Van overzicht naar inzicht naar uitzicht

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Van overzicht naar inzicht naar uitzicht"

Transcriptie

1 Handelingsgericht en oplossingsgericht werken in een ondersteuningsteam Van overzicht naar inzicht naar uitzicht 10 juni

2 Een uur inzoomen op het verkrijgen van inzicht Het verklarend beeld Korte inleiding Casus Piet Vooruitblik

3 Geeltjesmoment Waar voor zit ik hier? Waar ben je naar nieuwsgierig naar? Welke vaardigheden? 3

4 Rollen in een ondersteuningsteam Interne begeleider Leraar Ouders Externe ondersteuners Wie verder van belang is voor de oplossing En altijd een kindgesprek voor de bespreking

5 Arrangeren in het ondersteuningsteam t.b.v. een leerling. Samen puzzelen, met een open mind. Oplossingsgericht met het doel te komen tot - Arrangement binnen de school - Arrangement buiten de school - Tussenvormen

6 Grondhouding - Meervoudig partijdig (innemen neutrale positie) - Inzetten gespreksvaardigheden, bijvoorbeeld LSD - Oplossingsgericht i.p.v. probleemgericht We hoeven niet hetzelfde te denken om samen tot een oplossing/aanpak te komen Als het doel maar helder is. 6

7 Afstemming en wisselwerking Alles is interactie 7

8 Vragen die horen bij arrangeren: Waarover hebben we vragen/zorgen? Wie heeft welke vragen/zorgen? Hoe kijkt het kind hier zelf naar? Kunnen we verklaren hoe het komt dat het niet goed gaat? Wat is het? Kunnen we bedenken wat wél goed gaat, of op welk moment? Kunnen we bedenken hoe dat komt en dat inzicht benutten? Wat heeft deze leerling, in deze klas, met deze leerkracht en deze ouders nodig om zich optimaal te ontwikkelen? Wat hebben deze leerkracht en deze ouders nodig om dat te kunnen bieden? Hoe organiseren we dat met elkaar?

9 Elke bespreking in stappen: 1) Overzicht: luisteren en verzamelen 2) Inzicht: puzzelen, onderzoeken en ordenen 3) Uitzicht: kiezen voor aanpak, voor doelen en onderwijsbehoeften en ondersteuningsbehoeften. een goede voorbereiding is het halve werk bewegen van wenselijk naar haalbaar 9

10 Fase 1 Overzicht Er is informatie verzameld over Piet, er zijn vragen geformuleerd en doelen/verwachtingen geformuleerd Fase 2 Inzicht Inventariseer zoveel mogelijk oorzaken, verklaringen en `hypothesen` Aandacht voor de rollen van de ouders, school, kind en externen. Gebruik een flap en gekleurde stiften 10

11

12 Inventariseer, systematiseer en visualiseer ouders kind leerkracht 12

13 Casus Piet Bespreek met elkaar mogelijke verklaringen, oorzaken, Gebruik als.dan redenering om tot `hypothesen` te komen Kies na een kwartier drie opties die het meest effect opleveren Let op quick wins

14 Uitzicht: hoe zou het komen? Wat zijn vooronderstellingen?

15 Doelen en formuleren onderwijsbehoeften Onderwijsbehoeften: Wat heeft dit kind nodig om deze doelen te behalen? Vanuit de behoeften van het kind worden vervolgens de ondersteuningsbehoeften bepaald: - Van leerkracht en ib-er: wat hebben zij nodig om dit kind te kunnen bieden wat het nodig heeft? - Van ouders: wat hebben zij nodig om dit kind te kunnen bieden wat het nodig heeft

16 Voorbeeld piet Piet heeft een lk nodig die, een moeder die groepsgenoten die. Ons doel is dat Piet leert om Om de doelen te halen is het nodig dat de lk. en dat moeder We willen een onderzoek voor. omdat de lk en de ib daarna gericht een plan kunnen maken voor.. Over twee maanden gaan we kijken of deze doelen zijn behaald. We evalueren of deze maatregelen voldoende effect hebben gehad op de leer en sociale ontwikkeling van P. 16

17 Succesfactoren voor het arrangeren: Succesfactoren voor het arrangeren: Er is niet één oplossing; er zijn er altijd meer. Betrek ouders er vanaf het begin bij. Begin met de actie die het snelst een succeservaring oplevert. Denk niet in aanbod maar in acties. Wacht niet te lang. Formuleer doelen op korte termijn, kijk wat werkt

18 Voorbeelden verklaringen. Is het zo dat de spraaktaalachterstand van M effect heeft op zijn fysiek dominant gedrag in de groep. En als dat zo is Als er dagelijks met M wordt voorgelezen/begrijpend luisteren leidt dit dan tot verbetering van zijn woordenschat/zinsvorming? Als leerkracht en ouders dezelfde regels hanteren thuis en op school zou dit dan bijdragen tot minder conflicten in de groep/thuis? Als een logopediste een screeningsonderzoek doet krijgen wij dan meer informatie om specifieke ondersteuning te bieden aan M? Is het mogelijk dat er sprake is van een trage informatieverwerking waardoor wij andere leerstrategieën moeten inzetten op school? Is het zo dat wanneer M meer mag spelen in de groep hij meer gemotiveerd wordt om leertaken uit te voeren? 18

19 Probleemgericht Verleden is belangrijk Er is directe relatie tussen de oorzaak het probleem en de oplossing Wiens fout is het? Expert geeft antwoorden Verminder het probleem Oplossingsgericht Toekomst is belangrijk Er is niet altijd een relatie tussen de oorzaak/het probleem en de oplossing Wat kan anders? Expert stelt vragen, niet wetende houding Vermeerder de oplossing/uitzonderi 19

20 Wat neem je mee?

21 Gebruikte literatuur TIB Tools: Arrangeer samen, Simone van Dijk, Sofie Rijndijk ( 2015) Handelingsgericht werken: een handreiking voor schoolteams, Noelle Pameijer, Tanja van Beukering, Sonja de Lange (2009) Heb je belangstelling voor de hele training, neem dan contact op met c.kooistra@inschoolacademie.nl of kijk op

Handelingsgericht Werken. Onderwijsdag Enschede 20 maart 2012 Maria Bolscher

Handelingsgericht Werken. Onderwijsdag Enschede 20 maart 2012 Maria Bolscher Handelingsgericht Werken Onderwijsdag Enschede 20 maart 2012 Maria Bolscher Doelen Kennismaking met de uitgangspunten HGW Reflecteren op uitgangspunten HGW Zicht op de betekenis van HGW op de eigen praktijksituatie

Nadere informatie

Handleiding Groeidocument Deel B SWV De Eem 2

Handleiding Groeidocument Deel B SWV De Eem 2 Handleiding Groeidocument Deel B SWV De Eem 2 Het primaire doel van dit groeidocument is de ontwikkelingskansen van leerlingen te optimaliseren: het belang van het kind staat voorop. Het groeidocument

Nadere informatie

Arrangeer samen. De regie-rol van de school. WIB oktober-november 2015

Arrangeer samen. De regie-rol van de school. WIB oktober-november 2015 Arrangeer samen De regie-rol van de school WIB oktober-november 2015 Den Haag: Simone van Dijk Zw olle, Utrecht, Eindhoven: Annetta Klaassen en Caroline Kooistra Inhoud workshop Wat is arrangeren? Doel?

Nadere informatie

Groeidocument en OPP 09-03-2015 01-04-2015

Groeidocument en OPP 09-03-2015 01-04-2015 Groeidocument en OPP 09-03-2015 01-04-2015 Passend Onderwijs in SWV Rijn & Gelderse Vallei Van Handelingsgericht Werken (HGW) naar Handelingsgericht Arrangeren (HGA) 4 en 9 maart en 1 april 2015, 14.00-16.30

Nadere informatie

HANDELINGSGERICHT WERKEN BELEIDSVOEREND VERMOGEN BELEIDSVOEREND VERMOGEN. Onderwijsbehoeften van de leerling 11/09/2013

HANDELINGSGERICHT WERKEN BELEIDSVOEREND VERMOGEN BELEIDSVOEREND VERMOGEN. Onderwijsbehoeften van de leerling 11/09/2013 Gericht Werken als bril om naar het zorgbeleid te kijken zorg Handelings- Leerlingenbegeleiding fase 0 fase 1 HGW HGW Leren & studeren Studieloopbaanbegeleiding Socioemotioneel fase 2 fase 3 HGW HGW centrale

Nadere informatie

Gesprekkencyclus IOT, EOT

Gesprekkencyclus IOT, EOT Gesprekkencyclus IOT, EOT Bijeenkomst 1 Gemma Verdiesen Nadine Machielsen Hoe ziet jullie gesprekkencyclus HGW/HGA eruit? -Heb je een IOT en EOT op school? -Heb je een groeps- en leerlingbespreking op

Nadere informatie

Van ambitie naar collectief leren. Masterclass 2

Van ambitie naar collectief leren. Masterclass 2 Van ambitie naar collectief leren Masterclass 2 Cyclus op lokaal niveau check Ambitie ontwikkelen Product en proces evalueren Informatie verzamelen Actie uitvoeren Collectief leren studie/ analyse doen

Nadere informatie

Bijlage I: Hulpmiddelen HGW: formulieren

Bijlage I: Hulpmiddelen HGW: formulieren Bijlage I: Hulpmiddelen HGW: formulieren Uit het boek Handelingsgericht werken: een handreiking voor de interne begeleider. Samen met leraar, ouders en kind aan de slag van Noëlle Pameijer en Tanja van

Nadere informatie

Handelingsgericht werken

Handelingsgericht werken Handelingsgericht werken HGW en Passend Onderwijs: kansen en belemmeringen? De week van de IB-er 5 november 2012, Zwolle Noëlle Pameijer, school/kinderpsycholoog, SWV Annie M.G. Schmidt 1 Doelen bijdrage

Nadere informatie

ROUTEPLANNER BIJ GROEIDOCUMENT HANDELINGSGERICHT INTEGRAAL ARRANGEREN

ROUTEPLANNER BIJ GROEIDOCUMENT HANDELINGSGERICHT INTEGRAAL ARRANGEREN ROUTEPLANNER BIJ GROEIDOCUMENT HANDELINGSGERICHT INTEGRAAL ARRANGEREN Bronnen: Handelingsgericht werken: een handreiking voor het schoolteam (Pameijer, Van Beukering & De Lange, 2009, ACCO) Handelingsgerichte

Nadere informatie

Handelingsgericht Werken: een sterke basis voor onderwijs en ondersteuning Tanja van Beukering

Handelingsgericht Werken: een sterke basis voor onderwijs en ondersteuning Tanja van Beukering ll Handelingsgericht Werken: een sterke basis voor onderwijs en ondersteuning Tanja van Beukering 20 september 2018 Presentatie: zes thema s 1. Interne begeleiding: actuele trends 2. Handelingsgericht

Nadere informatie

Handelingsgericht werken

Handelingsgericht werken Handelingsgericht werken Dat doen we toch allang! Studiedag SPPOH 9 november 2016-11.15 12.30 uur - 13.30 14.45 uur Noëlle Pameijer, school-, kinder- en GZ-psycholoog, SWV Unita en Annie M.G. Schmidt school

Nadere informatie

Handelingsgericht integraal arrangeren

Handelingsgericht integraal arrangeren Handelingsgericht integraal arrangeren Schoolpsychologen congres 15 maart 2013 Mirella van Minderhout Senior onderwijs adviseur CED-groep NVO-orthopedagoog-Generalist Cognitief gedragstherapeut VCGt Bureau

Nadere informatie

Oplossingsgerichte gesprekken. Met kinderen

Oplossingsgerichte gesprekken. Met kinderen Oplossingsgerichte gesprekken Met kinderen VANDAAG Geeft meer richting in je gesprekken met kinderen. Leer je loslaten dat jij de oplossing moet hebben. Vanaf NU: Ga je anders handelen. Ben je gericht

Nadere informatie

Handelingsgericht werken Marnix Academie vrijdagmatinee

Handelingsgericht werken Marnix Academie vrijdagmatinee Handelingsgericht werken Deel 1: Recente ontwikkelingen & ervaringen Deel 2: Ouderbetrokkenheid Marnix Academie vrijdagmatinee 24/1/2014, 13.00 16.00 uur Noëlle Pameijer, school/kinderpsycholoog, SWV en

Nadere informatie

Simeacongres 12 december. Handelingsgericht werken (ppt gebaseerd op Pameijer en 1 zorgroute, zie beschrijving workshop Aartje Bouman Fontys OSO

Simeacongres 12 december. Handelingsgericht werken (ppt gebaseerd op Pameijer en 1 zorgroute, zie beschrijving workshop Aartje Bouman Fontys OSO Simeacongres 12 december Handelingsgericht werken (ppt gebaseerd op Pameijer en 1 zorgroute, zie beschrijving workshop Aartje Bouman Fontys OSO Programma Welkom en toelichting: interactie!!!! Inventarisatie

Nadere informatie

Passend Onderwijs. Invoering Handelingsgericht werken (HGW) POM, Jaarbeurs, 20 april 2015

Passend Onderwijs. Invoering Handelingsgericht werken (HGW) POM, Jaarbeurs, 20 april 2015 Passend Onderwijs Invoering Handelingsgericht werken (HGW) POM, Jaarbeurs, 20 april 2015 Noëlle Pameijer, school-, kinder- en GZ-psycholoog, SWV Unita en Annie M.G. Schmidt school 1 HGW: recente ontwikkelingen?

Nadere informatie

De veranderende rol van de intern begeleider in passend onderwijs.

De veranderende rol van de intern begeleider in passend onderwijs. Workshop studiedag 11-04-2018 De veranderende rol van de intern begeleider in passend onderwijs. Engelien Houben-Feddema e.houben@lbbo.nl Wat komt aan de orde? Als ib er inzicht krijgen op: veranderde

Nadere informatie

Communiceren en samenwerken

Communiceren en samenwerken Special Samen sterker dan alleen Communiceren en samenwerken Een constructieve samenwerking tussen leerkrachten en ouders is cruciaal bij het bevorderen van schoolsucces. Hoe geef je het communiceren en

Nadere informatie

(Docentenhandleiding) Rollenspel

(Docentenhandleiding) Rollenspel (Docentenhandleiding) Rollenspel Een rollenspel is als het ware een klein toneelstukje. In een rollenspel komen personages aan bod die bepaalde eigenschappen of een doel in het verhaal hebben. De bedoeling

Nadere informatie

Box 1: Matrix Handelingsgericht werken Schoolwide Positive Behavior Support Oplossingsgericht werken

Box 1: Matrix Handelingsgericht werken Schoolwide Positive Behavior Support Oplossingsgericht werken Kees Dijkstra (Windesheim), Els de Jong (Hogeschool Utrecht) en Elle van Meurs (Fontys OSO). 31 mei 2012 Box 1: Matrix Handelingsgericht werken Schoolwide Positive Behavior Support Oplossingsgericht werken

Nadere informatie

Werksessie HGD in CLB Ervaringen en ontwikkelingen in de vijf fasen

Werksessie HGD in CLB Ervaringen en ontwikkelingen in de vijf fasen Werksessie HGD in CLB Ervaringen en ontwikkelingen in de vijf fasen Noëlle Pameijer, schoolpsycholoog 15 september 2011 Doel en werkvormen De 5 fasen als theoretisch kader: - Recente ontwikkelingen in

Nadere informatie

Passend Onderwijs in SWV Rijn & Gelderse Vallei

Passend Onderwijs in SWV Rijn & Gelderse Vallei Passend Onderwijs in SWV Rijn & Gelderse Vallei Van Handelingsgericht Werken (HGW) naar Handelingsgericht Arrangeren (HGA) 4 en 9 maart en 1 april 2015, 14.00-16.30 uur Noëlle Pameijer (school/kinderpsycholoog

Nadere informatie

Handelingsgericht (passend) begeleiden. 10 november 2016

Handelingsgericht (passend) begeleiden. 10 november 2016 Handelingsgericht (passend) begeleiden 10 november 2016 Thema uur Handelingsgericht begeleiden 1. Startoefening 2. Perspectief: ik wij het context 3. Passend begeleiden: verleden heden toekomst 4. Handelingsgericht?

Nadere informatie

Voorwoord. Wat betekent handelingsgericht werken voor een schoolteam?

Voorwoord. Wat betekent handelingsgericht werken voor een schoolteam? Voorwoord Wat betekent handelingsgericht werken voor een schoolteam? De laatste jaren is er in het onderwijs veel belangstelling voor Handelingsgericht werken (HGW). HGW beoogt de kwaliteit van het onderwijs

Nadere informatie

Ontmoetingsdag HGW. HGW en gedrag: een uitdaging? 15 september 2011 te Gent Noëlle Pameijer, schoolpsycholoog

Ontmoetingsdag HGW. HGW en gedrag: een uitdaging? 15 september 2011 te Gent Noëlle Pameijer, schoolpsycholoog Ontmoetingsdag HGW HGW en gedrag: een uitdaging? 15 september 2011 te Gent Noëlle Pameijer, schoolpsycholoog 1 Doel en werkvormen Hoe is HGW toe te passen bij gedrag? doen we al Nu ook nog Theorie met

Nadere informatie

Handboek Handelingsgerichte Procesdiagnostiek (HGPD)

Handboek Handelingsgerichte Procesdiagnostiek (HGPD) Handboek Handelingsgerichte Procesdiagnostiek (HGPD) Schooljaar 2012/2013 Handelingsgerichte Procesdiagnostiek (HGPD) Binnen Stichting Op Kop is sinds enkele jaren op alle basisscholen het handelingsgericht

Nadere informatie

1

1 Presentatie door Simone van Dijk www.inschoolacademie.nl i.s.m. Noëlle Pameijer, SWV Annie M.G. Schmidt Week van de intern begeleider 2013 Eindhoven-Den Haag-Zwolle- Utrecht s.vandijk@inschool.nl 1 Alles

Nadere informatie

Samenwerkingsmogelijkheden binnen de driehoek worden onderbouwd vanuit actuele werkmodellen en methodieken en positieve ervaringen uit de praktijk.

Samenwerkingsmogelijkheden binnen de driehoek worden onderbouwd vanuit actuele werkmodellen en methodieken en positieve ervaringen uit de praktijk. Partnerschap in de driehoek. Onderwijs en Jeugdhulpverlening samen op de werkvloer Waarom? Hoe kun je extra ondersteuning en begeleiding aan kinderen en gezinnen zo dicht mogelijk bij huis en in de wijk

Nadere informatie

Handelingsgericht werken in de klas & samenwerken met ouders

Handelingsgericht werken in de klas & samenwerken met ouders Handelingsgericht werken in de klas & samenwerken met ouders Nationale Dyslexie Conferentie 3 april 2013, Ede Noëlle Pameijer, schoolpsycholoog, SWV Annie M.G. Schmidt te Hilversum 1 Doel en opzet Aandachtspunten

Nadere informatie

Feed back: wat doen we hiervan al en wat is de impact ervan? Voorbeelden?

Feed back: wat doen we hiervan al en wat is de impact ervan? Voorbeelden? B.2.1 Reflectieschema uitgangspunten HGW De uitgangspunten bieden een wenselijk kader, een spiegel voor reflectie. Effectieve feedback (par. 2.1.1) staat centraal: feed up (wat willen wij met HGW bereiken?),

Nadere informatie

De HGW-bril toegepast in de cel leerlingenbegeleiding

De HGW-bril toegepast in de cel leerlingenbegeleiding De HGW-bril toegepast in de cel woensdag 20 februari 2013 Kris Loobuyck 1 2 3 VVKSO 1 Uitgangspunten van HGW 4 HGW biedt kansen! 5 We zijn gericht op het geven van haalbare en bruikbare adviezen. We werken

Nadere informatie

Handelingsgericht arrangeren (HGA)

Handelingsgericht arrangeren (HGA) Handelingsgericht arrangeren (HGA) Toewijzing van onderwijs en jeugdhulparrangementen, op basis van de behoeften van kind en opvoeders. Dit voorbeeld van een scenario voor ondersteuningstoewijzing is ontleend

Nadere informatie

UTRECHT, 13/11/2015. Monique Baard. Noëlle Pameijer

UTRECHT, 13/11/2015. Monique Baard. Noëlle Pameijer SWPBS HGW UTRECHT, 13/11/2015 Monique Baard Noëlle Pameijer Overeenkomsten SWPBS & HGW Startopdracht: Waar zien jullie overeenkomsten? Hoe kunnen zij elkaar versterken? Het SWPBS kader: vijf pijlers 1.

Nadere informatie

Arjan Clijsen, Noëlle Pameijer & Ad Kappen

Arjan Clijsen, Noëlle Pameijer & Ad Kappen Met handelingsgericht werken opbrengstgericht aan de slag 1. Inleiding Arjan Clijsen, Noëlle Pameijer & Ad Kappen Wat is de samenhang tussen handelingsgericht werken (HGW) en opbrengstgericht werken (OGW)?

Nadere informatie

praktijk Gesprekken met ouders

praktijk Gesprekken met ouders praktijk Gesprekken met ouders Ouders zijn belangrijke partners van de school. Scholen zijn zich ervan bewust dat samenwerken met ouders bijdraagt aan het schoolsucces en het welbevinden van hun leerlingen.

Nadere informatie

Workshop Kindgesprekken ONderWIJZEnde Woensdag

Workshop Kindgesprekken ONderWIJZEnde Woensdag Workshop Kindgesprekken ONderWIJZEnde Woensdag Najaarsconferentie SPPOH 09-11-2016 Ellen Aanen-Zilvold Doelen Aan het eind van deze workshop hebben jullie basale kennis en gespreksvaardigheden om kindgesprekken

Nadere informatie

Bijlage 8.7: Voorbeeldopdrachten bij de uitgangspunten van HGW

Bijlage 8.7: Voorbeeldopdrachten bij de uitgangspunten van HGW Bijlage 8.7: Voorbeeldopdrachten bij de uitgangspunten van HGW Deze bijlage bevat voorbeelden van opdrachten bij de zeven uitgangspunten van HGW. Bij elke opdracht staat aangegeven welke informatie uit

Nadere informatie

Handelingsgerichte ontwikkelingsperspectieven in het basisonderwijs. 24 maart 2010

Handelingsgerichte ontwikkelingsperspectieven in het basisonderwijs. 24 maart 2010 Handelingsgerichte ontwikkelingsperspectieven in het basisonderwijs 24 maart 2010 Programma Wat is een ontwikkelingsperspectief (OPP) Voor wie een OPP? Waarom van een OPP? Wanneer een OPP opstellen? Hoe

Nadere informatie

Waarnemen! wat zie je? Het groeidocument als gespreksverslag. Introductie 22-10-2015

Waarnemen! wat zie je? Het groeidocument als gespreksverslag. Introductie 22-10-2015 Het groeidocument als gespreksverslag Bijeenkomst 1 6 oktober 2015 Voor IB-ers met weinig HGW-ervaring Als ik blijf kijken zoals ik altijd heb gekeken Blijf ik denken zoals ik altijd dacht Als ik blijf

Nadere informatie

Box 2: Vaststellen beginsituatie Handelingsgericht werken op PABO s en lerarenopleidingen VO

Box 2: Vaststellen beginsituatie Handelingsgericht werken op PABO s en lerarenopleidingen VO Kees Dijkstra (Windesheim), Els de Jong (Hogeschool Utrecht) en Elle van Meurs (Fontys OSO). 31 mei 2012 Box 2: Vaststellen beginsituatie Handelingsgericht werken op PABO s en lerarenopleidingen VO Doel

Nadere informatie

Het groeidocument als gespreksverslag

Het groeidocument als gespreksverslag Wat gaan we doen? Het groeidocument als gespreksverslag Met elkaar aan de slag Onderwijsbehoeften IVO velden Vragen en onduidelijkheden Bijeenkomst 2 22 oktober 2015 Voor IB-ers met weinig HGW-ervaring

Nadere informatie

SWV Zaanstreek PO. Handelingsgericht arrangeren Wat merken de ouders (en kind) ervan dat zij er toe doen? In uw handelen als IB-er

SWV Zaanstreek PO. Handelingsgericht arrangeren Wat merken de ouders (en kind) ervan dat zij er toe doen? In uw handelen als IB-er SWV Zaanstreek PO Handelingsgericht arrangeren Wat merken de ouders (en kind) ervan dat zij er toe doen? In uw handelen als IB-er Mirella van Minderhout NVO-Orthopedagoog-Generalist, Onderwijskundige Cognitief

Nadere informatie

Oplossingsgerichte benadering MBO platformdag, 9 april 2015

Oplossingsgerichte benadering MBO platformdag, 9 april 2015 Oplossingsgerichte benadering MBO platformdag, 9 april 2015 Joost Iserief & Ingrid Kroezen Waarom oplossingsgerichte gespreksvoering? Praten over problemen leidt vaak niet tot oplossingen, praten over

Nadere informatie

Handelingsgericht samenwerken. Deelverband Passend Onderwijs Zuidoost Regardz Planetarium 20 januari 2016, uur

Handelingsgericht samenwerken. Deelverband Passend Onderwijs Zuidoost Regardz Planetarium 20 januari 2016, uur Handelingsgericht samenwerken Deelverband Passend Onderwijs Zuidoost Regardz Planetarium 20 januari 2016, 10.00 12.00 uur Noëlle Pameijer, school/kinderpsycholoog SWV Unita en SBO Annie M.G. Schmidtschool

Nadere informatie

Na de transformatie: perspectief van het onderwijs

Na de transformatie: perspectief van het onderwijs Na de transformatie: perspectief van het onderwijs Onderwijs en Jeugdzorg: Samen Sterk 8/10/2015, De Reehorst te Ede Drs. Noëlle Pameijer, GZ/school/kinderpsycholoog SWV Unita en SBO Annie M.G. Schmidtschool

Nadere informatie

Negen fasen in een Multidisciplinair Overleg (MDO) Bron: Noëlle Pameijer

Negen fasen in een Multidisciplinair Overleg (MDO) Bron: Noëlle Pameijer Negen fasen in een Multidisciplinair Overleg (MDO) Bron: Noëlle Pameijer versie 1, 17 mei 2017 Dit formulier geeft een overzicht van de negen fasen/stappen in een MDO overleg. In de eerste kolom staan

Nadere informatie

Bijlagen hoofdstuk 4

Bijlagen hoofdstuk 4 Bijlagen hoofdstuk 4 4.1 Gespreksleidraad leerlinggesprek: voorbereiding, gesprek en verslag 4.2 Praatkaart leerlinggesprek (OBS Weisterbeek) 4.3 Formulier leerlingplan basisschool 4.4 Formulier leerlingplan

Nadere informatie

Handreiking Toeleiding naar onderwijsarrangementen 27-5-2013

Handreiking Toeleiding naar onderwijsarrangementen 27-5-2013 Handreiking Toeleiding naar onderwijsarrangementen 27-5-2013 Uitgangspunten: De toewijzing van het arrangement gebeurt op basis van de onderwijsbehoefte van de leerling. De onderwijsbehoefte van een cluster

Nadere informatie

Masterclass Handelingsgericht Werken voor IB ers en rekenspecialisten

Masterclass Handelingsgericht Werken voor IB ers en rekenspecialisten Masterclass Handelingsgericht Werken voor IB ers en rekenspecialisten 15 september 2010 9.00 16.00 Berber Klein Henk Logtenberg & Liesbeth van Well Agenda (1) 1. Introductie 1.1: Voorstellen 1.2: Warming

Nadere informatie

SCHOOLONDERSTEUNINGSPROFIEL SCHOOLJAAR 2015-2016. Basisschool Pius X

SCHOOLONDERSTEUNINGSPROFIEL SCHOOLJAAR 2015-2016. Basisschool Pius X SCHOOLONDERSTEUNINGSPROFIEL SCHOOLJAAR 2015-2016 Basisschool Pius X 1 Voorwoord Voor u ligt het Schoolondersteuningsprofiel (SOP) van basisschool Pius X. Iedere school stelt een SOP op, dit is een wettelijke

Nadere informatie

Doorgaande leerlijn taal voor alle kinderen. Els Loman

Doorgaande leerlijn taal voor alle kinderen. Els Loman Doorgaande leerlijn taal voor alle kinderen Els Loman Doelen Verdieping in de inhouden van de domeinen van taal van de referentieniveaus www.taalenrekenen.nl 2 Waar Wil Je Heen? Alice kwam bij een tweesprong.

Nadere informatie

Handelingsgericht werken in de rebound Joy Bijleveld en Marjoke Laan

Handelingsgericht werken in de rebound Joy Bijleveld en Marjoke Laan Handelingsgericht werken in de rebound Joy Bijleveld en Marjoke Laan Inhoud Actuele ontwikkelingen Doorlopende zorglijn Handelingsgerichte werken Casus Ad 1: Actuele ontwikkelingen Passend onderwijs Zorg

Nadere informatie

Indicatiestelling cluster 2; wat verandert er in het kader van passend onderwijs?

Indicatiestelling cluster 2; wat verandert er in het kader van passend onderwijs? Externe Dienstverlening Indicatiestelling cluster 2; wat verandert er in het kader van passend onderwijs? Informatie voor scholen. Toledolaan 4-5629 CC Eindhoven - t 040 290 23 85 - e info@externedienstvertlening.nl

Nadere informatie

1 Download: Beertjesaanpak Stippestappen Stop-denk-doe Methode

1 Download: Beertjesaanpak Stippestappen Stop-denk-doe Methode Beertjesaanpak Stippestappen Stop-denk-doe Methode De beertjesaanpak begeleiding van kinderen met werkhoudingsproblemen (Bron: Kinderen met Aandachts- en werkhoudingsproblemen van Kaat Timmermans) Voor

Nadere informatie

Onderwijstechnieken.nl. Opbrengstgericht Werken zonder Groepsplan? Dat Kan!

Onderwijstechnieken.nl. Opbrengstgericht Werken zonder Groepsplan? Dat Kan! Opbrengstgericht Werken zonder Groepsplan? Dat Kan! 1 Inhoudsopgave: Voorwoord pagina 3 Inleiding pagina 4 Hoofdstuk 1 Hoe een middel een doel werd pagina 5 Hoofdstuk 2 Waar het eigenlijk om gaat pagina

Nadere informatie

Basisondersteuningsprofiel OBS de Octopus

Basisondersteuningsprofiel OBS de Octopus Basisondersteuningsprofiel OBS de Octopus 2015-2016 Handelingsgericht werken Leraren verkennen en benoemen de onderwijsbehoeften van leerlingen o.a. door observatie, gesprekken en analyseren van toetsen.

Nadere informatie

De begeleider als instrument bij gedragsproblemen

De begeleider als instrument bij gedragsproblemen www.incontexto.nl De begeleider als instrument bij gedragsproblemen Nathalie van Kordelaar Mirjam Zwaan Doel voorlichting Grip krijgen op (probleem) gedrag Evalueren In kaart brengen Uitvoeren Analyse

Nadere informatie

Uitwerking basisondersteuning (concept)

Uitwerking basisondersteuning (concept) Uitwerking basisondersteuning (concept) Auteur Versie Datum 1 Overzicht besluitvormingstraject Datum: 19-3-2015 bestuur (concept) Datum: 20-5-2015 bestuur (definitieve versie) 2 Inhoudsopgave Wat verstaan

Nadere informatie

Handelingsgericht en opbrengstgericht werken

Handelingsgericht en opbrengstgericht werken Handelingsgericht en opbrengstgericht werken 1 e Schoolpsychologencongres! 15 maart 2013 Hotel Casa 400 Amsterdam Noëlle Pameijer, schoolpsycholoog, SWV Annie M.G. Schmidt te Hilversum 1 Stelling 1 HGW

Nadere informatie

Meest gestelde vragen over het online Groeidocument

Meest gestelde vragen over het online Groeidocument Meest gestelde vragen over het online Groeidocument 1 1 Inhoud 2 ALGEMEEN... 2 Welke functies heeft het groeidocument (GD)?... 2 Kun je het GD ook gebruiken voor een groeps- of leerlingbespreking?... 2

Nadere informatie

kwaliteitskaart Relatie leerkracht - leerling - ouders

kwaliteitskaart Relatie leerkracht - leerling - ouders kwaliteitskaart Omgaan met verschillen Relatie leerkracht - leerling - ouders SBO & (V)SO Een warme en hechte relatie met de leerkracht biedt een leerling emotionele ondersteuning en veiligheid. Dit leidt

Nadere informatie

Nieuwsbrief SWV Unita (juli 2012)

Nieuwsbrief SWV Unita (juli 2012) Nieuwsbrief SWV Unita (juli 2012) In gesprek met... Noëlle Pameijer Aan het einde van een drukke werkdag neemt Noëlle alle tijd om vol passie en enthousiasme te vertellen over Handelingsgericht Werken,

Nadere informatie

passend onderwijs en zorg voor de jeugd VNG conferentie 11 juni 2013

passend onderwijs en zorg voor de jeugd VNG conferentie 11 juni 2013 passend onderwijs en zorg voor de jeugd VNG conferentie 11 juni 2013 Gestart vanuit gezamenlijke visie Professionals, ondersteuners, bestuurders werken samen aan: een sterke basis: goed onderwijs, gewoon

Nadere informatie

Box 4: Evaluatie HGW in het handelen van de student tijdens stage

Box 4: Evaluatie HGW in het handelen van de student tijdens stage Kees Dijkstra (Windesheim), Els de Jong (Hogeschool Utrecht) en Elle van Meurs (Fontys OSO). 31 mei 2012 Box 4: Evaluatie HGW in het handelen van de student tijdens stage U kunt dit schema gebruiken om

Nadere informatie

kwaliteitskaart Diagnostiek bij toeleiding en begeleiding in speciaal basisonderwijs en (voortgezet) speciaal onderwijs

kwaliteitskaart Diagnostiek bij toeleiding en begeleiding in speciaal basisonderwijs en (voortgezet) speciaal onderwijs kwaliteitskaart Omgaan met verschillen SO, SBO & VSO Diagnostiek bij toeleiding en begeleiding in speciaal basisonderwijs en (voortgezet) speciaal onderwijs Deze kwaliteitskaart gaat in op handelingsgerichte

Nadere informatie

EFFECTIEF LEIDINGGEVEN. Een gave of een vak?

EFFECTIEF LEIDINGGEVEN. Een gave of een vak? EFFECTIEF LEIDINGGEVEN Een gave of een vak? Een training van COMMUNICERENENZO Mensen zijn belangrijk. Resultaten ook Mensen zijn belangrijk en waardevol. Resultaten worden behaald dankzij mensen. Zij voegen

Nadere informatie

Downloads bij Hoofdstuk 3: Groepsoverzichten en Groepsplannen

Downloads bij Hoofdstuk 3: Groepsoverzichten en Groepsplannen Downloads bij Hoofdstuk 3: Groepsoverzichten en Groepsplannen In hoofdstuk 3 vermeldden we dat op de site ingevulde groepsoverzichten (GO) en groepsplannen (GP) ter illustratie te vinden zijn (HGW/schoolteam,

Nadere informatie

B a s S m e e t s w w w. b s m e e t s. c o m p a g e 1

B a s S m e e t s w w w. b s m e e t s. c o m p a g e 1 B a s S m e e t s w w w. b s m e e t s. c o m p a g e 1 JE ONBEWUSTE PROGRAMMEREN VOOR EEN GEWELDIGE TOEKOMST De meeste mensen weten heel goed wat ze niet willen in hun leven, maar hebben vrijwel geen

Nadere informatie

Samenwerken aan schoolsucces

Samenwerken aan schoolsucces Professionalisering Handelingsgericht werken Samenwerken aan schoolsucces Handelingsgericht werken (HGW) biedt een heldere en positieve handreiking voor leerkrachten. Het bestaat al ruim tien jaar, inmiddels

Nadere informatie

HGW: Een eerste interactieve kennismaking. Ontmoetingsdag HGW De leerkracht doet er toe 16 september 2010

HGW: Een eerste interactieve kennismaking. Ontmoetingsdag HGW De leerkracht doet er toe 16 september 2010 HGW: Een eerste interactieve kennismaking Ontmoetingsdag HGW De leerkracht doet er toe 16 september 2010 Inleiding HGW als samenhang en samenwerking omtrent kinderen met bijzondere noden Wetenschappelijke

Nadere informatie

Onderzoek pilots opbrengstgericht leiderschap

Onderzoek pilots opbrengstgericht leiderschap Onderzoek pilots opbrengstgericht leiderschap Conferentie opbrengstgericht leiderschap Guuske Ledoux Kohnstamm Instituut Universiteit van Amsterdam 31 oktober 2012 Inhoud Doel onderzoek Werkwijze Resultaten

Nadere informatie

Wat kan ik, wat moet ik en wat wil ik met Passend Onderwijs? Presentatie voor twijfelaars, nieuwsgierigen en sceptici, door Simone van Dijk

Wat kan ik, wat moet ik en wat wil ik met Passend Onderwijs? Presentatie voor twijfelaars, nieuwsgierigen en sceptici, door Simone van Dijk Wat kan ik, wat moet ik en wat wil ik met Passend Onderwijs? Presentatie voor twijfelaars, nieuwsgierigen en sceptici, door Simone van Dijk drs. Simone van Dijk s.vandijk@oog.nl 06 20405712 Doelen Passend

Nadere informatie

Reflectie en feedback

Reflectie en feedback Reflectie en feedback Doelen bijeenkomst Kennis uitbreiden over reflectie en feedback Vaardigheden oefenen met stimuleren van reflectie Hoe in te bedden in de organisatie (wie, wanneer, teamoverzicht,

Nadere informatie

Leerlijn Omgaan met ongewenst gedrag Workshop 1: HGW, gedrag kennen en zien

Leerlijn Omgaan met ongewenst gedrag Workshop 1: HGW, gedrag kennen en zien Leerlijn Omgaan met ongewenst gedrag Workshop 1: HGW, gedrag kennen en zien 7 oktober 2015 14.45 17.00 uur Madeleine Vreeburg Onderwijscentrum VU Amsterdam Leerlijn Omgaan met ongewenst gedrag in de klas

Nadere informatie

De puzzel als metafoor. De Lezing Erik van Meersbergen. p puzzel als metafoor. 1 Puzzel met gedrag. Lezing Gedragsvraagstukken WIB /22/2014

De puzzel als metafoor. De Lezing Erik van Meersbergen. p puzzel als metafoor. 1 Puzzel met gedrag. Lezing Gedragsvraagstukken WIB /22/2014 De Lezing Erik van Meersbergen p puzzel als metafoor Gedragsvraagstukken: acht aanraders om de puzzel te leggen Gedrag en probleemgedrag kun je als puzzelstukken zien. De beoordeling van gedrag is als

Nadere informatie

Schooljaar 2014-2015. Schoolondersteuningsprofiel van Anne Frankschool De Basis

Schooljaar 2014-2015. Schoolondersteuningsprofiel van Anne Frankschool De Basis Schooljaar 2014-2015 Schoolondersteuningsprofiel van Anne Frankschool De Basis VRAGENLIJST Met het Schoolondersteuningsprofiel worden de volgende onderdelen in beeld gebracht (zie kader): Specifieke kennis

Nadere informatie

Vreedzame VERBETER DE WERELD, BEGIN BIJ DE OPVOEDING... Hart, handen en voeten voor de BSO als democratische oefenplaats

Vreedzame VERBETER DE WERELD, BEGIN BIJ DE OPVOEDING... Hart, handen en voeten voor de BSO als democratische oefenplaats VERBETER DE WERELD, BEGIN BIJ DE OPVOEDING... Hart, handen en voeten voor de als democratische oefenplaats Het beleid van SKH is gebaseerd op de visie van Mischa de Winter, met name wat betreft de opvang

Nadere informatie

onderwijs, de ontwikkelingen op een rij

onderwijs, de ontwikkelingen op een rij onderwijs, de ontwikkelingen op een rij Veel scholen zijn begonnen met het werken met groepsplannen. Anderen zijn zich aan het oriënteren hierop. Om groepsplannen goed in te kunnen voeren is het belangrijk

Nadere informatie

Tekst lezen en vragen stellen

Tekst lezen en vragen stellen 1. Lees de uitleg. Tekst lezen en vragen stellen Als je een tekst leest, kunnen er allerlei vragen bij je opkomen. Bijvoorbeeld: Welke leerwegen zijn er binnen het vmbo? Waarom moet je kritisch zijn bij

Nadere informatie

Wat hee' de leerling.nodig?

Wat hee' de leerling.nodig? Wat hee' de leerling.nodig? Alyce Zandbergen Spring, scholen in de prak6jk www.burospring.nl Waarom deze focus? Wat levert het ons op? Hoe weten we wat een leerling nodig heeft? Wat zijn de gevolgen van

Nadere informatie

Om dit te realiseren hebben we in het Strategisch Beleidsplan de volgende beleidsvoornemens geformuleerd:

Om dit te realiseren hebben we in het Strategisch Beleidsplan de volgende beleidsvoornemens geformuleerd: Beleidsplan opbrengstgericht werken aan Onderwijs en Kwaliteit Beleid en doelen voor het thema Onderwijs en Kwaliteit voor de jaren 2013 2016 Vastgesteld juli 2013 Inleiding Onderwijs is onze kerntaak.

Nadere informatie

ONDERWIJS LOOPBAAN BEGELEIDING, DE WEG NAAR VERRIJKEND ONDERWIJS

ONDERWIJS LOOPBAAN BEGELEIDING, DE WEG NAAR VERRIJKEND ONDERWIJS ONDERWIJS LOOPBAAN BEGELEIDING, DE WEG NAAR VERRIJKEND ONDERWIJS HGW-studiedag Antwerpen 11-9-2014 Vera Van Heule, Patricia De Backer, Valérie de Smet Oorsprong en toekomst Motivatie: 2011 onvrede met

Nadere informatie

Reflectiegesprekken met kinderen

Reflectiegesprekken met kinderen Reflectiegesprekken met kinderen Hierbij een samenvatting van allerlei soorten vragen die je kunt stellen bij het voeren van (reflectie)gesprekken met kinderen. 1. Van gesloten vragen naar open vragen

Nadere informatie

Strategische kernen Passend Onderwijs. Sander, groep 8. Belangrijke overgangsmomenten in de ontwikkeling van kinderen

Strategische kernen Passend Onderwijs. Sander, groep 8. Belangrijke overgangsmomenten in de ontwikkeling van kinderen Leerlingen met een opvallende ontwikkeling Hoe ga je om met leerlingen met speciale onderwijsbehoeften? Cruciaal in de zorgstructuur is de kwaliteit van instructie. Maar inspelen op onderwijsbehoeften

Nadere informatie

1.3. Leerkrachten kennen de 7 uitgangspunten en passen enkele uitgangspunten bewust en systematisch toe.

1.3. Leerkrachten kennen de 7 uitgangspunten en passen enkele uitgangspunten bewust en systematisch toe. 1. Uitgangspunten HGW 2. Reflectie 3. Communicatie Implementatie HGW-OGW Leerkrachten Fase 1 Fase 2 Fase 3 Fase 4 1.1. Leerkrachten kennen de 7 uitgangspunten van HGW niet maar passen deze (gedeeltelijk)

Nadere informatie

Hoogbegaafdheid en onderpresteren

Hoogbegaafdheid en onderpresteren Hoogbegaafdheid en onderpresteren Onderwijs Praktijk Texel Hoogbegaafdheid en onderpresteren Veel kinderen weten niet dat leren leuk kan zijn en weten niet wat ze nodig hebben om zich minder ellendig te

Nadere informatie

STUDIEGIDS OPLEIDING SPECIALISATIE COACHINGSVAARDIGHEDEN 2014

STUDIEGIDS OPLEIDING SPECIALISATIE COACHINGSVAARDIGHEDEN 2014 STUDIEGIDS OPLEIDING SPECIALISATIE COACHINGSVAARDIGHEDEN 2014 In deze gids zetten we de details van de opleiding overzichtelijk voor je op een rijtje. Wil jij? Verdieping in je begeleiders vaardigheden

Nadere informatie

PASSEND ONDERWIJS BINNEN AMSTERDAM/DIEMEN INLEIDING OP DE LAATSTE STUDIEMIDDAG VAN SAMENWERKINGSVERBAND ZUID 18 MAART 2014

PASSEND ONDERWIJS BINNEN AMSTERDAM/DIEMEN INLEIDING OP DE LAATSTE STUDIEMIDDAG VAN SAMENWERKINGSVERBAND ZUID 18 MAART 2014 PASSEND ONDERWIJS BINNEN AMSTERDAM/DIEMEN INLEIDING OP DE LAATSTE STUDIEMIDDAG VAN SAMENWERKINGSVERBAND ZUID 18 MAART 2014 Lastig evenwicht Formele objectiviteit: rechtsgelijkheid, centrale criteria, eenduidige

Nadere informatie

Groepsplannen en spel.

Groepsplannen en spel. Groepsplannen en spel. Workshop LBJK 22 maart 2017 In deze interactieve lezing/workshop zal Emilie Groot met de aanwezige jonge kind specialisten in gesprek gaan over de mogelijkheden om (meer) ruimte

Nadere informatie

Nieuwsbrief. Handelingsgericht werken: van wat het kind heeft of is naar wat het kind nodig heeft

Nieuwsbrief. Handelingsgericht werken: van wat het kind heeft of is naar wat het kind nodig heeft Nieuwsbrief samenwerkingsverband Noord juni 2010 Deze nieuwsbrief verschijnt in verschillende edities, voor de samenwerkingsverbanden Oost, Zuid en Noord. Een gedeelte van de inhoud is voor alle edities

Nadere informatie

Roadmap Les voor de toekomst Weten wat je moet doen als je niet weet wat je moet doen.

Roadmap Les voor de toekomst Weten wat je moet doen als je niet weet wat je moet doen. Roadmap Les voor de toekomst Weten wat je moet doen als je niet weet wat je moet doen. Auteur: Guus Geisen, irisz Inleiding Deze uitwerking is een suggestie voor verschillende lessen rondom duurzaamheid.

Nadere informatie

HANDELINGSGERICHTE DIAGNOSTIEK IN HET ONDERWIJS EEN PRAKTIJKMODEL VOOR DIAGNOSTIEK EN ADVISERING

HANDELINGSGERICHTE DIAGNOSTIEK IN HET ONDERWIJS EEN PRAKTIJKMODEL VOOR DIAGNOSTIEK EN ADVISERING HANDELINGSGERICHTE DIAGNOSTIEK IN HET ONDERWIJS EEN PRAKTIJKMODEL VOOR DIAGNOSTIEK EN ADVISERING Voor Mam & Dad, Pier, Jonne & Kyra: met veel dank voor jullie betrokkenheid bij mijn werk, wijze raad en

Nadere informatie

Handreiking bij het opstellen van het Schoolondersteuningsprofiel versie mei 2019

Handreiking bij het opstellen van het Schoolondersteuningsprofiel versie mei 2019 Handreiking bij het opstellen van het Schoolondersteuningsprofiel versie mei 2019 Inleiding In het voorjaar 2019 is door de schoolbesturen en het Samenwerkingsverband Amsterdam Diemen PO besloten om het

Nadere informatie

30 TIPS VOOR OUDERS EN BEGELEIDERS VAN LEERLINGEN MET LEERPROBLEMEN

30 TIPS VOOR OUDERS EN BEGELEIDERS VAN LEERLINGEN MET LEERPROBLEMEN 30 TIPS VOOR OUDERS EN BEGELEIDERS VAN LEERLINGEN MET LEERPROBLEMEN Alle kinderen die wij gevraagd hebben om een tip voor jullie hebben gezegd: blijf je vertrouwen in mij tonen, behandel me niet als een

Nadere informatie

Praat+teken. Praat+teken is een product van Epas oplossingsgerichte onderwijsbegeleiding

Praat+teken. Praat+teken is een product van Epas oplossingsgerichte onderwijsbegeleiding Praat+teken Praat+teken is een product van Epas oplossingsgerichte onderwijsbegeleiding Wat gaan we doen? Welkom, voorstellen en ABC Een verhaal over onderwijsbehoeften Werken met Praat+teken Uitwisselen

Nadere informatie

Thema. Kernelementen. Oplossingsgericht taalgebruik Voorbeeld van communiceren 10 communicatie-tips

Thema. Kernelementen. Oplossingsgericht taalgebruik Voorbeeld van communiceren 10 communicatie-tips Thema Kernelementen Oplossingsgericht taalgebruik Voorbeeld van communiceren 10 communicatie-tips Tips voor de trainer: Doseer je informatie: less is more. Beoordeel wat je gymnasten doen, niet wie ze

Nadere informatie

De leraar doet er toe

De leraar doet er toe De leraar doet er toe Uit de praktijk 29 maart 2018 1 Dheedens Annick Pedagogische begeleider competentie ontwikkeling West-Vlaanderen Informatie Casus Schets gedrag en situatie Wat werd reeds geprobeerd?

Nadere informatie

Basisondersteuning in het samenwerkingsverband Primair Onderwijs Duin- en Bollenstreek

Basisondersteuning in het samenwerkingsverband Primair Onderwijs Duin- en Bollenstreek Mei 2018 Basisondersteuning in het samenwerkingsverband Primair Onderwijs Duin- en Bollenstreek In het samenwerkingsverband is voor ieder kind een plek en krijgt het de gelegenheid zich binnen zijn/haar

Nadere informatie

Effectieve besluitvorming in onderwijs en jeugdhulp: Basis voor integraal arrangeren

Effectieve besluitvorming in onderwijs en jeugdhulp: Basis voor integraal arrangeren Effectieve besluitvorming in onderwijs en jeugdhulp: Basis voor integraal arrangeren Handvatten voor samenwerkingsafspraken en inrichting van werkprocessen. Voor scholen, samenwerkingsverbanden, jeugdhulporganisaties

Nadere informatie