Participatie via advies en overleg in het beleidsdomein Welzijn, Volksgezondheid en Gezin

Transcriptie

1 Advies Participatie via advies en overleg in het beleidsdomein Welzijn, Volksgezondheid en Gezin Brussel, 23 oktober 2014 SARWGG_RAAD_ _Participatie_in_WVG_ADV_DEF Strategische Adviesraad Welzijn Gezondheid Gezin Wetstraat Brussel T F info@sarwgg.be

2 Adviesvraag: Participatie via advies en overleg in het Proactief advies Goedkeuring/bekrachtiging raad: 23 oktober

3 Inhoud 1. Inleiding Participatiemodel: een voorstel Strategische keuzes en toekomstvisies Strategie Toekomstvisies ontwikkelen Overleg Uitvoering Beleidsevaluatie Monitoring en evaluatie van de participatie Samenvattend overzicht

4 Stemming Dit advies werd op de raadsvergadering van 23 oktober 2014 in consensus goedgekeurd, behoudens de passage over de samenstelling van het overlegcomité waarbij 15 leden kiezen voor de samenstelling zoals ze weergegeven wordt in deze tekst (2.2.), terwijl 5 leden zich hierover onthouden. Situering Het advies vertrekt van het Vlaamse regeerakkoord, de eerdere advisering van de SARWGG over participatie aan het beleid in het beleidsdomein WVG en de discussies in de raadsvergaderingen van 25 september en 23 oktober 2014 en de werkgroepvergadering van 7 oktober Regeerakkoord In deze nota worden voorstellen gedaan om de samenstelling, opdracht en het voorwerp van de participatie via de in het regeerakkoord genoemde instellingen te beschrijven. Het Vlaamse regeerakkoord voorziet verschillende mogelijkheden tot gestructureerde betrokkenheid van groepen van belanghebbenden in de besluitvorming rond WVG. De participatie van stakeholders wordt in het regeerakkoord voorzien via: SARWGG; Overlegcomité (cfr. VESOC); Raadgevende Comités in de verschillende IVA s. Het regeerakkoord vermeldt dat er binnen de IVA s Zorg en Gezondheid en Vlaamse Sociale Bescherming nieuwe raadgevende comités worden opgericht. Het regeerakkoord bepaalt dat de sociale partners op een structurele manier moeten betrokken worden bij het beleid m.b.t. Welzijn, Volksgezondheid en Gezin. Ook de partners uit het beleidsdomein WVG moeten een volwaardige plaats krijgen in het overleg. Eerdere adviezen van de SARWGG 1 In eerdere adviezen heeft de SARWGG opgeroepen om op een passende wijze de expertise en ervaring van de beroepsgroepen en organisaties in de sectoren mee te nemen bij de beleidsontwikkeling. Dit gebeurt onder andere door een beleid van participatie van deze actoren bij het beleidsproces. Mede in het kader van de toegenomen bevoegdheden is het voor de raad essentieel dat de relevante en representatieve stakeholders meer dan in het verleden actieve betrokkenen kunnen zijn in het Vlaamse beleidsproces. De raad pleit voor een nieuw Vlaams participatief model waarin relevantie en representatie, deskundigheid en verantwoordelijkheid belangrijke elementen zijn. Afhankelijk 1 In het advies over het Groenboek (27/6/2014) herhaalde de SARWGG zijn visie op een nieuw participatief model in WVG die de raad in zijn eerste advies over het Groenboek neerschreef ( Bijdrage aan het Groenboek van 25 april 2013) 4

5 van de aard van de activiteiten en verantwoordelijkheden die moeten worden opgenomen krijgt dit model de vorm van advies, gestructureerd overleg of medebeheer. De SARWGG ontwikkelde een activiteitenmodel met: Strategische, Beheersmatige en Uitvoerende activiteiten. De participatie verloopt voor elk niveau anders: 1. Strategische activiteiten: Voor de raad kan dit best door op het niveau van de strategische activiteiten een goedwerkend en tijdig adviesstelsel vroeg in het proces van de beleidsontwikkeling uit te werken. De raad pleit hier voor advies met motiveringsplicht bij afwijking. 2. Beheersmatige activiteiten: Op het vlak van de beheersmatige activiteiten stelt de raad voor minstens een vorm van gestructureerd overleg tussen alle partijen (overheid en andere stakeholders) in het leven te roepen en voor beheersverantwoordelijkheid van stakeholders te opteren wanneer de beheersprocessen een maximale responsabilisering van de stakeholders vereisen. 3. Uitvoerende activiteiten 5

6 1. Inleiding Vooraf wenst de SARWGG de aandacht te vestigen enkele belangrijke bekommernissen: 1. Het is belangrijk dat de actoren in WVG vroeg in het beleidsproces betrokken worden. 2. Er is nood aan een platform waarin de relevante actoren in Welzijn, Volksgezondheid en Gezin (WVG) een gemeenschappelijke visie op het beleid over zorg en ondersteuning kunnen opbouwen. Hierbij moet ook een toekomstvisie ontwikkeld worden over het beleidsdomein WVG voor de lange termijn. 3. Zorg en ondersteuning en de organisatie van welzijn, gezondheid en gezin kunnen niet herleid worden tot een debat tussen werkgevers en werknemers. Het gaat immers in de eerste plaats over aanbieders en gebruikers in het beleidsdomein WVG. 4. Naast algemene thema s die een impact hebben op het beleidsdomein WVG en ook een belangrijk sociaal-economisch aspect bevatten moet er ook overlegd kunnen worden over WVG-specifieke thema s. Overleggen over WVG-materies vereist dat de deelnemers ervaring en kennis hebben van het werkveld van WVG. 5. Het is belangrijk dat alle relevante stakeholders ook effectief en op basis van gelijkwaardigheid hun inbreng kunnen hebben. Hiervoor moet de nodige omkadering worden voorzien. 2. Participatiemodel: een voorstel 2.1. Strategische keuzes en toekomstvisies Strategie Bij het maken van grote strategische keuzes en het voorbereiden van beleid, speelt uiteraard het primaat van de politiek. Middenveld en andere deskundigen hebben hierbij een adviserende rol te vervullen om de overheid thema s aan te reiken, maatschappelijke ontwikkelingen te signaleren, nieuwe wetenschappelijke inzichten te uiten, de mogelijke beleidsalternatieven te documenteren,, De SAR WGG is hiervoor het meest geëigende orgaan. Het is belangrijk dat op een advies een formeel antwoord komt van de bevoegde minister(s) en er gemotiveerd wordt wanneer afgeweken wordt van het advies. Op die manier ontstaat een positieve samenwerking tussen overheid en andere stakeholders. Tijdsperspectief: De adviesraad adviseert in de eerste fases van de beleidscyclus ofwel op eigen initiatief (pro-actief) ofwel over concepten die de Vlaamse regering of het Vlaams Parlement ontwikkelt. Wat binnen het beleidsdomein WVG intersectoraal en strategisch van aard is, wordt op de SARWGG besproken. 6

7 Strategisch en LT-perspectief: Het is belangrijk dat in Vlaanderen op een gestructureerde en transparante wijze strategische analyses en keuzes gemaakt worden die voorwerp van (toekomstig) Vlaams beleid kunnen zijn. Adviezen (keuzes en analyses) zijn strategisch van aard en gaan daarom: Over hoofdlijnen van het beleid; Over welzijn, volksgezondheid en gezin in de brede betekenis; Over de grote maatschappelijke keuzes die gemaakt worden met betrekking tot het beleid over welzijn, volksgezondheid en gezin; Uit van een lange termijnperspectief; Innovatieve modellen voor zorg en gezondheid; Over beheersmatige activiteiten vanuit een strategische kijk op deze activiteiten (onder meer rekening houdend met de grote doelstellingen die beschreven zijn in de visienota s Maatschappelijk Verantwoorde Zorg en Integrale Zorg en Ondersteuning). De SAR WGG hanteert hiervoor een helikopterperspectief. Hij stijgt uit boven dagdagelijkse bekommernissen, benadert thematieken en problematieken transversaal en maakt linken met andere domeinen en thema s (zoals armoede, werk, onderwijs ) De SAR WGG kijkt breed: hij werkt sectoroverstijgend, en slaat bruggen tussen welzijn en gezondheid, werk, wonen, onderwijs, houdt rekening met maatschappelijke, wetenschappelijke, economische en sociale ontwikkelingen (zowel binnen als buiten het beleidsdomein WVG) en omgevingsfactoren. De SAR WGG moet ook een adviserende rol blijven opnemen om de strategische keuzes en visie in de regelgeving bij de besluitvorming ((voor)ontwerpdecreten en -besluiten van strategisch belang) te bewaken. Samenstelling Om dit strategisch perspectief te kunnen realiseren enerzijds en representatief te zijn anderzijds moet de samenstelling van deze strategische adviesraad de relevante stakeholders bevatten. Onder stakeholders verstaan we belanghebbende personen of organisaties die invloed ondervinden of zelf invloed kunnen uitoefenen op de realisatie van integrale zorg- en ondersteuning in Vlaanderen. Daarom moeten in de raad volgende stakeholders vertegenwoordigd zijn: de burgers en de personen met zorgbehoefte en hun vertegenwoordigers, de individuele zorgverstrekkers, de instellingen of organisaties in zorg en ondersteuning en hun personeel, de zorgverzekeraars, de interprofessionele sociale partners en de wetenschappelijke wereld. 7

8 Het is evident dat de stakeholders relevant en representatief moeten zijn. Er moet werk gemaakt worden van een samenstelling van de SARWGG die hoger genoemde actoren een plaats verzekert in de raad. Het consensusstreven verdient hierbij extra aandacht. Vanuit verschillende inzichten en belangen wordt gewerkt aan het ontwikkelen van een breed gedragen visie over WVG. Strategisch inzicht Een strategische adviesraad moet ook een lerende omgeving zijn, waar - het eigen belang overstijgend - kan gediscussieerd worden en visies ontwikkeld worden. Het biedt de combinatie van wetenschappelijke inzicht en praktijkervaring, gekoppeld aan maatschappelijke vertegenwoordiging. Het is ook een plek waar berekende risico s kunnen genomen worden in het uittekenen en uitrollen van visies en concepten. Op die wijze wordt niet alleen geanticipeerd op ontwikkelingen maar kan er ook op vooruit gelopen worden Toekomstvisies ontwikkelen In het kader van de zesde staatshervorming is er sprake van de oprichting op federaal niveau van een Instituut om overlegde antwoorden op de grote uitdagingen inzake de gezondheidszorg te waarborgen. De actoren uit het beleidsdomein welzijn, gezondheid en gezin menen dat er ook op Vlaams niveau nood is aan een platform om toekomstvisies te ontwikkelen over zorg en ondersteuning in Vlaanderen en over alle WVG-thema s. De link tussen middenveld en wetenschappelijke wereld is hierbij cruciaal (Instituut voor de toekomst). Het is het meest aangewezen dat de SAR WGG deze rol zou opnemen, mits een duidelijke structurele link met de wetenschappelijke wereld Overleg Het regeerakkoord voorziet een overlegcomité waarin tussen overheid en middenveld akkoorden kunnen gesloten worden. Wanneer consensus bereikt wordt tussen deze partijen zullen deze akkoorden ook uitgevoerd worden. Hierbij verwijst het regeerakkoord naar het VESOC-model. Tijdsperspectief: Het overleg tussen middenveld en overheid situeert zich vooral in de periode van de besluitvorming. Beheersmatig perspectief: Het middenveld is vragende partij om bij het maken van strategische keuzes en het omzetten van de grote lijnen van het beleid naar regelgeving en budgettering op een gestructureerde en transparante wijze overleg te plegen met de Vlaamse regering. 8

9 Het gaat hierbij grosso modo over: (Concrete) onderwerpen die belangrijk zijn en dringend (korte en middellange termijn (max. een legislatuur); (Concrete) onderwerpen waarover de onderhandelende partijen engagementen kunnen opnemen en/of gevat worden in hun werking; (Concrete) onderwerpen waarover de Vlaamse regering akkoorden wenst te maken; De omzetting van grote strategische principes in beleidskeuzes; Strategische keuzes in een beheersmatig perspectief; Maatregelen waarover de Vlaamse regering grote gedragenheid wenst bij de verschillende middenveldorganisaties; Het is eveneens opdracht om de akkoorden op te volgen, te monitoren en te evalueren. Samenstelling: Vanuit het principe van goed bestuur wil de raad volgende elementen naar voren schuiven met betrekking tot de samenstelling van het overlegcomité voor WVG: Het is belangrijk dat in het overleg tussen regering en stakeholders van het WVG-beleid die actoren aanwezig zijn die door de materie gevat worden en daadwerkelijk engagementen kunnen/willen opnemen wanneer akkoorden gemaakt worden. Het is eveneens belangrijk dat er duidelijkheid moet zijn over de rolverdeling die de leden opnemen. Elke deelnemer kan slechts één rol vervullen. De samenstelling moet zodanig zijn dat de WVG-thematieken in een brede maatschappelijke context bekeken worden. Op die wijze wordt effectief werk gemaakt van de vermaatschappelijking van de zorg en ondersteuning. Het is goed wanneer geen van de betrokken stakeholders een overwicht heeft in het overlegcomité. Het Vlaamse regeerakkoord voorziet in dit overlegcomité een plaats voor sociale partners, bevoegde Vlaamse minister(s) en belanghebbenden uit het beleidsdomein WVG. Het is belangrijk dat in een overlegcomité WGG de aanbieders en gebruikers in het beleidsdomein WVG in belangrijke mate betrokken worden. Wanneer onderhandeld wordt over zorg en ondersteuning zijn aanbieders en gebruikers immers noodzakelijke deskundige partners. Gelet op het voorgaande zal een structuur moeten uitgetekend worden waarbij zeker de volgende partners op een representatieve wijze betrokken worden: Vertegenwoordiging van de burgers en de personen met zorgbehoefte en hun vertegenwoordigers, Vertegenwoordiging van de individuele zorgverstrekkers, Vertegenwoordiging van de instellingen of organisaties in zorg en ondersteuning en hun personeel, Vertegenwoordiging van de zorgverzekeraars, Vertegenwoordiging van de interprofessionele sociale partners en Vertegenwoordiging van de Vlaamse overheid. 9

10 Na stemming in de raad kiest de raad ervoor (bij 15 stemmen pro en 5 onthoudingen) dat de verschillende stakeholders best in een volgende tripartite-overlegstructuur vertegenwoordigd moeten worden: 1. Overheid 2. Actoren (aanbieders, gebruikers en zorgverzekeraars) in het beleidsdomein WVG 3. Interprofessionele sociale partners De raad is van oordeel dat deze samenstelling ook voldoende aandacht geeft aan de emancipatie van bepaalde groepen in de samenleving, m.n. de gebruikers. Ook moet het overlegcomité beroep kunnen doen op wetenschappelijke expertise. Vijf leden onthouden zich over deze samenstelling. Ze formuleren volgende verklaring: In deze samenstelling zijn werkgevers in een dubbele rol aanwezig (interprofessioneel en als aanbieders), waardoor de pariteit tussen werkgevers en werknemers kan doorbroken worden, want werknemers zouden slechts als interprofessionele werknemers vertegenwoordigd zijn. De raad uit de bezorgdheid dat het overleg werkbaar moet zijn. Dit heeft ook linken met het aantal leden van het overleg. De raad kiest voor een overlegmodel waarbij de deelnemers de bereidheid hebben om afspraken te maken en akkoorden te sluiten. Voorbereiding van het overleg Elk van deelnemers kan onderwerpen of thema s voor overleg aandragen. Besprekingen en advisering in de SAR WGG vooraf kunnen er toe bijdragen dat de verschillende actoren binnen het beleidsdomein WVG eensgezind bepaalde thema s en problemen willen aanpakken. Het is belangrijk om in het overleg zoveel mogelijk te vertrekken van de strategische keuzes en lange termijn visies die door de actoren in de SARWGG ontwikkeld werden. Dit zal er ook toe bijdragen dat het overleg geen plek wordt waar adhoc-thema s (en adhoc beleidsmaatregelen) het halen op een lange termijnvisie. Het is voor alle actoren in het belangrijk dat zorg- en ondersteuningsgebonden materies op een gestructureerde wijze besproken en overlegd worden. Hiervoor is een juiste samenstelling van het overleg noodzakelijk zodat met voldoende kennis van zaken thema s besproken worden. Het is nodig dat ook de regering aangeeft over welke onderwerpen zij overleg wenst te voeren. 10

11 2.3. Uitvoering Gelet op het Vlaamse regeerakkoord zal de regering ook binnen de IVA s Zorg en Gezondheid en Vlaamse Sociale Bescherming raadgevende comités oprichten, naast de bestaande raadgevende comités in verschillende IVA s. De SARWGG ziet voor deze raadgevende comités de opdracht om de operationele beleidskeuzes te beoordelen en af te toetsen. Deze advisering is sectoraal en eerder gericht op keuzes met een korte termijndimensie. Op deze manier wordt een duidelijk onderscheid gemaakt met de strategische advisering die de SARWGG op zich neemt (lange termijnperspectief, strategisch en sectoroverstijgend). Het is evident dat de betrokken sectorale stakeholders zitting hebben in alle raadgevende comités (zowel de bestaande als de nieuw op te richten comités). Zij zullen immers (als eersten) gevat worden door de beleidskeuzes die gemaakt worden. Het gaat dan zeker over aanbieders en gebruikers van de zorg en ondersteuning in de gevatte sectoren Beleidsevaluatie Werken met doelstellingen en indicatoren laat ook een goede beleidsevaluatie toe. De raad is van mening dat de beleidsevaluatie en monitoring in Vlaanderen structureel nog meer kan ingebed worden in het beleidsproces. Niet alleen de overheid, maar ook de maatschappelijke stakeholders zouden zich meer moeten buigen over de evaluatie van het beleid en de impact van het beleid op de belangrijke maatschappelijke uitdagingen. De SARWGG kan deze beleidsevaluatie mee opnemen door te beoordelen of strategische keuzes al dan niet goed werden omgezet in concreet beleid en hoe dit beleid dan kan bijgestuurd worden. De SARWGG kan hierbij de gemaakte beheersmatige en operationele keuzes ook toetsen aan zijn strategische advisering. Het evaluatiemoment kan/zal ook de start zijn van een nieuwe beleidscyclus Monitoring en evaluatie van de participatie Het is voor de raad belangrijk dat de organisatie van het bovenstaande advies- en overlegmodel gemonitord wordt en na enkele jaren geëvalueerd wordt met het oog op werkbaarheid, representativiteit, output en impact. 11

12 3. Samenvattend overzicht SAR WGG Overlegcomité WVG Raadgevende Comités Tijdshorizon Lange termijnperspectief (0-20j) Toekomstvisie Heden Middellange termijnperspectief (2-5j) Heden Korte termijnperspectief Heden Strategische keuzes maken Overleg over strategische keuzes en de uitvoering (vanuit beheersmatig perspectief) Operationele keuzes Visie ontwikkelen Procedures en richtlijnen afspreken Procedures uitschrijven Voorwerp van bespreking Wat-, Waarom- en Waartoevraag Wat- en Hoe-vraag Hoe-vraag Evalueren of beleid conform is aan strategische keuzes en visie. Bepalen van beleid via adviezen over het beleid Beheersmatig omzetten en maken van strategische keuzes in WVGbeleid en bepalen van middelen Uitvoeren van beleid en besteden van middelen Heeft betrekking op Maatschappijbreed en intersectoraal Intersectoraal en sectoraal Sectoraal Doel Maatschappelijke consensus zoeken tussen middenveld en wetenschap Toekomstvisies ontwikkelen Consensus zoeken tussen belanghebbende partijen Werkbaarheid en nut van procedures en richtlijnen verzekeren Product Adviezen Akkoorden Adviezen Deelnemers Vertegenwoordigers van: -) de burgers en de personen met zorgbehoefte en hun vertegenwoordigers, -) de individuele zorgverstrekkers, -) de instellingen of organisaties in zorg en ondersteuning en hun personeel, -) de zorgverzekeraars, -) de interprofessionele sociale partners en -) de wetenschappelijke wereld. -) Overheid -) Actoren in het beleidsdomein WVG (aanbieders, gebruikers en zorgverzekeraars) -) Interprofessionele Sociale partners Er kan ook beroep gedaan worden op wetenschappelijke expertise Administratie en middenveld 12