Twentse Arbeidsmarktmonitor September 2016

Transcriptie

1 Twentse Arbeidsmarktmonitor September 2016 Arbeidsmarktmonitor Regio Twente

2 Colofon: Samenstelling en coördinatie: P. Mollink (Regio Twente), E. van de Wiel en H. Seker (Kennispunt Twente) Meegewerkt hebben: P. Kuiper (gemeente Almelo), M. Locht (UWV WERKbedrijf), B. Bakker-Mulder (gemeente Hengelo en ROZ), I. Huiskes (Regio Twente) Ambtelijk opdrachtgever: Bestuurlijk opdrachtgever: S. v.d. Steen (Regio Twente, programmamanager Economie) P. Welman (voorzitter Portefeuillehouders overleg Arbeidsmarkt en wethouder Economie en Werk van de gemeente Enschede) Arbeidsmarktmonitor Regio Twente

3 PERSBERICHT 28 september 2016 Werkloosheid in Twente daalt, economie bloeit op De Twentse economie bloeit. De meeste arbeidsmarktindicatoren zijn positief. De terugloop van aantal banen lijkt gestopt. Het aantal geregistreerde vacatures, als indicator van de totale vacature markt, blijft groeien. De werkloosheid daalt. Het aantal geregistreerde werkzoekenden, als indicatie van beschikbaar werkaanbod, neemt af. Ook het aantal verstrekte werkloosheidsuitkeringen (WW) daalt. Zowel geregistreerde werkzoekenden als werkloosheidsuitkeringen dalen ook nog eens sneller dan gemiddeld in Nederland. Het aantal gemeentelijke bijstandsuitkeringen (WWB) neemt, in overeenstemming met de landelijke ontwikkeling, licht toe. Deze indicator reageert altijd vertraagd op economie en arbeidsmarkt. Patrick Welman wethouder gemeenten Enschede, voorzitter bestuurscommissie Agenda van Twente : Eerdere gunstige arbeidsmarkt prognoses kunnen we nu ook met cijfers onderbouwen. Het aantal vacatures neemt toe, en meer mensen vinden werk. Dat is heel positief voor de arbeidsmarkt in Twente!. Ik hoop dat door de positieve berichten meer mensen zich laten informeren over hun kans op werk, en over vergroten van hun marktwaarde. Ik heb er vertrouwen in dat werkgevers ook mensen die wat langer uit het werkproces zijn, een kans op werk bieden! Aantal vacatures blijft hoog Het aantal geregistreerde vacatures in het tweede kwartaal van 2016 is ten opzichte van dezelfde periode in 2015 gegroeid, maar gedaald ten opzichte van het eerste kwartaal. Het eerste kwartaal laat doorgaans een hoger aantal vacatures zien. In het tweede kwartaal 2016 stonden ruim vacatures open. Dit is 16 procent meer dan een jaar eerder. De groei verschilt naar beroep en beroepsgroepen. Zo groeit het aantal vacatures voor zorg- en welzijn beroepen (+ 360) en transport en logistiek beroepen (+250) met ca. 50 procent. Twentse werkloosheid daalt naar 6,6 procent Landelijk is het werkloosheidspercentage in het tweede kwartaal gedaald naar 6,3 procent. In lijn hiermee kan de daling het Twentse werkloosheidspercentage vertaald worden van gemiddeld 7,2 procent in 2015, naar 6,6 procent in het tweede kwartaal Naar schatting telt Twente daarmee eind juni zo n werklozen. Een afname van personen ten opzichte van medio vorig jaar. In maart 2017 worden nieuwe officiële CBS werkloosheidscijfers voor Twente en de Twentse gemeenten over 2016 bekend. Aantal geregistreerde niet-werkende werkzoekenden (NWW) in Twente blijft dalen In het tweede kwartaal is het aantal NWW-ers in Twente met 3,6 procent afgenomen. Zo n personen stonden eind juni 2016 als niet werkend werkzoekende geregistreerd. In juli 2016 is dit aantal verder afgenomen (-1,4 procent) tot ruim Ook in Nederland als geheel daalt het aantal NWW-ers, maar over het eerste half jaar van 2016 gerekend daalt het aantal NWW-ers in Twente sterker (Nl: -7,6 procent, Tw: -8,8 procent). Arbeidsmarktmonitor Regio Twente

4 Sterke daling aantal WW-uitkeringen Over het tweede kwartaal is het aantal WW-uitkeringen in Twente met 9,5 procent afgenomen. Landelijk was deze afname 6,8 procent. Ook in de maand juli neemt het aantal uitkeringen verder af (-2,2 procent). Eind juli 2016 telt Twente daarmee ruim personen met een WW-uitkeringen. In Nederland daalt het aantal personen met WW-uitkeringen in de eerste zeven maanden met 3,2 procent. In Twente was er een afname van 5,1 procent. Er is overigens geen directe relatie tussen werkloosheid en uitkeringen (zie pagina 7 van de Twentse Arbeidsmonitor 2016/3). WWB uitkeringen nemen licht toe In het tweede kwartaal van 2016 is het aantal Twentse WWB-uitkeringen met 0,8 procent gestegen naar huishoudens met een WWB uitkering. In juli 2016 is het aantal uitkeringen licht gedaald met 20 ( -0,2 procent). Vanaf begin dit jaar is het aantal WWB-uitkeringen met 2,5 procent gestegen. Deze stijging is in lijn met de landelijke ontwikkeling. Stijging van het aantal WWB-uitkeringen is een gevolgd van de na-ijleffecten van de crisis. Een verwachte sterke stijging als gevolg van extra instroom uit bijvoorbeeld vluchtelingen, is uitgebleven. Paradox in de industrie: dalende werkgelegenheid, maar blijvende vraag naar werknemers In deze arbeidsmarktmonitor is een special opgenomen over de ontwikkeling van de werkgelegenheid in de Twentse industrie. De werkgelegenheid ontwikkelt zich onevenredig over de onderscheidde branches. Veel branches verliezen in de periode werkgelegenheid, maar de Twentse HTSM-industrie doet het relatief (veel) beter dan de Nederlandse HTSM. Ondanks een dalende werkgelegenheid blijft de vraag naar geschoolde werknemers in de industrie groot. De Arbeidsmarktmonitor Twente wordt gemaakt in opdracht van het Twentse Portefeuillehoudersoverleg Arbeidsmarkt. NOOT VOOR DE REDACTIE niet bestemd voor publicatie: Voor meer informatie kunt u contact opnemen met team Communicatie van Regio Twente, telefoon Arbeidsmarktmonitor Regio Twente

5 DE GROEIENDE LANDELIJKE ECONOMIE WERKT OOK POSITIEF UIT OP TWENTE De economie blijft zich positief ontwikkelen In het tweede kwartaal van 2016 zijn ondernemers positief, de omzet in de meeste sectoren groeit gestaag, de werkgelegenheid neemt toe, het aantal faillissementen is in acht jaar niet zo laag geweest en de Nederlandse economie groeide tweemaal zo hard als in de gehele Eurozone. Ondernemers zijn optimistisch De CBS-index van het ondernemersvertrouwen laat een positief beeld zien. Met name de groothandel en - de voor Twente belangrijke - bouwsector zijn het meest optimistisch over de economische ontwikkeling in de komende maanden. Vooral uitzendbanen en uitzendvacatures nemen toe Het aantal geregistreerde vacatures nam landelijk in het tweede kwartaal met toe. Het aantal banen is in het tweede kwartaal van 2016 landelijk met 38 duizend toegenomen. Vooral het aantal banen bij uitzendbureaus nam sterk toe. Bijna vier op de vijf nieuw ontstane banen is een uitzendbaan. Het aantal uitzenduren nam in het tweede kwartaal ten opzichte van het eerste kwartaal met 2,9 procent toe. Consumentvertrouwen en -bestedingen nemen licht toe Het vertrouwen van de consument heeft zich na een daling in het eerste kwartaal hersteld. Consumenten hebben in juni 0,8 procent meer uitgegeven dan in juni Er werd vooral meer uitgegeven aan duurzame goederen en diensten. Wel staat de koopbereidheid als onderdeel van het consumentenvertrouwen onder druk. Werkloosheid blijft dalen Het landelijk werkloosheidspercentage in Nederland is van januari tot juli 2016 gedaald van 6,5 procent naar 6,0 procent. Weer minder geregistreerde werkzoekenden Het aantal geregistreerde werkzoekenden (NWW) in Nederland is met gedaald (- 4,7 procent). Eind juni telt Nederland zo n werkzoekenden. Werkzoekenden hoeven overigens niet werkloos te zijn. Zo vindt bijvoorbeeld geen automatische uitschrijving plaats als een baan gevonden is. Daarnaast staan veel werklozen niet als werkzoekend geregistreerd. Aantal WWB-uitkeringen licht gestegen, maar WW-uitkeringen gedaald Het aantal bijstandsuitkering is met één procent gestegen. Eind juni 2016 telde Nederland WWB-uitkeringen. Daarentegen is het aantal WW-uitkeringen met 7 procent gedaald tot ruim Nog steeds een ruime arbeidsmarkt Het aantal openstaande vacatures is in het tweede kwartaal toegenomen tot bijna Een toename van 12,5 procent. De arbeidsmarkt is daarmee in het tweede kwartaal van 2016 wat krapper geworden. Het aantal werkzoekenden is naar verhouding echter nog groot. Ondanks deze stijging van het aantal vacatures is de arbeidsmarkt daarmee als geheel nog steeds te duiden als ruim. Op het niveau van specifieke beroepen is er meer krapte zichtbaar. Digitale Twentse Arbeidsmarktmonitor De Twentse arbeidsmarktmonitor wordt ook in een digitale versie gepresenteerd: Links naar de digitale tool staan op: en Op beide sites staat een knop Twentse Arbeidsmarktmonitor. Deze digitale tool biedt de meest recente gegevens in één oogopslag. Daaronder staan icoontjes met de onderwerpen. In de tabbladen erachter kan de gebruiker eigen selecties maken, o.a. per gemeente en voor verschillende leeftijdsgroepen. Ook grafisch zijn deze selecties weer te geven. De arbeidsmarktcijfers in de tool worden ververst aan het eind van iedere maand. Arbeidsmarktmonitor Regio Twente

6 WERKLOOSHEID IN TWENTE Raming Twentse werkloosheidspercentage Het CBS berekent éénmaal per jaar het werkloosheidspercentage voor regio s en gemeenten. Het gaat hierbij om een jaarlijks gemiddeld werkloosheidspercentage. Voor de regio en de Twentse gemeenten zijn deze CBS-cijfers voor de jaren 2003 tot en met 2015 weergegeven op de pagina Arbeidsaanbod en werkloosheid van de digitale versie van de Twentse Arbeidsmarktmonitor. Om in de behoefte van een Twents kwartaalwerkloosheidspercentage te voorzien maakt Kennispunt Twente in samenwerking met de Regio Twente een driemaandelijkse raming van de Twentse werkloosheid. Hiervoor maken wij gebruikt van de meest recente gegevens in de ontwikkeling van werkzoekenden, arbeidsplaatsen, aantal WW en WWB uitkeringen, beroepsbevolking en vacatures. Daarnaast wordt de berichtgeving over de ontwikkeling van de regionale economie gebruikt. Twentse werkloosheid daalt In 2015 was het gemiddelde werkloosheidspercentage in Twente 7,2 procent. In het eerste kwartaal 2016 is het werkloosheidspercentage geraamd op 7,0 procent. In de lijn met de landelijke ontwikkeling daalt de Twentse werkloosheid in het tweede kwartaal naar gemiddeld 6,6 procent. Twente telt daarmee zo n personen in de werkloze beroepsbevolking. Een afname van personen ten opzichte van medio vorig jaar. Werkloosheidspercentage per kwartaal Nederland en Twente, Kwartaal Jaargemiddelde 3 Nederland 1 Twente 2 Nederland Twente ,9% 7,2% 1 ste kwartaal 7,1% 7,4% 2 de kwartaal 6,9% 7,2% 3 de kwartaal 6,8% 7,0% 4 de kwartaal 6,7% 6,9% ste kwartaal 6,5% 7,0% 2 de kwartaal 6,3% 6,6% 1 driemaandelijks gemiddelde CBS, berekening Kennispunt Twente 2 berekening Kennispunt Twente en Regio Twente 3 CBS, 2016 Arbeidsmarktmonitor Regio Twente

7 Werkloosheidspercentage Het werkloosheidspercentage is gedefinieerd als de werkloze beroepsbevolking als percentage van de totale (werkzame en werkloze) beroepsbevolking. Werkloze beroepsbevolking Personen zonder betaald werk, die recent naar werk hebben gezocht en daarvoor direct beschikbaar zijn. Deze definitie heeft betrekking op personen die in Nederland wonen ( ). Bij betaald werk gaat het om werkzaamheden ongeacht de arbeidsduur. CBS, 2016 Geen directe relatie tussen werkloosheid en uitkering Er is geen direct relatie tussen werkloosheid en uitkering. Een werkloze kan een uitkering ontvangen, maar dat hoeft niet. Omgekeerd kan een uitkeringsgerechtigde (in deeltijd) werkzaam zijn. Werkloos en (geregistreerd) werkzoekend dekken evenmin dezelfde lading. Veel deeltijd werkers (niet werkloos!) zijn op zoek naar ander werk (dus werkzoekend). Omgekeerd is een deel van de personen zonder werk, die geregistreerd staan als werkzoekend, om allerlei redenen niet actief op zoek naar werk en daarmee niet werkloos conform de CBS definitie. Arbeidsmarktmonitor Regio Twente

8 GEREGISTREEERDE NIET WERKENDE-WERKZOEKENDEN Geregistreerde niet-werkendewerkzoekenden Een indicator voor het arbeidsaanbod is het aantal geregistreerde niet-werkendewerkzoekenden (NWW) bij het UWV. Voordeel van dit cijfer is de maandelijkse telling en de registratie van veel beroeps- en persoonskenmerken. Nadeel is de verplichte inschrijving bij WW- en veelal WWB-uitkering en niet verplichte uitschrijving bij het vinden van betaald werk Op grond van actuele en gedifferentieerde cijfers over arbeidsmarktaanbod zijn NWW data als indicator naast werkloosheid in de arbeidsmarktmonitor opgenomen. Daling aantal NWW-ers in alle Twentse gemeenten De daling van het aantal NWW-ers doet zich voor in alle Twentse gemeenten. De verschillen zijn echter wel groot. In het tweede kwartaal daalde het aantal NWW-ers van 2,7 procent (Haaksbergen) tot 15,4 procent (Tubbergen). In absolute zin laten Enschede en Hengelo een vijfmaal zo grote uitstroom zien ten opzichte van het eerste kwartaal (Enschede, - 255, Hengelo, -156). In de bijlagen is een overzicht opgenomen met alle gemeentelijke cijfers. Aantal NWW ers in Twente blijft dalen In het tweede kwartaal is het aantal NWW-ers in Twente met 3,6 procent afgenomen. Zo n personen stonden eind juni 2016 als niet werkend werkzoekende geregistreerd. In juli 2016 is dit aantal verder afgenomen (-1,4 procent) tot ruim Ook in Nederland als geheel daalt het aantal NWW-ers, maar over het eerste half jaar van 2016 gerekend daalt het aantal NWW-ers in Twente sterker (Nl: -7,6 procent, Tw: -8,8 procent). Arbeidsmarktmonitor Regio Twente

9 Aantal jongere werkzoekende blijft dalen De ingezette daling van het aantal geregistreerd werkzoekende jongeren zet door. In het tweede kwartaal hadden 18,7 procent minder jongeren een NWW-registratie (-279 jongeren). Sterkere daling jongeren werkzoekenden ten opzichte van Nederland De werkzoekenden groep tot 27 jaar daalt in 2016 in Twente sneller dan in Nederland. (-29,3 procent versus -25,7 procent). Registratieduur van werkzoekende jongeren is beperkt Het bestand aan werkzoekende jongeren is een zeer fluctuerend bestand. De registratie is vrijwel altijd gekoppeld aan de verplichting vanuit een (kort lopende) uitkering. Veel jongeren staan minder dan drie maanden geregistreerd en hebben ook tijdens deze periode soms (uitzend)werk en soms geen werk. Niet geregistreerd zijn en korte registratieperioden bemoeilijken de benadering van jongeren voor duurzame arbeidstoeleidingstrajecten, daar waar als startpunt een bestandsselectie genomen wordt. Meer succesvol lijkt een vulling van trajecten daar waar als aangrijpingspunt de momenten genomen worden, waar jongeren persoonlijk van advies- en informatie voorzien op al dan niet georganiseerde momenten. Veel jongeren werkloos, maar niet geregistreerd als werkzoekend Vooral in de deelleeftijdsgroep jaar geeft het CBS hoge werkloosheidspercentages af van werkloze jongen (10 12 procent). Dit strookt niet met de lage aantallen registraties van werkzoekenden bij UWV. Geconcludeerd kan worden dat veel jongeren zonder werk wel actief werk zoeken, maar geen noodzaak (uitkering) of heil zien in een registratie als werkzoekend bij UWV/werkplein. Arbeidsmarktmonitor Regio Twente

10 Vacatures Sterke groei vacatures in eerste helft 2016 Het aantal bij UWV geregistreerde vacatures is in het eerste kwartaal van 2016 is ten opzichte van dezelfde periode in 2015 gegroeid. In het eerste kwartaal 2016 stonden ruim vacatures open. Dit is 37 procent meer dan een jaar eerder. In het tweede kwartaal neemt het aantal vacatures licht af maar is nog altijd 16 procent hoger dan een jaar eerder. Het eerste kwartaal laat doorgaans een hoger aantal vacatures zien. naar beroep en beroepsgroepen. Zo groeit het aantal vacatures voor zorg- en welzijn beroepen (+ 360) en transport en logistiek beroepen (+250) met ca. 50 procent. In absolute termen bevinden zijn de meeste vacatures in de Bedrijfs-economische en administratieve beroepen, Commerciële beroepen en Technische beroepen. Deze categorieën tellen in het tweede kwartaal elk circa 650 Twentse vacatures. De groei is niet voor alle beroepsgroepen gelijk (zie bovenstaande figuur). De groei verschilt Arbeidsmarktmonitor Regio Twente

11 Typering Arbeidsmarkt 3e kwartaal e kwartaal e kwartaal e kwartaal 2016 Agrarische beroepen zeer ruim zeer ruim zeer ruim zeer ruim Bedrijfseconomische en administratieve beroepen zeer ruim zeer ruim ruim ruim Commerciële beroepen ruim ruim ruim ruim Creatieve en taalkundige beroepen zeer ruim zeer ruim zeer ruim ruim Dienstverlenende beroepen zeer ruim zeer ruim zeer ruim ruim Ict beroepen zeer krap zeer krap zeer krap zeer krap Managers ruim ruim ruim ruim Openbaar bestuur, veiligheid en juridische beroepen zeer ruim ruim ruim zeer ruim Pedagogische beroepen zeer ruim zeer ruim zeer ruim ruim Technische beroepen zeer ruim zeer ruim zeer ruim zeer ruim Transport en logistiek beroepen zeer ruim zeer ruim zeer ruim ruim Zorg en welzijn beroepen zeer ruim zeer ruim ruim ruim Spanning op arbeidsmarkt neemt licht toe Door een stijging van het aantal vacatures en een daling van het aantal werkzoekenden neemt de spanning op de arbeidsmarkt toe. Hoewel de arbeidsmarkt als geheel nog erg ruim is, zijn er beroepsgroepen waar de verhouding tussen vacatures en werkzoekenden als krap wordt aangemerkt. Arbeidsmarkt ICT nog altijd zeer krap Naar beroepsgroep bekeken is de regionale arbeidsmarkttypering niet sterk veranderd. De arbeidsmarkt voor ICT-beroepen blijft zeer krap. De arbeidsmarkt voor Creatieve en taalkundige, Dienstverlenende, Pedagogische en Transport en logistiek beroepen wordt krapper. Deze zijn in het tweede kwartaal ruim in plaats van zeer ruim. Arbeidsmarktmonitor Regio Twente

12 Uitkeringen Daling aantal WW-uitkeringen In het tweede kwartaal neemt het aantal WWuitkeringen met 9,5 procent af, landelijk is deze afname 6,8 procent. In juli neemt het aantal uitkeringen verder af (-2,2 procent). Eind juli 2016 telt Twente ruim WW-uitkeringen. In Nederland daalt het aantal WW-uitkeringen in de eerste zeven maanden met 3,2 procent, in Twente met 5,1 procent. Alle Twentse gemeenten minder WWuitkeringen De ontwikkeling van het WW-cijfer verschilt per Twentse gemeente, maar alle gemeenten laten een daling van het aantal WWuitkeringen zien (zie de bijlage). Arbeidsmarktmonitor Regio Twente

13 WW onder jongeren daalt sterk In de eerste helft van 2016 is er een forse daling van het aantal WW-uitkeringen onder jongeren te zien (26,4 procent). Landelijk is dit 18,6 procent. Daarmee daalt het aantal WWuitkeringen onder deze groep bijna 1 1/2 maal zo snel als landelijk. Ruim 400 Twentse jongeren verloren het recht op een WWkeuring. Grote verschillen binnen Twentse gemeenten De ontwikkeling van het WW-cijfer verschilt per Twentse gemeente. Haaksbergen laat als enige gemeente een kleine toename van het aantal WW-uitkeringen onder jongeren zien (+7 jongeren). Voor alle andere gemeenten daalt het aantal WW-uitkeringen onder jongeren. In de drie steden is deze daling beperkt en in de overige gemeenten veel sterker. Zo daalt het aantal WW-keuringen onder jongeren in Dinkelland, Rijssen-Holten, Tubbergen en Wierden tussen de 40 procent en 52 procent. Digitale Twentse Arbeidsmarktmonitor De digitale tool biedt de meest recente gegevens van de Twentse en Nederlandse arbeidsmarkt, ook van WW uitkeringen. Onder het icoontje Lopende WW uitkeringen kunnen eigen selecties maken worden. Zo kan het verloop in de tijd van het aantal uitkeringen grafisch in beeld gebracht worden. Ook kunnen gemeenten met elkaar vergeleken worden. Links naar de digitale tool staan op: en Op beide sites staat een knop Twentse Arbeidsmarktmonitor Arbeidsmarktmonitor Regio Twente

14 Aantal WWB-uitkeringen groeit gestaag In het tweede kwartaal van 2016 is het aantal Twentse WWB-uitkeringen met 1 procent gestegen (+100 WWB-uitkeringen), in juli 2016 is het aantal uitkeringen weer licht gedaald (- 20, -0,2 procent). Vanaf begin dit jaar is het aantal WWB-uitkeringen met 2,5 procent gestegen. Deze stijging is in lijn met de landelijke ontwikkeling. De ontwikkeling verschilt per leeftijdsgroep. De jongste leeftijdsgroep laat in het tweede kwartaal een stijging van 2,7 procent zien. In totaal hebben eind juni jongeren een WWB uitkering. De genoemde stijging van het aantal jongeren met een WWB uitkering vlakt wel af. Ontwikkeling per gemeente In bijna alle gemeenten is het aantal uitkeringen in het tweede kwartaal van 2016 licht gestegen. Alleen Twenterand kende een daling (-11, 1 procent). De afgelopen maand zien we een diffuser beeld. Het gaat echter om enkele jongeren (zie bijlagen). Arbeidsmarktmonitor Regio Twente

15 Arbeidsmarktmonitor Regio Twente

16 Special: ONTWIKKELING WERKGELEGENHEID TWENTSE MAAKINDUSTRIE Arbeidsmarktmonitor Regio Twente

17 In deze aflevering van de monitor is een analyse opgenomen van de werkgelegenheidsontwikkeling in de Twentse maakindustrie. Hoe heeft de werkgelegenheid zich in deze - voor Twentse belangrijke - economische activiteit in de afgelopen jaren ontwikkeld? Is het herstel na de crisis ingezet? Welke branches doen het goed, welke blijven achter in ontwikkeling? Hieronder staat een deel van het rapport De ontwikkeling van de Twentse industrie , toegevoegde waarde en werkzame personen. In deze voorpublicatie ligt de nadruk op de ontwikkeling van het aantal werkzame personen in de verschillende branches van de maakindustrie. De industrie is van grote waarde voor de Nederlandse en Twentse economie. In Nederland is bijna elf procent van de werkgelegenheid te vinden in de industrie, in Twente is dat ruim vijftien procent. De industrie levert 60 procent van de Nederlandse export. Door uitbesteding aan andere sectoren is de industrie een aanjager van de Nederlandse bestedingen en herstel van de Nederlandse economie. De groei van de product ligt met uitzondering van de laatste crisisjaren - tussen de één tot vier procent per jaar, tevens kent de industrie in vergelijking met andere sectoren een bovengemiddelde groei van de arbeidsproductiviteit. De Nederlandse industrie bevindt zich midden in een transitie waarbij enerzijds de vraag naar kleine productseries maatwerk in plaats van massa - toeneemt en het belangrijk is om snel kunnen reageren op specifieke klantwensen. Anderzijds zijn product- en procesinnovatie zoals verdere mechanisering, robotisering en informatisering noodzakelijk om de concurrentie het hoofd te bieden. In deze rapportage staat de ontwikkeling van de verschillende Twentse industriebranches centraal. De topsector high tech systems en materials (HTSM) bestaat uit (delen van) deze branches. Gezien het belang van de HTSM voor Twente wordt ook de ontwikkeling van deze sector geschetst. De Twente maakindustrie naar branche In onderstaande tabel zijn de onderscheidde branches weergegeven naar het totaal aantal werkzame personen in De werkgelegenheid in de Twentse maakindustrie is geconcentreerd in een zestal branches: elektrisch & optisch, meubels en overig, metaal, voeding/genotsmiddelen, machinebouw en rubber & kunststof. Deze branches nemen meer dat 80 procent van de totale Twentse werkgelegenheid in de maakindustrie voor hun rekening. In totaal werken in personen in de Twentse maakindustrie. De elektrische/optische industrie is de grootste industriebranche in Twente, gevolgd door de metaal, voedings- en genotmiddelen industrie en de machinebouw. Tabel 1: Totaal aantal werkzame personen naar branche, 2015 Branche Aantal Aandeel Voeding/genot ,6% Textiel ,5% Leer/schoenen 100 0,2% Hout e.d ,1% Papier/grafisch ,2% Aardolie/steenkool 40 0,1% Chemie ,7% Rubber/Kunststof ,1% Glas/aardewerk e.d ,8% Metaal ,0% Machines ,4% Electrisch/optisch ,9% Transportmiddelen 540 1,3% Meubel en overig ,1% Totaal Bron: Biro, 2016 Ontwikkeling Twentse maakindustrie ten opzichte van 2007 en Nederland De ontwikkeling van het aantal werkzame personen in de maakindustrie in de periode is weergegeven in een aantal zogenoemde bolfiguren. Door deze representatie is het mogelijk om drie aspecten in één figuur weer Arbeidsmarktmonitor Regio Twente

18 te geven. Hoe deze grafieken te lezen is kernachtig weergegeven in onderstaand overzicht. De figuren laten zoals gezegd drie aspecten van de ontwikkeling van de Twentse industriebranches zien: - De omvang van de branches in 2015, Hoe groter de bol, hoe meer werkzame personen; - De ontwikkeling van het aantal werkzame personen Links van de verticale as betekent een daling en rechts een stijging van het aantal werkzame personen. - De relatieve ontwikkeling ten opzichte van de Nederlandse industriebranche. Boven de horizontale as betekent een groei/mindere krimp dan in Nederland, onder de as betekent minder groei/sterkere krimp dan in Nederland. Figuur 1: Ontwikkeling van de Twentse maakindustrie en ten opzichte van Nederland 2007 In figuur 1 zijn alle industriebranches met uitzondering van leer/schoenen, glas/aardewerk e.d. en transportmiddelen weergegeven. Deze branches laten een (sterk) positieve ontwikkeling zien en worden in een tweede figuur weergegeven. De aardolie/steenkoolindustrie kent percentueel de grootste groei (+105 procent), maar is in absolute aantallen een mini branche. In Twente werken slechts ongeveer 40 personen in deze branche (2015) en is daarom niet weergegeven in de figuren. De figuur laat zien dat alle weergegeven branches te maken hebben met een krimpende werkgelegenheid. Alle bollen liggen links van de verticale as. Deze krimp is echter niet voor elke branche even groot. De textiel, hout en papier/grafisch laten de relatief sterkste daling zien. Ten opzichte van Nederland is de ontwikkeling ook divers. Alle branches boven de horizontale as ontwikkelen zich beter of krimpen minder dan de gehele Nederlandse branche. Arbeidsmarktmonitor Regio Twente

19 Machines, elektrisch/optisch en ook de metaal zijn relatief succesvoller dan de gehele Nederlandse branches. Papier/grafisch krimpt weliswaar sterk, maar minder sterk dan de gehele Nederlandse papier/grafische industrie. Dalende werkgelegenheid, maar blijvende vraag naar geschoolde werknemers De Twentse industrie verliest gestaag werkgelegenheid. Dit Is niet alleen een Twentse ontwikkeling, ook in Nederland en West-Europa neemt de industriële werkgelegenheid af door verdere vervanging van mens door machine en robot. Er lijkt een paradox te ontstaan: ondanks de daling van de werkgelegenheid blijft een vraag naar - met name hoger geschoolde- personeel in de industrie. De Monitor Technische Arbeidsmarkt constateert dat ondanks de krimpende werkgelegenheid er in technische bedrijven een grote behoefte blijft aan nieuw personeel. Zittend personeel stapt over naar andere banen bij andere werkgevers, stopt met werken vanwege opleiding of zorgtaken, wordt arbeidsongeschikt of gaat met pensioen. Een deel van die behoefte wordt vervuld door baanwisselaars afkomstig uit andere bedrijven. Het overige deel moet worden vervuld met nieuwe instroom op de arbeidsmarkt, zoals schoolverlaters en herintreders. Tegenover deze toenemende vraag naar personeel in de technische sectoren staat een minder sterke toename van het aanbod van personeel. Door vergrijzing is de uitstroom van oudere arbeidskrachten groter dan de instroom van jongeren. Verwacht wordt dat de komende jaren de instroom (met name schoolverlaters) in technische beroepen beduidend lager ligt dan de netto wervingsbehoefte. Vooral de instroom in hogere en wetenschappelijke technische beroepen zal lager zijn dan de netto wervingsbehoefte. Hierdoor neemt de schaarste op de arbeidsmarkt voor deze specifieke beroepsgroep toe. Het aantal werkzame personen in de Twentse maakindustrie is in de periode met afgenomen (- 13 procent). De meubel en overige industrie kent de grootste afname van werkzame personen, bijna Ook de metaal, textiel en machinebouw kennen een sterke afname van werkgelegenheid in absolute zin. De textiel en houtverwerking verliest ongeveer een derde van de werkgelegenheid. Figuur 2: Ontwikkeling van de Twentse maakindustrie en ten opzichte van Nederland 2007 Voor de perioden en zijn soortgelijke figuren opgenomen als figuren 4 t/m 6 verder in deze rapportage. Arbeidsmarktmonitor Regio Twente

20 Tabel 2: Ontwikkeling van het aantal werkzame personen in de Twentse industrie en ten opzichte van Nederland 2007 Ontwikkeling Branche in Twente tov NL Aantal 2015 Voeding/genot -10,4% -8,7% -550 Textiel -34,9% -14,2% -780 Leer/schoenen 38,6% 59,0% 30 Hout e.d. -32,8% -3,0% -610 Papier/grafisch -27,8% 7,9% -660 Aardolie/steenkool 105,3% 115,5% 20 Chemie -11,5% -0,7% -250 Rubber/Kunststof -13,6% -6,9% -520 Glas/aardewerk e.d. 28,4% 54,6% 260 Metaal -11,9% 0,1% -830 Machines -18,5% 8,4% -790 Electrisch/optisch -2,3% 8,2% -200 Transportmiddelen 31,6% 38,6% 130 Meubel en overig -22,9% -14,3% Totaal -13,1% In figuur 2 zijn de branches weergegeven dit een groei van werkgelegenheid hebben gekend in de periode De groei die de glas/aardewerk-, transportmiddelen- en leer/schoenenindustrie laten zien is indrukwekkend (tussen 28 procent en 38 procent). En in vergelijking met de gehele Nederlandse branches zelfs zeer indrukwekkend (+38 procent procent). De grootte van de bol laat echter zien dat het hier om kleine industriebranches gaat. Het aantal ontstane banen is daardoor ook beperkt. In totaal gaat het om 410 werkzame personen extra voor deze drie branches. Industrie of maakindustrie Steeds vaker wordt in plaats van industrie ook wel gesproken van maakindustrie. Het lijkt dubbelop, immers de industrie vervaardigt (=maakt) producten. Maar zijn beide termen equivalent, zijn ze onderling uitwisselbaar? Het is niet altijd meteen duidelijk wat precies onder de term maakindustrie wordt verstaan. Zo maakt ING bank bijvoorbeeld onderscheid tussen onder meer de maakindustrie, de foodindustrie en chemie en de Rabobank gebruikt het als een bijna pseudoniem van de HTSM. In wetenschappelijk en overheidsonderzoek wordt de maakindustrie gedefinieerd als de gehele sector industrie (zoals door het CBS gedefinieerd) exclusief de afdeling reparatie en installatie van machines en apparaten. Dat klinkt logisch, installeren of repareren is sec genomen niet het vervaardigen van goederen. De maakindustrie is daarmee een meer zuivere duiding van de industrie als sector die fysieke producten maakt. In deze studie van de ontwikkeling van de Twentse economie is de afdeling reparatie en installatie van machines en apparaten ook buiten beschouwing gelaten. We kunnen in dit rapport dan ook spreken van maakindustrie in plaats van industrie. De reparatie en installatie van machines en apparaten is overigens wel een kleine maar sterk groeiende bedrijvigheid. In de onderzochte periode is het aantal werkzame personen in Twente maar liefst met meer dan procent gestegen. In absolute aantallen bedraagt de groei 470 personen. Arbeidsmarktmonitor Regio Twente

21 De werkgelegenheid in de Twentse HTSM ontwikkelt zich sterker dan in Nederland als geheel. Beide bollen liggen boven de x-as (zie figuur 3). Wel kent de HTSM-industrie een daling van de werkgelegenheid (-5,6 procent). Daarentegen ontwikkelt zich de HTSM dienstverlening zeer positief (+37,8 procent). De werkgelegenheid groeit in de periode met bijna 40 procent. Ook ten opzichte van de gehele Nederlandse branche zien we een sterk positieve ontwikkeling (+25 procent). Ontwikkeling Twentse maakindustrie nader bekeken Hoe heeft de Twentse industrie zich ontwikkeld in de crisis? Is een (voorzichtig) herstel reeds zichtbaar? Gaat het herstel sneller of langzamer dan in Nederland als geheel. Om deze vragen te beantwoorden is de ontwikkeling van de Twentse industrie bekeken voor de periode en In tabel 3 is de ontwikkeling in beide periode weergeven. Hierbij is zowel de ontwikkeling van het aantal werkzame personen in Nederland als Twente weergegeven. Als een Twentse industriebranche zich beter of minder slecht ontwikkelt dan in Nederland als geheel is het percentage in vet weergegeven. De gehele industriesector verliest in de periode meer dan dertien procent van de werkgelegenheid. De Twentse industrie verliest daarmee relatief meer werkgelegenheid dan de Nederlandse sector in het geheel (- 11 procent). Van een herstel in de periode is (nog) geen sprake. Zoals in Nederland als Twente verliest de industrie werkgelegenheid. De HTSM laat een ander beeld zien. De HTSM-industrie verliest weliswaar werkgelegenheid maar substantieel minder dan Nederland als geheel (NL: -11,5 procent, Tw: -5,6 procent). De werkgelegenheid in de Twentse HTSM-industrie neemt in de crisisjaren slechts met 4,2 procent af (NL: -10,1 procent). In de periode volgt de Twentse HTSM-industrie veel meer de Nederlandse trend. Maar ook nu daalt de werkgelegenheid minder dan in Nederland als geheel. De economische crisis betekende niet voor alle branches in daling van het aantal werkzame personen. Tussen 2007 en 2013 neemt de werkgelegenheid toe in de branches transportmiddelen, leer/schoenen en glas/aardewerk. De transportmiddelen en leerindustrie laten ook in de periode een positieve ontwikkeling zien (glas/aardewerk daalt licht). Zoals reeds eerder opgemerkt betreft het naar werkgelegenheid kleine branches. De elektrische en optische apparatenbranche laat in de crisis een stijging van de werkgelegenheid van ruim zes procent zien, daarna zien we een scherpe daling (-7,9 procent) Hierdoor is de ontwikkeling over de gehele periode negatief. De papier-, karton- en grafische industrie en de machine- en apparatenindustrie laten voor beide periode een mindere daling van de werkgelegenheid zien ten opzichte van Nederland. De basismetaal- en metaalproductenindustrie en de houtindustrie verliezen tijdens de crisis relatief meer werkgelegenheid dan in Nederland als geheel, maar in de periode vertraagd het banenverlies en daalt de werkgelegenheid minder dan in Nederland. Alle overige branches laten in beide periode een sterkere daling van de werkgelegenheid zien dan in Nederland als geheel. Wat zijn werkzame personen? Werkzame personen zijn personen die betaalde activiteiten verricht op of vanuit een vestiging: meewerkende eigenaar (directie, bedrijfshoofd), meewerkend gezinslid, zelfstandige beroepsbeoefenaar en/of werknemer. Uitzendkrachten zijn werknemers en worden meegeteld in het totaal aantal werkzame personen bij de vestiging waar zij werken. Dit in tegenstelling tot het UWV. Deze registreert de persoon bij (de vestiging van) het uitzendbureau. Indien een bedrijf of instelling uit meerdere vestigingen bestaat worden de werkzame personen toegedeeld aan de vestiging waar deze (het grootste deel van de werktijd) actief zijn. In dit rapport wordt omwille van de leesbaarheid ook gesproken over banen en werkgelegenheid. In alle gevallen wordt daarmee werkzame personen zoals hierboven gedefinieerd bedoeld. Arbeidsmarktmonitor Regio Twente

22 Figuur 3: Ontwikkeling van de Twentse HTSM en ten opzichte van Nederland 2007 Tabel 3: Ontwikkeling werkzame personen industrie Nederland en Twente, NL Twente NL Twente NL Twente Voedings- en genotmiddelenindustrie -1,3% -4,6% -0,4% -6,1% -1,7% -10,4% Textiel- en textielproductenindustrie -21,5% -34,0% 1,1% -1,2% -20,6% -34,9% Leer-, lederwaren- en schoenindustrie -18,9% 11,4% -1,8% 24,4% -20,4% 38,6% Hout-,kurk-,rietwarenind (ex meubels) -24,6% -33,6% -6,8% 1,1% -29,8% -32,8% Papier-, karton- en grafische ind. -28,5% -22,7% -10,0% -6,6% -35,6% -27,8% Chemische industrie -10,3% -10,9% -0,5% -0,6% -10,8% -11,5% Rubber- en kunststofverwerkende ind. -6,5% -17,9% -0,2% 5,2% -6,7% -13,6% Glas-, aardewerk-, cement-, kalkind. -19,4% 29,5% -8,5% -0,9% -26,2% 28,4% Basismetaal- en metaalproductenind. -11,3% -15,0% -0,7% 3,7% -12,0% -11,9% Machine- en apparatenindustrie -21,1% -16,6% -7,4% -2,3% -26,9% -18,5% Elektrische en optische apparatenind. -8,9% 6,1% -1,7% -7,9% -10,5% -2,3% Transportmiddelenindustrie -5,5% 25,2% -1,6% 5,1% -7,0% 31,6% Meubel- en overige industrie -6,3% -18,7% -2,5% -5,3% -8,6% -22,9% Totaal -9,5% -11,4% -1,5% -1,9% -10,9% -13,1% HTSM Industrie -10,1% -4,2% -1,6% -1,4% -11,5% -5,6% HTSM dienstverlening 11,1% 29,5% 1,8% 6,4% 13,1% 37,8% Bron: Lisa 2016, Biro 2016 Arbeidsmarktmonitor Regio Twente

23 Twente is sterkere HTSM regio geworden De crisisjaren en de periode daarna hebben een onevenwichtige werkgelegenheidsontwikkeling laten zien. De werkgelegenheid in zowel de Nederlandse als de Twentse industrie is gedaald. In de kleine branches transportmiddelen, leer/schoenen en glas/aardewerk is de werkgelegenheid (sterk) toegenomen. Deze branches vertegenwoordigen slechts een kleine vijf procent van de industriële werkgelegenheid in Twente. De HTSMindustrie is dominanter in de Twentse industrie geworden. In 2007 bevond 44 procent van de werkgelegenheid zich in de HTSM-industrie, in 2015 is dat 48 procent. Ook ten opzichte van Nederland is Twente naar werkgelegenheid gerekend een dominantere HTSM-regio geworden. Zeker als hierbij niet alleen de HTSM- Industrie maar ook de HTSM-dienstverlening betrokken wordt. Deze dienstverlening is de afgelopen jaren ondanks de crisis sterk gegroeid, zowel in absolute zin als in vergelijking met de gehele Nederlandse HTSMsector. Werkgelegenheidsontwikkeling in Twente naar branche en gemeente In het vierde kwartaal verschijnt op de website van de Twentse Arbeidsmonitor de mogelijkheid bovenstaande bolfiguren zelf samen te stellen naar sector, branche of afdeling èn naar Twente gemeente. Hiermee kan de ontwikkeling van economische activiteiten inzichtelijk worden gemaakt. Welke branches doen het goed in een gemeente of de regio en welke minder? Arbeidsmarktmonitor Regio Twente

24 Figuur 4a: Ontwikkeling van de Twentse maakindustrie en ten opzichte van Nederland 2007 Figuur 4b: Ontwikkeling van de Twentse maakindustrie en ten opzichte van Nederland 2007 Arbeidsmarktmonitor Regio Twente

25 Figuur 5a: Ontwikkeling van de Twentse maakindustrie en ten opzichte van Nederland 2007 Figuur 5b: Ontwikkeling van de Twentse maakindustrie en ten opzichte van Nederland 2007 Arbeidsmarktmonitor Regio Twente

26 Figuur 6a: Ontwikkeling van de Twentse HTSM en ten opzichte van Nederland 2007 Figuur 6b: Ontwikkeling van de Twentse HTSM en ten opzichte van Nederland 2007 Arbeidsmarktmonitor Regio Twente

27 Index bijlage: Informatieve Links Ontwikkeling geregistreerde Werkloosheid (NWW) per gemeente, gedifferentieerd naar jongeren en ouderen Ontwikkeling lopende uitkeringen WW, WWB per gemeente met een verbijzondering naar jongeren en ouderen Informatie over hulp aan startende ondernemingen Definities Informatieve links ARBEIDSMARKTMONITOR Twente Bijlage cijfers op gemeentelijk niveau en definities Sites met actuele regionale en landelijke arbeidsmarktontwikkelingen en arbeidsmarktinformatie: Twente Index zie: UWV (o.a. sectorpublicaties) zie: Kansrijke beroepen zie: UWV Regio in beeld 2015 zie: ING zie: Provincie Overijssel zie: (klik door op arbeidsmarkt-delen) SBB zie: Sites met Informatie over arbeidsmarktregelgeving: Stichting v.d. arbeid (o.a. Sectorplannen) zie: Arbeidsmarktmonitor Regio Twente

28 ARBEIDSMARKTMONITOR Twente Bijlage: cijfers op gemeentelijk niveau Beroepsbevolking en Werkloosheid in Nederland, Twente en Twentse gemeenten Beroepsbevolking Werkloosheidspercentage (x 1000) (in procenten) Nederland Nederland 5,0 5,0 5,8 7,3 7,4 6,9 Twente Twente 5,4 5,2 5,9 7,6 7,6 7,2 Almelo Almelo 6,3 6,1 7,1 9,1 9,9 9,9 Borne Borne 4,4 4,1 4,8 5,8 6,3 6,2 Dinkelland Dinkelland 3,8 3,7 4,0 5,2 5,3 5,0 Enschede Enschede 7,3 7,2 7,7 10,0 9,4 8,5 Haaksbergen Haaksbergen 4,5 4,3 4,9 6,2 6,2 5,3 Hellendoorn Hellendoorn 4,3 4,0 4,7 6,0 6,5 5,9 Hengelo Hengelo 5,2 5,1 6,3 7,6 7,8 8,1 Hof van Twente Hof van Twente 4,0 3,8 4,7 6,0 6,1 5,5 Losser Losser 4,7 4,6 5,1 6,6 7,0 6,8 Oldenzaal Oldenzaal 5,0 4,9 5,1 6,6 6,7 6,1 Rijssen-Holten Rijssen-Holten 4,0 3,8 4,8 6,2 6,1 5,5 Tubbergen Tubbergen 3,8 3,6 4,3 5,9 6,1 5,0 Twenterand Twenterand 4,3 3,9 4,7 6,7 6,5 5,5 Wierden Wierden 4,1 4,0 4,5 5,9 5,8 5,5 Bron: CBS, bewerking Kennispunt Twente Arbeidsmarktmonitor Regio Twente

29 Geregistreerde Niet-Werkende-Werkzoekende (NWW) UWV registraties: TOTAAL NWW (UWV, aantal personen) ontwikkeling ontwikkeling Ontwikkeling Ontwikkeling jun'16-jul'16 apr'16-jun'16 jan'16-jun'16 jul'15-jul'16 jul'15 aug'15 sep'15 okt'15 nov'15 dec'15 jan'16 feb'16 mrt'16 apr'16 mei'16 jun'16 jul'16 Abs. perc. Abs. perc. Abs. perc. Abs. perc. TWENTE ,4% ,6% ,8% ,9% ALMELO ,0% ,9% ,8% ,5% BORNE ,0% -85-8,3% ,1% -79-7,9% DINKELLAND ,9% -56-6,4% -79-8,7% 14 1,8% ENSCHEDE ,9% 124 0,9% ,0% 162 1,2% HAAKSBERGEN ,7% -9-0,8% 39 3,7% ,2% HELLENDOORN ,4% ,1% ,1% -70-4,5% HENGELO ,5% ,5% ,3% ,7% HOF VAN TWENTE ,4% -69-4,8% ,9% -53-3,8% LOSSER ,4% -39-3,1% ,7% 2 0,2% OLDENZAAL ,9% -59-3,7% ,6% -54-3,4% RIJSSEN-HOLTEN ,7% ,2% ,8% -75-5,6% TUBBERGEN ,4% -70-8,4% -84-9,9% 15 2,1% TWENTERAND ,0% ,8% ,7% -18-1,2% WIERDEN ,7% -63-6,8% -76-8,1% 1 0,1% Bron: UWV, bewerking Kennispunt Twente Arbeidsmarktmonitor Regio Twente

30 Geregistreerde werkzoekenden (ouderen 50-plus): NWW jaar (UWV, aantal personen) ontwikkeling ontwikkeling Ontwikkeling Ontwikkeling jun'16-jul'16 apr'16-jun'16 jan'16-jun'16 jul'15-jul'16 jul'15 aug'15 sep'15 okt'15 nov'15 dec'15 jan'16 feb'16 mrt'16 apr'16 mei'16 jun'16 jul'16 Abs. perc. Abs. perc. Abs. perc. Abs. perc. TWENTE ,4% 205 1,3% ,6% 652 4,4% ALMELO ,5% -14-0,5% -47-1,8% 80 3,2% BORNE ,3% -10-2,1% -10-2,1% 12 2,7% DINKELLAND ,4% -4-0,9% -29-6,2% 22 5,4% ENSCHEDE ,1% 309 6,9% -66-1,4% 121 2,6% HAAKSBERGEN ,7% 27 5,2% 57 11,7% ,1% HELLENDOORN ,5% -38-4,6% -62-7,3% -5-0,6% HENGELO ,4% 22 1,1% -78-3,7% 108 5,7% HOF VAN TWENTE ,8% -18-2,7% -44-6,3% 20 3,2% LOSSER ,5% 8 1,5% -18-3,1% 26 4,9% OLDENZAAL ,4% 9 1,2% -11-1,4% 32 4,4% RIJSSEN-HOLTEN ,3% -22-3,8% -38-6,4% 5 0,9% TUBBERGEN ,0% -25-6,2% -26-6,4% 34 9,9% TWENTERAND ,5% -39-5,7% -52-7,5% 32 5,3% WIERDEN ,4% 0 0,0% -2-0,4% 43 10,0% Geregistreerde werkzoekenden (jongeren < 27 jaar): NWW jaar (UWV, aantal personen) ontwikkeling ontwikkeling Ontwikkeling Ontwikkeling jun'16-jul'16 apr'16-jun'16 jan'16-jun'16 jul'15-jul'16 jul'15 aug'15 sep'15 okt'15 nov'15 dec'15 jan'16 feb'16 mrt'16 apr'16 mei'16 jun'16 jul'16 Abs. perc. Abs. perc. Abs. perc. Abs. perc. TWENTE ,2% 118 0,8% 423 2,9% 590 4,1% ALMELO ,3% -8-0,3% 86 3,4% 99 3,9% BORNE ,1% 4 1,5% 16 6,1% 23 8,9% DINKELLAND ,8% -6-3,4% -3-1,8% 7 4,3% ENSCHEDE ,3% 75 1,2% 109 1,7% 193 3,1% HAAKSBERGEN ,0% -4-1,1% 12 3,5% 35 11,0% HELLENDOORN ,2% 9 2,2% 20 5,1% 40 10,7% HENGELO ,8% 35 1,6% 93 4,3% 28 1,3% HOF VAN TWENTE ,7% -7-1,9% 4 1,1% 18 5,0% LOSSER ,4% 9 2,6% 19 5,6% 0 0,0% OLDENZAAL ,6% 6 1,2% 5 1,0% 15 3,0% RIJSSEN-HOLTEN ,3% 11 3,5% 24 8,0% 43 15,3% TUBBERGEN ,8% 0 0,0% 5 4,6% 7 6,4% TWENTERAND ,7% -9-1,8% 28 6,2% 67 15,8% WIERDEN ,6% 3 1,6% 5 2,8% 15 9,0% Bron: UWV, bewerking Kennispunt Twente Uitkeringen WW: Arbeidsmarktmonitor Regio Twente

31 WW (Werkloosheidswet < 65 jaar, UWV, aantal personen) ontwikkeling ontwikkeling Ontwikkeling Ontwikkeling jun'16-jul'16 apr'16-jun'16 jan'16-jun'16 jul'15-jul'16 jul'15 aug'15 sep'15 okt'15 nov'15 dec'15 jan'16 feb'16 mrt'16 apr'16 mei'16 jun'16 jul'16 Abs. perc. Abs. perc. Abs. perc. Abs. perc. TWENTE ,2% ,5% ,0% 155 0,9% ALMELO ,7% ,0% -96-4,0% 31 1,4% BORNE ,2% -61-9,2% -19-3,1% -37-5,9% DINKELLAND ,6% ,7% -18-2,9% 37 7,0% ENSCHEDE ,2% ,8% -54-1,2% 51 1,2% HAAKSBERGEN ,6% -40-5,4% 14 2,0% 32 5,2% HELLENDOORN ,9% ,2% -62-5,9% -38-3,7% HENGELO ,2% ,8% -32-1,2% 92 3,8% HOF VAN TWENTE ,2% -86-8,4% -38-3,9% -24-2,6% LOSSER ,8% -67-9,6% -48-7,1% 8 1,3% OLDENZAAL ,6% -54-5,9% -38-4,2% -1-0,1% RIJSSEN-HOLTEN ,2% ,7% -28-3,3% 30 3,9% TUBBERGEN ,3% ,2% -38-7,0% -24-4,7% TWENTERAND ,3% ,8% ,2% -14-1,4% WIERDEN ,0% ,7% 19 3,3% 12 2,1% WW (Werkloosheidswet < 27 jaar, UWV, aantal personen) ontwikkeling ontwikkeling Ontwikkeling Ontwikkeling jun'16-jul'16 apr'16-jun'16 jan'16-jun'16 jul'15-jul'16 jul'15 aug'15 sep'15 okt'15 nov'15 dec'15 jan'16 feb'16 mrt'16 apr'16 mei'16 jun'16 jul'16 Abs. perc. Abs. perc. Abs. perc. Abs. perc. TWENTE ,0% ,0% ,8% 41 3,7% ALMELO ,2% ,0% ,9% 16 10,3% BORNE ,4% ,7% ,2% -8-24,2% DINKELLAND ,2% ,1% -7-17,5% 3 12,5% ENSCHEDE ,9% ,7% 4 1,1% 45 13,9% HAAKSBERGEN ,3% 0 0,0% 19 73,1% 12 44,4% HELLENDOORN ,2% ,4% 2 2,7% 18 37,5% HENGELO ,0% ,8% -15-8,3% 19 13,4% HOF VAN TWENTE ,0% ,9% -3-5,3% -2-4,1% LOSSER ,5% ,6% ,3% 10 34,5% OLDENZAAL ,8% ,2% ,0% -3-6,0% RIJSSEN-HOLTEN ,8% ,8% ,7% ,8% TUBBERGEN ,7% ,0% ,8% ,5% TWENTERAND ,7% ,5% ,6% ,6% WIERDEN ,0% ,8% -8-24,2% ,3% Bron: UWV, bewerking Kennispunt Twente Arbeidsmarktmonitor Regio Twente