Evaluatie Giro d'italia

Transcriptie

1 Collegevoorstel Embargo tot 15 november / 13:30 Onderwerp Evaluatie Giro d'italia Programma Cultuur & Cultuurhistorie & Citymarketing BW-nummer Portefeuillehouder B. van Hees Samenvatting Op 5 mei was de ploegenpresentatie van de Giro d Italia en in de drie dagen daarna werden de eerste drie etappes van de koers in Gelderland gereden. De projectorganisatie van de Giro Gelderland (waar wij onderdeel van waren) en de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen hebben dit project geëvalueerd. Deze evaluaties delen we met de raad. Directie/afdeling, ambtenaar, telefoonnr. RO00, Arjen Besselink, 9535 Datum ambtelijk voorstel 2 november 2016 Registratienummer Daarnaast heeft de Giro Gelderland een tekort opgeleverd. Dat tekort is kleiner dan het maximale risico dat wij eerder communiceerden. Een deel van het tekort (10%, in totaal ) komt voor onze rekening. Ter besluitvorming door het college 1. De brief aan de raad vast te stellen. 2. Onze bijdrage aan het tekort op de Giro Gelderland van ten laste te brengen van het programma Cultuur, Cultuurhistorie en Citymarketing (61329.S3254). Steller Arjen Besselink Paraaf akkoord Datum Alleen ter besluitvorming door het College Actief informeren van de Raad Besluit B&W d.d. 15 november 2016 Conform advies Aanhouden Anders, nl. nummer: 3.1 Bestuursagenda Paraaf akkoord Datum Portefeuillehouder collegevoorstel evaluatie Giro Gelderland (2)

2 Collegevoorstel 1 Probleemstelling Op 5 mei was de ploegenpresentatie van de Giro d Italia en in de drie dagen daarna werden de eerste drie etappes van de koers in Gelderland gereden. De Hogeschool van Arnhem en Nijmegen en de projectorganisatie van de Giro Gelderland (waar wij onderdeel van zijn) hebben dit project geëvalueerd. Deze evaluaties delen we met de raad, en zijn bijlagen bij de raadsinformatiebrief. Daarnaast heeft de Giro Gelderland een tekort opgeleverd. Dat tekort is kleiner dan het maximale risico dat wij communiceerden. Een deel van het tekort (10%, in totaal ) komt voor onze rekening. 2 Juridische aspecten Met de gemeente Arnhem, de gemeente Apeldoorn en de provincie Gelderland hebben we een samenwerkingsovereenkomst (SOK) en een bestuursovereenkomst (BOK) afgesloten. Daaraan zitten twee belangrijke bijlagen gekoppeld: een governanceprotocol en een projectplan (inclusief begroting). In deze bijlage worden de projectdoelen verwoord en wordt beschreven hoe de projectorganisatie eruit ziet. De hoofddoelstellingen uit het projectplan zijn gecommuniceerd met de raad. Aan de hand daarvan hebben de evaluaties plaatsgevonden. In de brief (bijlage) gaan wij op alle hoofddoelstellingen in. De financiële afhandeling onder sub 5 vindt ook plaats binnen de contractuele kaders uit de samenwerkingsovereenkomst. In artikel 9 lid 5 van de SOK staat de tekortverdeling die we met dit voorstel effectueren. 3 Doelstelling Met de Giro Gelderland hadden we vier hoofddoelstellingen. Deze waren onderdeel van het projectplan en zijn in het najaar van 2015 gedeeld met de raad. In de raadsinformatiebrief evalueren we per doelstelling. Daarnaast zijn er twee evaluaties gehouden. Deze evaluaties maken wij openbaar en delen wij met de raad. 4 Argumenten In de raadsinformatiebrief en in de twee evaluaties wordt de Giro Gelderland uitgebreid geëvalueerd. Hieronder staat een korte samenvatting van onze conclusies: - Met de Giro d Italia hebben we een fantastisch evenement naar Gelderland gehaald met grote media-exposure. - Veel Nederlanders hebben de Giro live gezien op de NOS. 72 miljoen mensen in Europa hebben de Giro Gelderland gezien. Wereldwijd hebben we geen beeld. - Het evenement was veilig. - De waardering van de bezoekers was uitstekend (rapportcijfer 8,1). - Mensen die lokale initiatieven (side events) namen, zijn bijna allemaal gefaciliteerd. Maar de brede maatschappelijke (sub)doelstellingen zijn niet behaald. - Bezoekers zijn enthousiast over de provincie/steden en bevelen deze aan bij vrienden en familie. - De PR-waarde was 34,1 miljoen. - De bestedingsimpuls van 11,3 miljoen is niet behaald (praktijk: 8,4 miljoen), maar dit cijfer moet met terughoudendheid worden gepresenteerd.

3 Collegevoorstel Vervolgvel 2 5 Financiën In het najaar van 2015 hebben wij de raad geïnformeerd over de definitieve go van de Giro Gelderland. Toen hebben we ook het financiële kader beschreven: - Dat wij rechtstreeks bijdragen aan de Giro Gelderland. - Dat we voor aan personeel inzetten voor het project (deels weggezet aan externe deskundigheid). - Dat we met de overige vier partijen een verdeling hebben afgesproken voor het tekort (of overschot), met een ingecalculeerd maximumrisico van 1,9 miljoen (negatief resultaat). In het onderstaande overzicht is de begroting afgezet tegen de in werkelijkheid gerealiseerde kosten en inkomsten. Kosten Begroot Werkelijk Staf Wedstrijdzaken Logistiek Marketing Communicatie/ media Side events Totale kosten Opbrengsten Begroot Werkelijk Organiserende overheden Marketing VWS-subsidie Totale opbrengsten Resultaat 0 -/ De totale kosten van het project bedragen De totale dekking is uitgekomen op Er is derhalve een tekort ontstaan van Het uitvoeren van grote projecten als Giro Gelderland kent risico s. Om de risico s zoveel mogelijk te beperken heeft afschaling van hospitality-locaties plaatsgevonden. Daarnaast is afgezien van enkele voorziene activiteiten (o.m. merchandising) en zijn uitgaven verlaagd, zoveel mogelijk zonder af te doen aan de doelstellingen van het project. De middelen die aldus werden bespaard, zijn als stroppenpot achter de hand gehouden. Dit omdat bij aanvang geen risicoreserve binnen het project was ingesteld (de subsidievoorwaarden van VWS staan dit niet toe). Hoewel de organisatie sterk heeft ingezet op kostenreductie, bleek deze niet over de hele linie haalbaar. Voor het realiseren van een groot internationaal sportevenement als de Giro zijn veiligheid van parcours en veiligheids- en mobiliteitsmaatregelen van bezoekers en bewoners essentieel. Aan de kosten hiervan kon niet of nauwelijks worden getornd. De focus op kostenreductie heeft er voor gezorgd dat aan de kostenkant geen overschrijding heeft plaatsgevonden. Het project is onder de geraamde kosten gebleven.

4 Collegevoorstel Vervolgvel 3 Het tekort is in hoofdzaak toe te schrijven aan de tegengevallen sponsor- en hospitalityinkomsten ( ). Met name de late start van de verkoop van sponsor- en hospitalitypakketten is hiervan de belangrijkste oorzaak. Het vinden van de juiste gedragslijn bij het zoeken naar partners om te voorkomen dat sprake zou kunnen zijn van (de schijn van) vermenging van overheidsbelangen en bedrijfsbelangen heeft nogal wat tijd genomen. Per saldo is het tekort uitgekomen op De provincie en de drie steden hebben in de samenwerkingsovereenkomst afgesproken dat een eventueel tekort door hen wordt gedeeld in de verhouding Dit betekent dat de provincie 70% voor haar rekening neemt en de drie steden elk 10%. Op basis van deze verdeling zal de provincie Gelderland dus moeten bijdragen. Apeldoorn, Arnhem en Nijmegen nemen elk voor hun rekening. Dit betekent dat wij meer aan de Giro d Italia moeten bijdragen dan op voorhand gepland. Dit brengen we ten laste van programma Cultuur, Cultuurhistorie en Citymarketing (61329.S3254). Dit wordt via een betalingsopdracht aan de provincie Gelderland overgemaakt. 6 Participatie en Communicatie Bij de Giro Gelderland in Nijmegen waren veel mensen uit de stad betrokken. Initiatieven zijn ondersteund, er waren veel vrijwilligers en ook een aantal Nijmeegse evenementenorganisatoren heeft een concrete rol gehad in het lokale team. De brief over de Giro Gelderland gaat vandaag naar de raad. Onze overige partners doen dit ook vandaag. 7 Uitvoering en evaluatie In de bijlage bij de raadsinformatiebrief zitten de officiële evaluaties van de Giro Gelderland. 8 Risico Na het vaststellen van deze brief is het project afgerond. Bijlage(n): Brief aan de raad Eindrapport Giro Gelderland

5 Ruimtelijke Ontwikkeling Aan de gemeenteraad van Nijmegen Korte Nieuwstraat PP Nijmegen Telefoon Telefax (024) gemeente@nijmegen.nl Postbus HG Nijmegen Datum 15 november 2016 Ons kenmerk EZ20/ Contactpersoon Arjen Besselink Onderwerp Evaluatie Giro d'italia Datum uw brief Doorkiesnummer (024) Geachte leden van de raad, Dit jaar 2016 is een bijzonder jaar. De Romeinen kwamen terug. Onze stad en provincie waren het decor van de strijd om het roze van de Giro d Italia. Op zaterdag 7 mei mocht Tom Dumoulin (na drie zonnige rondjes om de binnenstad en over de bruggen) op de Oranjesingel de maglia rosa opnieuw aantrekken. Marcel Kittel spurtte naar de winst en Maarten Tjallingi greep net naast de blauwe bergtrui omdat hij als tweede bovenkwam op de Muur van Beek. Zondagochtend vertrok het peloton naar Arnhem. Kittel won weer en Tjallingi pakte het blauw op de Posbank. In de loop van 2014 raakten we met provincie Gelderland, Arnhem en Apeldoorn in gesprek over het organiseren van de start van de Giro d Italia. In het najaar van 2015 tekenden we gezamenlijk een bestuursovereenkomst, met daarin de kaders waarbinnen we de Giro d Italia uitvoerden. Afgelopen mei was het zo ver: de ploegenpresentatie, de eerste tijdrit, de tweede en de derde etappe van de 99 e Giro d Italia vonden plaats in Gelderland. Dat leidde tot enorm veel enthousiasme: bij medeorganisatoren (veelal vrijwilligers), wielerliefhebbers uit onze stad en duizenden bezoekers. Het weer was prachtig en miljoenen televisiekijkers van over de hele wereld hebben ons (op dat moment net geopende) Rivierenpark, onze nieuwe stadsbrug, onze oudere Waalbrug en singels en onze prachtige regio in het heetst van de strijd op televisie mogen aanschouwen. Een geweldig affiche voor de stad! Vooruitlopend op de evaluatie (bijlagen bij deze brief) willen wij onze partners hartelijk bedanken voor het (mede) mogelijk maken van dit evenement. Het was een bijzonder traject waarin we tijdens de rit scherpe gesprekken hebben gevoerd; achteraf overheerst het gevoel van trots: met elkaar hebben we de start van het één-na-grootste wielerevenement ter wereld neergezet. In deze brief komen we op een aantal onderwerpen terug: 1. Algemene terugblik aan de hand van de hoofddoelstellingen 2. Wij zijn Nijmegen 3. De organisatie raadsinformatiebrief

6 Gemeente Nijmegen Ruimtelijke Ontwikkeling Vervolgvel 1 4. Financiële afhandeling 5. Leerpunten Bij deze brief zitten twee bijlagen. Bijlage 1: de evaluatie van de projectorganisatie zelf, die is geschreven vanuit het perspectief van de projectorganisatie Bijlage 2: een onafhankelijke evaluatie van de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen (vanaf nu HAN) en andere partners. Ad 1. Algemene terugblik aan de hand van de hoofddoelstellingen Voorafgaand aan de Giro Gelderland formuleerden we een viertal doelstellingen. Deze stonden in de raadsinformatiebrief van najaar 2015 en staan hieronder cursief afgedrukt. Op alle doelstellingen gaan wij in. We beschrijven ze in de volgorde zoals ze ook eerder met uw raad gecommuniceerd zijn. a. Het organiseren van een veilig en succesvol evenement, dat sportief een succes is en voor alle bezoekers een groot feest is. Kort: de bezoeker gaf een 8,1 (dat is hoog, vergeleken met andere grote wielerevenementen in Nederland) en het evenement is zonder incidenten verlopen. Veiligheid is voor ons een randvoorwaarde. Tijdens de organisatie van de Giro Gelderland is veiligheid ook in het voortraject continue een aandachtspunt geweest. Om te voorkomen dat er bijvoorbeeld crowdmanagementproblemen zouden ontstaan op de bruggen of de Grote Markt. Achteraf zijn we zeer tevreden. De Giro Gelderland is zonder incidenten verlopen. We merken dat de bezoekers het evenement zeer gewaardeerd hebben. Zowel uit mondelinge reacties die we tijdens en na het evenement gekregen hebben, als uit onderzoek. De bezoekers van de Giro Gelderland waardeerden het evenement met rapportcijfer 8,1. Een ruime voldoende die hoger is dan de meeste andere grote wielerrondes van de afgelopen jaren. Het is lastig om te bepalen of de wedstrijd van de Giro sportief een succes was. De koers an sich is probleemloos verlopen en de Italianen waren vol lof over de sfeer langs de routes. Uit het onderzoek van de HAN blijkt ook dat het sportieve imago van Nijmegen en met name dat van de drie steden verbeterd is en dat mensen zich via (social) media (veel) meer positief dan negatief uitdrukten. Wij vinden daarom dat er sprake is van een sportief succes. Helaas was er geen Nederlandse eindwinnaar, maar het was voor Nederlandse liefhebbers fantastisch dat Tom Dumoulin in het roze Nijmegen binnenreed. b. Het organiseren en mogelijk maken van een attractief programma ter stimulering van de wielersport in Gelderland en culturele en maatschappelijke activiteiten. Kort: er waren veel activiteiten, ook in Nijmegen. Alle initiatieven uit de stad zijn omarmd door de Giro Gelderland en veel initiatieven zijn ook daadwerkelijk van de grond gekomen! raadsinformatiebrief

7 Gemeente Nijmegen Ruimtelijke Ontwikkeling Vervolgvel 2 Medio 2015 hebben wij een informatieavond georganiseerd voor ondernemers, fietsliefhebbers, evenementenorganisatoren en anderen die interesse hadden in de Giro d Italia. Er was een grote opkomst. Naast het bespreken van de routes en de hoogtepunten die in beeld moesten komen, zijn hier evenementen geïnventariseerd. We hebben actief uitgevraagd wie in het kader van de Giro Gelderland iets wilde organiseren. Met al deze mensen is contact opgenomen en dat heeft geleid tot een mooi programma van zogenaamde side events, van: - activiteiten in het Dutch Bicycle Center tot Italië- en wielerles op scholen; - een tentoonstelling over kerk en koers in de Mariënburgkapel tot roze buurtfeesten (piazza s); - een studentikoze truienpresentatie (ook in Milaan en New York) tot wielerklassiekers en - een korte sprinttijdrit tijdens de Stevensloop tot een afterparty met onze Giro van Nijmegen. Naast de side events in aanloop naar de Giro d Italia, waren er in de binnenstad ook side events tijdens het evenement (mercato s: de Vierdaagsefeesten light ). s Avonds was het gezellig druk in de stad (ook tijdens de dagen voorafgaand aan de Giro) en ook onze reguliere evenementen zoals het Bevrijdingsfestival en de Dag van het Levenslied gingen gewoon door. Soms was het even puzzelen, maar als we de balans opmaken kunnen we stellen dat onze specifieke lokale doelstelling (de reguliere bedrijfsvoering gewoon door laten gaan ) behaald is. We zijn er trots op dat in Nijmegen zo n enthousiasme is ontstaan om activiteiten rond de Giro d Italia te organiseren en dat iedereen bereid was om mee te denken en puzzelen. Voor de bezoekers van de binnenstad leverde dat een bijzondere avondsfeer op. Het is overigens goed om in dit kader even stil te staan bij de resultaten uit hoofdstuk 5 van de evaluatie van de HAN. Zij concluderen dat respondenten uit hun onderzoek side-events niet goed bezocht hebben: 3,4% heeft een side event bezocht. Wij vinden het belangrijk om aan te geven dat dit niets zegt over het feitelijke bezoek aan side events. Feitelijke cijfers zijn niet beschikbaar. Wij hebben wel aan Nijmeegse side events gevraagd hoeveel bezoekers er ongeveer zijn geweest. Exclusief de piazza s is de inschatting dat dit ongeveer bezoekers waren. Dan tellen we ook de bezoekers van bijvoorbeeld de Ronde van Nijmegen, de NightRun, de bike challenge tijdens de Stevensloop en de Nijmeegse Fietsdagen mee. Deze evenementen hadden een Giro tintje of waren onderdeel van het side event programma, maar hadden deels ook plaatsgevonden als de Giro Gelderland niet had plaatsgevonden. De evaluatie van de HAN is ook kritisch over bredere effecten die als subdoel waren opgenomen. Uit de evaluatie blijkt dat de Giro er niet toe heeft geleid dat: - mensen meer zijn gaan sporten; - er op grote schaal nieuwe contacten zijn opgedaan en nieuwe vriendschappen zijn gesloten; - mensen trotser zijn op Gelderland. Het is overigens zeer de vraag of we dergelijke brede maatschappelijke doelstellingen moeten opstellen bij de organisatie van een evenement. Wij sluiten ons volledig aan bij de leerpunten die de HAN in dit kader heeft geformuleerd. De vraag in hoeverre één evenement het gedrag van mensen op lange termijn beïnvloedt, is lastig te beantwoorden. raadsinformatiebrief

8 Gemeente Nijmegen Ruimtelijke Ontwikkeling Vervolgvel 3 c. Het initiëren van een zo groot mogelijke exposure en naamsbekendheid nationaal en internationaal die lang doorwerkt op recreatief, toeristisch en sportief gebied. Kort: in Nederland en in Europa is de Giro Gelderland uitstekend bekeken. Wereldwijd hebben wij helaas (nog) geen cijfers. Mensen vinden onze provincie aantrekkelijk en aanbevelingswaardig. The show is in the city, werd in de Britse televisie-uitzending gezegd toen de wielrenners voor de eerste keer De Oversteek over fietsten. De beelden van de uitzending waren mede door het weer prachtig. Zeker niet alleen de beelden van Nijmegen, maar ook die van Berg en Dal, Arnhem en de Posbank. In Nederland is de Giro Gelderland live uitgezonden door de NOS (10,5 miljoen kijkers, cumulatief), en in Europa is in totaal voor uur de Giro uitgezonden; 31% daarvan was live en volgens inschattingen zijn er 72 miljoen Europese kijkers geweest (waarvan ruim een derde Italiaans). Uitgedrukt in PR-waarde is dit maar liefst 34,1 miljoen. Helaas hebben we geen wereldwijde cijfers en hebben we ook geen beeld van hoe de beelden van de Giro Gelderland beleefd zijn door televisiekijkers uit het buitenland. Na de tourstart op Corsica, zat het Franse eiland een paar jaar volgeboekt. Welk effect de Giro Gelderland op het bezoek aan onze provincie heeft, zal de tijd moetenleren. Uit onderzoek van de HAN blijkt wel dat het aantal bezoekers dat Gelderland een aantrekkelijke provincie vindt om in te verblijven zeer groot is (>80%). Ongeveer de helft van de bezoekers is positiever geworden over Gelderland als vrijetijdsbestemming en een groot deel van hen zal een bezoek aan Gelderland ook aanbevelen bij vrienden en familie. Wij zijn tevreden met deze exposure en naamsbekendheid, hoewel we over het effect op termijn nog weinig kunnen zeggen. Daar ligt met name ook een uitdaging voor de partijen die binnen Gelderland de opdracht hebben onze provincie als toeristische trekpleister op de kaart te zetten. d. Het behalen van een zo groot mogelijke economische bestedingsimpuls voor de economie waarvan de effecten dankzij onder meer vervolgevenementen ook jaren na de Giro Gelderland merkbaar zijn. De netto bestedingsimpuls lijkt tegen te vallen vergeleken met de doelstelling. De netto economische bestedingsimpuls valt tegen. We wilden gezamenlijk een impuls van 11,3 miljoen realiseren, maar komen uit op 8,4 miljoen. In het onderzoek van de HAN zijn de cijfers en achtergronden hierover vindbaar in hoofdstuk 4. Dit resultaat is gebaseerd op een aantal rekensommen die uitgaan van grofweg twee type cijfers: (1) bezoekersaantallen; (2) bestedingen. Wat opvalt aan de (ad 1) bezoekersaantallen, zijn de uiteenlopende indicaties. De veiligheidsdiensten schatten het totaal aantal mensen dat op de Giro afkwam op ruim , de HAN op Kijken we sec naar Nijmegen, dan zijn de schattingen van de veiligheidsdiensten ook hoger (finish , start ). Vanuit de binnenstad hebben we een raadsinformatiebrief

9 Gemeente Nijmegen Ruimtelijke Ontwikkeling Vervolgvel 4 voorzichtige schatting van het aantal bezoekers van de Vierdaagsefeesten light (28.500). Het resultaat van 8,4 miljoen is lager dan op basis van de haalbaarheidsstudie werd verwacht, maar is het resultaat van de gehanteerde specifieke onderzoeksmethodiek. Omdat het onderzoek naar de (ad 2) bestedingen in Nijmegen niet representatief is, moeten de resultaten met de nodige voorzichtigheid worden geïnterpreteerd. Wij zullen de komende maanden overigens ook de effectanalyse van de Vierdaagsefeesten en 4DAAGSE met u delen. Daar komen andere cijfers uit (positiever). Voor een deel heeft het verschil te maken met de gehanteerde methodiek die in het geval van de Giro Gelderland uitgaat van additioneel bezoek (van buiten Nijmegen). In ons lokale onderzoek nemen we bestedingen van Nijmegenaren wel mee. Resumerend: - Met de Giro d Italia hebben we een fantastisch evenement naar Gelderland gehaald met grote media-exposure. - Veel Nederlanders hebben de Giro live gezien op de NOS. 72 miljoen mensen in Europa hebben de Giro Gelderland gezien. Wereldwijd hebben we geen beeld. - Het evenement was veilig. - De waardering van de bezoekers was uitstekend (rapportcijfer 8,1). - Mensen die lokale initiatieven (side events) namen, zijn bijna allemaal gefaciliteerd. Maar de brede maatschappelijke (sub)doelstellingen zijn niet behaald. - Bezoekers zijn enthousiast over de provincie/steden en bevelen deze aan bij vrienden en familie. - De PR-waarde was 34,1 miljoen. - De bestedingsimpuls van 11,3 miljoen is niet behaald (praktijk: 8,4 miljoen), maar dit cijfer moet met terughoudendheid worden gepresenteerd. Ad 2. Wij zijn Nijmegen Het kalenderjaar 2016 was voor ons een speciaal jaar. We wilden het grote aantal hoogtepunten gebruiken om Nijmegenaren elkaar beter te laten kennen en verrassende verbindingen te organiseren. Speciale ontmoetingen De Giro Gelderland is daar ook voor gebruikt. Tijdens de officiële start van de 3 e etappe van Giro in Nijmegen, op zondagochtend, hebben we speciale groepen uitgenodigd om met ons en vertegenwoordigers van gemeenten en provincie naar het hospitalitygebied te komen van RCS Sports. Mensen die normaalgesproken niet uitgenodigd worden voor zo n activiteit, maar waarvan wij vinden dat zij het verdienen om uitgenodigd te worden. Zoals: - deelnemers aan de Special Olympics 2016; - ouders van zieke kinderen die overnachten in het Ronald McDonaldhuis; - organisatoren van Giro-activiteiten; - actieve mensen uit de wijken, en; - vluchtelingen met sportpassie. Dit leverde bijzondere momenten op, zoals de ontmoeting van mensen uit Eritrea met de vanuit dat land afkomstige renner Merhawi Kudus. raadsinformatiebrief

10 Gemeente Nijmegen Ruimtelijke Ontwikkeling Vervolgvel 5 Bij de finish hebben we een groot aantal vrijwilligers vanuit sportverenigingen uitgenodigd. Samen met gastenn uit een relevant netwerk (zoals een Duitse collegaburgemeester die aankomend jaar de tourstart organiseert) hebben zij gezien hoe Marcel Kittel de sprint op de Oranjesingel won. Aankleding stad De aankleding van de stad was ook een samenwerking tussen Wij zijn Nijmegen en Giro Gelderland. Dit is in goed overleg gegaan met de Giro Gelderland. Vanaf 99 dagen voor de start kleurde de provincie roze. In Nijmegen werd dit de laatste weken voor het evenement zichtbaar: met feestelijke vlaggetjes aan de route (die nu gebruikt mogen worden door de Marikenloop en het COC), een enorm Wij zijn fietsend Nijmegen -spandoek aan Metterswane, een groot aantal uitgedeelde ondernemerspakketten om winkels aan te kleden, een roze fietsenactie van de binnenstadsondernemers, roze banieren en veel social media aandacht. Ad 3. De organisatie Uit de twee evaluaties in de bijlage komen twee beelden van de organisatie naar voren. Waar de HAN stilstaat bij voor- en nadelen van de gekozen organisatievorm, beschrijft de evaluatie van de projectorganisatie zelf vooral de enorme operatie die de Giro Gelderland is geweest. Twee verhalen die elkaar aanvullen. De Giro Gelderland is georganiseerd door de vier samenwerkende overheden. In de bestuursovereenkomst die we afgesloten hebben in het najaar van 2015 zijn hier afspraken over gemaakt, in het governanceprotocol stonden de organisatieprincipes. Hoofdstuk 7 van het onderzoek van de HAN gaat over de organisatie. Het is een hoofdstuk waarin wordt beschreven dat het gezamenlijk organiseren van de Giro (lees: niet extern laten organiseren) voor- en nadelen heeft. Slagkracht en aanwezige ervaring zijn nadelen, inbedding is een voordeel van zelf organiseren. Wijzelf zijn in ons evenementenbeleid helder over onze rol als overheid: als overheid spelen we een zuivere rol: in principe zijn wij niet de organisator van het feestje. Daarmee maken we een onderscheid tussen publieke en private taken. Dat onderscheid hebben wij na de vierdaagse van 2006 verscherpt, en daar houden wij zo bleek tijdens dit traject stringenter aan vast dan de andere overheden. Tijdens het traject is het (te) veel over de organisatie gegaan, maar altijd met als doel elkaar te vinden. Wij constateren dat de gemeente Nijmegen fundamenteel andere afwegingen maakt dan de overige overheden. Wij zouden de uitvoering van een evenement als de Giro d Italia in de markt zetten met een opdrachtverstrekking. Liever dan dat hebben we nog dat een initiatiefnemer zich meldt. Voor ons was dit ook de reden om het Nijmeegse deel van de organisatie te laten uitvoeren door mensen uit de evenementenbranche in onze stad. Toch willen we de conclusies zoals die nu beschreven staan graag in een context plaatsen. In het begin van het traject was het zeker zo dat er onvoldoende ervaring in het traject zat. Gedurende de rit is opgeschaald en zijn diverse deskundigen op het gebied van het organiseren van evenementen naar binnen gehaald waardoor het traject beter ging lopen en in een stroomversnelling raakte. raadsinformatiebrief

11 Gemeente Nijmegen Ruimtelijke Ontwikkeling Vervolgvel 6 Uiteindelijk stond er op de dagen zelf een prima georganiseerd evenement. Daarbij gaat overigens onze nadrukkelijke dank uit naar de honderden vrijwilligers die gastheer waren op drukke plekken, bij verkeersafzettingen stonden of op een andere manier zorgden voor het prima verloop van de evenementdagen. Dit beeld wordt in de evaluatie van de projectorganisatie uitgebreid beschreven. Wat ons tijdens het traject overigens is opgevallen, is dat we veel enthousiaste reacties vanuit de stad hebben gehad over hoe de Giro Gelderland de omgevingscommunicatie vormgegeven heeft. Het was voor mensen helder wat de impact van de Giro was. Er is slechts een zeer klein aantal klachten binnengekomen. Ad 4. Financiële afhandeling In het najaar van 2016 hebben wij u geïnformeerd over de definitieve go van de Giro Gelderland. In deze brief staat ook het financiële kader beschreven. Dat wij rechtstreeks bijdragen aan de Giro Gelderland en voor aan personeel inzetten voor het project (deels weggezet aan externe deskundigheid). Ook is beschreven dat we met de overige drie partijen een verdeling hebben afgesproken voor het tekort (of overschot), met een ingecalculeerd maximumrisico van 1,9 miljoen (negatief resultaat). Zoals u in onderstaande tabel kunt zien, is het resultaat uiteindelijk -/ Begroot Werkelijk Totale kosten Totale opbrengsten Resultaat 0 -/ De totale kosten van het project bedragen De totale dekking is uitgekomen op Er is derhalve een tekort ontstaan van Dit betekent dat wij meer aan de Giro d Italia moeten bijdragen. Deze brengen we ten laste van programma Cultuur, Cultuurhistorie & Citymarketing. Het uitvoeren van grote projecten als Giro Gelderland kent risico s. Wij hebben daar steeds uitdrukkelijk op gewezen. Om de risico s zoveel mogelijk te beperken heeft afschaling van hospitality-locaties plaatsgevonden. Daarnaast is afgezien van enkele voorziene activiteiten (o.m. merchandising) en zijn uitgaven verlaagd, zoveel mogelijk zonder af te doen aan de doelstellingen van het project. De middelen die aldus werden bespaard, zijn als stroppenpot achter de hand gehouden. Dit omdat bij aanvang geen risicoreserve binnen het project was ingesteld (de subsidievoorwaarden van VWS staan dit niet toe). Hoewel de organisatie sterk heeft ingezet op kostenreductie, bleek deze niet over de hele linie haalbaar. Voor het realiseren van een groot internationaal sportevenement als de Giro zijn veiligheid van parcours en veiligheids- en mobiliteitsmaatregelen van bezoekers en bewoners essentieel. Aan de kosten hiervan kon niet of nauwelijks worden getornd. De focus op kostenreductie heeft er voor gezorgd dat aan de kostenkant geen overschrijding heeft plaatsgevonden. Het project is onder de geraamde kosten gebleven. raadsinformatiebrief

12 Gemeente Nijmegen Ruimtelijke Ontwikkeling Vervolgvel 7 Het tekort is in hoofdzaak toe te schrijven aan de tegengevallen sponsor- en hospitalityinkomsten ( ). Met name de late start van de verkoop van sponsor- en hospitalitypakketten hiervan is de belangrijkste oorzaak. Het vinden van de juiste gedragslijn bij het zoeken naar partners om te voorkomen dat sprake zou kunnen zijn van (de schijn van) vermenging van overheidsbelangen en bedrijfsbelangen heeft nogal wat tijd genomen. Per saldo is het tekort uitgekomen op De provincie en de drie steden hebben in de samenwerkingsovereenkomst afgesproken dat een eventueel tekort door hen wordt gedeeld in de verhouding Dit betekent dat de provincie 70% voor haar rekening neemt en de drie steden elk 10%. Op basis van deze verdeling zal de provincie dus moeten bijdragen. Apeldoorn, Arnhem en Nijmegen nemen elk voor hun rekening. Ad 5. Leerpunten Het organiseren van de start van de Giro d Italia in Gelderland was een intensief samenwerkingstraject tussen Gelderland, Arnhem en Apeldoorn. In deze brief worden niet alleen de successen beschreven die we samen geboekt hebben, maar worden ook kritische kanttekeningen geplaatst. Dat moet ook: we hebben samen fors geïnvesteerd in dit prachtige evenement en komen elkaar in de toekomst vaker tegen. Wat doen we een volgende keer anders? Het HAN-onderzoek biedt een uitstekende basis om met elkaar in gesprek te gaan. Het laatste hoofdstuk beschrijft een aantal leerpunten. Deze nemen we ter harte bij eventuele volgende samenwerkingsverbanden. Onze partners en de Giro-vrijwilligers hebben we in deze brief bedankt voor de prettige samenwerking. Als allerlaatste willen we ook RCS Sports, het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport en een aantal belangrijke partners in onze stad bedanken voor de samenwerking. We hebben voor de organisatie van het lokale deel van de Giro dankbaar gebruik gemaakt van de expertise van mensen van de Stichting Vierdaagsefeesten, de stichting 7heuvelenloop en Spin Projecten. Mede door hun grote inzet en betrokkenheid was de Giro Gelderland en de Giro Nimma wat ons betreft een groot succes, waar veel mensen met plezier aan terug zullen blijven denken. Hoogachtend, college van Burgemeester en Wethouders van Nijmegen, De Burgemeester, De Gemeentesecretaris, drs. H.M.F. Bruls mr. drs. A.H. van Hout Aantal Bijlagen: 2 (evaluatie Hogeschool van Arnhem en Nijmegen en evaluatie projectorganisatie Giro Gelderland) raadsinformatiebrief

13 >5 T/M 8 MEI 2016 EINDRAPPORT GIRO GELDERLAND

14 >5 T/M 8 MEI 2016 EINDRAPPORT GIRO GELDERLAND 2 EINDRAPPORT GIRO GELDERLAND 2016 EINDRAPPORT GIRO GELDERLAND

15 What can I say about these three days? The Gelderland public has said it all for us. We have had three wonderful days, three days of magnificent organisation with sport and cycling at their heart. The unforgettable images of these three stages illustrate perfectly why the Giro d Italia has foreign starts. I think that the experience has added value to the Giro d Italia, and created the perfect advertisement for cycling in general, and I am very happy. And, on a personal note, I should add that i have worked with fantastic and talented colleagues in truly the rosiest of contexts. We are of course happy to return home to Italy, but we take with us a sense of nostalgia for the warmth that the people of Gelderland have shown us. As for the statistics, I would say that they speak for themselves... MAURO VEGNI (GIRO D ITALIA DIRECTOR) 2 EINDRAPPORT GIRO GELDERLAND 2016 EINDRAPPORT GIRO GELDERLAND

16 INHOUDSOPGAVE VOORWOORD HOOFDSTUK 1 INLEIDING HOOFDSTUK 2 DOEL EN RESULTAAT 2.1 Doelstellingen 2.2 Kernwaarden van de Giro 2.3 Resultaten HOOFDSTUK 3 WEDSTRIJDZAKEN EN LOGISTIEK 3.1 Parcours 3.2 Veiligheid 3.3 Mobiliteit 3.4 Medische zorg 3.5 Logistiek HOOFDSTUK 4 MARKETING 4.1 Promotie 4.2 Citydressing 4.3 Gebiedsmarketing 4.4 Partners 4.5 Reclamekaravaan 4.6 Hospitality 4.7 Sponsoring en bartering 4.8 Doorkomstgemeenten als financiële partner 4.9 Merchandise HOOFDSTUK 5 COMMUNICATIE EN MEDIA 5.1 Communicatiestrategie 5.2 Online berichtgeving en sociale media 5.3 Mediapartners 5.4 Resultaten HOOFDSTUK 6 SIDE EVENTS 6.1 Op weg naar de start 6.2 Eén provincie, drie startgemeenten en twintig doorkomstgemeenten 6.3 Successen, achterblijvers en nalatenschap 6.4 Side events in een notendop HOOFDSTUK 7 VRIJWILLIGERS 7.1 Werving 7.2 Meeting points en meldlocatie 7.3 Behoud HOOFDSTUK 8 GIRO GELDERLAND ACADEMY 8.1 Aanpak 8.2 Onderwijspartner 8.3 Certificaat HOOFDSTUK 9 RELATIEMANAGEMENT HOOFDSTUK 10 PROJECTORGANISATIE 10.1 Projectstructuur 10.2 Projectorganisatie 10.3 Samenwerkingsverband 10.4 Partners van Giro Gelderland 10.5 Kracht van Giro Gelderland HOOFDSTUK 11 FINANCIËN HOOFDSTUK 12 NALATENSCHAP (LEGACY) 4 EINDRAPPORT GIRO GELDERLAND 2016 EINDRAPPORT GIRO GELDERLAND

17 VOORWOORD Met trots presenteer ik u het eindrapport Giro Gelderland Een rapport over machtig mooie topsport, prachtige beelden van Gelderland die de hele wereld over zijn gegaan, samenwerking op zoveel fronten en met zoveel verschillende partijen, verbroedering en verbinding in 1500 side events, een veilig evenement én prachtige Nederlandse winnaars. v.l.n.r. Jan Markink, Ben van Hees, Nathan Stukker, Gerrie Elfrink Dit rapport geeft een indruk van vier dagen lang de provincie Gelderland op haar best. Het is onze weergave van de verschillende onderzoeken die de organisatie Giro Gelderland heeft laten uitvoeren gedurende de aanloopfase (99 dagen) t/m het evenement. Naarmate de Girokoorts in Gelderland toenam en de straten letterlijk meer roze kleurden, werden mijn collega s van de steden Apeldoorn, Arnhem en Nijmegen en ik zelf ook steeds rozer. Niet alleen van de zon, maar van puur genot en enthousiasme. We waren gegrepen en geraakt. Dit rapport en het onderzoeksrapport van de Hogeschool Arnhem Nijmegen laten zien dat we niet alleen maar door een roze bril hebben gekeken en dat we ook echt oog hebben voor de zaken die minder goed zijn gegaan. Naast het organiseren van een veilig en succesvol evenement en het creëren van legacy hiervan, heeft het leren van het organiseren van een dergelijk evenement ook altijd onze aandacht gehad. Wat we zien is dat er zeker nog leerpunten zijn, zowel in het voortraject als in de uitvoering. En dit nemen we dan ook mee naar de toekomst. Ondanks dat nog niet te zeggen is wat een evenement als dit voor de toekomst oplevert, plukken we er nu al de vruchten van. Ik kan echt oprecht zeggen dat de effecten op het gebied van bestuurlijke en ambtelijke toenadering en samenwerking groot zijn. En ik hoop dat deze alleen maar groter en duidelijker worden. Graag wil ik (nogmaals) alle betrokkenen van harte bedanken voor hun passie en inzet. Ik wens u veel inspiratie en plezier bij het lezen van dit eindrapport Giro Gelderland. Voor een overzicht van alle onderzoeksresultaten wijs ik u graag op het onderzoeksrapport van de HAN. Met sportieve groet, Jan Markink Gedeputeerde Sport Ook namens, Nathan Stukker Gemeente Apeldoorn Gerrie Elfrink Gemeente Arnhem Ben van Hees Gemeente Nijmegen 6 EINDRAPPORT GIRO GELDERLAND 2016 EINDRAPPORT GIRO GELDERLAND

18 01 INLEIDING 8 EINDRAPPORT GIRO GELDERLAND 2016 EINDRAPPORT GIRO GELDERLAND

19 Gelderland kleurde van 5 tot en met 8 mei 2016 roze. En de maanden daarvoor ook. De Gelderse Big Start van de Giro d Italia -Giro Gelderlandheeft wat losgemaakt in de provincie. Op 26 juni 2015 werd bekend dat de 99ste editie van de Giro d Italia in Gelderland zou beginnen. Dat was het startschot van bijna een jaar aan voorbereidingen voor een prachtig wielerfeest, dat door grote delen van Gelderland trok en de provincie internationaal op de kaart zette. Zo roze hadden ze het nog niet gezien. Na een opwarmfase van 99 dagen, waarin maar liefst side events werden gehouden, was daar dan de start van de Giro d Italia In de stralende zon maakten de Giro-organisatie, 198 wielrenners van 22 ploegen, koning Willem-Alexander, vele (inter)nationale journalisten en fotografen en bijna een half miljoen bezoekers kennis met ons mooie Gelderland en de wielersport. De provincie Gelderland nam samen met de Gelderse steden Apeldoorn, Arnhem en Nijmegen het initiatief om dit topsportevenement hier te organiseren. Zij gingen een uniek samenwerkingsverband aan om van dit evenement een succes te maken waar nog lang met veel plezier en trots op kan worden teruggekeken. Een grootse ploegenpresentatie met - 5 mei Groots onthaal in Heel bijzonder al op het Marktplein in Apeldoorn bezoekers (van de in totaal in de hele stad), de door Tom Dumoulin gewonnen tijdrit, Arnhemmer Maarten Tjallingii die de blauwe bergtrui veroverde, heel veel bezoekers, overal roze en een geweldige sfeer. Voor even waren alle ogen gericht op Gelderland. Maar liefst 84 procent van de Gelderse bezoekers was trots dat de Giro d Italia in onze provincie startte. Giro Gelderland kreeg het rapportcijfer 8.1. Vanaf 28 januari 2016 telden we de 99 dagen af op weg naar de Big Start van de Giro. In de aanloop naar de grote wielerkoers kleurde Gelderland langzaam roze. Een side-eventsprogramma van, voor en door de Gelderlanders. Prachtige piazza s (Italiaanse buurtfeesten) en grootse mercato s (Italiaanse markten), onderwijspakketten en spreekbeurten in de klas. Bedrijfsactiviteiten en exposities, de Giro Gelderland Toertocht. Er was zoveel te doen. Giro Gelderland werd een uniek feest dat door de inzet van heel veel partners, ondernemers en organisaties mogelijk is gemaakt. Een speciale vermelding is er voor de bijna vrijwilligers die voor een warme en gastvrije ontvangst in Gelderland zorgden. 10 EINDRAPPORT GIRO GELDERLAND 2016 EINDRAPPORT GIRO GELDERLAND

20 Deze eindrapportage geeft inzicht in de doelen, resultaten en activiteiten voor en tijdens Giro Gelderland. Hieronder een korte opsomming van de grootste gebeurtenissen tijdens en vlak voor de Big Start. Een overzicht van alle activiteiten is te vinden in de bijlage. 1 MEI: DROOMPARKEN GIRO GELDERLAND TOERTOCHT In Apeldoorn, Arnhem en Nijmegen klonk op 1 mei het startschot voor De DroomParken Giro Gelderland Toertocht. De recreatieve rit bracht de deelnemers langs de belangrijkste delen van het echte Giro-parcours. De toerfietsers konden kiezen uit vier verschillende afstanden (40, 80, 120 en 165 km). Op de langste afstand passeerden de deelnemers alle startlocaties. In Apeldoorn begon de rit op het Marktplein, in Arnhem was Nationaal Sportcentrum Papendal het startdecor en in Nijmegen begonnen de fietsers aan de Waalkade. Mede dankzij het mooie weer was het aantal deelnemers groot. Meer dan mensen deden mee, voelden zich een beetje Girorenner en ontvingen als blijvende herinnering een roze wielershirt. 5 MEI: PLOEGENPRESENTATIE Op 5 mei werd op het Marktplein voor het stadhuis van Apeldoorn de ploegenpresentatie van de Giro d Italia gehouden. Zo n mensen waren daar getuige van. De aanwezigen werden getrakteerd op een Italiaans geregisseerde en avondvullende show, gepresenteerd door televisiepresentator Wilfried de Jong. Na de presentatie waren Hollandse acts en artiesten zoals Waylon te zien en horen. Bij het voorstellen van de ploegen en hun renners was duidelijk naar wie de - 9 mei The trophy of 3 goes with me Thanks #Gelderland for this unforgettable start. van het aanwezige publiek uitging. Tom Dumoulin en Maarten Tjallingii werden onder luid gejuich binnengehaald. 6 MEI: TIJDRIT IN APELDOORN Een tijdrit van 9,8 kilometer vormde op 6 mei de Big Start van de Giro d Italia. De 198 renners gingen om de minuut van start vanaf een podium in het Apeldoornse Omnisport in de strijd om de felbegeerde eerste roze trui. Zo n toeschouwers stonden langs de kant van het parcours om de wielrenners aan te moedigen. Koning Willem-Alexander was als speciale gast aanwezig. De Nederlander Tom Dumoulin pakte de eerste roze trui met een voorsprong van 0,022 seconde, minder dan een banddikte. Een droomstart voor Giro Gelderland. 7 MEI: TWEEDE ETAPPE VAN ARNHEM NAAR NIJMEGEN De tweede etappe startte op 7 mei vanuit het centrum van Arnhem en liep via de Hoge Veluwe en de Grebbeberg richting Rivierengebied (Tiel). Vervolgens boog het peloton af naar het zuidoosten om via Groesbeek en een klein stukje Duitsland (Wyler) na 188,1 km te finishen op de Oranjesingel in Nijmegen. De Duitser Marcel Kittel won de massasprint en Tom Dumoulin behield de roze leiderstrui mensen stonden langs het parcours. In Nijmegen waren veel podia en kwamen grote stromen bezoekers op de Giro en alle feestelijkheden in de stad af. Het feest in Nijmegen ging tot lang na de finish door. 12 EINDRAPPORT GIRO GELDERLAND 2016 EINDRAPPORT GIRO GELDERLAND

21 bezoekers stonden langs de kant van de derde etappe - 8 mei How about this, the Dutch love cycling? Thanks to you all and see you today again! #Nijmegen #Arnhem #Giro 8 MEI: DERDE ETAPPE VAN NIJMEGEN NAAR ARNHEM De derde etappe, over een afstand van 188,9 km, vertrok op 8 mei vanaf de Grote Markt in Nijmegen. Via het oostelijke rivierengebied werd de Achterhoek aangedaan. Na de doorkomst in Zutphen denderde het peloton door naar de Posbank om vervolgens via de John Frostbrug in Arnhem te eindigen op de Velperbuitensingel in het Arnhemse centrum bezoekers stonden langs de kant. De massasprint werd ook deze keer gewonnen door de Duitser Marcel Kittel, die hiermee de roze trui overnam. Arnhemmer Maarten Tjallingii, die er een dag eerder net niet in slaagde de blauwe bergtrui te veroveren, slaagde nu wel in zijn opzet. Gedragen door een luid juichende menigte stoof hij in de derde en laatste Nederlandse etappe de Posbank op om daar als eerste boven te komen. Het enthousiasme was groot toen hij op het podium in het Arnhemse centrum de blauwe trui om zijn schouders kreeg. 14 EINDRAPPORT GIRO GELDERLAND 2016 EINDRAPPORT GIRO GELDERLAND

22 02 DOEL EN RESULTAAT 16 EINDRAPPORT GIRO GELDERLAND 2016 EINDRAPPORT GIRO GELDERLAND

23 Of Gelderland de start van de Giro d Italia in 2016 wilde. Met die vraag benaderde Cees Priem van Libéma Profcycling BV eind 2013 de gedeputeerde sport van de provincie Gelderland en de sportwethouder van de gemeente Apeldoorn. Libéma Profcycling BV is de Nederlandse agent van RCS Sport uit Milaan (hierna RCS genoemd), de eigenaar en organisator van de Giro d Italia. De ambitie en het enthousiasme waren er meteen. De start van de Giro bood immers unieke kansen om provincie en routeplaatsen te promoten en een link met de wielersport te leggen. Bovendien behoort de wielersport tot een van de kernsporten van de provincie Gelderland. De ambitie en haalbaarheid om de Giro d Italia in 2016 in Gelderland van start te laten gaan, werd in de eerste helft van 2014 verkend. Gedeputeerde Staten en Provinciale Staten besloten er in juni 2014 vol voor te gaan. De gemeenten Apeldoorn, Arnhem en Nijmegen reageerden enthousiast. De vier overheden stelden vervolgens geld en menskracht beschikbaar voor de organisatie van Giro Gelderland. Gedeputeerde Jan Markink (provincie Gelderland) en de wethouders Gerrie Elfrink (Arnhem), Ben van Hees (Nijmegen) en Nathan Stukker (Apeldoorn) zetten er vanaf het begin hun schouders onder. 2.1 DOELSTELLINGEN De provincie en de drie startsteden wilden met Giro Gelderland de volgende doelstellingen bereiken: - het organiseren van een veilig en succesvol internationaal wielerevenement, dat sportief een succes en voor alle bezoekers een groot feest is. - het organiseren van een attractief side-eventsprogramma ter stimulering van de wielersport in Gelderland en culturele en maatschappelijke activiteiten rond Italië en de Giro. - het verkrijgen van een zo groot mogelijke exposure en naamsbekendheid nationaal en internationaal - voor Gelderland, Apeldoorn, Arnhem en Nijmegen en de doorgangsgemeenten. Die aandacht moet zo lang mogelijk doorwerken op recreatief, toeristisch en sportief gebied. - het behalen van een zo groot mogelijke economische bestedingsimpuls voor de nationale, provinciale en lokale economie. De effecten daarvan zijn - dankzij onder meer vervolgevenementen - ook jaren na Giro Gelderland merkbaar. 2.2 KERNWAARDEN VAN DE GIRO De organisatie koos ervoor om het evenement te organiseren op basis van de volgende kernwaarden: Trots Inwoners en ondernemers zijn trots dat hun Gelderland dit prachtige evenement binnen haar grenzen heeft gehaald en genieten met volle teugen van het evenement. Verbondenheid Giro Gelderland draagt door middel van het evenement bij aan het versterken van de onderlinge verbondenheid van inwoners, ondernemers en betrokken overheden. Inspiratie Giro Gelderland laat zien dat sporten leuk en gezond is en inspireert inwoners om zelf ook te gaan bewegen en sporten. 18 EINDRAPPORT GIRO GELDERLAND 2016 EINDRAPPORT GIRO GELDERLAND

24 2.3 RESULTATEN Een in alle opzichten succesvol Giro-evenement was het belangrijkste resultaat dat de vier overheden wilden bereiken. Deelresultaten waren: - het initiëren van een stimulans voor fietsen en de wielersport in Gelderland; - het verhogen van de sportdeelname; - het verhogen van de participatie en verbeteren van de leefbaarheid in wijken via - culturele en maatschappelijke activiteiten; - het duurzaam bevorderen van de provinciale, regionale en lokale economie door - aandacht voor health, food, creatieve economie en duurzaamheid vanuit een - Italiaans dan wel Giro-perspectief; - het vergroten van de naamsbekendheid van Gelderland en de gemeenten; - dat zoveel mogelijk mensen het evenement hebben gezien of kennen (streven was bezoekers); - het behalen van een bestedingsimpuls van 11,3 miljoen. Dat Gelderland tijdens de Giro-dagen geheel roze was gekleurd, is hier en daar nog steeds te zien. Hieronder wordt nader ingegaan op een aantal specifieke resultaten, o.a. aan de hand van de HAN-evaluatie: Bezoekersaantallen. Het beoogde bezoekersaantal is ruimschoots behaald. Het onderzoek van de HAN laat zien dat mensen de Giro bezocht hebben. Hiervan waren personen van buiten Gelderland die speciaal naar de Giro zijn gekomen en personen uit het buitenland. Bestedingsimpuls. De gerealiseerde impuls in Gelderland is volgens het HAN-onderzoek lager dan begroot. Hoewel de HAN deze in eerste instantie op een bedrag van bijna 11,7 miljoen berekent (bezoekers 10,2 miljoen, RCS, wielerteams 1,35 miljoen en pers 0,14 miljoen), wordt deze gecorrigeerd doordat 3,3 miljoen van de bestedingen door de projectorganisatie buiten de provincie Gelderland belandden. De uitkomst komt dan volgens deze berekening uit op een bestedingsimpuls van bijna 8,4 miljoen. Bij deze berekening zijn de uitgaven van de inwoners van Gelderland zelf niet meegenomen: in de gehanteerde onderzoeksmethodiek wordt ervan uitgegaan dat deze uitgaven toch wel in Gelderland zouden plaatsvinden (een verschuiving van bestedingen in tijd). Waardering. De bezoekers van Giro Gelderland waarderen het evenement gemiddeld met een 8,1. Media-aandacht en PR-waarde. Totale uitzendtijd van de eerste drie dagen Giro d Italia 2016 in Europa was uur. 31% daarvan is live uitgezonden. Er keken in Europa verdeeld over de drie dagen 72,29 miljoen mensen. Er is een totale PR-waarde van ca. 34,1 miljoen bereikt voor printmedia, onlinemedia en social media. Toertocht. Ruim fietsliefhebbers reden op zondag 1 mei delen van het Giro-parcours in de DroomParken Giro Gelderland Toertocht. Toeristische legacy. Ruim 80% van de bezoekers vond Gelderland een aantrekkelijke provincie om te verblijven en ongeveer de helft zei door het evenement positiever te denken over Gelderland als vrijetijdsbestemming. Zo n 70% wilde Gelderland ook daadwerkelijk aanbevelen bij vrienden en familie. Op heel veel aspecten krijgen Gelderland en de drie gastgemeenten hoge waarderingen van mensen van buiten Gelderland. Gelderlanders zelf waarderen hun provincie nog meer. Maatschappelijke legacy. Uit de HAN-evaluatie blijkt dat er een behoorlijk draagvlak is onder Gelderlanders voor Giro Gelderland en grote sportevenementen in het algemeen. Tussen de dertig en veertig procent van hen is trots op het evenement en zou wel vaker dergelijke evenementen willen zien in de provincie en was zelfs bereid om te betalen voor het evenement. Daar staat wel tegenover dat een 20-25% het onnodig vindt om de Giro en andere evenementen naar Gelderland te halen. De positieve immateriële waarde (trots, plezier) van Giro Gelderland is in waarde uit te drukken als ruim 6,5 miljoen voor de (volwassen) Gelderlanders en ruim 50 miljoen voor heel Nederland. Op het vlak van sportparticipatie kan gesteld worden dat de algehele sportparticipatie niet veranderd is door de komst van de Giro naar Gelderland. Deze bevinding is in lijn met eerder onderzoek naar de invloed van topsportevenementen op sportparticipatie onder de bevolking. Er zijn side events gehouden met ca deelnemers en bezoekers. Voor meer achtergrondinformatie, deelconclusies alsmede de gebruikte onderzoeksmethode verwijzen we naar het evaluatierapport. 20 EINDRAPPORT GIRO GELDERLAND 2016 EINDRAPPORT GIRO GELDERLAND