>5 T/M 8 MEI 2016 EINDRAPPORT GIRO GELDERLAND

Transcriptie

1 >5 T/M 8 MEI 2016 EINDRAPPORT GIRO GELDERLAND

2 >5 T/M 8 MEI 2016 EINDRAPPORT GIRO GELDERLAND 2 EINDRAPPORT GIRO GELDERLAND 2016 EINDRAPPORT GIRO GELDERLAND

3 What can I say about these three days? The Gelderland public has said it all for us. We have had three wonderful days, three days of magnificent organisation with sport and cycling at their heart. The unforgettable images of these three stages illustrate perfectly why the Giro d Italia has foreign starts. I think that the experience has added value to the Giro d Italia, and created the perfect advertisement for cycling in general, and I am very happy. And, on a personal note, I should add that i have worked with fantastic and talented colleagues in truly the rosiest of contexts. We are of course happy to return home to Italy, but we take with us a sense of nostalgia for the warmth that the people of Gelderland have shown us. As for the statistics, I would say that they speak for themselves... MAURO VEGNI (GIRO D ITALIA DIRECTOR) 2 EINDRAPPORT GIRO GELDERLAND 2016 EINDRAPPORT GIRO GELDERLAND

4 INHOUDSOPGAVE VOORWOORD HOOFDSTUK 1 INLEIDING HOOFDSTUK 2 DOEL EN RESULTAAT 2.1 Doelstellingen 2.2 Kernwaarden van de Giro 2.3 Resultaten HOOFDSTUK 3 WEDSTRIJDZAKEN EN LOGISTIEK 3.1 Parcours 3.2 Veiligheid 3.3 Mobiliteit 3.4 Medische zorg 3.5 Logistiek HOOFDSTUK 4 MARKETING 4.1 Promotie 4.2 Citydressing 4.3 Gebiedsmarketing 4.4 Partners 4.5 Reclamekaravaan 4.6 Hospitality 4.7 Sponsoring en bartering 4.8 Doorkomstgemeenten als financiële partner 4.9 Merchandise HOOFDSTUK 5 COMMUNICATIE EN MEDIA 5.1 Communicatiestrategie 5.2 Online berichtgeving en sociale media 5.3 Mediapartners 5.4 Resultaten HOOFDSTUK 6 SIDE EVENTS 6.1 Op weg naar de start 6.2 Eén provincie, drie startgemeenten en twintig doorkomstgemeenten 6.3 Successen, achterblijvers en nalatenschap 6.4 Side events in een notendop HOOFDSTUK 7 VRIJWILLIGERS 7.1 Werving 7.2 Meeting points en meldlocatie 7.3 Behoud HOOFDSTUK 8 GIRO GELDERLAND ACADEMY 8.1 Aanpak 8.2 Onderwijspartner 8.3 Certificaat HOOFDSTUK 9 RELATIEMANAGEMENT HOOFDSTUK 10 PROJECTORGANISATIE 10.1 Projectstructuur 10.2 Projectorganisatie 10.3 Samenwerkingsverband 10.4 Partners van Giro Gelderland 10.5 Kracht van Giro Gelderland HOOFDSTUK 11 FINANCIËN HOOFDSTUK 12 NALATENSCHAP (LEGACY) 4 EINDRAPPORT GIRO GELDERLAND 2016 EINDRAPPORT GIRO GELDERLAND

5 VOORWOORD Met trots presenteer ik u het eindrapport Giro Gelderland Een rapport over machtig mooie topsport, prachtige beelden van Gelderland die de hele wereld over zijn gegaan, samenwerking op zoveel fronten en met zoveel verschillende partijen, verbroedering en verbinding in 1500 side events, een veilig evenement én prachtige Nederlandse winnaars. v.l.n.r. Jan Markink, Ben van Hees, Nathan Stukker, Gerrie Elfrink Dit rapport geeft een indruk van vier dagen lang de provincie Gelderland op haar best. Het is onze weergave van de verschillende onderzoeken die de organisatie Giro Gelderland heeft laten uitvoeren gedurende de aanloopfase (99 dagen) t/m het evenement. Naarmate de Girokoorts in Gelderland toenam en de straten letterlijk meer roze kleurden, werden mijn collega s van de steden Apeldoorn, Arnhem en Nijmegen en ik zelf ook steeds rozer. Niet alleen van de zon, maar van puur genot en enthousiasme. We waren gegrepen en geraakt. Dit rapport en het onderzoeksrapport van de Hogeschool Arnhem Nijmegen laten zien dat we niet alleen maar door een roze bril hebben gekeken en dat we ook echt oog hebben voor de zaken die minder goed zijn gegaan. Naast het organiseren van een veilig en succesvol evenement en het creëren van legacy hiervan, heeft het leren van het organiseren van een dergelijk evenement ook altijd onze aandacht gehad. Wat we zien is dat er zeker nog leerpunten zijn, zowel in het voortraject als in de uitvoering. En dit nemen we dan ook mee naar de toekomst. Ondanks dat nog niet te zeggen is wat een evenement als dit voor de toekomst oplevert, plukken we er nu al de vruchten van. Ik kan echt oprecht zeggen dat de effecten op het gebied van bestuurlijke en ambtelijke toenadering en samenwerking groot zijn. En ik hoop dat deze alleen maar groter en duidelijker worden. Graag wil ik (nogmaals) alle betrokkenen van harte bedanken voor hun passie en inzet. Ik wens u veel inspiratie en plezier bij het lezen van dit eindrapport Giro Gelderland. Voor een overzicht van alle onderzoeksresultaten wijs ik u graag op het onderzoeksrapport van de HAN. Met sportieve groet, Jan Markink Gedeputeerde Sport Ook namens, Nathan Stukker Gemeente Apeldoorn Gerrie Elfrink Gemeente Arnhem Ben van Hees Gemeente Nijmegen 6 EINDRAPPORT GIRO GELDERLAND 2016 EINDRAPPORT GIRO GELDERLAND

6 01 INLEIDING 8 EINDRAPPORT GIRO GELDERLAND 2016 EINDRAPPORT GIRO GELDERLAND

7 Gelderland kleurde van 5 tot en met 8 mei 2016 roze. En de maanden daarvoor ook. De Gelderse Big Start van de Giro d Italia -Giro Gelderlandheeft wat losgemaakt in de provincie. Op 26 juni 2015 werd bekend dat de 99ste editie van de Giro d Italia in Gelderland zou beginnen. Dat was het startschot van bijna een jaar aan voorbereidingen voor een prachtig wielerfeest, dat door grote delen van Gelderland trok en de provincie internationaal op de kaart zette. Zo roze hadden ze het nog niet gezien. Na een opwarmfase van 99 dagen, waarin maar liefst side events werden gehouden, was daar dan de start van de Giro d Italia In de stralende zon maakten de Giro-organisatie, 198 wielrenners van 22 ploegen, koning Willem-Alexander, vele (inter)nationale journalisten en fotografen en bijna een half miljoen bezoekers kennis met ons mooie Gelderland en de wielersport. De provincie Gelderland nam samen met de Gelderse steden Apeldoorn, Arnhem en Nijmegen het initiatief om dit topsportevenement hier te organiseren. Zij gingen een uniek samenwerkingsverband aan om van dit evenement een succes te maken waar nog lang met veel plezier en trots op kan worden teruggekeken. Een grootse ploegenpresentatie met - 5 mei Groots onthaal in Heel bijzonder al op het Marktplein in Apeldoorn bezoekers (van de in totaal in de hele stad), de door Tom Dumoulin gewonnen tijdrit, Arnhemmer Maarten Tjallingii die de blauwe bergtrui veroverde, heel veel bezoekers, overal roze en een geweldige sfeer. Voor even waren alle ogen gericht op Gelderland. Maar liefst 84 procent van de Gelderse bezoekers was trots dat de Giro d Italia in onze provincie startte. Giro Gelderland kreeg het rapportcijfer 8.1. Vanaf 28 januari 2016 telden we de 99 dagen af op weg naar de Big Start van de Giro. In de aanloop naar de grote wielerkoers kleurde Gelderland langzaam roze. Een side-eventsprogramma van, voor en door de Gelderlanders. Prachtige piazza s (Italiaanse buurtfeesten) en grootse mercato s (Italiaanse markten), onderwijspakketten en spreekbeurten in de klas. Bedrijfsactiviteiten en exposities, de Giro Gelderland Toertocht. Er was zoveel te doen. Giro Gelderland werd een uniek feest dat door de inzet van heel veel partners, ondernemers en organisaties mogelijk is gemaakt. Een speciale vermelding is er voor de bijna vrijwilligers die voor een warme en gastvrije ontvangst in Gelderland zorgden. 10 EINDRAPPORT GIRO GELDERLAND 2016 EINDRAPPORT GIRO GELDERLAND

8 Deze eindrapportage geeft inzicht in de doelen, resultaten en activiteiten voor en tijdens Giro Gelderland. Hieronder een korte opsomming van de grootste gebeurtenissen tijdens en vlak voor de Big Start. Een overzicht van alle activiteiten is te vinden in de bijlage. 1 MEI: DROOMPARKEN GIRO GELDERLAND TOERTOCHT In Apeldoorn, Arnhem en Nijmegen klonk op 1 mei het startschot voor De DroomParken Giro Gelderland Toertocht. De recreatieve rit bracht de deelnemers langs de belangrijkste delen van het echte Giro-parcours. De toerfietsers konden kiezen uit vier verschillende afstanden (40, 80, 120 en 165 km). Op de langste afstand passeerden de deelnemers alle startlocaties. In Apeldoorn begon de rit op het Marktplein, in Arnhem was Nationaal Sportcentrum Papendal het startdecor en in Nijmegen begonnen de fietsers aan de Waalkade. Mede dankzij het mooie weer was het aantal deelnemers groot. Meer dan mensen deden mee, voelden zich een beetje Girorenner en ontvingen als blijvende herinnering een roze wielershirt. 5 MEI: PLOEGENPRESENTATIE Op 5 mei werd op het Marktplein voor het stadhuis van Apeldoorn de ploegenpresentatie van de Giro d Italia gehouden. Zo n mensen waren daar getuige van. De aanwezigen werden getrakteerd op een Italiaans geregisseerde en avondvullende show, gepresenteerd door televisiepresentator Wilfried de Jong. Na de presentatie waren Hollandse acts en artiesten zoals Waylon te zien en horen. Bij het voorstellen van de ploegen en hun renners was duidelijk naar wie de - 9 mei The trophy of 3 goes with me Thanks #Gelderland for this unforgettable start. van het aanwezige publiek uitging. Tom Dumoulin en Maarten Tjallingii werden onder luid gejuich binnengehaald. 6 MEI: TIJDRIT IN APELDOORN Een tijdrit van 9,8 kilometer vormde op 6 mei de Big Start van de Giro d Italia. De 198 renners gingen om de minuut van start vanaf een podium in het Apeldoornse Omnisport in de strijd om de felbegeerde eerste roze trui. Zo n toeschouwers stonden langs de kant van het parcours om de wielrenners aan te moedigen. Koning Willem-Alexander was als speciale gast aanwezig. De Nederlander Tom Dumoulin pakte de eerste roze trui met een voorsprong van 0,022 seconde, minder dan een banddikte. Een droomstart voor Giro Gelderland. 7 MEI: TWEEDE ETAPPE VAN ARNHEM NAAR NIJMEGEN De tweede etappe startte op 7 mei vanuit het centrum van Arnhem en liep via de Hoge Veluwe en de Grebbeberg richting Rivierengebied (Tiel). Vervolgens boog het peloton af naar het zuidoosten om via Groesbeek en een klein stukje Duitsland (Wyler) na 188,1 km te finishen op de Oranjesingel in Nijmegen. De Duitser Marcel Kittel won de massasprint en Tom Dumoulin behield de roze leiderstrui mensen stonden langs het parcours. In Nijmegen waren veel podia en kwamen grote stromen bezoekers op de Giro en alle feestelijkheden in de stad af. Het feest in Nijmegen ging tot lang na de finish door. 12 EINDRAPPORT GIRO GELDERLAND 2016 EINDRAPPORT GIRO GELDERLAND

9 bezoekers stonden langs de kant van de derde etappe - 8 mei How about this, the Dutch love cycling? Thanks to you all and see you today again! #Nijmegen #Arnhem #Giro 8 MEI: DERDE ETAPPE VAN NIJMEGEN NAAR ARNHEM De derde etappe, over een afstand van 188,9 km, vertrok op 8 mei vanaf de Grote Markt in Nijmegen. Via het oostelijke rivierengebied werd de Achterhoek aangedaan. Na de doorkomst in Zutphen denderde het peloton door naar de Posbank om vervolgens via de John Frostbrug in Arnhem te eindigen op de Velperbuitensingel in het Arnhemse centrum bezoekers stonden langs de kant. De massasprint werd ook deze keer gewonnen door de Duitser Marcel Kittel, die hiermee de roze trui overnam. Arnhemmer Maarten Tjallingii, die er een dag eerder net niet in slaagde de blauwe bergtrui te veroveren, slaagde nu wel in zijn opzet. Gedragen door een luid juichende menigte stoof hij in de derde en laatste Nederlandse etappe de Posbank op om daar als eerste boven te komen. Het enthousiasme was groot toen hij op het podium in het Arnhemse centrum de blauwe trui om zijn schouders kreeg. 14 EINDRAPPORT GIRO GELDERLAND 2016 EINDRAPPORT GIRO GELDERLAND

10 02 DOEL EN RESULTAAT 16 EINDRAPPORT GIRO GELDERLAND 2016 EINDRAPPORT GIRO GELDERLAND

11 Of Gelderland de start van de Giro d Italia in 2016 wilde. Met die vraag benaderde Cees Priem van Libéma Profcycling BV eind 2013 de gedeputeerde sport van de provincie Gelderland en de sportwethouder van de gemeente Apeldoorn. Libéma Profcycling BV is de Nederlandse agent van RCS Sport uit Milaan (hierna RCS genoemd), de eigenaar en organisator van de Giro d Italia. De ambitie en het enthousiasme waren er meteen. De start van de Giro bood immers unieke kansen om provincie en routeplaatsen te promoten en een link met de wielersport te leggen. Bovendien behoort de wielersport tot een van de kernsporten van de provincie Gelderland. De ambitie en haalbaarheid om de Giro d Italia in 2016 in Gelderland van start te laten gaan, werd in de eerste helft van 2014 verkend. Gedeputeerde Staten en Provinciale Staten besloten er in juni 2014 vol voor te gaan. De gemeenten Apeldoorn, Arnhem en Nijmegen reageerden enthousiast. De vier overheden stelden vervolgens geld en menskracht beschikbaar voor de organisatie van Giro Gelderland. Gedeputeerde Jan Markink (provincie Gelderland) en de wethouders Gerrie Elfrink (Arnhem), Ben van Hees (Nijmegen) en Nathan Stukker (Apeldoorn) zetten er vanaf het begin hun schouders onder. 2.1 DOELSTELLINGEN De provincie en de drie startsteden wilden met Giro Gelderland de volgende doelstellingen bereiken: - het organiseren van een veilig en succesvol internationaal wielerevenement, dat sportief een succes en voor alle bezoekers een groot feest is. - het organiseren van een attractief side-eventsprogramma ter stimulering van de wielersport in Gelderland en culturele en maatschappelijke activiteiten rond Italië en de Giro. - het verkrijgen van een zo groot mogelijke exposure en naamsbekendheid nationaal en internationaal - voor Gelderland, Apeldoorn, Arnhem en Nijmegen en de doorgangsgemeenten. Die aandacht moet zo lang mogelijk doorwerken op recreatief, toeristisch en sportief gebied. - het behalen van een zo groot mogelijke economische bestedingsimpuls voor de nationale, provinciale en lokale economie. De effecten daarvan zijn - dankzij onder meer vervolgevenementen - ook jaren na Giro Gelderland merkbaar. 2.2 KERNWAARDEN VAN DE GIRO De organisatie koos ervoor om het evenement te organiseren op basis van de volgende kernwaarden: Trots Inwoners en ondernemers zijn trots dat hun Gelderland dit prachtige evenement binnen haar grenzen heeft gehaald en genieten met volle teugen van het evenement. Verbondenheid Giro Gelderland draagt door middel van het evenement bij aan het versterken van de onderlinge verbondenheid van inwoners, ondernemers en betrokken overheden. Inspiratie Giro Gelderland laat zien dat sporten leuk en gezond is en inspireert inwoners om zelf ook te gaan bewegen en sporten. 18 EINDRAPPORT GIRO GELDERLAND 2016 EINDRAPPORT GIRO GELDERLAND

12 2.3 RESULTATEN Een in alle opzichten succesvol Giro-evenement was het belangrijkste resultaat dat de vier overheden wilden bereiken. Deelresultaten waren: - het initiëren van een stimulans voor fietsen en de wielersport in Gelderland; - het verhogen van de sportdeelname; - het verhogen van de participatie en verbeteren van de leefbaarheid in wijken via - culturele en maatschappelijke activiteiten; - het duurzaam bevorderen van de provinciale, regionale en lokale economie door - aandacht voor health, food, creatieve economie en duurzaamheid vanuit een - Italiaans dan wel Giro-perspectief; - het vergroten van de naamsbekendheid van Gelderland en de gemeenten; - dat zoveel mogelijk mensen het evenement hebben gezien of kennen (streven was bezoekers); - het behalen van een bestedingsimpuls van 11,3 miljoen. Dat Gelderland tijdens de Giro-dagen geheel roze was gekleurd, is hier en daar nog steeds te zien. Hieronder wordt nader ingegaan op een aantal specifieke resultaten, o.a. aan de hand van de HAN-evaluatie: Bezoekersaantallen. Het beoogde bezoekersaantal is ruimschoots behaald. Het onderzoek van de HAN laat zien dat mensen de Giro bezocht hebben. Hiervan waren personen van buiten Gelderland die speciaal naar de Giro zijn gekomen en personen uit het buitenland. Bestedingsimpuls. De gerealiseerde impuls in Gelderland is volgens het HAN-onderzoek lager dan begroot. Hoewel de HAN deze in eerste instantie op een bedrag van bijna 11,7 miljoen berekent (bezoekers 10,2 miljoen, RCS, wielerteams 1,35 miljoen en pers 0,14 miljoen), wordt deze gecorrigeerd doordat 3,3 miljoen van de bestedingen door de projectorganisatie buiten de provincie Gelderland belandden. De uitkomst komt dan volgens deze berekening uit op een bestedingsimpuls van bijna 8,4 miljoen. Bij deze berekening zijn de uitgaven van de inwoners van Gelderland zelf niet meegenomen: in de gehanteerde onderzoeksmethodiek wordt ervan uitgegaan dat deze uitgaven toch wel in Gelderland zouden plaatsvinden (een verschuiving van bestedingen in tijd). Waardering. De bezoekers van Giro Gelderland waarderen het evenement gemiddeld met een 8,1. Media-aandacht en PR-waarde. Totale uitzendtijd van de eerste drie dagen Giro d Italia 2016 in Europa was uur. 31% daarvan is live uitgezonden. Er keken in Europa verdeeld over de drie dagen 72,29 miljoen mensen. Er is een totale PR-waarde van ca. 34,1 miljoen bereikt voor printmedia, onlinemedia en social media. Toertocht. Ruim fietsliefhebbers reden op zondag 1 mei delen van het Giro-parcours in de DroomParken Giro Gelderland Toertocht. Toeristische legacy. Ruim 80% van de bezoekers vond Gelderland een aantrekkelijke provincie om te verblijven en ongeveer de helft zei door het evenement positiever te denken over Gelderland als vrijetijdsbestemming. Zo n 70% wilde Gelderland ook daadwerkelijk aanbevelen bij vrienden en familie. Op heel veel aspecten krijgen Gelderland en de drie gastgemeenten hoge waarderingen van mensen van buiten Gelderland. Gelderlanders zelf waarderen hun provincie nog meer. Maatschappelijke legacy. Uit de HAN-evaluatie blijkt dat er een behoorlijk draagvlak is onder Gelderlanders voor Giro Gelderland en grote sportevenementen in het algemeen. Tussen de dertig en veertig procent van hen is trots op het evenement en zou wel vaker dergelijke evenementen willen zien in de provincie en was zelfs bereid om te betalen voor het evenement. Daar staat wel tegenover dat een 20-25% het onnodig vindt om de Giro en andere evenementen naar Gelderland te halen. De positieve immateriële waarde (trots, plezier) van Giro Gelderland is in waarde uit te drukken als ruim 6,5 miljoen voor de (volwassen) Gelderlanders en ruim 50 miljoen voor heel Nederland. Op het vlak van sportparticipatie kan gesteld worden dat de algehele sportparticipatie niet veranderd is door de komst van de Giro naar Gelderland. Deze bevinding is in lijn met eerder onderzoek naar de invloed van topsportevenementen op sportparticipatie onder de bevolking. Er zijn side events gehouden met ca deelnemers en bezoekers. Voor meer achtergrondinformatie, deelconclusies alsmede de gebruikte onderzoeksmethode verwijzen we naar het evaluatierapport. 20 EINDRAPPORT GIRO GELDERLAND 2016 EINDRAPPORT GIRO GELDERLAND

13 03 WEDSTRIJDZAKEN EN LOGISTIEK

14 De doelstelling was om in samenwerking met organisator RCS Sport een aantrekkelijk en veilig parcours uit te stippelen, iets waar de werkgroep wedstrijdzaken en logistiek zich voor inzette. Het parcours moest bovendien gemakkelijk te bereiken zijn door bezoekers en voor zo min mogelijk logistieke overlast zorgen bij inwoners en ondernemers. 1E ETAPPE 9,8 KM 2E ETAPPE 188,1 KM 3E ETAPPE 188,9 KM Wegwerkzaamheden in de nacht. Veilig maken wildrooster 3.1 PARCOURS Het parcours kwam in samenspraak met start- en doorkomstgemeenten tot stand. Uitgangspunt was het laten zien van veel karakteristieke plekken in de provincie Gelderland (en een klein stukje Duitsland en Utrecht). Er werd een balans gevonden tussen dorps- en stadskernen, provinciale wegen, heuvels, groen en rivieren. In alle etappes speelde water een rol. Alle Gelderse rivieren waren terug te vinden in de route. Het parcours kwam tot stand dankzij afspraken met RCS Sport, doorkomstgemeenten en de startgemeenten Apeldoorn, Arnhem en Nijmegen. Obstakels werden verwijderd en geplande wegwerkzaamheden naar voren gehaald of later in het jaar uitgevoerd. Verder stippelde de organisatie een geneutraliseerd parcours uit in start- en finishsteden. Binnen de stadsgrenzen van de finishplaatsen reed het wielerpeloton extra rondes, zodat toeschouwers de renners meerdere keren voorbij konden zien komen. Tijdens de tweede en derde etappe reden er in totaal zo n 200 voertuigen in de koers. Het ging om ploegleiderswagens, organisatiewagens, motoren met camera, motards van de landelijke eenheid (politie) en reclamewagens. Politie te motor leidde de verkeersdrukte in en rondom de koers in goede banen. 3 UUR IN APELDOORN 30 SLOTKM IN NIJMEGEN 45 minuten kijkplezier DOORKOMSTGEMEENTEN 44 SLOTKM IN ARNHEM 60 minuten kijkplezier Tiel Utrecht Duitsland GELDERSE UTRECHTSE DUITSE 1000 VERKEERS- REGELAARS 110 MOTARDS 500 STROBALEN 180 OBSTAKEL- BEVEILIGERS 60 KM LAAG HEKWERK 150 OBSTAKEL- BESCHERMERS 3.2 VEILIGHEID Feiten en cijfers: 4 POLITIEDISTRICTEN 5 VEILIGHEIDSREGIO S 540 BEVEILIGERS VOORAFGAAND, TIJDENS EN NA AFLOOP VAN HET EVENEMENT In de stuurgroep veiligheid zaten startgemeenten, provincie, politie en veiligheidsregio s. Tijdens de evenementdagen waren verschillende teams actief, zoals de Staf Grootschalig en Bijzonder Optreden (SGBO) van de politie, het Intergemeentelijk Multidisciplinair Overleg Veiligheid, en het Operationeel Team Mobiliteit. De teams stonden continu met elkaar in verbinding, waardoor de evenementenlocaties goed in de gaten gehouden konden worden. Daarnaast was er aandacht voor verschillende mogelijke incidenten in de steden zoals stroomstoring, leidingbreuk, noodweer en opstoppingen van toeschouwers. De korte lijnen tussen de teams onderling en naar de locaties toe werkten goed. De bezoekers werden op een zo breed mogelijke manier geïnformeerd. Om de stroom bezoekers in goede banen te leiden werden lichtkranten, tekstkarren, speakers, sociale media, zogeheten Girohosts en beveiligers ingezet. Alle terreinen waren zo ingericht dat er optimale doorstroming was voor het publiek. Tijdens het evenement is voortdurend bekeken hoe de drukte op de locaties zich ontwikkelde. Die informatie werd aangeleverd door beveiligers, verkeersposten, Girohosts en politie. Er werden op verscheidene plekken in de startsteden camera s ingezet. Ook voor de Giro d Italia gold de substantiële dreiging van terrorisme, die toen in Nederland van kracht was. De veiligheidsdiensten waren alert en waakzaam en er deden zich zoals bekend geen incidenten voor. 24 EINDRAPPORT GIRO GELDERLAND 2016 EINDRAPPORT GIRO GELDERLAND

15 Parcours - 8 mei 2016 Parcours Etappe 1 (tijdrit) Twello Legenda Legenda Apeldoorn Start S tart Finish Lochem Etappe 1 (tijdrit) F inis h G iro d'italia e etappe Zutphen Dieren Finish Doesburg Oosterbeek Arnhem Velp Lichtenvoorde Doetinchem Westervoort Huissen Start Duiven Zevenaar Didam Aalten Elst Ulft Emmerich Bocholt Nijmegen GIC Meters Parcours - 7 mei 2016 Amersfoort L egenda Barneveld S tart F inis h G iro d'italia e etappe Ede Veenendaal Bennekom Wageningen Arnhem Heelsum Oosterbeek Renkum Velp GIC Kleve 2 4 K ilometers UITSLAG 1E ETAPPE 1. Tom Dumoulin (Ned) 2. Primoz Roglic (Slo) z.t. 3. Andrey Amador (Cri) ALGEMEEN KLASSEMENT 1. Tom Dumoulin (Ned) 2. Primoz Roglic (Slo) z.t. 3. Andrey Amador (Cri) UITSLAG 2E ETAPPE 1. Marcel Kittel (Dui) 2. Arnaud Démare (Fra) z.t. 3. Sacha Modolo (Ita) z.t. KLASSEMENT NA DE 2E ETAPPE 1. Tom Dumoulin (Ned) 2. Primoz Roglic (Slo) z.t. 3. Marcel Kittel (Dui) UITSLAG 3E ETAPPE 1. Marcel Kittel (Dui) 2. Elia Viviani (Ita) z.t. 3. Giacomo Nizzolo (Ita) z.t. KLASSEMENT NA DE 3E ETAPPE 1. Marcel Kittel (Dui) z.t 2. Tom Dumoulin (Ned) Andrey Amador (Cri) Westervoort Heteren Huissen Duiven Zevenaar Elst Tiel Beuningen Nijmegen Wijchen Kranenburg Oss GIC EINDRAPPORT GIRO GELDERLAND 2016 Groesbeek Grave Cuijk K ilometers EINDRAPPORT GIRO GELDERLAND

16 Tijdens de festiviteiten rond de Giro controleerde de politie intensief op alcohol in het verkeer. Dit in het belang van veilig thuiskomen na het feest. 3.3 MOBILITEIT Feiten en cijfers: WELKOM IN NIJMEGEN 2000 TEKSTBORDEN 1200m KUNSTSTOF BARRIER 4600 DRANGHEKKEN 100 VERKEERS- BEVEILIGERS 2300 VERKEERSBORDEN 30 LANDELIJKE EENHEID 1500 AFZETHEKKEN 1500 VERKEERS- REGELAARS 4 LOOPBRUGGEN APELDOORN 8 VERKEERS- REGELAARS Voor de evenementdagen werd een mobiliteitsplan en een bereikbaarheidsplan opgesteld. Er is veel in het werk gesteld om bezoekers, bewoners, bedrijven en medewerkers te informeren over de bereikbaarheid. Bezoekers wisten zo waar ze moesten zijn om te parkeren, welke routes wel en niet waren afgesloten en hoe de verschillende bestemmingen het best lopend bereikt konden worden. Voor autoverkeer bleef de provincie zoveel mogelijk bereikbaar. De regionale bereikbaarheid werd via de snelwegen gewaarborgd. Voor plaatsen die door het parcours minder bereikbaar waren, werden omleidingsroutes ingesteld. Het openbaar vervoer zette extra bussen en langere treinen in en pasten de dienstregelingen aan. Bij station Ede-Wageningen werd vanwege de buitendienststelling tussen Ede-Wageningen en Utrecht vervangend vervoer ingezet. In de communicatie naar bewoners en bedrijven is meegenomen dat ze alleen met een vignet toegang zouden kunnen krijgen tot afgezette wijken of straten. Met hulpverleners en specifieke doelgroepen als storingsdiensten en verloskundigen werden goede afspraken gemaakt. Door alle maatregelen zijn de steden goed bereikbaar gebleven voor hulpverleners. Aangezien het gehele parcours op 6 mei zich in en rond het centrum van Apeldoorn bevond en vanwege de verwachte bezoekersaantallen kozen wij ervoor het parcours om veiligheidsredenen af te zetten met dranghekken. Voor het oversteken, de bereikbaarheid van woonwijken en de calamiteitenroute werden voetgangersbruggen over het parcours gebouwd. Om de overlast voor verkeersdeelnemers Landelijke eenheid houdt koers veilig. zo kort mogelijk te houden moest er snel op- en afgebouwd worden. Bij de opbouwtijden van de verkeersmaatregelen voor de wedstrijd is uitgegaan van een gemiddelde koerssnelheid van 44 kilometer per uur. Voor het afbouwen van de verkeersmaatregelen werd 30 minuten gereserveerd. Zo konden de wegen snel na het passeren van het peloton en de volgerskaravaan weer worden vrijgegeven. De in- en uitstroom van bezoekers verliep op alle dagen goed. In de steden is er bij de programmering van activiteiten naar gestreefd om de toeschouwers zo lang mogelijk in de stad te houden. Zo liepen de binnensteden geleidelijk leeg. Er was ruim voldoende parkeergelegenheid. In Apeldoorn konden de bezoekers hun auto ook kwijt op een van de transferia, waarna ze met pendelbussen naar het parcours werden gebracht. De extra parkeerplaatsen waren die dag goed bezet. Op 7 en 8 mei werd het aantal extra parkeerplekken op de dag zelf nog gehalveerd, omdat de oorspronkelijke capaciteit niet nodig bleek. Mede vanwege het mooie weer pakten bezoekers namelijk massaal de fiets om het wielerspektakel te bezoeken. Eerder waren toeschouwers al opgeroepen om zo veel mogelijk op hun rijwiel naar de Giro te komen. Het parcours was per fiets overal goed te bereiken. Door het niet gebruiken van parkeerplaatsen waren er minder inkomsten. 3.4 MEDISCHE ZORG Feiten en cijfers: 180 VRIJWILLIGERS RODE KRUIS 2 AMBULANCE- MOTOREN 4 AMBULANCES 9 EHBO UNITS OVER 4 DAGEN 20 BIKERTEAMS OVER 4 DAGEN 28 EINDRAPPORT GIRO GELDERLAND 2016 EINDRAPPORT GIRO GELDERLAND

17 Breng plaatste bussen in vorm fiets. Landelijke eenheid. Verkeersbegeleiders Verkeersbegeleiders Samen met de veiligheidsregio s en de Geneeskundige Hulpverlenersorganisaties in de Regio (GHOR) kwam het zorgplan voor de medische assistentie tot stand. De assistentie tijdens de Gelderse etappes bestond uit de volgende vier onderdelen: Acute medische hulpverlening binnen de wedstrijdkaravaan tijdens de wedstrijd, conform de Road Racer s Guide van de UCI. Medische assistentie van 198 wielrenners en de 100 stafmedewerkers. Medische zorgverlening in de koers Overdracht naar reguliere zorg buiten de koers Inrichten van hulpposten voor bezoekers op start- en finishlocatie. 3.5 LOGISTIEK De werkgroep logistiek verzorgde vooral technische en uitvoerende zaken op de wedstrijdplaatsen, zoals in de hospitalityzone. Ook hield de werkgroep zich bezig met het plaatsen van hekken en de op- en afbouw van de podia op de startlocaties. Tevens was ze actief met op- en afbouwen voor de ploegenpresentatie en de inrichting van de hoofdkwartieren van de organisatie in de drie gemeentehuizen. Ook verzorgde de werkgroep op verschillende plekken technische productie, geluid en - 8 mei Het was een feest om in Nederland te mogen starten. Wat een ontzettend positieve sfeer in Gelderland. Bedankt! 30 EINDRAPPORT GIRO GELDERLAND 2016 EINDRAPPORT GIRO GELDERLAND

18 04 MARKETING

19 De Giro d Italia bood met haar marketingmachine, bereik en journalistieke aandacht een platform om Gelderland te laten zien aan de wereld. Niet alleen als fietsprovincie met de iconen Apeldoorn, Arnhem en Nijmegen en de doorkomstgemeenten, maar ook als provincie die in staat is evenementen van dit formaat te organiseren. De kernwaarden, trots, verbinding, verbroedering en inspiratie stonden voorop. Gelderland wilde roze kleuren. De trots kwam tot uiting bij de drukbezochte ploegenpresentatie in Apeldoorn, de winst van Tom Dumoulin in de tijdrit en de massale steun voor Arnhemmer Maarten Tjallingii, die op de Posbank de bergtrui pakte. Maar er was ook trots dat vrijwilligers uit heel Nederland er met elkaar stonden, ingezet waar nodig. Trots op de samenwerking met de vele partners en partijen die ervoor zorgden dat drie dagen koersen in goede banen werd geleid. Een feest voor iedereen, zoals bedoeld. Niet eerder werkten twintig doorkomstgemeenten, drie grote steden, twee provincies en twee landen zo intensief samen aan een project als bij Giro Gelderland. Zowel bestuurlijk als operationeel wist Giro Gelderland ambtenaren, ondernemers, sporters, inwoners, verenigingen, veiligheidsdiensten, openbaar vervoer, scholen en culturele instellingen te verenigen. Giro Gelderland inspireerde met haar 99 dagen durende activiteitenprogramma heel veel mensen om side events te organiseren. Giro Gelderland organiseerde er bijna 1000, derden nog eens honderden. De consequent doorgetrokken huisstijl zorgde voor herkenbaarheid in heel Gelderland. De inspiratiemanual, het digitale lijstje met tips om evenementen door middel van aankleding en versiering een Giro-uitstraling te geven, werd veelvuldig gebruikt door inwoners en ondernemers. 4.1 PROMOTIE Vanaf het begin heeft Giro Gelderland al haar marketingkansen gebruikt. Of het nu om relatiebijeenkomsten of zichtbaarheid op internationale beurzen ging, er werd daar waar mogelijk en haalbaar was, op ingezet. Van de Bikemotionbeurs tot een promotieteam, van gebiedsmarketing tot partnerovereenkomsten. Terwijl in juni 2015 de internationale aandacht van de pers voor de Big Start-presentatie nog naijlde, werd intern al de hand gelegd aan huisstijl, promotiemateriaal, activatieprogramma en de 99 dagen durende aftrap. De oud-etappewinnaars van de Giro d Italia Erik Breukink, Johan van der Velde en Jean-Paul van Poppel. Vanaf 27 maart 2016, tijdens de opwarmfase voor Giro Gelderland, is bij grote wielerevenementen, in start- en doorkomstgemeenten en bij andere activiteiten een promotieteam van Giro Gelderland ingezet. Blikvanger was een metershoge replica van één van de meest heilige iconen van de ronde: de Giro d Italia Trophy. Deze trofee viel op en sprak veel mensen tot de verbeelding. Terwijl mensen op de foto gingen met het icoon van de Giro, gaf het promoteam tekst en uitleg over het hoe, waarom en wanneer van Giro Gelderland. Dit alles leverde publiciteit op, zorgde dat in heel Gelderland inwoners geïnfomeerd werden over Giro Gelderland en vergrootte de betrokkenheid van de start- en doorkomstgemeenten en hun inwoners. Tenslotte zorgden de foto s en aan het promoteam gekoppelde winacties voor extra bezoekers op de website girogelderland.nl. De keuze voor de inzet van drie oud-etappewinnaars van de Giro d Italia heeft goed uitgepakt. Jean-Paul van Poppel, Erik Breukink en Johan van der Velde traden veelvuldig als gast op in bijeenkomsten. Door hun mooie historische verhalen over de Giro werd de beleving van het evenement tastbaar. Zowel 34 EINDRAPPORT GIRO GELDERLAND 2016 EINDRAPPORT GIRO GELDERLAND

20 Gelderland kleurde roze! 33 Gelderse iconen kwamen in beeld tijdens de live-uitzending. in de aanloop naar als tijdens Giro Gelderland vervulden ze hun rol met verve. 4.2 CITYDRESSING Met behulp van een vaak roze getinte aankleding kwamen de startsteden zichtbaar in de sfeer van Giro Gelderland. Het hielp bewoners om trots op hun evenement, stad en provincie te worden. Bezoekers werden door de aankleding extra welkom geheten. Op deze manier ontging het niemand dat er een belangrijk internationaal topsportevenement aan zat te komen. Het accent van aankleding van de steden, ook wel citydressing genoemd, lag op de start- en finishplaatsen Apeldoorn, Arnhem en Nijmegen. Doorkomstgemeenten ontvingen vlaggen en konden gebruik maken van de inspiratiemanual (een lijst met tips voor aankleding), de huisstijl en de toolkit Giro Gelderland, waarmee op eenvoudige wijze materiaal in de huisstijl kon worden ontworpen. Dit zorgde voor een prettige lokale betrokkenheid en sfeer en gaf steden de ruimte voor eigen invulling. Roze fietsen in lantaarns in Apeldoorn leverden mooie publiciteit op en de grote roze fiets bij Omnisport was een echte blikvanger. Ook hier werd de verbinding gezocht met lokale partijen en initiatieven zoals de Taskforce Apeldoorn en de Kopgroep Ondernemers in Arnhem. De roze Giro-trein van Arriva reed door een groot deel van de provincie en veel bruggen waren roze uitgelicht. Giro-organisator RCS Sport gaf aan nog nooit zoveel roze gezien te hebben rondom de start van de Giro. De citydressing had naast het enthousiast maken van de bewoners nog een tweede belangrijk effect. Zowel regionale als landelijke en internationale media besteedden veel aandacht aan het roze fenomeen in Gelderland. De roze steden versterkten zo het gevoel dat er iets aan de hand was en zorgden ervoor dat media vrijwel dagelijks verslag gingen doen van de vorderingen in aanloop naar het evenement. Uiteindelijk kreeg het regionale initiatief landelijke impact. De inspiratiemanual, met daarin ideeën om roze te kleuren, en de vele lokale initiatieven deden de rest. Uiteindelijk was de hele route drie dagen lang roze. Zie voor meer foto s pagina 42 en GEBIEDSMARKETING Ook in de gebiedsmarketing zijn de kernwaarden van Giro Gelderland consequent doorgetrokken. De iconen van Gelderland, samen met de gemeenten bepaald, kwamen naar voren in de verschillende promotiefilmpjes en in het beeldmateriaal van de 99-dagencampagne. De beelden van de iconen zijn beschikbaar gesteld als downloads en verstrekt aan de diverse media. Daardoor waren de bruggen, het waterrijke gebied, de Veluwe, de binnensteden, de musea en andere toeristische trekpleisters veelvuldig terug te zien in de publiciteit rondom Giro Gelderland. Extra aandacht bijvoorbeeld voor Nijmegen tijdens de gelijktijdige internationale truienpresentatie in New York, Milaan en Nijmegen. 36 EINDRAPPORT GIRO GELDERLAND 2016 EINDRAPPORT GIRO GELDERLAND

21 Team Bas van de Goor Foundation biedt roze trui aan. Reclamekaravaan Hoogtepunt waren de live-uitzendingen van de NOS. Daarin werden 33 Gelderse iconen met beschrijving in beeld gebracht. Daarmee is Gelderland letterlijk internationaal op de kaart gezet. 4.4 PARTNERS Een van de doelen van marketing was het versterken van de samenwerking van het bedrijfsleven in Gelderland. Aanvankelijk was het idee om een groot Gelders Business Platform rondom Giro Gelderland op te richten. Dat zou ook na de Giro in stand blijven om de onderlinge betrokkenheid en kansen te versterken. In de praktijk bleek dat een dergelijk platform toch beter lokaal tot haar recht kwam en dat de afstand tussen de steden soms te groot was. Giro Gelderland bleef bij haar oorspronkelijke rol, namelijk die van facilitator en verbinder. Vanuit de lokale kracht ontstonden verschillende initiatieven die werden ondersteund: Taskforce Giro Apeldoorn, Taskforce Arnhem Nijmegen en het Arnhemse initiatief de Kopgroep Ondernemers. Het bedrijfsleven werd opgewarmd met verschillende informatieavonden. Sommige initiatieven zijn blijvend. De voor Giro Gelderland opgerichte Taskforce Giro Apeldoorn gaat verder onder de naam Taskforce Events. Die groep wil de samenwerking rondom grote evenementen samen met ondernemers en de gemeente verder uitbouwen. Een ander doel was het aan de man brengen van het toeristische product Gelderland. Iets waar de toeristische organisaties Visit Veluwe en RBT KAN ook erg actief mee waren. De Bas van de Goor Foundation (voor mensen met diabetes) was benoemd tot het goede doel van Giro Gelderland. Om wielerliefhebbers warm te maken voor de start van de Giro d Italia in Gelderland en om te laten zien dat een sportieve en gezonde leefstijl het verschil kan maken in een leven met diabetes, deed de stichting iets bijzonders. Tien dagen voor de start van de Giro, fietste een team van diabetici de roze leiderstrui van Milaan naar Apeldoorn. Op de dag van de eerste Giro-etappe kwamen de fietsers moe, trots en voldaan over de finishstreep in Apeldoorn om de roze trui te overhandigen aan de gedeputeerde sport van de provincie Gelderland. 4.5 RECLAMEKARAVAAN Giro Gelderland had z n eigen reclamekaravaan. Direct voorafgaand aan de drie Gelderse etappes toerden twintig auto s en bussen over het parcours. Dit waren er minder dan beoogd. In de karavaan presenteerden regionale bedrijven als Achmea, RBT KAN, Bordbusters en Dusseldorp zich aan het wachtende publiek. Op enkele plekken werd gestopt om kleine presentjes aan het publiek uit te delen. Uiteraard toerde ook de eigen wagen van Giro Gelderland en de replica van de Girotrofee mee. Vanwege de lange reistijd terug naar Italië en de beperkte tijd (een rustdag) waren er hier geen Italiaanse promotiewagens te zien. 4.6 HOSPITALITY Aan start en finish richtte Giro Gelderland hospitalityruimten in, in Nijmegen en Arnhem samen met Giro-organisator RCS Sport. Vier dagen lang werden op zes plekken zo n gasten ontvangen. Hoogtepunt was de aanwezigheid van koning 38 EINDRAPPORT GIRO GELDERLAND 2016 EINDRAPPORT GIRO GELDERLAND

22 Willem-Alexander bij de eerste etappe op vrijdag 6 mei in Apeldoorn. De hospitality-arrangementen zorgden voor een unieke sfeer en beleving. Gasten kregen het gevoel er echt bij te zijn, onderdeel te worden van het grote evenement in Gelderland. Het zorgde voor trots en verbroedering. Na afloop van Giro Gelderland gaven bedrijven aan zeer enthousiast te zijn over wat ze hadden mogen meemaken. Uit evaluaties met sponsoren, hospitalitybezoekers en bedrijven die meededen aan de Girokaravaan kwamen bijzonder positieve reacties. De verkoop van hospitalitykaarten bleek minder dan verwacht. Wellicht door onbekendheid, het moment van de start van de verkoop of omdat het evenement in de vakantieperiode viel. Verder richtten veel ondernemers langs de route hun eigen ontmoetingsplekken in. De doelstelling om geld te verdienen voor de dekking van het evenement is niet voldoende behaald. Er zijn minder inkomsten gegenereerd dan vooraf begroot. Maar er is zeer zeker wel resultaat geboekt. Bestuurders en ondernemers weten elkaar makkelijker te vinden en werken nu al intensiever samen. 4.7 SPONSORING EN BARTERING Met diverse bedrijven zijn we vanuit de organisatie partnerovereenkomsten aangegaan, zoals met Centraal Beheer Achmea en DroomParken. Sommige partijen hebben financieel bijgedragen als sponsor, anderen kwamen ons tegemoet door gratis hun diensten aan te bieden, de zogenaamde barterovereenkomsten. Op alle organisatieonderdelen zijn barters gesloten. Een voorbeeld daarvan is een special bij de dagbladen AD, Stentor en De Gelderlander. Bij sponsoring hebben we zowel de landelijke markt als de lokale markt bewerkt. Overheden hebben hierin een belangrijke rol gespeeld. In alle drie de steden werden bijeenkomsten voor bedrijven gehouden. Hoewel de ondernemingen enthousiast waren, heeft dit minder geld opgeleverd dan verwacht. 4.8 DOORKOMSTGEMEENTEN ALS FINAN- CIËLE PARTNER Ook doorkomstgemeenten zijn partner geworden van Giro Gelderland. Deze gemeenten zorgden niet alleen voor promotie en activiteiten, maar leverden ook een financiële bijdrage. Die brede partnerovereenkomst mag uniek genoemd worden. Voor het eerst in Nederland lukte het Gelderland om zo n topsportevenement met zoveel gemeenten tegelijk in partnerschap uit te voeren. De succesvolle piazza s en mercato s vonden exclusief in de start- en doorkomstgemeenten plaats. 4.9 MERCHANDISE Er is bewust gekozen om geen Giro Gelderland-merchandise op de markt te brengen. De kosten en opbrengsten daarvan wogen niet tegen elkaar op. De organisatie van de Giro d Italia verkocht wel eigen gadgets als shirts en petten vanuit kraampjes in de start- en finishsteden. Giro Gelderland bedankt haar partners: Official Event Partner Official City Partner Official Accommodation Partner Official Charity Official Transportation Partner Official Media Partner Official Side-event Partner Official Supplier Officiële Onderwijs Partner Partner Gemeenten Official Business Partner Duitse Partner Gemeente 40 EINDRAPPORT GIRO GELDERLAND 2016 EINDRAPPORT GIRO GELDERLAND

23 CITYDRESSSING 42 EINDRAPPORT GIRO GELDERLAND 2016 EINDRAPPORT GIRO GELDERLAND

24 05 COMMUNICATIE EN MEDIA

25 Giro Gelderland was één groot feest. De communicatie rondom de Giro heeft ertoe bijgedragen dat er bijna een half miljoen bezoekers kwamen. 5.1 COMMUNICATIESTRATEGIE De communicatiedoelstellingen lagen op het vlak van trots, verbondenheid en inspiratie. Het doel was om zoveel mogelijk mensen te bereiken, al vanaf 99 dagen voor de daadwerkelijke start van de Giro. Dit doel is bereikt door middel van (bewoners)communicatie, aankleding van steden, campagnes en side events en door aan te haken bij allerhande bestaande en nieuwe wieleractiviteiten in de provincie. De stijl van communiceren was open, toegankelijk, snel en actief. De inzet van sociale media zorgde voor betrokkenheid onder de Gelderse bevolking en onder wielerliefhebbers in binnen- en buitenland. De strategie was om door middel van de juiste toon het positieve gevoel te benadrukken. De doelen voor sociale media waren er in eerste instantie op gericht om veel volgers op Twitter en Facebook te krijgen. Daarmee kon in de tweede fase (de 99-dagen-campagne) een groot publiek worden bereikt. Het idee was om potentiële bezoekers te bewegen het evenement te bezoeken en het gevoel van trots en verbinding uit te dragen. Tijdens de Giro was de communciatie gericht op het informeren van bewoners en bedrijven in de startsteden en doorkomstplaatsen, het vasthouden en versterken van de positieve sfeer en het laten zien van het feest rondom de koers. Fasering De communicatiestrategie was ingedeeld in fasen: Fase 1: aanloop tot 28 januari 2016 Fase 2: start 99 dagen campagne tot aan Koningsdag 2016 Fase 3: Van oranje naar roze (Koningsdag tot aan de start van de Giro) Fase 4: Big start Giro d Italia 2016 Per fase kwamen steeds enkele elementen terug, zoals de website en het gebruik van sociale media. Iedere fase kende een specifieke communicatieaanpak. In alle fasen was de online communicatie het belangrijkste. Zo is onder andere de website girogelderland.nl ontwikkeld en zijn de sociale media Twitter, Facebook en Instagram ingezet. Gedurende de gehele periode stonden in de beeldvorming de herkenbare elementen van Giro Gelderland (Big Start Logo en Giro Gelderland huisstijl) en de iconen van Giro d Italia (mascotte Lupo Wolfie en de trofee) centraal. Deze elementen hebben bijgedragen aan de herkenbaarheid van het evenement en aan de authenticiteit van de afzender. Omgevingscommunicatie Gedurende alle fasen is de zogenaamde omgevingscommunicatie een belangrijke pijler geweest. Bewoners en ondernemers van de steden en doorkomstgemeenten zijn vroegtijdig geïnformeerd. Dat gebeurde in eerste instantie via brief en later met informatieavonden. Vervolgens zijn op wijkniveau kaarten gemaakt, zodat iedereen kon zien op welke plek er afsluitingen waren. De kaarten waren op de website te zien en zijn veelvuldig bekeken. Vragen konden worden gesteld via de website, adres en telefonisch via het provincieloket, dat tijdens Giro Gelderland ook open was. 5.2 ONLINE BERICHTGEVING EN SOCIALE MEDIA Giro Gelderland maakte gebruik van accounts op Facebook, Twitter en Instagram. Met name het Facebook-account heeft goed bijgedragen aan het creëren van betrokkenheid en het bereiken van een groot publiek LIKES 78 AANTAL GEPLAATSTE POSTS/BERICHTEN VOLGERS AANTAL GEPLAATSTE POSTS/BERICHTEN De accounts zorgden voor een enorm bereik onder geïnteresseerden, zowel wielerliefhebbers als mensen die graag het evenement wilden bijwonen VOLGERS VIEWS PER DAG 107 AANTAL GEPLAATSTE POSTS/BERICHTEN WEERGAVEN VIEWS TIJDENS EVENT 46 EINDRAPPORT GIRO GELDERLAND 2016 EINDRAPPORT GIRO GELDERLAND

26 In de aanloop naar de start van de Giro zijn de sociale media vooral gebruikt om mensen enthousiast te maken en te laten zien wat er allemaal gebeurde. In de 99 dagen voorafgaand zijn alle side events gepromoot, verder werden via sociale media vrijwilligers geworven. De best ontvangen tweets waren die met een korte film van de start in Apeldoorn ( weergaven) en een bericht met een filmpje over de ploegenpresentatie van de ploeg LottoNL Jumbo ( weergaven). Op Facebook deden video-impressies, deelen winacties en het fotoverslag van de Giro Gelderland Toertocht het heel goed. Tijdens het evenement werd gebruik gemaakt van een Twittermirror. Daarmee konden selfies worden gemaakt die direct op Twitter werden geplaatst. Dit resulteerde in veel goed scorende ploegenfoto s. Daarnaast is een Snipperwall gebruikt. Zo werden op videoschermen berichten getoond van Twitteraars die de hashtags #girogelderland en #giro gebruikten. Website Voor Giro Gelderland is de website girogelderland.nl gelanceerd. Die is tussen 1 januari en 9 mei keer bezocht. Op de site stonden nieuwsberichten, routes, sponsor- en hospitality-informatie. Ook lieten we zien hoe mensen konden helpen Gelderland roze te kleuren. Vlak voor het evenement is de website meer vraaggericht gemaakt. Direct gericht op wat bezoekers, ondernemers en bewoners wilden weten. Via de site zijn ook publieksactiviteiten gepromoot. We wilden laten zien wat er in Gelderland werd georganiseerd en gaven organisatoren van side events een platform om hun evenementen te promoten (zie bijlage voor een overzicht van alle side events). Relevantie, timing en kwaliteit Goede berichtgeving is de sleutel geweest tot goede communicatie. Vrijwel alle persberichten, sociale-mediaberichten en nieuwsberichten op de website scoorden hoog op: relevantie voor de doelgroep, juiste timing en goede kwaliteit, ook in beeld. Dit zorgde voor een gestage stroom van berichtgeving, netjes afgestemd op de behoefte van de doelgroep. De live-uitzending werd uitgezonden vanuit deze NOS-wagen. 5.3 MEDIAPARTNERS Met de Persgroep (Algemeen Dagblad, De Gelderlander, De Stentor), Omroep Gelderland en New Skool Media, is een media-partnerovereenkomst gesloten. Hiermee werd een landelijke en regionale dekking met een goede mix van print, online en televisie bereikt. In samenwerking met de Persgroep kwam een 48 pagina s tellende Girospecial tot stand, waarvan exemplaren zijn gemaakt. Die vielen op 30 april als bijlage bij het AD, De Gelderlander en De Stentor op de deurmat van hun abonnees. New Skool Media maakte het programmaboekje in een oplage van exemplaren. De boekjes zijn vlak voor en tijdens het evenement uitgereikt aan bezoekers. Ook werden in samenwerking met het bedrijf diverse advertenties in vaktijdschriften geplaatst. Op de koersdagen verrees er in de buurt van start en finish een mediapark, dat werd gebruikt door nationale en internationale verslaggevers. De NPO pakte vier dagen lang uit met live-verslaggeving op radio en televisie. Ook de commerciële zenders (RTL, SBS6) waren aanwezig om verslag te doen van de sfeer in Gelderland. Omroep Gelderland maakte vanaf april 2016 tot de start het programma Forza Giro, met Leontien van Moorsel. Het programma werd van 5 tot en met 8 mei onder de naam Forza Giro Live rechtstreeks uitgezonden. De live-uitzendingen trokken in totaal kijkers. Omroep Gelderland verzorgde als enige een live-uitzending van de ploegenpresentatie. De beelden daarvan zijn later vaak gebruikt in andere uitzendingen. 5.4 RESULTATEN De media-aandacht voor Giro Gelderland was groot. Al in een vroeg stadium werd er zowel online als offline geschreven over de komst van de Big Start van de Giro d Italia naar Gelderland. De bedrijven Nielsen Sports en Clipit hebben de berichtgeving geanalyseerd. De resultaten staan hieronder. Het bedrijf Clipit hield over de periode van 26 februari 2016 tot en met 1 juni 2016 alle berichtgeving over Giro Gelderland bij. Clipit deed een analyse van online media, social media en gedrukte media. 48 EINDRAPPORT GIRO GELDERLAND 2016 EINDRAPPORT GIRO GELDERLAND

27 BERICHTEN OVER DE GIRO in totaal zijn berichten over de Giro in Apeldoorn, Arnhem, Nijmegen en Gelderland geplaatst (15%) GELDERLAND ALS PROVINCIE GENEREERDE DE MINSTE BERICHTEN OVER DE GIRO 95% VAN TOTAAL AANTAL BERICHTEN HAD EEN POSITIEFSENTIMENT BERICHTEN VERSCHENEN OP ONLINE MEDIA BERICHTEN OP SOCIAL MEDIA 28% VAN ALLE BERICHTEN HAD EEN ZEER POSITIEF SENTIMENT. BINNEN ALLE DRIE DE MEDIUM- TYPES WERD HET MEEST POSITIEF GESPROKEN OVER PROVINCIE GELDERLAND POTENTIEEL BEREIK SOCIAL MEDIA-CONTENT 34.1 mjn PR-WAARDE IN TOTAAL BEREIKT BERICHTEN IN PRINTMEDIA 50 EINDRAPPORT GIRO GELDERLAND 2016 EINDRAPPORT GIRO GELDERLAND

28 TELEVISIE, ONLINE EN PRINT MEDIA Nielsen Sports analyseerde van 1 tot en met 11 mei 2016 het bereik op televisie, in online en print media. 12,12 mln DE TOTALE MEDIAWAARDE VAN ALLE GIRO D ITALIA PARTNERS IN EUROPA 20% VAN DE MEDIAWAARDE ZORGDE NEDERLAND VOOR 2,45 mln MEDIAWAARDE NEDERLAND 90 ZENDERS 41 EUROPESE LANDEN GEMONITORD WAARIN DE GIRO D ITALIA 2016 IS UITGEZONDEN uur, 20 minuten en 31 seconden, TOTALE UITZENDTIJD EERSTE DRIE DAGEN IN EUROPA 72,29 mln TOTALE CUMULATIEVE KIJKERSAAN- TALLEN IN EUROPA VERDEELD OVER DE DRIE DAGEN 8,81 mln TOTALE CUMULATIEVE KIJKERSAAN- TALLEN VAN DE LIVE-UITZENDINGEN IN NEDERLAND VAN NPO 1 OVER DE DRIE DAGEN 35 uur, 44 minuten en 48 seconden, TOTALE UITZENDTIJD EERSTE DRIE DAGEN IN NEDERLAND 31% live UITGEZONDEN. 52 EINDRAPPORT GIRO GELDERLAND 2016 EINDRAPPORT GIRO GELDERLAND

29 06 SIDE EVENTS

30 6.1. OP WEG NAAR DE START Niet eerder was er in de provincie Gelderland een evenement waarin maar liefst 23 gemeenten samenwerkten (3 startgemeenten en 20 doorkomstgemeenten). En waar sporters bijna 400 kilometer lang slingerend door Gelderland zichtbaar waren, vlak langs tuinen en huizen van de inwoners. Maar waar ook vele organisaties en burgers met elkaar de provincie kleur gaven: roze. Na een jaar van voorbereiding door de projectgroep side events gaven drie wethouders en de sportgedeputeerde van de provincie Gelderland op 28 januari het startsein voor een enorme reeks aan activiteiten. Dat gebeurde op Nationaal Sportcentrum Papendal, 99 dagen voor de officiële Big Start van de Giro d Italia. De voorbereiding begon in januari 2015 al met lokale en provinciale brainstormsessies. Betrokken personen uit sport, overheid, onderwijs en bedrijfsleven kwamen bij elkaar om na te denken over wat er allemaal georganiseerd zou kunnen worden. Ook werden 30 presentaties bij gemeenten, wielerorganisaties, rotaryclubs en ondernemersorganisaties gehouden. De vele ideeën die de brainstormbijeenkomsten opleverden werden gecombineerd met de stadsthema s van de drie organiserende steden en de thema s van de provincie Gelderland. Ook werden ervaringen vanuit de Tour Utrecht meegenomen. Dat alles resulteerde in een programmering van bijna 1000 activiteiten. Die werden vanuit de centrale organisatie van Giro Gelderland geïnitieerd, georganiseerd, geregisseerd of gefaciliteerd. Daaromheen organiseerden Gelderse inwoners en organisaties nog honderden activiteiten. Daarmee werd het een compleet roze feest. We hadden een grote dis door de Dorpsstraat gezet waar we 155 personen aan konden plaatsen. Het college van B&W, organisatoren van Hernen Kleurt Roze, vertegenwoordiger van Geldersch Landschap waren uitgenodigd om aan te schuiven, hierna bleef er voor 140 dorpsgenoten nog een plaats over, zelfs voor de Hernense Paus. De werkgroep side events was tevens verantwoordelijk voor de aftrap van de 99 dagen aanloop, de ploegenpresentatie op 5 mei op het Marktplein in Apeldoorn en alle ceremonies en activiteiten in afwachting van start en huldiging na afloop. 6.2 EEN PROVINCIE, DRIE STARTGEMEEN- TEN EN 20 DOORKOMSTGEMEENTEN De werkgroep stond voor verschillende uitdagingen. Een van de grootste was het zorgen voor een eenduidige uitstraling van alle activiteiten. Het was uniek voor Gelderland dat er maar liefst 23 gemeenten gezamenlijk met de provincie Gelderland activiteiten organiseerden. Hoe zorg je er dan voor dat het met alle lokale belangen toch één groot Girofeest wordt? Want juist de gezamenlijkheid zorgt voor een krachtige uitstraling. Verwacht werd dat er net als bij de start van de Tour de France in Utrecht enorm veel ideeën voor activiteiten op de organisatie zouden afkomen en dat gebeurde ook. Er werden veel verschillende activiteiten georganiseerd, die mede dankzij de huisstijl wel eenduidig van uitstraling waren. 56 EINDRAPPORT GIRO GELDERLAND 2016 EINDRAPPORT GIRO GELDERLAND

31 Giro d'italia 2016 "Piazza's & Mercato's - Lespakketten" Almere-buiten Elburg Doornspijk Herxen Apeldoorn Vorchten Hoorn Hellendoorn Elshof Wijhe Veessen Mariënheem Boerhaar Almere-haven Zeewolde Oene Nunspeet Harderwijk Vierhouten Epe Boskamp *# Voorst Nijkerk Baarn Voorthuizen Zwartebroek Hoevelaken Amersfoort Stroe Kootwijk Lieren Hoenderloo Odijk Laag-Soeren Dieren Rozendaal Veenendaal Amerongen Bennekom Cothen Wijk bij Duurstede Renkum Beusichem Maurik Ravenswaaij Zoelmond mborg Buren Achterberg Eck en Wiel Rijswijk Randwijk Opheusden Buurmalsen Tricht Kapel-Avezaath Deil Tiel Wadenoijen Ochten IJzendoorn Echteld Erichem *# Wamel Meteren Waardenburg Ophemert Neerijnen Varik Heerewaarden Rossum Alem Kerkwijk Ammerzoden Oijen Lith Maaren-Kessel 58 Demen DeursenDennenburg Geffen Nederasselt Herpen Overlangel Heumen Millingen aan de Rijn Miste Middelaar De Horst Kotten *# Oeding Woold Varsselder Sinderen Bontebrug Ulft De Heurne Nijmegen Gendringen IJzerlo Dinxperlo Hüthum *# Anholt Bocholt Haldern *# Rees *# Dingden Raesfeld *# Breedeweg Kalkar Rhede Isselburg Kleve Nütterden Borken Megchelen Emmerich Bedburg-Hau Breedenbroek Bredevoort Millingen Molenhoek Cuijk Lintelo Netterden Spijk Winterswijk Aalten *# Berg en Dal Mook Gassel Tolkamer Leuth Beek Reek Stokkum Elten Azewijn Heilig LandStichting Malden Overasselt Grave 's Heerenberg Lobith *# Oude IJsselstreek Zeddam *# Varsseveld Barlo Terborg Etten Beek Herwen Kekerdom Braamt *# Westendorp Montferland Aerdt Gendt Doetinchem Rijnwaarden Doornenburg Haalderen Vragender Harreveld Gaanderen Loerbeek Gaxel Meddo Lichtenvoorde Heelweg Kilder Oud-Zevenaar Babberich Vreden Lievelde Oost Gelre Zieuwent NieuwDijk Pannerden *# Mariënvelde Zelhem Halle Wehl Didam Kranenburg Balgoij Schaijk EINDRAPPORT GIRO GELDERLAND 2016 Alverna *# Duiven Ooij # * Nijmegen Hoog - Keppel Loil Laag - Keppel Angerlo Groessen Loo Velswijk *# *# Groenlo Hummelo Nieuw-Wehl *# Westervoort Lent Ravenstein Kerkdriel Kruisstraat Wijchen Niftrik Lithoijen Oss Velddriel *# Dieden Berghem Maasdriel Weurt Batenburg Megen Haren Hedel GIC Bergharen Giesbeek Rekken Beltrum Keijenborg Eibergen Berkelland Veldhoek Achterdrempt Drempt Haarlo Arnhem Hengelo Zevenaar Bemmel Ewijk Hernen Maasbommel Alphen Heesselt Bruchem Appeltern Opijnen Tuil Hurwenen Horssen Altforst Dreumel Lingewaard Beuningen Druten West Maas en Waal Est Angeren Oosterhout Winssen Afferden Puiflijk Valburg Andelst Toldijk Doesburg Arnhem Silvolde Slijk-Ewijk Deest Lathum Velp Bronckhorst De Steeg Huissen Herveld Boven-Leeuwen Beneden-Leeuwen Dodewaard Neder-Betuwe *# Overbetuwe Zetten *# *# Elst Kerk-Avezaath n Hemmen Kesteren *# Driel Lienden Ommeren Zoelen Enspijk Oosterbeek Heveadorp Heteren Asch alsen Doorwerth Heelsum Wageningen Rhenen Ingen Wolfheze Elst Neede Borculo Wichmond Baak Bronkhorst Rheden Kranenburg Olburgen Ellecom Rietmolen Ruurlo Steenderen Barchem Spankeren Ede De Klomp Doorn Leersum Vorden Leuvenheim Ederveen Maasbergen Werkhoven Warnsveld Buurse Noordijk Lunteren Renswoude Haaksbergen Eerbeek Otterlo Maarn DriebergenRijsenburg Hall Loenen Austerlitz Gelselaar Geesteren Zutphen Wekerom Usselo Sint Isidorushoeve Brummen Scherpenzeel Woudenberg Lochem Almen Harskamp Boekelo Eefde Beckum Hengevelde Diepenheim Harfsen Gorssel Hoven Bilt Enschede Bentelo Stokkum Laren Klarenbeek 5 Goor Epse Wilp Bussloo De Glind Zeist Loo Empe Achterveld Soesterberg Posterenk Kootwijkerbroek Leusden 2,5 Hengelo Exel Beekbergen Barneveld Terschuur jk 0 Delden Markelo *# Nijkerkerveen Deurningen Enter Giro d'italia 2016 Elsen - 3e etappe Wilp-Achterhoek Borne Twello *# Hoog-Soeren Soest Bathmen Garderen Hertme kilometer Teuge Apeldoorn Putten Saasveld Zenderen Deventer De Vecht Uddel Bunschoten Weerselo Holten Dijkerhoek Lettele Schalkhaar Albergen Bornerbroek Giro d'italia e etappe Okkenbroek Speuld Spakenburg Eemnes Diepenveen Nijbroek Terwolde Vaassen Elspeet Ermelo Blaricum Giro d'italia eRijssen Etappe Nieuw Heeten Emst Huizen Wesepe Fleringen Almelo Geen passage Tender Piazza Heeten Reutum Mariaparochie Passage Wierden Nijverdal Olst Welsum Aadorp Giro d'italia 2016 Piazza Haarle Broekland Den Nul Harbrinkhoek Gemeenten Gelderland Hulsen Mercato Raalte Hulshorst Hierden Tubbergen Hooge Hexel Scuola Geesteren Vriezenveen Legenda Luttenberg Heerde 't Harde H i k l EINDRAPPORT GIRO GELDERLAND

32 2.500 kinderen kregen fietsvaardigheidstrainingen en gaan nu veiliger de weg op. Giro informatiepunten zoals hier in Arnhem hadden talrijke functies: locatie Side Events, ontmoetingsplek vrijwilligers, vergader- of seminarlocatie. 6.3 SUCCESSEN, ACHTERBLIJVERS EN NALATENSCHAP Met zoveel activiteiten in relatief korte tijd kon natuurlijk niet alles even succesvol zijn. De negen FietsCampussen ontvingen ondanks interessante lezingen niet veel bezoekers. De Giro Experiences voor bedrijven werden ondanks de lage deelnamekosten minder goed ingekocht dan gehoopt. Dankzij de vele toertochten kwamen actieve fietsliefhebbers volledig aan hun trekken. Er waren tussen 1 april en 15 mei 2016 maar liefst 60 toertochten. Zowel de DroomParken Giro Gelderland Toertocht als de Giro Donna hadden door de grote concurrentie wel wat minder deelnemers en sponsors dan verwacht. Een groot succes waren de 125 piazza s, Italiaanse buurtfeesten, die georganiseerd werden door enthousiaste burgers in start- en doorkomstgemeenten. Daarnaast konden Gelderlanders terecht bij 50 Italiaanse markten (mercato s) die ondernemers samen met Italiaanse organisaties op poten zetten Kinderen ontvingen via hun basisschool een speciale Giro-pocketeditie van het blad Sportwijs met daarin alles over wielrennen en de Giro. Maar liefst 195 basisscholen in Gelderland vroegen een Giro Scuola-lespakket aan. Daarmee konden ze in onder-, midden- en bovenbouw een themaweek organiseren. Ruim basisschoolkinderen kregen vanuit datzelfde Giro Scuola-lespakket fietslessen aangeboden op hun eigen school. Ze konden verder gratis naar de Giro Kids Day op het Papendal Bike Event op 7 mei. In Apeldoorn deden zo n kinderen mee aan sprintwedstrijden die georganiseerd werden door wielervereniging De Adelaar. 700 kinderen maakten via lesbrieven wetenschap en technologie en praktijklessen op Nationaal Sportcentrum Papendal kennis met gezonde voeding, fietstechniek en topsport. De activiteiten die in aanloop naar de Giro werden georganiseerd krijgen de komende jaren hopelijk op een of andere manier een vervolg. Intenties van diverse partijen hiertoe zijn al uitgesproken. Er is veel belangstelling om de toertochten voort te zetten. Ook activiteiten zoals de Cityrace, de breiclub en de Wielerhub in Apeldoorn, de wielerronde voor aanvang van de Stevensloop in Nijmegen, de Giro Il Campo door ROC Rijn IJssel in Arnhem komen waarschijnlijk in 2017 opnieuw op de evenementenkalender. Verder is de onderlinge samenwerking en kennisuitwisseling tussen verschillende partijen door Giro Gelderland vergroot of verbeterd. Dat is te zien bij beleidsafdelingen van provincie en gemeenten, bedrijfsleven, sport- culturele- en onderwijsorganisaties. 6.4 SIDE EVENTS IN EEN NOTENDOP Cycling/Sports In Apeldoorn werden sprintwedstrijden op basisscholen gehouden. Zo n deelnemertjes fietsten op schoolpleinen en wegen langs de school om de felbegeerde Giro-finaleplekken. Ze werden daarbij aangemoedigd oor 500 enthousiaste ouders en familieleden. De Arnhemse wielrenner en Girodeelnemer Maarten Tjallingii overhandigde op vrijdag 26 februari het eerste Giro-lespakket voor fietsveiligheid op de 60 EINDRAPPORT GIRO GELDERLAND 2016 EINDRAPPORT GIRO GELDERLAND

33 Ook de breiende dames in Apeldoorn werden aangestoken door het Giro-roze virus en kleurden menig boom roze. Modieuze eigentijdse ontwerpen van fietshelmen. Julianaschool in zijn woonplaats. 195 scholen in Gelderland vroegen in aanloop naar de Giro het lespakket aan basisschoolleerlingen kregen fietsvaardigheidstraining. Op dinsdag 15 maart verscheen de eerste Topper in de Klas; de Gelderse wielrenner Luuc Bugter bezocht basisschool Marienhof in Alphen. 15 basisscholen in Arnhem, Bemmel, Borculo, Dieren, Elst, Halle, Klarenbeek, Malden, Nijmegen, Oosterbeek, Zelhem, Zutphen kregen in aanloop naar de Giro jonge topsporters op bezoek die vertelden over hun leven als aanstormende talenten. De Bike Challenge was zondag 13 maart een mooie toevoeging op de tweede Stevensloop in Nijmegen. Het door de Stichting Zevenheuvelenloop en HAN-studenten georganiseerde evenement zorgde voor veel publiciteit. Het trok enkele honderden toeschouwers en iets meer dan honderd deelnemers. In Omnisport Apeldoorn stond op zondag 10 april de drukbezochte sportoriëntatiedag voor bijzondere sporten voor unieke mensen, in het teken van de Giro. Bezoekers konden onder andere virtueel het tijdritparcours fietsen. Diverse bestuurders fietsten op zondag 10 april bij wijze van training mee met de Toertocht door de Gelderse Poort. Getraind verkenden zij vervolgens delen van het Giroparcours tijdens de officiële toertocht van Giro Gelderland op zondag 1 mei. Op zondag 17 april stond de Ronde van Gelderland in het teken van de Giro en werd er voor het eerst een toertocht voor vrouwen aan toegevoegd; de Giro Donna. Zo n 150 vrouwen verkenden delen van het Giro-parcours van de eerste en tweede etappe. Ruim fietsliefhebbers reden zondag 1 mei delen van het Giro-parcours in de DroomParken Giro Gelderland Toertocht. Er kon worden gestart en gefinisht in Apeldoorn, Arnhem en Nijmegen. 400 Gelderse kinderen bezochten zaterdag 7 mei de Giro Kids Day op het Papendal Bike Event. Kinderen konden er onder andere mountainbiken, een biketrial doen en op een BMX rijden. Op zondag 15 mei deden rolstoelers en loopfietsers mee met de Giro Unico op de Waalkade in Nijmegen. Die werd gehouden tijdens de Giro Ronde van Nijmegen. Handbikers van Pluryn en de Maartenskliniek legden samen met topsporters Linda van Vliet en Joleen Bakker de 75 kilometer van de ronde af. Ook reden kinderen op gewone fietsen hun rondjes in het Hunnerpark. Kunst en cultuur 44 ontwerpers deden mee met de ontwerpwedstrijd Het Kekke Rek. Drie sets van zes rekken zijn kort voor de start van de Giro d Italia in Arnhem, Nijmegen en Apeldoorn geplaatst. Op donderdag 3 maart werd een wielertruienexpositie geopend in het Apeldoornse stadhuis. Van 8 april tot 8 mei exposeerden 16 Gelderse kunstenaars met hun Giro-affiches in de drie startsteden. Het publiek kon kopieën van de kunstwerken mee naar huis nemen. Vanaf 20 april werden in 10 Gelderse Filmtheaters films getoond over het 62 EINDRAPPORT GIRO GELDERLAND 2016 EINDRAPPORT GIRO GELDERLAND

34 Deelnemers Droomparken Giro Gelderland toertocht op weg naar hun eigen overwinning. Giro Expositie toonde onder meer wielergeschiedenis, favorieten, Alfonsina Strada en de trofee. wielrennen. Tevens was er de boekpresentatie van Pellegrina en de expositie Grande Partenza van Menno Anker. Directeur Mauro Vegni van RCS Sport opende vrijdag 22 april in het Arnhemse Marktstaete de officiële Giro d Italia-expositie. Tot en met de Big Start van de Giro d Italia was die tentoonstelling gelijktijdig op 7 andere plekken in Gelderland te zien. Vanaf 23 april was in Nationaal Fietsmuseum Velorama in Nijmegen de uitgebreide collectie wielersportboeken van oud-ministerpresident en wielersportliefhebber Dries van Agt te bewonderen. Op zondag 1 mei tekenden en kleurden kunstenaars van Stichting Sonsbeek Internationaal en het World Street Painting Festival samen met bezoekers een groepstekening over de Giro op het plein voor Musis Sacrum in Arnhem. Op 6 mei was er in Apeldoorn het eerste Girocafé met presentatoren Eric Dijkstra en Frank Evenblij, op 7 mei in Nijmegen met Wilfried de Jong en op 8 mei in Arnhem met Jeroen Wielaert. Anna van der Breggen, Jeroen Blijlevens, Erik Breukink, Johan van der Velde en Cees Priem waren te gast. Muziekbond Gelderland Flevoland (MBGF) en Giro Gelderland lieten een speciale mars maken om sport en muziek te verbinden. De Nijmeegse componist Jan Bosveld maakte de muzikale verbinding tussen het Italiaanse en het Gelders Volkslied. In Apeldoorn, Arnhem en Nijmegen en op diverse andere plekken langs de route was de mars tijdens de passage van de renners te horen. Kennis Sportwijs Giro-pocketedities zijn uitgedeeld op Gelderse basisscholen. In de mini-magazines werd uitleg gegeven over de Big Start van de Giro d Italia, kwam Tom Dumoulin aan het woord, konden kinderen een fiets winnen en liet een wielrennertje in een fotoreportage zien hoe een fietstraining er uitzag. Iedere organisator van een toertocht in aanloop naar de Giro kreeg van de Nederlandse Toer Fiets Unie (NTFU) 300 kleine roze fietsbellen. Dit in het kader van de samen met Giro Gelderland opgezette campagne Wielrenner laat van je horen. In totaal zijn er met deze gezamenlijke actie fietsbellen uitgedeeld, beoogd was een aantal van Beter Benutten en het Regionaal Ondersteuningsbureau Verkeersveiligheid ROV lanceerden een Girocampagne via de Toury-app. Deze app, die fietsgebruik stimuleert, was roze gekleurd en er waren Giroprijzen te winnen. Op vrijdag 6 mei werd in Apeldoorn een wielersymposium voor trainers gehouden. Op het programma stonden het optimaal gebruik van powermeters, het trainen en opleiden van jonge talenten en het voorkomen van blessures door passende fietsen aan te meten. Ongeveer 60 trainers (waaronder 15 uit België) bezochten het symposium. Het Dutch Bicycle Weekend (16-17 april) in Nijmegen was een groot succes met deelnemers uit 24 landen en zo n bezoekers verdeeld over 3 dagen. Speciaal voor de Giro ontwikkelde Giro 64 EINDRAPPORT GIRO GELDERLAND 2016 EINDRAPPORT GIRO GELDERLAND

35 Side events Giro Gelderland, van sprintwedstrijden tot pizza s maken én eten. Ook het mountainbiken maakte deel uit van de side eventprogrammering. Gelderland een spreekbeurt voor de hoogste klassen van het basisonderwijs. Max haalde er zelfs een 10 mee. De FietsFilmNacht met het thema Giro trok op zaterdag 16 april in Nijmegen zo n 200 bezoekers. Er waren 18 korte producties te zien. Drie van die films werden in 10 Gelderse filmtheaters als voorfilm vertoond bij de rolprent over wielrenner Marco Pantani. Giro Gelderland schreef samen met de Dutch Cycling Embassy (DCE) een prijsvraag uit onder 20 Italiaanse steden om hun hulpvraag met betrekking tot fietsmobiliteit te formuleren. De winnende Italiaanse stad Bari kreeg een workshop en advies over de aanpak van fietsmobiliteit. De NTFU hield samen met Giro Gelderland op 12 plaatsen in de provincie cursussen wielrennen en mountainbiken. Deelnemers trainden voor de Droom- Parken Giro Gelderland Toertocht. Acht Gelderse wielerverenigingen boden binnen hun club de opleiding wegkapitein aan voor beoogde wegkapiteins. In totaal zijn er zo n 80 deelnemers opgeleid. Op zaterdag 30 april waren onder andere Leon van Bon, Bart Voskamp en Patrick Tolhoek te gast in het Giro Informatiepunt Building 026 in Arnhem voor de voorpretconferentie Giro voor Dummies. De 60 bezoekers luisterden naar hun ervaringen in de Giro en wat er in Gelderland verwacht kon worden. Business Vanaf eind februari streden 14 Gelderse pizzeria s om de hoofdprijs in de wedstrijd Pizza del Giro. De finale was op woensdag 4 mei in het Havenpark in Apeldoorn. Daar proefden zo n 200 bezoekers de inzendingen. Online werden stemmen uitgebracht. Winnaar werd Holle Bolle Gijs uit Uddel. Speciaal voor bedrijven werd de Giro Experience ontwikkeld om werknemers aan het bewegen te krijgen. 18 Gelderse bedrijven deden mee aan workshops en clinics. Bakkerij Gerritsen uit Huissen nam het Girokoekje in productie, een klein rond koekje met haver en dadeljam. Met dit product wonnen studenten Madelon van de Riet en Sven Baist van Rijn IJssel Vakschool in Wageningen een koekjeswedstrijd. Er zijn ongeveer koekjes verkocht, waarvan verpakt in luxe doosjes. Op vrijdag 29 april werden in de oude Honig-fabriek in Nijmegen door verschillende bedrijven innovatieve ideeën over fietsmobiliteit uitgewisseld. Op maandag 2 mei werd in Apeldoorn de Business Meeting Gelderland & Italy gehouden. Daar werd een beeld geschetst van het zakendoen in Nederland en Italië, de voordelen van de samenwerking tussen ondernemers in Gelderland en Italië en van Gelderland als voordelige en aantrekkelijke logistieke plek om een bedrijf te vestigen. In Apeldoorn en in Arnhem bundelden ondernemers hun krachten om gezamenlijk de lokale economie in aanloop naar en tijdens de Giro een impuls te geven. In Arnhem werd de Kopgroep opgericht en in Apeldoorn de Taskforce. Veel bedrijven sloten zich aan en organiseerden in samenwerking met Giro Gel- 66 EINDRAPPORT GIRO GELDERLAND 2016 EINDRAPPORT GIRO GELDERLAND

36 derland tal van activiteiten voor inwoners en bezoekers. Er werden maar liefst 50 mercato s (Italiaanse markten) gehouden, 14 in doorkomstgemeenten en 36 in Apeldoorn, Arnhem en Nijmegen. Sommige mercato s trokken honderden bezoekers, anderen duizenden. In Hummelo, Drempt en Laag Keppel stonden tijdens de doorkomst enkele beelden van Germaanse Goden. Freya, Wodan en Donar waren geplaatst om camera-aandacht tijdens de doorkomst te krijgen. PROGRAMMA TIJDENS DE BIG START De werkgroep side events heeft samen met veel partners ook talloze activiteiten tijdens de drie etappes op poten gezet. De provincie was door de roadshows, piazza s, mercato s, Giro-lessen en clinics in de 99-dagen voorafgaand aan de start al aardig opgewarmd. Veel organisaties en burgers waren besmet geraakt met het Giro-virus. En toen moesten de activiteiten in alle dorpen en steden langs de 400 kilometer lange route nog beginnen. In Apeldoorn, Arnhem en Nijmegen waren er tijdens de start en in aanloop naar de finish allerhande activiteiten. Die werden afgestemd met RCS Sport. Tot het laatste moment bleef het spannend hoe en of activiteiten op startpodium of rond de finish konden plaatsvinden. Bij de start waren we afhankelijk van het op tijd arriveren van renners of ploegen, wat niet altijd het geval was. In Apeldoorn was er in Omnisport een side-eventprogrammering om bezoekers langer in de hal te houden. Dit om lege tribunes tijdens de live-uitzendingen op RCS-directeur Vegni bewondert Giro-affiches van 16 Gelderse kunstenaars op Bike Art-expo televisie te voorkomen. Zo konden bezoekers op een virtueel tijdritparcours fietsen, op de foto als Girowinnaar of geschminkt worden. Ook waren er sneltekenaars, Italiaanse catering en muzikanten, een Giro-expositie en een Girocafé. De plannen en de uitvoering werkten. Omnisport was tot de nok toe gevuld toen de tijdrit begon en ook daarna bleef het gezellig druk. De start van de tweede etappe op 7 mei in Arnhem werd voorafgegaan door De Fashion Ride, een spectaculaire modeshow op wielen. In een bonte stoet van rond de veertig fietsen reden modellen, kappers, visagisten en ontwerpers over een deel van de Giroroute. Onderweg werd op verschillende plekken halt gehouden om op een catwalk fraaie Arnhemse ontwerpen te tonen. De Bike Brothers vermaakten het publiek met Parcours verkennen tijdens de Giro Gelderland Toertocht fietstheater en vrolijke capriolen. Voor de finish in Nijmegen werd besloten de theateracts van het parcours naar de binnenstad te verplaatsen. De theatrale mobiele voorstellingen waren zo imposant dat deze moeilijk gecombineerd konden worden met het onberekenbare koersverloop. In Nijmegen moesten de renners nog drie rondes maken voordat werd gefinisht. De naar de binnenstad verplaatste voorstellingen trokken daar veel publiek. Vlak voor de start van de derde etappe in Nijmegen showden modellen op het Giropodium zes ontwerpen voor haute couture-fietshelmen van drie ontwerpsters van hoedenspeciaalzaak Capello. Een van de ontwerpen werd gesigneerd door Tom Dumoulin. Die helm werd geveild, de opbrengst daarvan ging naar de Special Olympics die in juli in Nijmegen werden gehouden. Door Kopgroep Arnhem ontwikkelde Lirootjes-actie. In Arnhem liep de Arnhem Band van het station richting de finish. In hun kielzog deden Cios-studenten stunts op fietsen. De Arnhemse scoutingband speelde in de finishzone -onder toeziend oog van NOS, Sporza en Eurosport- de moderne klassieker Con te partiro. Om het tweejaarlijkse World Living Statues Festival in Arnhem te promoten stonden op knalroze sokkels bij Arnhem Centraal en Musis Sacrum acht roze levende standbeelden. 68 EINDRAPPORT GIRO GELDERLAND 2016 EINDRAPPORT GIRO GELDERLAND

37 07 VRIJWILLIGERS

38 Het informeren van mensen, signaleren van eventuele calamiteiten, regelen van het verkeer, enthousiast zijn en zo bijdragen aan de sfeer van Giro Gelderland. Dat deden bijna vrijwilligers op geweldige wijze. 7.1 WERVING Eind september 2015 werd door de projectorganisatie begonnen met het werven, selecteren, trainen en begeleiden van vrijwilligers. Die konden zich vanaf 5 oktober 2015 aanmelden via een formulier op de website girogelderland.nl. Half januari begon een actieve wervingscampagne via gemeenten, kennisinstellingen, evenementenorganisaties, wielerverenigingen, mediapartners en sociale media. Vlak voor het evenement bleek dat er meer verkeersregelaars nodig waren dan gedacht. Vrijwilligers werden daarom aangevuld met inhuurkrachten. Vanaf de aanmelding werden vrijwilligers door nieuwsbrieven en mails verbonden aan en betrokken bij het evenement. In 2016 kwam er een besloten Facebookpagina en naarmate de Giro in zicht kwam, werden persoonlijke werkinstructiebrieven verspreid en in twee rondes in zowel Apeldoorn, Arnhem als Nijmegen vrijwilligerscafés gehouden. De eerste ronde was bedoeld om vrijwilligers te ontmoeten en informeren. De tweede ronde stond in het teken van het trainen en opleiden van de vrijwilligers op het gebied van veiligheid en gastvrijheid. Ook werd er een update gegeven over de stand van zaken rond de voorbereidingen. De bijeenkomsten werden georganiseerd door derdejaars mbo-studenten van het Rijn IJssel College (een examenopdracht) en begeleid door een vierdejaars hbo-stagiaire en de Giro Academy (zie voor meer informatie over de Giro Academy hoofdstuk 8). Trainees en stagiaires vanuit de projectorganisatie waren duidelijk zichtbaar tijdens de bijeenkomsten. Het was een unieke samenwerking tussen projectorganisatie en scholen, waarmee Giro Gelderland jong talent een kans gaf. De combinatie van informatieverstrekking en een collegetour met een ambassadeur en een oud-wielrenner zorgden ervoor dat vrijwilligers deze avonden waardeerden met een MEETING POINTS EN MELDLOCATIE Tijdens Giro Gelderland waren zogenaamde meeting points of meldlocaties ingericht. Daar konden de vrijwilligers zich melden bij hun sectorcoördinator, hun kleding en lunchpakket ophalen en na afloop onder het genot van een hapje ervaringen delen. De meldplekken waren beperkt geopend. Nadat alle vrijwilligers zich hadden gemeld en waren vertrokken naar hun werklocatie, gingen de meldplekken dicht. Er waren verschillende meldplaatsen ingericht om de afstand tussen de daadwerkelijke werk- en meldingsplek voor de vrijwilligers zo klein mogelijk te houden. De organisatie van het meeting point was in handen van een team vrijwilligers. Dat kende de volgende functies: locatiemanager, teammanagers en servicemedewerkers. De 72 EINDRAPPORT GIRO GELDERLAND 2016 EINDRAPPORT GIRO GELDERLAND

39 ontmoetingsplekken waren ingericht door de derdejaars mbo-studenten, onder leiding van vierdejaars hbo-stagiaires. De ontvangst op de locaties werd beoordeeld met een 8.2. Feiten cijfers: De vrijwilligers zijn in de aanloop naar de Big Start ingezet tijdens evenementen in het 99-dagenprogramma, maar het zwaartepunt lag op de Girodagen. Ze deden onder andere taken op het gebied van het side-eventprogramma (evenementenbegeleiders), hospitality (gastheren/-vrouwen), als gezicht van de stad (cityhost), informatiemedewerkers (team social media en promotieteam) en voor wedstrijdzaken/logistiek (medewerkers parcours, evenementenregelaars) 7.3 BEHOUD De samenstelling van het team en de onderlinge samenwerking bleken zo goed te zijn dat er wordt gewerkt aan het vaker inzetten van jong en ouder talent bij grote evenementen. Daarover vinden gesprekken en brainstormsessies plaats. Tijdens Giro Gelderland was het goed om te ervaren hoe generaties bij elkaar gebracht werden en dat de mix goed werkte. Door contacten met het onderwijs konden studenten en stagiaires op de juiste werkplekken worden geplaatst. Ook was het goed voor het beeld dat vrijwilligers niet per definitie senioren zijn. 35% VROUW Apeldoorn 12,2% Nijmegen 12,6% 65% MAN JAAR Arnhem 11,9% Overig uit de rest van Gelderland en Nederland DIVERSE ACHTERGROND:, VAN LAAG GESCHOOLD TOT ACADEMICI EN PROMOVENDI De vrijwilligers gingen met veel enthousiasme aan de slag en vormden teams met een prettige onderlinge sfeer. In de teams konden vrijwilligers op een veilige manier zichzelf zijn. 74 EINDRAPPORT GIRO GELDERLAND 2016 EINDRAPPORT GIRO GELDERLAND

40 08 GIRO GELDERLAND ACADEMY

41 Een uniek onderdeel van Giro Gelderland was de Giro Gelderland Academy. Een eigen leer- en werkbedrijf binnen de organisatie dat jong talent, vrijwilligers en onderwijs met elkaar verbond en versterkte om het beste uit zichzelf te halen. Studenten kregen een kans om een kijkje te nemen in en mee te werken aan de organisatie van zo n groot evenement. Voor de organisatie was het een waardevolle ondersteuning voor de vrijwilligersorganisatie, waardoor kosten konden worden bespaard. 8.1 AANPAK De aanpak van de Academy bestond uit de volgende vier stappen: - werven en matchen van jong talent, vrijwilligers, onderwijs en andere stakeholders. - coachen en trainen van deelnemend jong talent, vrijwilligers en begeleiders. - etaleren van deelnemend jong talent, vrijwilligers en betrokken onderwijspartners. - borgen van aanpak Giro Gelderland Academy. 8.3 CERTIFICAAT Alle studenten kregen na afloop van het evenement een certificaat van deelname. Ze kunnen dat desgewenst bij hun cv voegen. Feiten en cijfers Jong talent: Van december 2015 tot Giro Gelderland: 65 jongeren betrokken/ingezet; Tijdens Giro Gelderland: 341 jongeren betrokken/ingezet. 65 JONGEREN IN DE AANLOOP NAAR GIRO GELDERLAND 17 TALENTEN INDIVIDUEEL 4 mnd of meer op kantoor 5 TALENTEN PROJECTTEAM 5 mnd voor realisatie vrijwilligerscafés en meeting points 341 JONGEREN TIJDENS HET EVENEMENT 175 GIRO HOSTS 71 EVENT VERKEERSREGELAARS 20 GIROBEVEILIGERS MEETING POINTS 9 RUNNER 9 SERVICE MEDEWERKER 9 HOST/HOSTESS VIP-GASTEN EN SIDE-KICK HOSTESS 5 MEDEWERKER MERCHANDISETEAM 9 STEWARD EN SIDE- KICK STEWARD 3 LOCATIEMANAGER EN TEAMMANAGER MEETING POINT 8.2 ONDERWIJSPARTNER Vier onderwijspartners waren verbonden aan de Giro Gelderland Academy, namelijk de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen (HAN), ROC Rijn IJssel (Arnhem), ROC Nijmegen en ROC Aventus (Apeldoorn). De onderwijsinstellingen organiseerden side events, leidden studenten op tot verkeersregelaar en leverden studenten van de opleidingsrichting beveiliging. Daarnaast waren studenten van ongeveer dertig onderwijsinstellingen tijdens het evenement betrokken als vrijwilliger. 36 HBO TALENTEN PROJECTTEAMS specifieke projectopdrachten gedurende enkele mnd 1 TALENT INDIVIDUEEL 1 mnd 6 TALENTEN FOTOGRAAF vrijwilligerscafés en meeting points 10 ONDERSTEUNING BEVEILIGING KONING 10 OPBOUW- AFBOUW 9 ARTIESTENBEGELEI- DER, COÖRDINATOR KIDS-ACTIE, GARDER- OBEMEDEWERKER, REGISTRATIEBALIE, GIDS OMNISPORT EN LIVING LINE 2 SECTOR- COÖRDINATOR 2 LUPO WOLFIE MASCOTTE 78 EINDRAPPORT GIRO GELDERLAND 2016 EINDRAPPORT GIRO GELDERLAND

42 09 RELATIE- MANAGEMENT Bij een grootschalig evenement als Giro Gelderland en de 99 dagen durende aanloop was het van groot belang om zoveel mogelijk mensen te informeren over de plannen. Dat gebeurde niet alleen om kennis over te dragen, maar ook om enthousiasme te kweken. PRESENTATIES VIER OVERHEDEN Voorafgaand aan het evenement heeft de organisatie meerdere presentaties gehouden voor de colleges van B en W en de gemeenteraden van Apeldoorn, Arnhem en Nijmegen en ook Provinciale Staten van Gelderland. Doel was het informeren over de status van de organisatie, maar ook over wat er allemaal in Gelderland stond te gebeuren. Informatieavonden doorkomstgemeenten De organisatie hield in alle doorkomstgemeenten informatieavonden voor gemeenteraadsleden, ondernemers en bedrijven om te vertellen over de plannen van Giro Gelderland en ze warm te maken voor samenwerking. Dit bleek een vruchtbare missie. Maar liefst 20 gemeenten sloten zich aan bij Giro Gelderland als officiële partner en veel ondernemers en bedrijven kwamen met prachtige ideeën voor onder andere side events. RCS SPORT Om de Big Start van de Giro d Italia zo goed mogelijk te organiseren was er uiteraard veelvuldig contact met organisator RCS Sport. In verschillende samenstellingen werd er overlegd, in zowel Italië als Nederland. Tijdens de werkbezoeken in Nederland werd het parcours geïnspecteerd en werden zaken zoals marketing en logistiek besproken. STARTSCHOT 99 DAGENPROGRAMMA Op 28 januari 2016 werd op Papendal onder grote mediabelangstelling het startschot gegeven van het 99-dagenprogramma. Daarbij waren ongeveer 500 mensen aanwezig, waaronder veel ondernemers. BEDRIJVENMEETINGS Apeldoorn, Arnhem en Nijmegen hielden in aanloop naar het evenement bijeenkomsten voor het bedrijfsleven. Doel was het enthousiast maken van de ondernemingen om de handen ineen te slaan en Gelderland samen roze te kleuren. VAKANTIEBEURS Op uitnodiging van Regionaal Bureau voor Toerisme KAN werd op de Vakantiebeurs voor 300 gasten een presentatie gegeven. Er is verteld over het evenement en over Gelderland als aantrekkelijke provincie voor recreatie en verblijf. DINER 5 MEI Op 5 mei was er na de ploegenpresentatie een diner voor 175 gasten. Bestuurders, prominenten van RCS Sport, sponsoren, partners, wielerambassadeurs en anderen waren hiervoor uitgenodigd. 10 PROJECT- ORGANISATIE 10.1 PROJECTSTRUCTUUR De organisatie was als volgt opgebouwd: RAAD APELDOORN Afbeelding 1: projectstructuur overheden RAAD ARNHEM PS GELDERLAND RAAD NIJMEGEN B&W APELDOORN B&W ARNHEM GS GELDERLAND STAF BESTUURLIJKE OPDRACHTGEVERS AMBTELIJKE OPDRACHTGEVERS PROJECTDIRECTEUR B&W NIJMEGEN WEDSTRIJDZAKEN LOGISTIEK MARKETING COMMUNICATIE / SIDE EVENTS MEDIA 80 EINDRAPPORT GIRO GELDERLAND 2016 EINDRAPPORT GIRO GELDERLAND

43 OFFICE MANAGEMENT VRIJWILLIGERS ALGEMENE ZAKEN WEDSTRIJDZAKEN PARCOURS VEILIGHEID MOBILITEIT MEDISCHE ZORG STAF PLANNING & CONTROL HUMAN RESOURCES VENUES TRANSPORT TECHNIEK FACILITEITEN Afbeelding 2: Projectstructuur organisatie FINANCIËN JURIDISCHE ZAKEN 10.2 PROJECTORGANISATIE De projectorganisatie bestond uit een kernteam van ongeveer 15 personen. Dat waren veelal mensen uit gemeentelijke en provinciale organisaties, zodat de kennis wordt behouden voor toekomstige evenementen. Daarnaast werden mensen uit het veld met de benodigde kennis ingehuurd. SPONSORING SUPPLIERS GIRO-KARAVAAN HOSPITALITY MERCHANDISING BEDRIJVEN PLATFORM GEBIEDS- MARKETING PROJECT DIRECTEUR LOGISTIEK MARKETING COMMUNICATIE / SIDE EVENTS MEDIA INTERNE COMMUNICATIE EXTERNE COMMUNICATIE CITY DRESSING BROADCASTING PERS EVENEMENT ONTWERP EVENEMENT PROMOTIE SOCIAAL MAATSCHAPPELIJKE ACTIVITEITEN ECONOMISCHE ACTIVITEITEN HOOFD EVENEMENTEN De totale projectorganisatie groeide van ongeveer 15 mensen eind 2015 tot 60 in mei Op alle onderdelen zat een mix van medewerkers uit overheden, inhuurkrachten/zzp-ers met specifieke kennis op evenementengebied. Een belangrijke pijler van Giro Gelderland was het verbinden en versterken van jong talent, vrijwilligers, onderwijs en partners. Op deze manier konden ze het beste uit zichzelf halen. De Giro Academy is daar een uniek voorbeeld van SAMENWERKINGSVERBAND De provincie Gelderland organiseerde de Giro Gelderland samen met de gemeenten Apeldoorn, Arnhem en Nijmegen. De partijen gingen daarvoor een samenwerking aan. Vanwege kennisbehoud binnen de eigen organisatie is voor deze organisatievorm gekozen. De vier overheden legden in een samenwerkingsovereenkomst de kaders en randvoorwaarden vast. Voor de bestuurlijke aansturing binnen de projectorganisatie was het Bestuurlijk OpdrachtgeversOverleg (BOO) verantwoordelijk. Die bestond uit de gedeputeerde sport en de coördinerende Girowethouders van de drie startsteden. De projectorganisatie stond onder leiding van de projectdirecteur Giro Gelderland De verantwoordelijkheid voor de voorbereiding en uitvoering van de Giro Gelderland was aan haar opgedragen. Zij werkte nauw samen met door de vier overheden voorgedragen projectleiders. Haar ambtelijke opdrachtgever was het Ambtelijk OpdrachtgeversOverleg (AOO). Dat bestond uit de ambtelijke opdrachtgevers van de vier overheden. De keuze van het zelf organiseren van Giro Gelderland kende positieve en minder positieve punten. In opdracht Giro Gelderland heeft de Universiteit Utrecht dit nader voor ons onderzocht. In dit kader heeft zij diverse gesprekken gevoerd met projectgroepleden, opdrachtgevers en externe organisaties. Hieronder zijn enkele conclusies uit deze gesprekken opgenomen. Voor het volledige overzicht verwijzen we naar het evaluatierapport van de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen (HAN). Uit deze gesprekken kwam als positief punt naar voren dat de gekozen organisatiestructuur middels een Bestuurlijk Opdrachtgevers Overleg (BOO), een Ambtelijk Opdrachtgevers Overleg (AOO) een duidelijk omschreven mandaat kende. Ook werd aangegeven dat het zelf organiseren geleid heeft tot een beter bestuurlijk klimaat voor sportevenementen in Gelderland, trotse organiserende partners en verbeterde relaties tussen de organiserende overheden onderling en met bedrijven en lokale maatschappelijke organisaties. Ook werd de onderlinge samenwerking tussen de overheden verbeterd wat een goede basis heeft gelegd voor toekomstige samenwerking. Omdat de projectorganisatie pas laat vorm kreeg - minder dan een jaar voor het evenement - was er sprake van een grote tijdsdruk waaronder moest worden gepresteerd. Hierbij speelde mee dat bij de meeste projectmedewerkers die bij de overheden vandaan kwamen, relatief weinig kennis en ervaring aanwezig was over het organiseren van (grootschalige) sportevenementen en de (commerciële) dynamiek van bijvoorbeeld sponsorwerving. Ook leidde de gekozen organisatievorm soms tot een spanningsveld tussen organisatorische druk op de projectorganisatie enerzijds en de vraag om bestuurlijke verantwoording aan de vier projectpartners anderzijds. 82 EINDRAPPORT GIRO GELDERLAND 2016 EINDRAPPORT GIRO GELDERLAND

44 Door het inrichten van een centraal opererende projectorganisatie ontstond een goede onderlinge afstemming tussen de projectgroepen. In de uitvoering van het project bleek het echter lastig om een balans te vinden tussen de centrale insteek van de organisatie versus de lokale (gemeentelijke) uitvoering en wensen. In de fase voorafgaand aan de volledige bezetting van de centrale projectorganisatie leidde dit soms tot een niet optimale communicatie met externe partners en vertraging in de samenwerking met externe partners. Tenslotte werd als positief de groei van kennis bij de eigen ambtenaren over het organiseren van grote evenementenervaren. Via de Giro konden directe relaties gelegd worden tussen het gemeentelijke/provinciale beleid en de inhoud van het side-event programma van Giro Gelderland. Conclusie van de onderzoekers is dan ook dat de organisatorische waarde ook gezien dient te worden in een beter klimaat voor sportevenementen in Gelderland, trotse organiserende partners, een zeer uitgebreid side-event programma en een betere relatie tussen lokale organisaties/bedrijven en tussen deze organisaties/bedrijven en de organiserende overheden PARTNERS VAN GIRO GELDERLAND In totaal hebben achttien Gelderse gemeenten, een Utrechtse gemeente en een Duitse gemeente zich als officiële doorkomstgemeente verbonden aan Giro Gelderland. Dit is uniek. Nooit eerder hebben zoveel gemeenten uit een provincie samen aan een evenement gewerkt. Deze gezamenlijke kracht en de daaruit voortvloeiende lokale activiteiten droegen enorm bij aan het vergroten van de aandacht voor Giro Gelderland. Verder was er een unieke samenwerking met vier Gelderse onderwijsinstellingen; Hogeschool Arnhem Nijmegen (HAN), Saxion, ROC Rijn IJssel (Arnhem), ROC Nijmegen en ROC Aventus (Apeldoorn) KRACHT VAN GIRO GELDERLAND De kracht van Giro Gelderland was dat er veelvuldig verbindingen werden gelegd tussen de organisatie van het evenement en evenementen uit het side-eventsprogramma. Partners die elkaar normaal gesproken niet zouden treffen of samen evenementen organiseren, verbonden zich hier wel. De verbindingen waren heel divers en verrassend. Ondernemersverenigingen zetten zich bijvoorbeeld enorm in om steden en dorpen mooi aan te kleden. Dat gebeurde vaak in samenwerking met gemeenten, maar ook met burgers. Ook werden activiteiten georganiseerd die de saamhorigheid binnen gemeenten vergrootten. De drie veiligheidsregio s in Gelderland sloegen de handen ineen om samen een veilig evenement neer te zetten. ROC s zijn normaal gesproken elkaars concurrenten, maar voor de Giro trokken ze samen op. 11 FINANCIËN In het onderstaande overzicht is de begroting afgezet tegen de in werkelijkheid gerealiseerde kosten en inkomsten. Kosten Begroot Werkelijk Staf Wedstrijdzaken Logistiek Marketing Communicatie/ media Side events Totale kosten Opbrengsten Begroot Werkelijk Organiserende overheden Marketing VWS-subsidie Totale opbrengsten Resultaat 0 -/ De totale kosten van het project bedragen De totale dekking is uitgekomen op Er is derhalve een tekort ontstaan van Om de risico s zoveel mogelijk te beperken heeft afschaling van hospitality-locaties plaatsgevonden. Daarnaast is afgezien van enkele voorziene activiteiten (o.m. merchandising) en zijn uitgaven verlaagd, zoveel mogelijk zonder af te doen aan de doelstellingen van het project. De middelen die aldus werden bespaard, zijn als stroppenpot achter de hand gehouden. Hoewel de organisatie sterk heeft ingezet op kostenreductie, bleek deze niet over de hele linie haalbaar. Voor het realiseren van een groot internationaal sportevenement als de Giro zijn veiligheid van parcours en veiligheids- en mobiliteitsmaatregelen van bezoekers en bewoners essentieel. Aan de kosten hiervan kon niet of nauwelijks worden getornd. Het tekort is in hoofdzaak toe te schrijven aan de tegengevallen sponsor- en hospitalityinkomsten. Met name de late start van de verkoop van sponsor- en hospitalitypakketten hiervan is de belangrijkste oorzaak. Het vinden van de juiste gedragslijn bij het zoeken naar partners om te voorkomen dat sprake zou kunnen zijn van (de schijn van) vermenging van overheidsbelangen en bedrijfsbelangen heeft nogal wat tijd genomen. 84 EINDRAPPORT GIRO GELDERLAND 2016 EINDRAPPORT GIRO GELDERLAND

45 12 NALATENSCHAP (LEGACY) Tijdens de organisatie werd vaak gesproken over de legacy van het evenement, oftewel de nalatenschap. Een doel van de organisatie was om jaren na Giro Gelderland iets van een vervolg te zien. Op een aantal onderdelen is dat ook al echt zo, op andere terreinen wordt er nog over gesproken of onderzocht hoe dat het beste kan. SIDE-EVENTS Er is veel belangstelling om de toertochten voort te zetten. Ook activiteiten zoals de Cityrace, de breiclub en de Wielerhub in Apeldoorn, de wielerronde voor aanvang van de Stevensloop in Nijmegen, de Giro Il Campo door ROC Rijn IJssel in Arnhem worden zo mogelijk voortgezet of staan al voor 2017 op de evenementenkalender. VRIJWILLIGERS EN GIRO ACADEMY De initiatiefnemers van de Giro Academy, de vrijwilligerscoördinatoren en de projectmanager side events willen verder met de opgebouwde goede ervaringen met het vrijwilligerslegioen. Er wordt gewerkt aan het aanbieden van een duurzaam totaalpakket van talenten dat grootschalige evenementen ontzorgt en successen creëert en etaleert. SAMENWERKING OVERHEDEN Zoals eerder al werd gezegd was de samenwerking met alle doorkomstgemeenten uniek. De onderlinge coöperatie en kennisuitwisseling tussen beleidsafdelingen van provincie en gemeenten is vergroot of verbeterd. Dat geldt ook voor de samenwerking tussen overheid en bedrijfsleven over de organisatie van side events bij grote evenementen, overheid en veiligheidsregio s en veiligheidsregio s onderling, tussen overheid en sport-, culturele- en onderwijsorganisaties en tussen overheid en horeca en overig bedrijfsleven. Op bestuurlijk niveau is al aangegeven dat dit in de toekomst een vervolg krijgt. KENNISBEHOUD Een belangrijke factor in de keuze voor de gekozen organisatievorm (zie hoofdstuk 10) was kennisbehoud in eigen organisatie. Interne medewerkers hebben hun kennis en ervaring uitgebreid, zodat dat een goede basis is ontstaan voor nieuw te organiseren evenementen in de toekomst. 86 EINDRAPPORT GIRO GELDERLAND 2016 EINDRAPPORT GIRO GELDERLAND

46 BIJLAGE SIDE EVENTS Thema/activiteit Aantal events Aantal deelnemers Aantal bezoeken Opmerkingen THEMA SPORT & FIETSEN Toertochten Piazza s Fietsspecials THEMA KUNST & CULTUUR Voorstellingen/optredens Exposities Ook passantenlokaties zoals stadhuis, café en station Mercato s THEMA KENNIS Spreekbeurtpakket downloads, 980 kennismakingen met Giro via klas Programma s Uni s &Hogescholen Fietscampussen Fietslessen & Clinics fietsen aangeschaft en cursussen worden nog steeds gegeven Giro Scuola Campagnes Bike Techniek Onderwijs Giro Experience ROC s Giro koekje ROC verkochte koekjes, luxe verpakkingen Giro Special edition Sportwijs basisscholen, mini-magazines Roadshows THEMA BEDRIJVEN Pizza di Giro online-stemmers Ontwerpwedstrijd sets van 6 rekken, 5 producenten Expositie Fietsrekken, ontwerpen + permanente opstelling Plus nodige publiciteit in Acquire en Straatbeeld.nl Businessplatform Fietsmobiliteit Italiaanse steden participeerden, Bari won Bikescan met voorstellen om tot oplossing fietsproblematiek te komen Giro Experience bedrijven THEMA PROGRAMMERING MAIN EVENTS Ploegenpresentatie & Gala Dinner Bezoekers afterparty PP zijn onderdeel totaal aantal bezoekers PP Start/finishprogrammering 25 Bezoekers zijn onderdeel van totaal aantal bezoekers etappes Family VIP-tour PhotoBooth Giro-dienst in de Stevenskerk januari Kick Off Papendal Girotruien presentatie Nijmegen TOTAAL SIDE EVENTS GIRO GELDERLAND TOTAAL SIDE EVENTS GEORGANISEERD DOOR DERDEN TOTAAL SIDE EVENTS DERDEN IN GELDERLAND EINDRAPPORT GIRO GELDERLAND 2016 EINDRAPPORT GIRO GELDERLAND

47 90 EINDRAPPORT GIRO GELDERLAND 2016 EINDRAPPORT GIRO GELDERLAND

48 COLOFON Uitgave Giro Gelderland Redactie Communicatie & Media Fotografie Giro Gelderland / Cor Vos / Léon van Bon / Erik van t Hullenaar / Marcel te Brake en vele vrijwilligers en inwoners van Gelderland. Ontwerp: Diep Arnhem / ontwerp en communicatie Drukwerk Provincie Gelderland

49