gr o e p e n, b e h o eft e n e n l e v e n s d o el e n. T e g elij k ertij d i s d e r a a d er zi c h o o k v a n b e w u st d at e e n d u ur z a m e fi n a n ci eri n g v a n h et w el zij n s- e n g e z o n d h ei d s z or g s y st e e m e e n uit er m at e b el a n grij k e uit d a gi n g w or dt. Er z ull e n pri orit eit e n g e st el d m o et e n w or d e n. I n d at o p zi c ht vr a a g d e r a a d v ol g e n d e a a n p a s si n g a a n d e c o n c e pt n ot a: d e st elli n g h et i s o o k b el a n grij k d at i n all e b el ei d s d o m ei n e n w or dt i n g e z et o p h et cr e ër e n v a n k a n s e n v o or k w et s b ar e Vl a mi n g e n e n i n h et bij z o n d er o p d e blij v e n d e t o e g a n k elij k h ei d v a n d e z or g, i n b e gr e p e n d e t o e g a n k elij k h ei d t ot ni e u w e t e c h n ol o gi e ë n e n g e p er s o n ali s e er d e b e h a n d eli n g e n ( p. 5) z o u b e st a a n g e v ul d w or d e n m et n a v ol d o e n d e w et e n s c h a p p elij k e o n d er b o u wi n g, et hi s c h e r efl e cti e e n k o st e n- b at e n a n al y s e, w a ar o n d er h et b e kij k e n v a n d e g e z o n d h ei d s e c o n o mi s c h e a s p e ct e n. 3 T ot sl ot H et w er k e n a a n g e z o n d h ei d e n w el zij n v o or áll e b ur g er s v er gt e e n g eï nt e gr e er d e a a n p a k, v ol g e n s h et pri n ci p e v a n h e alt h a n d w ell- b ei n g i n all p oli ci e s ( p. 5-6). O o k bij h et v er st er k e n v a n d e s o ci al e c o h e si e e n h et r e ali s er e n v a n d e v er m a at s c h a p p elij ki n g i s er n o o d a a n e e n o n d er st e u n e n d b el ei d v a n uit d e v er s c hill e n d e b el ei d s d o m ei n e n. D e i nri c hti n g v a n o n z e w o o n- e n l e ef o m g e vi n g e n, d e m o bilit eit s k a n s e n, d e or g a ni s ati e v a n d e ar b ei d s m ar kt, h et o n d er wij s s y st e e m, h et l o k al e b el ei d, d e i n k o m e n s sit u ati e zij n cr u ci al e o n d er d el e n v a n z ul k e e n o n d er st e u n e n d b el ei d. D a ar o m v er w a c ht d e r a a d d at d e v er bi n di n g e n n a ar a n d er e s e ct or e n e n b el ei d s d o m ei n e n di e i n d e c o n c e pt n ot a a a n g e k o n di g d w or d e n, i n d e uitr ol v a n d e tr a n siti e pri orit eit eff e cti ef e n str u ct ur e el v or m krij g e n. 6

7 Verder is in de conceptnota beschreven hoe men zich bij de uitwerking van de transitie laat inspireren door lopend beleid (p.9). De raad vraagt om ook te kijken naar het Actieplan Geestelijke Gezondheid, dat het creëren van een breed en omvattend beleid beoogt. Tot slot wenst de raad betrokken te blijven bij de verdere uitwerking van de transitie naar zorg en welzijn in