Handelingsgericht Werken: een sterke basis voor onderwijs en ondersteuning Tanja van Beukering

Transcriptie

1 ll Handelingsgericht Werken: een sterke basis voor onderwijs en ondersteuning Tanja van Beukering 20 september 2018

2 Presentatie: zes thema s 1. Interne begeleiding: actuele trends 2. Handelingsgericht werken als kwaliteitskenmerk van goed onderwijs 3. Doelgericht werken 4. De leraar maakt het verschil 5. Afstemmen met ouders 6. Cyclisch en transparant werken

3 Thema 1 Interne begeleiding: actuele onderwijskundige trends De IB er: exit of next level? L. F. Greven, TIB, januari 2018

4 Trends en consequenties voor IB er Vitale visie Krachtige samenwerking Meer professionele verantwoordelijkheid Faciliterend innoveren Focus op het leren van leraren Gespreid leiderschap

5 Gouden driehoek IB er School ontwikkelt zich tot een leergemeenschap IB vooral gericht op 3 (samenhangende) terreinen: 1. Visie helpen vertalen in actie 2. Leren gaande houden, vooral door verbinden 3. Stimuleren en ondersteunen van leraren om in de professionele ruimte zich ook als (unieke) persoon in te zetten voor ontwikkeling leerlingen

6 Thema 2 HGW: kwaliteitskenmerk van goed onderwijs HGW concretiseert passend onderwijs en doeltreffende leerlingbegeleiding, zodat een team effectief kan omgaan met overeenkomsten en verschillen tussen leerlingen

7 HGW is een planmatige en cyclische werkwijze waarbij onderwijsprofessionals (leraren, IB ers, schoolleiders, ondersteuners SWV en jeugdhulp) zeven uitgangspunten toepassen HGW is en blijft in ontwikkeling n.a.v. praktijkervaringen & onderzoek

8 Van 1997 tot

9 Bij HGW zijn onderwijs en ondersteuning: twee kanten van één medaille Leerlingen vallen uit de boot Maar hoe goed is de boot? Leeman en Wardekker, 2004

10 HGW: integrale visie Kwaliteit van het onderwijs op groeps-, leerling- en schoolniveau is niet los te koppelen van de kwaliteit van de ondersteuning Alle leerlingen hebben onderwijsbehoeften, sommige leerlingen hebben extra (of additionele) onderwijsbehoeften

11 Basisattitude HGW Van schuld bij leerling en ouders als professional in spiegel kijken: wat kan ik (en de school) doen zodat het leerling en ouders mogelijk wél lukt om..? Van probleemgericht praten oplossingsgericht denken en handelen Doelgericht zijn, steeds feedback zoeken en het elke dag iets beter willen doen 11

12 Zeven uitgangspunten HGW 1. Doelgericht werken 2. Wisselwerking en afstemming 3. Onderwijsbehoeften centraal 4. Leraren (en ouders) maken het verschil 5. Positieve aspecten benutten 6. Constructief samenwerken 7. Systematisch en transparant werken HGW = niet HGW = toepassen van alle 7 uitgangspunten!

13 Onderwijsbehoeften centraal Niet de focus op wat een leerling heeft of is (probleem, diagnose, stoornis), maar op wat een leerling nodig heeft om een bepaald doel (kennis, vaardigheid, houding of gedrag) te behalen!

14 Onderwijsbehoeften van leerlingen Hulpzinnen Pedagogische aanpak (bejegening) die Instructie die Opdrachten of taken die Materialen/programma s die Feedback die Leerkracht die Medeleerlingen die Begeleiders die Ouders/verzorgers/familie die Externe hulp of ondersteuning bij van

15 HGW: iets nieuws onder de zon? Veel professionals pasten al principes van HGW toe in onderwijs/ondersteuning Nieuw is procedureel en inhoudelijk kader. Hierdoor bruikbaar voor reflectie en kwaliteitsverbetering van onderwijs/ondersteuning

16 HGW spiegel & effectieve feedback Uitgangspunt HGW: FEED UP wat moet en wat mag? Eigenaarschap MEER RUIMTE: BENUT DIE! 1. Doelgericht werken 2. Wisselwerking & afstemming 3. Onderwijsbehoeften centraal 4. Leerkrachten maken het verschil, ouders doen er evenzeer toe: hun ondersteuningsbehoeften? 5. Positieve aspecten benutten 6. Samenwerken in team, met leerlingen & ouders & externen 7. Systematisch & transparant: functionele formats/plannen: wat Wat doe ik/doen wij al? FEED BACK Wat kan meer HGW? FEED FORWARD 16

17 Thema 3 Doelgericht werken Zonder doelen geen koers en geen waardevolle feedback

18 Van doelen naar onderwijsbehoeften Doelen op lang(ere) termijn zijn belangrijk, maar dat geldt ook voor quick wins : concrete en in principe snel bereikbaar doelen Formuleer vervolgens onderwijsbehoeften: welke zijn wenselijk en ook haalbaar? Prioriteer.

19

20 Kracht van feedback (Hattie, 2013) 1. Feed up (FU): Waar willen wij heen (doel): wat zien/horen/merken we dan? 2. Feedback (FB): hoe staan we ervoor? Hoe dicht bij het doel ben ik/zijn we al? 3. Feed forward (FF): wat is volgende stap? Hoe verder om nog dichterbij doel te komen; wat kan ik/kunnen wij doen zodat?

21 Thema 4 De leraar maakt het verschil Wat heeft deze leraar nodig om deze groep/deze leerling(en) passend onderwijs te bieden? Oftewel: tegemoet te komen aan hun extra onderwijsbehoeften

22 Ondersteuningsbehoeften leraren Hulpzinnen Kennis van Vaardigheden om Inzicht krijgen in Ondersteuning tijdens.. Materialen, programma s waarmee Ouder(s) / verzorger(s)/ die etc. Collega s die Begeleiders die Leidinggevende die Externe hulp of ondersteuning bij

23 Leraren kunnen het verschil maken Als ze positieve overtuigingen hebben over de eigen invloed op het functioneren van de leerling en de groep als geheel Als ze hun doelen voor ogen houden en daarbij de eigen ondersteuningsbehoeften kenbaar kunnen maken Als ze reflecteren op: - persoonlijke opvattingen en overtuigingen - effect van hun denken en handelen

24 U bent zelf het gereedschap Tips Trucs Sociale gereedschapskist Wetenschappelijke toverstok

25 Probleemgedrag en stress bij leraren Confrontatie met probleemgedrag heeft grote invloed op de gevoelens, stemming en (stress)reacties van leraren

26 Stressreacties: voorbeelden Mijn les gaat eraan (verstoring van mijn onderwijs) Heb weinig lol meer in mijn werk (verlies van lesplezier) Kan ik het nog wel? (twijfel aan eigen functioneren) En dan die ouders! (frustratie in omgang met ouders/verzorgers) Van der Wolf, & Van Beukering, 2009

27 Invloed van stress op omgaan met gedragsproblematiek Als we gespannen, geïrriteerd of boos zijn, verliezen we het contact met onze intuïtie Kahneman (2011)

28 Als we op ons gemak voelen (positief gestemd zijn) zijn we intuïtiever en creatiever

29 Thema 5 Afstemming met ouders School en ouders: samen sterk. We praten vooral met elkaar en zo weinig mogelijk over elkaar of tegen elkaar

30 Thema 5 Afstemming met ouders Afstemming: open mind, zicht op rollen, posities Leraar/IB/directie: onderwijsprofessionals, verantwoordelijk voor onderwijs Ouders: ervaringsdeskundigen, verantwoordelijk voor opvoeding Leerlingen: ervaringsdeskundigen, mederegisseur Deskundigen rondom de school: experts Alle betrokkenen denken met elkaar mee, ze gaan niet op elkaars stoel zitten

31 Onderwijsondersteunend gedrag ouders Veel ouders onbewust van impact van hun opvoeding op schoolsucces kind Bespreek: welk ondersteunend gedrag van ouders vindt al plaats, is nog wenselijk en haalbaar? Benut daarbij de checklist onderwijsondersteunend gedrag. Zie boek HGW, 2017, hoofdstuk 5. Pas metacommunicatie toe: vertel waarom je ergens naar vraagt of waarom je iets vertelt.

32 Zorgen en vragen over een leerling Een professioneel gesprek met ouders: 10 aandachtspuntten 1. Benadruk gemeenschappelijk belang 2. Formuleer heldere doelen voor het gesprek 3. Problemen en positieve aspecten komen aan bod 4. Gedrag op school kan anders zijn dan thuis

33 Zorgen en vragen over een leerling 5. Formuleer vanuit gezamenlijke analyse de doelen 6. Stel behoeften leerling, leraar en ouders vast 7. Betrek leerling bij samenwerking school-ouders 8. Benut onderwijs- en ondersteuningsroute van de school 9. Rond gesprek af met afspraken 10.Evalueer samen het gesprek

34 Omgaan met ouders is maatwerk: wat kun je als IB/leraar doen als? - ouders te behulpzaam zijn? - weinig interesse voor het onderwijs hebben? - te hoge verwachtingen hebben van hun kind? - zich beroepen op hun onderwijsdeskundigheid? - zich te afhankelijk opstellen? - te bezorgd of te beschermend zijn? - ze boos worden op de leraar/de school? - ze vermoedelijk niet goed zorgen voor hun kind? - ze weerstand laten zien? - je slecht nieuws voor hen hebt?

35 Professioneel gedrag bij lastige en veeleisende ouders 1. Spreek collega s aan die mopperen op deze ouders 2. Als er aanleiding is: verdiep je in hun schoolverleden, laat hen erover vertellen 3. Geef heldere grenzen aan, dat dwingt respect af. Accutaresse kweekt vertrouwen. Vriendelijkheid en begrip bevorderen een positieve houding t.o.v. de leraar/de school P. de Vries, TIB, sept. 2018

36 Thema 6 Cyclisch en transparant werken De school ontwerpt een schooleigen onderwijs- en ondersteuningsroute met een stapsgewijze structuur op groeps- en leerlingniveau en niveau SWV. Er is een transparante communicatie in het team en met de ouders m.b.t. deze route.

37 3. Externe ondersteuning: enkele leerlingen Multidisciplinair overleg 2. Interne ondersteuning: sommige leerlingen Leerlingbespreking Hoofdstuk 1 1. Basisaanbod: goed onderwijs voor alle leerlingen 2. HGW - cyclus groep 37

38 1. Waarnemen Groeps- en lesobservaties 8. Lesgeven en ondersteuning bieden HGW-cyclus door een schooljaar (hoofdstuk 6) 1. Gegevens analyseren 2. Evalueren onderwijsaanbod 3. Signaleren leerlingen die extra ondersteuning nodig hebben 4. Realiseren onderwijsaanbod 6. Samenvoegen Leerlingen 7. Voorbereiden lessen Ouders Leerlingen 3. Plannen onderwijsaanbod en extra ondersteuning 2. Doelen, handreikingen en onderwijsbehoeften 4. Doelen groep en handreiking alle leerlingen 5. Doelen en onderwijsbehoeften leerlingen die extra ondersteuning nodig hebben Groepsbesprekingen of - presentaties

39 Let op formulieren! Formulier is middel, houvast, geheugensteun, geen doel op zich Doel groepsoverzicht: zicht op groep, wat zijn de overeenkomsten en verschillen tussen mijn leerlingen? Doel groepsplan: grip op groep, vaststellen wat zijn mijn doelen, wat ga ik de komende periode doen, waarom en hoe? Groepsplan week/dagplan Voorkom herhaling en overschrijven Geef ruimte: wat moet en wat mag?

40 Discussie in vier groepen over thema s 1. Doelgericht werken 2. De leraar maakt het verschil 3. Afstemmen met ouders 4. Cyclisch en transparant werken Neem info over de trends en de plek van interne begeleiding mee in de discussie. Denk aan de gouden driehoek van de IB er