Brochure. Meerbegaafden uitdagen met de taxonomie van Bloom. Leerkring Omgaan met verschillen

Transcriptie

1 Brochure Meerbegaafden uitdagen met de taxonomie van Bloom Leerkring Omgaan met verschillen

2

3 Inleiding Omgaan met verschillen is een thema dat inmiddels een geschiedenis heeft binnen het primair onderwijs. Veel aandacht gaat naar de kinderen met een vertraagde ontwikkeling. Meerbegaafden zijn daarbij wat in de schaduw gebleven. Er is de laatste jaren wel meer belangstelling gekomen voor de kinderen die een voorsprong in de cognitieve ontwikkeling hebben, maar de aandacht is nog steeds beperkt. De vraag waar we voor staan is: hoe kan een leraar met een groep van vaak meer dan 25 leerlingen en meestal 3 streams zijn mogelijkheden uitbreiden, zodat kinderen die vaak op halve kracht meedoen op een betere manier betrokken worden bij het onderwijs? Op die vraag heeft de leerkring Omgaan met verschillen van Samen in ontwikkeling antwoord willen geven. Deze brochure gaat kort in op het belang van differentiëren, welke vragen je kunt stellen om kinderen uit te dagen en hoe de door de leerkring ontwikkelde Waaier van Bloom ingezet kan worden. Meer informatie is te vinden op Verantwoording De leerkring Omgaan met verschillen was actief binnen het project Samen in ontwikkeling, waarin wordt nagedacht over het sámen opleiden van leraren en ontwikkelen van onderwijs. In dit project participeren leraren, onderwijsadviseurs, docenten van Driestar hogeschool en pabostudenten. Door deze samenwerking wordt kennis vanuit de praktijk en de theorie gebundeld om zo het veld en de pabo-opleiding te versterken. De leerkring Omgaan met verschillen had als doel het bevorderen van excellentie in het primair onderwijs te voorzien van visie, onderbouwing en uitwerking, zodanig dat deze inzet gehanteerd kan worden door studenten en scholen binnen het christelijk (reformatorisch) onderwijs.

4 Meerbegaafde kinderen Kinderen met een (veel) hoger dan gemiddeld IQ zijn geen bijzondere mensen. In Bijbelse zin: het zijn mensen met de mogelijkheid om zich verder te ontwikkelen met betrekking tot hun verstandelijke talenten dan gemiddeld. Zij kunnen de volwassenen van straks zijn die meer verantwoordelijkheid kunnen dragen op posities waar je aan je medemens kunt dienstbaar zijn, in het bijzonder aan de geloofsgenoten, tot eer van God. Deze insteek is onze inspanning waard. Meerbegaafde kinderen hebben wel eigen ontwikkelingsvragen. Binnen de schoolcontext vragen ze (h)erkenning van de leraar. Wie positief gewaardeerd wordt in zijn eigenheid, ervaart vertrouwen en staat open voor ontwikkeling. En wie beseft dat hij begaafd is op een bepaald terrein, kan nadenken over de eigen verantwoordelijkheid aan de Gever van die gaven, dus aan God. Dat geldt overigens voor alle kinderen, in welke mate ze ook maar begaafd zijn! Meerbegaafden verdienen het om uitgedaagd te worden tot ontwikkeling. Zij hebben ook aandacht nodig voor hun specifieke leervragen, zoals het leren leren, het leren samenwerken en het reguleren van de eigen emoties in relatie tot het werk en tot anderen. Differentiëren helpt Veel leraren zullen zich afvragen waar ze de tijd vandaan moeten halen om aan nog weer een nieuwe groep aandacht te besteden binnen de differentiatie die al plaatsvindt. Het hanteren van drie streams in de instructie is ongeveer het maximaal haalbare. Maar er is een andere weg. Door kinderen op een andere manier aan te spreken en te bevragen ontstaat een ander denkklimaat, waarvan meer kinderen dan alleen meerbegaafden voordeel hebben. We zoeken het dus niet zozeer in weer andere leerstof of weer andere groeperingsvormen, maar in het activeren van het denken. Daardoor wordt een hoger niveau van betrokkenheid bereikt en verbetert het welbevinden van de leerlingen. De instructies worden beter gevolgd en zullen dus beter landen.

5

6 Hogere-orde-denken We hebben dus niet gekozen voor een nieuwe stream, maar voor interactie met alle kinderen tijdens instructie en verwerking. Instructies en verwerkingen zitten vaak vol met vragen die door de leraar gesteld worden. Door vragen te stellen probeert de leraar een indruk te krijgen van de voorkennis en probeert hij de kinderen aan het denken te zetten en te motiveren. Daarnaast wordt gebruikgemaakt van verwerkingsopdrachten waardoor kinderen zelfstandig door kunnen gaan op de aangeboden inhouden. In veel situaties stellen leraren vragen die behoren tot het lagere-orde-denken. De Amerikaanse onderwijspsycholoog Benjamin Bloom maakte een indeling (taxonomie) in niveaus van denken. Hij onderscheidt drie niveaus van lagere-orde-denken (LOD) en drie niveaus van hogere-orde-denken (HOD). Ze zijn alle zes belangrijk. Maar hoe verder je stijgt in de taxonomie, des te meer denkvermogen er wordt gevraagd. De LOD-niveaus zijn: Onthouden (Wie weet nog?) Begrijpen (Kun je uitleggen waarom?) Toepassen (Weet je nog een andere situatie waarin?) De vragen op LOD-niveau zijn voor een meerbegaafde maar matig interessant. Hij weet het antwoord toch wel. Er is geen echte probleemstelling. Meerbegaafde kinderen worden juist gemotiveerd door HOD-vragen. De HOD-niveaus zijn: Analyseren (Wat zijn andere mogelijke uitkomsten?) Evalueren (Welke invloed zal hebben op ons leven?) Creëren (Zie je een mogelijke oplossing voor?)

7 Deze leerlingen worden via HOD geholpen om meer betrokken te zijn, omdat het bij hen in het bijzonder past om op een hoger niveau mee te denken. Tegelijkertijd worden kinderen met een minder sterk denkvermogen uitgedaagd om zich verder te ontwikkelen in het denken. Ander leraargedrag kan (een deel van) de oplossing zijn in het afstemmen van het onderwijs op meerbegaafden. Een mooi hulpmiddel hiervoor is de Waaier van Bloom die de leerkring ontwikkeld heeft. Hierover lees je meer op de volgende pagina.

8 De Waaier van Bloom Met de Waaier van Bloom kun je de taxonomie van Bloom in de praktijk brengen. Met deze tool kun je in je vraagstelling een plaats geven aan het hogere-ordedenken naast het lagere-orde-denken. Door een beroep te doen op de hogere-ordedenkvaardigheden zul je merken dat de kinderen meer alert zijn tijdens interactief werken en zelfstandig werken. Met name de kinderen die qua intelligentie boven het gemiddelde uitstijgen worden meer aangesproken, maar ook voor de anderen is het goed om zich te trainen in denkvaardigheden.

9 De waaier kan op diverse manieren gebruikt worden. Leraren kunnen onderling oefenen en elkaar controleren met behulp van deze waaier. De leraar kan tijdens de lesvoorbereiding of tijdens de les zelf snel zien welke vraag hij kan stellen als hij naar een bepaald niveau zoekt. Kinderen kunnen leren zelf een indeling te maken in de niveaus van Bloom met behulp van de waaier. Het gebruik van dit hulpmiddel bevordert het bewust vragen stellen op verschillende niveaus.

10

11 Tot slot Weten hoe je de waaier goed inzet? Op vind je een filmpje waarin leraren in hun klas LOD- en HOD-vragen stellen aan de kinderen. Wil je als schoolteam inzetten op het gebruik van de taxonomie van Bloom, dan kun je terecht bij Driestar onderwijsadvies. Neem contact op met onderwijsadviseur Martine Blonk ( ) voor een studiemorgen of -middag. Je kunt de waaier bestellen via webwinkel.driestar-educatief.nl. Heb je vragen? We zijn je graag van dienst. M. (Chiel) Noort Onderwijsadviseur (0182) De leerkring Omgaan met verschillen is verbonden aan het project Samen in ontwikkeling in de periode De leerkring bestond uit de volgende personen: Theresia van Bale (leraar basisonderwijs), Nelleke Bultje (docent pabo), Esther Dekker (leraar basisonderwijs), Chiel Noort (onderwijsadviseur), Kees van Leeuwen (leraar basisonderwijs), Mireille Schinkelshoek (intern begeleider basisonderwijs), Jan Verburg (onderwijsadviseur).

12 Burg. Jamessingel 2 Postbus AJ Gouda T info@driestar-hogeschool.nl Samen in ontwikkeling (SAM) is een opleidingsschool van ruim zeventig basisscholen en Driestar hogeschool. Samen dragen zij zorg voor de ontwikkeling van studenten tot excellente leerkrachten. SAM is ook samen onderzoek doen, samen verder leren en samen staan voor kwaliteit.