De betrokkenheid voor onderzoekend leren is bij iedereen ontzettend groot

Transcriptie

1 Dianne Rutgers, interne opleider van Integraal Kindcentrum De Bosmark: De betrokkenheid voor onderzoekend leren is bij iedereen ontzettend groot Regelmatig vindt er tussen Iselinge Hogeschool en het scholenveld structureel overleg plaats over diverse onderwijsthema s. Zo ook over het thema Omgaan met verschillen. Twee vindplaatsscholen, OBS Montferland en Integraal Kindcentrum De Bosmark, hebben na een uitgebreide verkenning besloten om binnen hun zaakvakken het proces van onderzoekend leren als leidraad te nemen. Het doel is gericht op het maken van een procesbeschrijving voor scholen die onderzoekend leren willen toepassen. Dianne Rutgers, interne opleider, begeleidt dit proces in de basisschool van De Bosmark. In goede samenwerkingsverbanden in het onderwijs draagt het samen onderzoeken en leren van Iselinge Hogeschool en het scholenveld bij aan een duurzame sterke begeleiding van startende leraren. In het kader van het project Versterking Samenwerking stimuleert Iselinge Hogeschool in de persoon van Peter Roos het op gang brengen van onderzoekend leren in de opleidingsscholen en faciliteert kennisdeling, om zo de samenwerking meer inhoud te geven en duurzaam te borgen. Op het moment van publicatie zijn daar twee vindplaatsscholen bij betrokken: OBS Montferland in s- Heerenberg en Integraal Kindcentrum De Bosmark in Dinxperlo. Dianne Rutgers begeleidt dit project in de basisschool van De Bosmark. Integraal Kind Centrum (IKC) de Bosmark in Dinxperlo is een voorziening voor kinderen van 0 tot 12 jaar, waar vroeg- en voorschoolse educatie, kinderopvang, onderwijs en buitenschoolse opvang samengaan en elkaar versterken in een multifunctioneel gebouw. De Bosmark maakt deel uit van de Accentscholengroep, een organisatie van 19 scholen voor christelijk onderwijs met ongeveer 350 medewerkers. De Bosmark is een organisatie waarin (vak)leerkrachten en pedagogisch medewerkers samenwerken binnen één pedagogische en educatieve doorgaande leerlijn voor kinderen. Alle ontwikkelingsterreinen van kinderen komen aan bod. Het centrum biedt een totaalpakket op het gebied van educatie, opvang en ontwikkeling. Een van de belangrijkste redenen om na te denken over de mogelijkheden en de meerwaarde van een integraal kindcentrum is de versnippering van het huidige aanbod, vooral tussen kinderopvang, buitenschoolse opvang en onderwijs en de behoefte aan een meer sluitend aanbod (ook vanuit ouders). Een meer integrale en organische benadering van de ondersteuning van de ontwikkeling van het kind wordt als een grote meerwaarde gezien, voor het kind, de ouders alsook voor de samenleving.

2 Wij zijn een basisschool in ontwikkeling en een academische opleidingsschool, licht Dianne Rutgers toe. Wij staan dus open voor onderzoek en ontwikkeling. Basisscholen hebben over het algemeen te weinig met wetenschap en technologie. Wij vinden het echter als academische opleidingsschool heel belangrijk dat kinderen leren hoe ze onderzoekend moeten leren en thuis raken in de wereld van wetenschap en technologie. In die zin past het project Versterking Samenwerking in samenhang met het project Omgaan met verschillen in de klas van Iselinge Hogeschool geheel in de visie van onze basisschool. Omgaan met verschillen in de klas en het afstemmen van het onderwijs op de behoeften van leerlingen is complex. Wij hebben handelingsprotocollen voor hoogbegaafdheid in huis en passen al het een en ander toe met betrekking tot omgaan met verschillen in de klas. Maar hoe geef je verder vorm aan onderzoekend leren in de klas? In 2014 hebben wij besloten om onderzoekend leren samen met Iselinge Hogeschool en vindplaatsschool OBS Montferland in s-heerenberg in onze basisschool vorm te gaan geven. Wij zijn gestart met de zaakvakken. Het is erg prettig dat de studenten van Iselinge Hogeschool theoretisch goed op de hoogte zijn van het proces van onderzoekend leren en differentiatie in de klas. Wij hebben het project van Iselinge Hogeschool met open armen ontvangen. Figuur: Proces van onderzoekend leren Draagvlak Dianne Rutgers zit in de organisatiegroep van de Veldcontactdagen van de hogeschool en het scholenveld. Ik zie mezelf als een verlengstuk van de hogeschool. Dat helpt om het proces binnen onze school zó effectief mogelijk te begeleiden. De insteek is dat wij onderzoekend leren voor alle

3 leerlingen in het project Omgaan met verschillen willen meenemen. Je kunt weliswaar hoogbegaafdheid bij de kop nemen, maar dat vonden wij te beperkt. In het afgelopen schooljaar hebben wij de eerste stappen voor onderzoekend leren gezet in groep 6 en 7, namelijk die van confrontatie, verkennen en onderzoeken. Het proces vraagt nogal wat van onze school. We hebben daarom in onze leernetwerken veel met elkaar over het proces gesproken. Het is overigens heel belangrijk dat er draagvlak voor zo n project is, want van daaruit loopt het allemaal veel soepeler. Maar wat ontzettend hielp was dat de kinderen zelf met vragen en initiatieven kwamen. Dus de kinderen vroegen zelf om een andere aanpak? Dianne: Ja, dat was super. Kinderen worden extra geprikkeld en nieuwsgierig gemaakt door alles wat ze via internet opnemen. Als je die eigenschappen als leerkracht weet vast te houden, dan heb je een superbasis voor onderzoekend leren! We gaan zo goed en snel, dat we het volgend schooljaar met een methode die uitgaat van onderzoekend leren gaan werken. Die methode biedt onderwijs in thema s aan. De kerndoelen Oriëntatie op jezelf en de wereld worden in een samenhangend geheel aangeboden met de vensters uit de Canon van de Nederlandse geschiedenis, Wereldburgerschap en Burgerschapsvorming, de 21th Century Skills en Wetenschap & Techniek. Met de lesmethode geven leerkrachten geen aparte vakken als aardrijkskunde, geschiedenis, biologie, maatschappijleer, techniek, natuur- en scheikunde, verzorging, verkeer, filosofie of levensbeschouwing, maar bieden dit geïntegreerd aan met één centrale les per week. Voorbeeld? Dan noem ik voor het gemak de Romeinen. Met de Romeinen heb je namelijk een link naar architectuur, religies, geschiedenis in verband met de oorlogen van de Romeinen, aardrijkskunde in verband met Europa, enzovoort. Alle ontwikkelingen maken we dan zichtbaar met tijdlijnen en linken. Zo n methode brengt heel veel bewustwording bij kinderen en betekenis aan gebeurtenissen. En wat zo mooi is? Ze hoeven geen rijtjes meer te leren. Ze leren veel meer te pitchen door kennis van internet te halen. Zo beklijft kennis véél beter. WOII Hoe geven jullie de les vorm? En hoe bereidt de leerkracht de lessen voor? Dianne Rutgers: Het is niet zo dat we bij onderzoekend leren niets hoeven voor te bereiden, maar de voorbereiding is anders dan bij een reguliere les of een traditionele lesmethode. Een leerkracht kan bij het proces terugvallen op het professionele leernetwerk. Er wordt dan ook regelmatig met elkaar gereflecteerd en gebrainstormd over de aanpak, de vorm en de toetsing. Het proces begint met de confrontatie en dat kun je als leerkracht op verschillende manieren doen: door middel van een voorwerp, een video of een verwonderingsvraag. Het wordt in feite heel praktisch neergezet. Een leerkracht bereidt zich voor door zichzelf een doel te stellen. In groep 7 hebben we de Tweede Wereldoorlog behandeld. Het grote doel was kennis vergaren over WOII. Dan moet je als leerkracht goed weten hoe je de kinderen met dit onderwerp wilt gaan confronteren. Je kunt je verdiepen in de vragen die kinderen eventueel kunnen gaan stellen. We hebben de kinderen geconfronteerd met materiaal uit

4 de Tweede Wereldoorlog, met spullen of mensen uit het dorp. Zo heeft een verzetstrijdster uit het dorp een verhaal voorgelezen en hebben we met de kinderen een bivak uit de Tweede Wereldoorlog bezocht. We hadden een verzetskrantje en een spotprent gevonden. Van te voren hadden we een creatieve opdracht bedacht. Op die manier heb je verschillende invalshoeken om het thema te kunnen behandelen. Als duogroep gaan kinderen hun onderzoeksvraag opstellen en kunnen ze van daaruit hun onderzoek doen. Hoe is het met de betrokkenheid van de kinderen gesteld? Dianne lachend: Die was zó groot dat de kinderen niet naar huis wilden. En de lerares? Superenthousiast, natuurlijk! Ik merkte aan haar dat ze veel meer energie uitstraalde. Wat willen de kinderen veel weten! en Wat kan ik er veel in kwijt! Enfin, je krijgt als leerkracht een heel andere rol toebedeeld, namelijk die van begeleider. Hoe ervaart zo n leerkracht dat? Ze ervaart het als bijzonder en plezierig, want ze ziet wat het met de kinderen doet en welke leereffecten er ontstaan bij de kinderen én bij haarzelf. Iedereen, die bij het proces van onderzoekend leren betrokken is, krijgt een competent zelfgevoel van hoogbegaafd tot minder begaafd. De betrokkenheid was zó groot dat de kinderen niet naar huis wilden Hoe stonden de leerkrachten er zelf in aan het begin van het proces van onderzoekend leren? Verschillend, zegt Dianne Rutgers. De lerares, waarover ik het net had, die stond erin van: Ik doe het gewoon en ik zie wel. Sommigen hebben koudwatervrees, omdat we nu met een andere methode in de zaakvakken aan de slag gaan. Die methode gaat van onderzoekend leren uit. Dus dat vraagt van de leerkrachten iets anders. Ze moeten loslaten dat ze geen antwoord meer hoeven te geven. Het kan zelfs voorkomen dat ze vragen over zichzelf gaan stellen. Jullie hebben nu als basisschool een jaar ervaring opgedaan. Hoe is de stand van zaken? Wij zijn met z n allen heel positief en willen een en ander graag verder ontwikkelen. De leerkrachten van groep 8 kunnen niet wachten om zelf van start te gaan. En het management? Het is immers een nieuwe koers voor het kindcentrum. Klopt. Het past precies binnen de missie en visie van ons integrale kindcentrum. En de regio? Wij zijn van nature nogal vernieuwend. Wij werken in Dinxperlo met een team van 35 medewerkers en dat levert heel veel expertise en energie op. Dat slaat over op de regio. Het betekent soms ook wel eens dat we even op de rem moeten trappen. App Jullie moeten als school ook toetsingsresultaten laten zien. Hoe toetsen jullie de kennis, de vaardigheden en de houding van de kinderen binnen onderzoekend leren? Hebben jullie al nagedacht over een leerlingvolgsysteem? Wel over nagedacht, maar we zijn er nog niet concreet

5 mee bezig. Wij willen ons daar volgend schooljaar op gaan richten. We denken aan een app voor leerkrachten, maar ook aan apps voor kinderen, waarin de lager én hoger orde-denkvaardigheden zijn verwerkt. Dat denken van lagere orde (onthouden en reproduceren, begrijpen en toepassen) komt op school voldoende aan bod. Hogere orde-denkvragen gaan over analyseren, evalueren en creëren. Evalueren is het bedenken en gebruiken van criteria om iets te toetsen: een idee, de aard van een probleem, het nut van een oplossing, de kwaliteit van een constructie, de smaak van een gerecht, enzovoort. Het is een opmaat naar wetenschappelijk denken. Het kan in de klas worden toegepast en beoordeeld door criteria te bedenken voor een presentatie, een verhaal of een bouwwerk. De hogere orde-denkvaardigheden zijn lastiger te toetsen. We hebben daar in Nederland nog geen antwoord of toetsingssysteem voor gevonden. Het hogere orde-denken is lastiger te toetsen Hoe nu verder? We zijn binnen De Bosmark lang bezig geweest met de verkennende fase, omdat het project teruggebracht moest worden van omgaan naar verschillen naar talentontwikkeling binnen de zaakvakken. We hebben besloten om het proces van onderzoekend leren te beschrijven, zodat andere opleidingsscholen leren hoe ze dit proces kunnen toepassen, onafhankelijk van welk onderwijsconcept of methode in de school wordt gehanteerd. Voor het komend schooljaar moeten we zorgen dat de opdrachten per student in een eerder stadium duidelijk zijn. We pakken dit op door bij de sollicitaties van pabostudenten rekening te houden met het onderwerp onderzoekend leren. Ik wil benadrukken dat ik de verbinding met Iselinge Hogeschool en de pabostudenten heel belangrijk vind. De samenwerking is uitstekend, er vindt professionele kennisuitwisseling plaats en we inspireren elkaar telkens weer. Dianne Rutgers besluit: We hebben nu heel concreet voor ogen wat onze opbrengsten moeten zijn voor de komende jaren. We willen workshops over onderzoekend leren voor leerkrachten van andere scholen ontwikkelen, we willen een databank met tools voor de implementatie van onderzoekend leren en we willen het traject in alle groepen van onze basisschool implementeren. Er waren geen concrete afspraken voor de taakverdeling binnen onze leernetwerken. Nu wel. De projectgroep bestaat uit Margot Hendriksen, Marjolein Kruk, Peter Roos, Linda Smeenk en ikzelf. Samen met de studenten geven we inhoudelijke expertise. We hebben tijdens allerlei bijeenkomsten gereflecteerd, elkaar feedback gegeven, geëvalueerd en elkaar geïnspireerd. Wij krijgen heel veel vragen van andere scholen over het hoe en wat van onderzoekend leren. De betrokkenheid is groot. Onze leerlingen willen niets anders dan doorgaan met onderzoekend leren. Jullie zijn gewoon een heel blije school. Inderdaad, dat kun je terecht stellen.

6 Dianne Rutgers is groepsleerkracht, unitcoördinator, lid van het managementadviesteam en interne opleider bij de basisschool De Bosmark in Dinxperlo. In het kader van het project Versterking Samenwerking is zij namens De Bosmark het contact voor Iselinge Hogeschool. Zij studeerde in 1990 af aan de pabo in Doetinchem. Daarna heeft zij diverse opleidingen gevolgd, o.a. RT, IB, interne opleider en een managementopleiding. Als interne opleider is ze betrokken bij het project Versterking Samenwerking van Iselinge Hogeschool.