Twentse Arbeidsmarktmonitor

Transcriptie

1 Twentse Arbeidsmarktmonitor

2 Colofon: Samenstelling en coördinatie: P. Mollink, W. de Jong en H. Seker (Kennispunt Twente) Meegewerkt hebben: P. Kuiper (gemeente Almelo), M. Locht (UWV WERKbedrijf), B. Bakker-Mulder (gemeente Hengelo en ROZ), I. Huiskes (Regio Twente) Ambtelijk opdrachtgever: S. v.d. Steen (Regio Twente, programmamanager Economie) Bestuurlijk opdrachtgever: P. Welman (voorzitter Portefeuillehouders overleg Arbeidsmarkt, lid Platform Onderwijs, Werk en Inkomen (POWI) en wethouder Economie en Werk van de gemeente Enschede) Arbeidsmarktmonitor Regio Twente 2

3 ARBEIDSMARKTMONITOR Uitgave 03 van 2015, september 2015 Positieve economische ontwikkelingen vertalen zich voor Twente vooral in meer vacatures Landelijk zijn er veel gunstige signalen over de ontwikkeling van de economie. De prognose voor economische groei van Nederland is door het ING Economisch bureau recentelijk naar boven bijgesteld tot 2,0 procent voor Voor Twente is het percentage gesteld op 2,1 procent. Het aantrekken van de bouw en ook de verhoogde ramingen voor de maakindustrie tillen de groei tot boven het landelijk niveau. In Twente is de laatste maanden een daling zichtbaar van het aantal faillissementen en een stijging van het aantal starters. Gemiddeld komen er per maand 459 bedrijfsvestigingen bij in Twente. Verwacht mag worden dat ook de arbeidsmarkt in Twente gaat profiteren van deze positieve economische ontwikkelingen. Dat is het sterkst zichtbaar bij de vacatures. Het aantal openstaande vacatures ligt eind tweede kwartaal 2015 op een veel hoger niveau dan eind tweede kwartaal Er is een stijging te zien van 45 procent. Totaal zijn er eind tweede kwartaal 3488 vacatures geregistreerd bij het UWV. Er is een sterke groei van vacatures in transport- en economische beroepen. Voor een aantal beroepsgroepen is al sprake van een krappere arbeidsmarkt. Werkgevers moeten voor deze vacatures al moeite doen om ze te vervullen. Er is een stijging van het aantal vacatures en een daling van het aantal werkzoekenden. De zgn. krapte-beroepen doen zich voor in de beroepsgroepen ICT, gezondheidszorg, onderwijs en in de financiëleen administratieve beroepen. Het betreft vooral functies voor hoger opgeleiden. Dit geldt minder voor techniek en de bouw. Daar raakt het ook beroepen op middelbaar niveau. Monteurs komen bijvoorbeeld gemakkelijk aan het werk in Twente. Slechts vier procent van de Twentse ondernemers ziet de beschikbaarheid van personeel als een belemmering voor hun bedrijf. Voor het grootste deel van de arbeidsmarkt geldt dat deze nog zeer ruim is. In Twente is het aantal werklozen en mensen met een bijstands- of werkloosheidsuitkering nog groot. Bij de bijstand zien we nog geen grote veranderingen. Het aantal bijstandsuitkeringen in Twente blijft stabiel. Het aantal mensen met een werkloosheidsuitkering daalt met 6,5 procent in Twente ten opzichte van een jaar eerder. De stijging juli heeft te maken met twee oorzaken. Enerzijds is er een seizoenseffect dat wordt veroorzaakt door het aflopen van veel contracten per eind juni. Anderzijds is er een eenmalig effect door de wijzigingen in het ontslagrecht met ingang van 1 juli Het landelijk werkloosheidspercentage is gedaald en komt voor het tweede kwartaal van 2015 uit op 6,9 procent. In het vierde kwartaal 2014 was dit 7,1 procent. Aan de hand van dit landelijke cijfer is in deze Arbeidsmarktmonitor een schatting gemaakt van het aantal personen dat in Twente werkloos is. Volgens deze berekening zijn er in Twente, in het tweede kwartaal, afgerond werklozen. Ten opzichte van het vierde kwartaal 2014 is dit een daling van 646 personen. Landelijk zien we in dezelfde periode een daling van Arbeidsmarktmonitor Regio Twente 3

4 De werkloosheid treft vooral ouderen. Ten opzichte van het voorgaande jaar zijn er in Twente 9,7 procent meer ouderen (boven de 50 jaar) als werkzoekende ingeschreven bij het UWV. Dat percentage is hoger dan in de andere leeftijdsgroepen tezamen. Het is een aanwijzing voor het feit dat deze groep langer doorzoekt wanneer ze werkloos zijn geworden, en vaker werkloos is. Wethouder Patrick Welman, voorzitter van het Twentse Portefeuillehoudersoverleg Arbeidsmarkt en lid Platform Onderwijs, Werk en Inkomen (POWI): Meer dynamiek op de arbeidsmarkt betekent meer doorstroming. Dat biedt jongeren weer meer perspectief om een baan te vinden die aansluit bij hun opleiding. Voor ouderen moeten we vooral inzetten op migratie van werk naar werk. Daarmee worden de risico s verkleind dat deze groep langdurig zonder werk komt te zitten. Verder in deze Arbeidsmarktmonitor: 7200 Twentenaren ouder dan 65 jaar zijn aan het werk. De helft hiervan werkt als zelfstandige, de andere helft is in loondienst. Twee derde van de werknemers heeft een flexibel arbeidscontract. Arbeidsparticipatie van mensen ouder dan 65 jaar is sterk dalend met de leeftijd. Op 69-jarige leeftijd is de participatie 10 procent. Het aandeel werkenden binnen de beroepsbevolking in Twente is in de periode sterk gestegen. Door de crisis is deze stijging voor een groot deel verloren gegaan. De definitiewijziging van beroepsbevolking zorgt voor andere conclusies over arbeidsparticipatie. Toelichting: De Arbeidsmonitor van Regio Twente wordt gemaakt in opdracht van het Twentse Portefeuillehoudersoverleg Arbeidsmarkt. Reacties op deze editie kunt u mailen naar: w.dejong@regiotwente.nl of p.mollink@regiotwente.nl Arbeidsmarktmonitor Regio Twente 4

5 Effecten van meer economische groei zichtbaar op de arbeidsmarkt De positieve economische ontwikkelingen in ons land vertalen zich in gunstigere ontwikkelingen op de arbeidsmarkt. In het tweede kwartaal waren er landelijk weer meer banen, meer vacatures en meer uitzenduren. De groeiprognose voor de economie is door het ING Economisch Bureau recent bijgesteld van 1,6 naar 2,0 procent voor Nederland. Voor Twente zelfs iets hoger, naar 2,1 procent. Het aantrekken van de bouw en ook de verhoogde ramingen voor de maakindustrie zorgen daarvoor. Er zijn ook harde cijfers over de groei van het aantal openstaande vacatures in Twente. Daarover uitgebreider in het vervolg van deze monitor. Twentse ondernemers nog voorzichtig Voor wat het Economisch klimaat betreft is het beeld positief in Twente. Dat blijkt uit de conjunctuurenquête onder ondernemers van juli. Er zijn in Twente 4,3 procent meer optimistische ondernemers dan pessimistische. Vier procent verwacht belemmeringen voor hun bedrijf op het gebied van beschikbaar personeel. Dat is iets minder dan landelijk (4,3%). Uitbreiding van de personeelssterkte verwachten zij pas in het derde kwartaal van Er zijn 1,9 procent meer ondernemers in Twente die een stijging van de personeelssterkte verwachten dan ondernemers die een daling verwachten. Werkloosheidspercentage in Twente (geschat) op 7,1 voor tweede kwartaal Het landelijk werkloosheidspercentage daalde en kwam over het tweede kwartaal uit op 6,9 procent. Het CBS komt ieder kwartaal met een werkloosheidspercentage voor Nederland als geheel. Voor Twente is het jaargemiddelde van 2014 het meest actuele werkloosheidspercentage. Dat is 7,6 procent, waarbij Nederland een jaargemiddelde van 7,4 procent kende. Werkloosheidspercentage 4 e kwartaal e kwartaal e kwartaal 2015 Nederland 7,1 7,5 6,9 Twente (geschat) 7,3 7,7 7,1 Rekening houdend met dat verschil, leiden wij hieruit het actuele regionale werkloosheidspercentage af. Die schatting houdt dus geen rekening met afwijkende ontwikkelingen in Twente in de loop van In Twente 646 minder werklozen in half jaar Met het actuele geschatte percentage berekenen we hoeveel personen in Twente werkloos zijn. Volgens deze berekening zijn er in het tweede kwartaal in Twente afgerond werklozen. Ten opzichte van het vierde kwartaal 2014 zijn dat er 646 minder. Landelijk zijn dat er minder. Gemiddeld zijn er landelijk werklozen in het tweede kwartaal. Dat is een daling van 2,3 procent. Voor juli geeft het CBS het cijfer De werkloosheid daalt verder naar 6,8 procent. In de Arbeidsmarktmonitor verstaan we voortaan onder werkloosheid de werkloze beroepsbevolking zoals het CBS die presenteert. Daarbij is ook van belang te onderkennen dat het CBS een definitie-wijziging heeft doorgevoerd. Voortaan wordt de internationale definitie gehanteerd van beroepsbevolking en van werk. Ook kleine baantjes worden meegerekend als werk en de leeftijdsgrens is opgeschoven naar 75 jaar. Zie voor een uitvoerige toelichting hierop de vorige Arbeidsmarktmonitor van 2015, nummer 2. Klik hier

6 Weer een stijging van aantal geregistreerde werkzoekenden Een graadmeter voor de ontwikkeling van de arbeidsmarkt is het aantal geregistreerde werkzoekenden bij het UWV. Dit aantal steeg in Twente gedurende de maand juli van naar Dat is een stijging van 3,7 procent. Ook vergeleken met een jaar eerder is er een lichte stijging te zien van 2,9 procent. In absolute aantallen zijn dat er meer dan juli Die ontwikkeling is slechts voor een deel te verklaren door de toestroom van schoolverlaters in deze periode van het jaar. De omvang daarvan is beperkt (+242) en op jaarbasis kent deze groep een daling. Een ander deel kan worden verklaard door het consequent stimuleren door de werkpleinen van registratie bij het UWV. Vooral meer ouderen werkzoekend Vergeleken met een jaar eerder zijn er 9,7 procent meer ouderen (boven de 50 jaar) als werkzoekende ingeschreven bij het UWV. Dat is meer dan voor alle leeftijdsgroepen samen. Dit beeld wordt ondersteund door een publicatie van het ING Economisch Bureau. Zij hebben onderzoek gedaan naar de groep ouderen van jaar. Steeds meer werkenden in deze groep blijven langer doorwerken en zoeken als ze werkloos worden langer door naar werk. Sinds 2009 is de omvang van deze leeftijdsgroep die actief is op de arbeidsmarkt als werkende of werkzoekende met 50% gestegen. Het bureau meldt verder dat de werkloosheid in de groep ouderen van jaar in het eerste kwartaal van 2015 is gestegen naar 10%. Dat is ruim 2 procent(punt) boven het gemiddelde van andere groepen. Nooit eerder was de werkloosheid in deze groep zo hoog. Op een ruime arbeidsmarkt delven ze het onderspit in de concurrentie met andere groepen. Klik hier voor een link naar meer NWW-cijfers op gemeentelijk niveau in de interactieve database van Kennispunt van Regio Twente. Kies aldaar voor het overzicht Arbeidsmarktmonitor Twente, NWW - uitkeringen. Arbeidsmarktmonitor Regio Twente 6

7 Daling van aantal geregistreerde werkzoekende jongeren zet niet door Het aantal geregistreerde werkzoekende jongeren in Twente is de laatste maand weer sterk gestegen (+7,5%). Dat verschijnsel zien we - minder sterk - ook landelijk. Deze stijging wordt waarschijnlijk grotendeels veroorzaakt door registratie van schoolverlaters. Ten opzichte van een jaar eerder is nog steeds sprake van een daling met 3,4 procent. Groot verschil tussen werklozen en UWVgeregistreerden, vooral bij jongeren Veel jonge werklozen staan niet bij UWV ingeschreven als werkzoekend. Ze krijgen immers toch geen uitkering. Andersom zijn er ook veel jongeren die op grond van een tijdelijke WW uitkering ingeschreven staan bij UWV, maar die even niet actief zoeken naar werk. Deze zijn voor CBS dus niet officieel werkloos. Zie hiervoor het informatieve schema met cijfers zoals opgenomen in de vorige Arbeidsmarktmonitor 2015, nummer 2 Klik hier Arbeidsmarktmonitor Regio Twente 7

8 Vacatures Landelijke groei van vacatures zet in tweede kwartaal door Het aantal vacatures groeide landelijk vanaf het vierde kwartaal van In het tweede kwartaal van 2015 was de groei 5%. Ook het aantal nieuwe vacatures neemt sinds 2013 toe. Overigens is dit aantal nieuwe vacatures nog wel beduidend lager dan in de jaren Het aantal uitzenduren neemt ook nog steeds toe. Dat aantal is een belangrijke arbeidsmarkt indicator. Toename aantal banen Ook de toename van het aantal banen zette door. Over een heel jaar gerekend zijn er banen meer. Die groei is er niet in alle sectoren. Grote stijgers zijn de Zakelijke dienstverlening ( ) en de Horeca ( ). Grote daler is Zorg en welzijn ( ). Nijverheid blijft nagenoeg gelijk en de Bouw verliest nog steeds banen (-5000). Deze ontwikkelingen doen zich ook in Twente voor. (bron: UWV) Ook in Twente sterke groei van het aantal openstaande vacatures Het aantal bij UWV-geregistreerde openstaande vacatures ligt eind tweede kwartaal 2015 (3.488) op een veel hoger niveau dan het tweede kwartaal in 2014 (+45%). Arbeidsmarktmonitor Regio Twente 8

9 Vacatures versus werkzoekenden: de spanning op de arbeidsmarkt Spanningsindicator 3e kwartaal e kwartaal e kwartaal e kwartaal 2015 Typering Arbeidsmarkt Typering Arbeidsmarkt Typering Arbeidsmarkt Typering Arbeidsmarkt Totaal zeer ruim zeer ruim zeer ruim zeer ruim Agrarische beroepen zeer ruim zeer ruim zeer ruim zeer ruim Economisch-administratieve beroepen zeer ruim zeer ruim zeer ruim zeer ruim Informatica beroepen ruim krap krap krap Medische en paramedische beroepen ruim ruim ruim ruim Openbare orde- en veiligheidsberoepen zeer ruim zeer ruim zeer ruim zeer ruim Pedagogische beroepen zeer ruim zeer ruim zeer ruim ruim Sociaal-culturele beroepen zeer ruim zeer ruim zeer ruim zeer ruim Technische en industrieberoepen zeer ruim zeer ruim zeer ruim zeer ruim Transportberoepen zeer ruim zeer ruim zeer ruim ruim Verzorgende en dienstverlenende beroepen zeer ruim zeer ruim zeer ruim zeer ruim De trend naar een krappere arbeidsmarkt zet door Door de stijging van het aantal vacatures en de daling van het aantal werkzoekenden neemt de spanning op de arbeidsmarkt toe. Hoewel de arbeidsmarkt als geheel nog zeer ruim is, zijn er nu al functies waar de verhouding van vacatures en werkzoekenden als krap of ruim wordt aangemerkt. In het tweede kwartaal geldt ook voor pedagogische beroepen en voor de transportberoepen dat de markt daarvoor niet langer zeer ruim is. Dat komt door meer vacatures voor deze beroepsgroepen. Kansrijke beroepen in verschillende beroepsgroepen in Twente Er zijn veel kansrijke beroepen in de techniek, industrie en bouw. Zo komen allerlei type monteurs gemakkelijk aan het werk. Maar ook zijn er krapte-beroepen in de beroepsgroepen ICT, zorg, onderwijs en in de financiële en administratieve beroepen. Behalve in de techniek en bouw zijn het vooral beroepen voor hoger opgeleiden. Verwacht mag worden dat er weer meer doorstroming komt in de arbeidsmarkt. Mensen zullen het weer durven om van baan te veranderen. Dat biedt jongeren weer meer perspectief om een baan te vinden die aansluit bij hun opleiding. Het UWV komt binnenkort met resultaten van een onderzoek naar kansrijke beroepen per regio. Dit levert ook voor Twente een gedetailleerde lijst met krapte-beroepen. Arbeidsmarktmonitor Regio Twente 9

10 Uitkeringen Meer beëindigingen van WW-uitkeringen vanwege werkhervatting Het UWV meldt landelijk 4 procent meer beëindigingen van werkloosheidsuitkeringen vanwege uitstroom naar werk. Dit is een vergelijking van de eerste zeven maanden van 2015 met dezelfde periode van een jaar ervoor. Licht dalende trend en seizoensmatige stijging bij aantal WW-uitkeringen In juli is het aantal lopende WW-uitkeringen weer gestegen. De trend is landelijk en in Twente duidelijk dalend. Ten opzichte van een jaar eerder is de daling landelijk 3,8 procent en in Twente 6,5 procent. In juli is het aantal uitkeringen weer gestegen. We zien dat vooral als een seizoensmatige stijging. Veel flexibele arbeidscontracten lopen af per medio het jaar. Vooral in het onderwijs is dit gebruikelijk. Anderzijds is er een eenmalig effect door de wijzigingen in het ontslagrecht met ingang van 1 juli Verdere daling verwacht door meer banen Het aantal WW-uitkeringen zal in 2015 en in 2016, volgens schattingen van het UWV, landelijk met jaarlijks 5% dalen. Het aantal nieuwe banen stijgt sneller dan de toename van de beroepsbevolking. Klik hier voor een link naar meer WW-cijfers op gemeentelijk niveau in de interactieve database van Kennispunt van Regio Twente. Kies aldaar voor Arbeidsmarktmonitor Twente, Overzicht WW-uitkeringen Arbeidsmarktmonitor Regio Twente 10

11 Dalende trend in aantal WW-uitkeringen bij jongeren sterker De aantrekkende economie en het herstel van de arbeidsmarkt zijn vooral zichtbaar bij jongeren. Die trend is duidelijk zichtbaar. In Twente is het aantal uitkeringen voor jongeren 20,4 procent lager dan een jaar ervoor, landelijk is dat 10,1 procent. Een relativering van deze cijfers is op zijn plek. Veel werkloze jongeren zijn niet zichtbaar omdat ze geen WW-rechten hebben opgebouwd en dus geen uitkeringsontvanger kunnen zijn. De sterkere stijging in juli zal samenhangen met het feit dat jongeren relatief vaker flexcontracten hebben. Veel daarvan lopen eind juni af. Klik hier voor een link naar meer WW-cijfers op gemeentelijk niveau in de interactieve database van Kennispunt van Regio Twente. Kies aldaar voor Arbeidsmarktmonitor Twente, Overzicht WW-uitkeringen Arbeidsmarktmonitor Regio Twente 11

12 Het aantal WWB-uitkeringen blijft stabiel Het aantal uitkeringen is het laatste jaar met minder dan 1 procent toegenomen. De laatste maand is er een minieme daling. De verbeteringen op de arbeidsmarkt lijken nog weinig effect te hebben voor het aantal uitkeringen. Dat is ook niet te verwachten. In een aantrekkende arbeidsmarkt zullen werkgevers eerst de groep werklozen in dienst nemen die een korte afstand tot de arbeidsmarkt hebben. Over het algemeen hebben mensen met een WWB-uitkering een grotere afstand tot de arbeidsmarkt. Gestimuleerd wordt dat mensen met een WWB-uitkering daarnaast ook tijdelijke banen of parttime banen aanvaarden. Dat verlaagd dan wel niet het aantal uitkeringen, maar heeft wel een gunstig effect op de uitkeringslast voor gemeenten. Klik hier voor een link naar meer NWW cijfers op gemeentelijk niveau in de interactieve database van Kennispunt van Regio Twente. Kies aldaar voor Arbeidsmarktmonitor Twente, Overzicht uitkeringen Arbeidsmarktmonitor Regio Twente 12

13 Aantal WWB-uitkeringen voor jongeren in 2015 stabiel Er zijn eind juli WWB-uitkeringen voor jongeren in Twente. Dat is 1,3 procent minder dan eind juni Globaal genomen is er een stabilisatie te zien in 2015 op een iets lager niveau dan Ten opzichte van een jaar eerder is er een daling van 7,6 procent. Arbeidsmarktmonitor Regio Twente 13

14 Starters en faillissementen Aantal starters stijgt weer Sinds medio 2014 is er weer een stijgende trend voor wat betreft het aantal starters. Die ontwikkeling zien we ook landelijk. Gemiddeld over drie maanden komen er per maand 459 vestigingen van bedrijven bij in Twente. Aantal faillissementen daalt Het aantal faillissementen is het tweede kwartaal van 2015 in Twente gedaald. Hiermee wordt aangesloten bij een landelijke trend. Arbeidsmarktmonitor Regio Twente 14

15 Special Arbeidsmarktmonitor augustus 2015 Participatie van ouderen boven de 65 jaar op de arbeidsmarkt Intro en leeswijzer De directe aanleiding voor deze special is een recente CBS-publicatie over regionale verschillen op de arbeidsmarkt: Regionale verschillen in arbeidsparticipatie, werkloosheid en vacatures, augustus Een belangrijke conclusie van die publicatie is dat de arbeidsparticipatie in alle provincies en in Nederland sinds 2008 is afgenomen. De toename van arbeidsdeelname in de periode ervoor vanaf 2003 is daarmee bijna geheel verdwenen. Dat is een ander geluid dan dat de Twente Index 2014 liet horen. Die stelt dat de arbeidsparticipatie stijgt in Nederland en in Twente. Hoe zit dat? De publicatie geeft cijfers van de verschillen in arbeidsparticipatie per provincie. Dat roept de vraag op hoe Twente het doet in verhouding met deze andere gebieden en met Nederland. Dat is het tweede onderwerp van deze special. We grijpen deze actualiteit vervolgens aan om de lezer van deze monitor alert te maken op de verschillende definities voor arbeidsparticipatie (bruto en netto) en vertrouwd te maken met de gewijzigde definitie die het CBS in zijn publicaties hanteert voor de beroepsbevolking. Die werkt door in de werkloosheidscijfers. Daar hebben we in eerdere Arbeidsmarktmonitoren al aandacht aan besteed. Sinds januari 2015 neemt het CBS in de definitie van beroepsbevolking ook de personen mee met een arbeidsduur van minder dan 12 uur. Ook de kleine baantjes tellen nu mee. Tenslotte zoomen we in op de effecten van het opschuiven van de leeftijdsgrens. Ouderen boven de 65-jaarsgrens tellen nu ook mee in de beroepsbevolking. De grens ligt in de nieuwe standaard-definitie bij 75 jaar. Ook hier geven we een beeld van. Hoeveel 65- plussers zijn aan het werk en wat voor banen hebben ze? Arbeidsmarktmonitor Regio Twente 15

16 Bruto en netto arbeidsparticipatie in de tijd Arbeidsparticipatie verschillende definities in % Netto arbeidsparticipatie (Nederland) Netto arbeidsparticipatie (Twente) 64,1 64,9 Bruto arbeidsparticipatie (Nederland) Bruto arbeidsparticipatie (Twente) 69,4 70,1 Bruto arbeidsparticipatie, oud (Nederland) 72 Bruto arbeidsparticipatie,oud (Twente) Bron: CBS/ Kennispunt Twente In de grafiek hierboven hebben we verschillende definities bij elkaar in één beeld verenigd. Het eerste gepresenteerde cluster grafiekstaven betreft de netto-arbeidsparticipatie. Die definitie geeft aan welk deel daadwerkelijk werkt in Nederland en Twente. De conclusie is hier dat in Twente, net als in de rest van het land, het aandeel van de beroepsbevolking dat werkt is afgenomen sinds De stijging van de arbeidsdeelname sinds 2003 is daarmee grotendeels teniet gedaan. Het ligt wel boven het percentage netto-arbeidsparticipatie Het tweede paar gaat over de bruto-arbeidsdeelname. Die definitie geeft het aandeel aan van de beroepsbevolking dat wil en kan werken. Daar is hetzelfde beeld te zien, maar met een minder groot verschil. Er zijn in de periode na de crisis veel mensen die werkloos zijn, maar wel willen en kunnen werken. Dat geldt zowel voor Nederland als voor Twente. Het laatste cluster grafiekstaven verbeeldt de oude definitie met de beperking in uren en in leeftijd. Alleen personen die meer dan 12 uur werken worden als werkend gerekend en ook de beroepsbevolking van 65 tot 75 jaar wordt meegerekend. Dan is een ander beeld te zien: de arbeidsparticipatie is ook toegenomen vanaf 2008 en is hoger dan vergeleken met de andere definities. Dit laatste is eenvoudig verklaarbaar, want de arbeidsdeelname is boven de 65 jaar veel lager dan er onder. De afname van de arbeidsparticipatie in de periode na 2008 (volgens de nieuwe definities) hangt grotendeels samen met de toenemende vergrijzing. Volgens het CBS hangen verschillen tussen regio s voor de helft samen met verschillen in bevolkingssamenstelling. Arbeidsmarktmonitor Regio Twente 16

17 Arbeidsdeelname Twente vergeleken met provincies Utrecht (PV) Noord-Brabant (PV) Noord-Holland (PV) Overijssel (PV) Gelderland (PV) Nederland Flevoland (PV) Zeeland (PV) Twente (CR) Friesland (PV) Zuid-Holland (PV) Drenthe (PV) Limburg (PV) Groningen (PV) Netto-arbeidsparticipatie in procenten beroepsbevolking 2014 Bron: CBS/ Kennispunt Twente Het CBS presenteert regionale verschillen op de arbeidsmarkt en de veranderingen daarin. De conclusie voor Twente is dat de regionale positie van Twente voor de nettoarbeidsparticipatie niet is veranderd. Twente scoort op de ranglijst van provincies voor de jaren 2003, 2008 en 2014 steeds na de zevende positie. De arbeidsdeelname ligt voor Twente in 2014 op 64,1 procent. De spreiding is groot met Utrecht op 67,9 en Groningen 61,3 procent. Er zijn ook veranderingen in de rangorde. Flevoland stond in 2008 bijvoorbeeld op de eerste plaats en is in 2014 gezakt naar plaats acht in de ranglijst van provincies. De crisis heeft daar hard toegeslagen met veel werkloosheid. Zeeland stijgt vanwege een grote landbouwsector die relatief ongevoelig is voor conjuncturele schommelingen. Arbeidsmarktmonitor Regio Twente 17

18 Arbeidsdeelname Twentse gemeenten vergeleken met andere gemeenten Het CBS presenteert in zijn publicatie ook een overzicht van gemeenten met de hoogste en laagste arbeidsdeelname. De conclusie is dat geen van de Twentse gemeenten tot de laagste of tot de hoogste top-10 behoren. De meeste plattelandsgemeenten in Twente zitten met hun arbeidsdeelname op of boven het landelijk gemiddelde. De grotere steden en Losser zitten eronder. Hoogste participatie % Participatie Twente % Laagste participatie % Houten 73,0 Dinkelland 68,4 Vaals 52,2 Midden-Delfland 71,7 Tubbergen 68,3 Kerkrade 56,8 Pijnacker-Nootdorp 71,5 Rijssen-Holten 68,0 Bellingwedde 57,0 Urk 70,9 Hellendoorn 67,9 Heerlen 57,2 Lansingerland 70,8 Wierden 67,6 Rotterdam 57,9 Aalsmeer 70,7 Borne 66,0 Delfzijl 58,2 Uitgeest 70,2 Hof van Twente 66,0 Maastricht 58,3 Katwijk 70,0 Oldenzaal 65,7 Oldambt 58,4 Teylingen 70,0 Haaksbergen 65,3 Hoogezand-Sapper 58,8 Hendrik-Ido-Ambacht 69,9 Twenterand 65,2 Vlagtwedde 58,9 Hengelo (O.) 64,1 Losser 64,0 Enschede 61,6 Almelo 59,2 Bron: CBS/ Kennispunt Twente Arbeidsmarktmonitor Regio Twente 18

19 Werkenden boven en onder de 65 jaar In de grafiek hieronder zien we een drastische daling van het aandeel dat werkt na 65 jaar. De komende jaren mag verwacht worden dat dit patroon zal verschuiven door de verhoging van de wettelijke AOW-leeftijd. Een ander effect dat verwacht mag worden is een toename van het aantal werkenden in de groep ouderen boven deze pensioenleeftijd. Waarschijnlijk stijgt de belangstelling van ouderen om bij te verdienen. Er is de afgelopen jaren op pensioenen gekort. Ook zijn de prepensioenregelingen afgeschaft. Effect hiervan zal zijn dat deze groep nog meer zal gaan concurreren met de andere groepen werkzoekenden. Doordat ze goedkoper en flexcontracten hebben zijn ze aantrekkelijker voor werkgevers. Voor hen behoeven immers geen pensioenpremies meer te worden afgedragen en zij zullen genoegen nemen met lagere lonen vanwege het feit dat ze in de vorm van AOW en andere pensioen-uitkeringen al een vast inkomen hebben. Naast de verdringingseffecten door deze groep van werkzoekenden biedt deze groep bij een krappere markt ook kansen voor het vervullen van moeilijk te vervullen vacatures. We zien tenslotte in de grafiek dat het verschil tussen bruto en netto-participatie afneemt met de leeftijd. Mensen die willen werken, maar geen baan meer vinden stoppen op den duur met zoeken. Omvang en samenstelling ouderen boven de 65 Het CBS publiceert geen regionale cijfers van arbeidsparticipatie. Echter, omdat de arbeidsparticipatie van Twente - ook voor de groep boven de 45 jaar - weinig verschilt van Nederland is het verantwoord de landelijke cijfers over omvang en samenstelling door te vertalen naar Twente. In Twente zijn er 7200 personen tussen de 65 en de 75 jaar die werken. Dat zijn voor 46 procent werknemers en voor 54 procent zelfstandigen. De werknemers hebben voor het grootste deel (2/3) een flex-contract. Voor de groep werkenden als geheel geldt, dat werkenden boven de 65 jaar vooral deeltijdbanen hebben. 60 procent is deeltijder. 43 % van de groep werkt minder dan 12 uur per week. Slechts 16 % daarvan werkt voltijd. Arbeidsmarktmonitor Regio Twente 19

20 ARBEIDSMARKTMONITOR Twente Bijlage cijfers op gemeentelijk niveau en definities Index bijlage: Informatieve Links Ontwikkeling geregistreerde Werkloosheid (NWW) per gemeente, gedifferentieerd naar jongeren en ouderen Ontwikkeling lopende uitkeringen WW, WWB per gemeente met een verbijzondering naar jongeren en ouderen Informatie over hulp aan startende ondernemingen Definities Informatieve links Sites met actuele regionale en landelijke arbeidsmarktontwikkelingen en arbeidsmarktinformatie: Twente Index zie: UWV (o.a. sectorpublicaties) zie: UWV Regio in beeld zie: Sectorbeschrijvingen zie: ING zie: Provincie Overijssel zie: (klik door op arbeidsmarkt -delen) SBB zie: Sites met Informatie over arbeidsmarktregelgeving: Stichting v.d. arbeid (o.a.sectorplannen) zie: Arbeidsmarktmonitor Regio Twente 20

21 ARBEIDSMARKTMONITOR Twente Bijlage: cijfers op gemeentelijk niveau Beroepsbevolking en Werkloosheid in Nederland, Twente en Twentse gemeenten BEROEPSBEVOLKING (x 1.000) WERKLOOSHEIDSPERCENTAGES (in procenten) Nederland Nederland 4, ,8 7,3 7,4 Twente Twente 4,7 5,4 5,2 5,9 7,6 7,6 Almelo Almelo 5,4 6,3 6,1 7,1 9,1 9,9 Borne Borne 3,9 4,4 4,1 4,8 5,8 6,3 Dinkelland Dinkelland 3,4 3,8 3,7 4 5,2 5,3 Enschede Enschede 6,3 7,3 7,2 7,7 10 9,4 Haaksbergen Haaksbergen 4 4,5 4,3 4,9 6,2 6,2 Hellendoorn Hellendoorn 3,7 4,3 4 4,7 6 6,5 Hengelo (O.) Hengelo (O.) 4,7 5,2 5,1 6,3 7,6 7,8 Hof van Twente Hof van Twente 3,6 4 3,8 4,7 6 6,1 Losser Losser 4,2 4,7 4,6 5,1 6,6 7 Oldenzaal Oldenzaal 4,2 5 4,9 5,1 6,6 6,7 Rijssen-Holten Rijssen-Holten 3,5 4 3,8 4,8 6,2 6,1 Tubbergen Tubbergen 3,3 3,8 3,6 4,3 5,9 6,1 Twenterand Twenterand 3,8 4,3 3,9 4,7 6,7 6,5 Wierden Wierden 3,6 4,1 4 4,5 5,9 5,8 Bron: CBS, bewerking Regio Twente Arbeidsmarktmonitor Regio Twente 21

22 Geregistreerde Niet-Werkende-Werkzoekende (NWW) UWV registraties: TOTAAL NWW (UWV, aantal personen) ontwikkeling Ontwikkeling Ontwikkeling jul'15-jun'15 jul'15-jan'15 jul'15-jul'14 jul'14 dec'14 jan'15 feb'15 mrt'15 apr'15 mei'15 jun'15 jul'15 Abs. perc. Abs. perc. Abs. perc. TWENTE ,7% ,6% ,9% ALMELO ,4% ,5% 432 7,1% BORNE ,0% 10 1,0% ,5% DINKELLAND ,7% ,7% 76 10,8% ENSCHEDE ,5% ,2% ,5% HAAKSBERGEN ,2% -11-1,2% 63 7,6% HELLENDOORN ,0% ,1% -39-2,4% HENGELO ,6% 157 3,2% ,6% HOF VAN TWENTE ,5% ,3% 82 6,2% LOSSER ,5% 12 1,0% ,5% OLDENZAAL ,1% -80-4,9% -33-2,1% RIJSSEN-HOLTEN ,7% ,9% ,1% TUBBERGEN ,2% ,4% -59-7,5% TWENTERAND ,2% ,1% -34-2,1% WIERDEN ,9% ,8% -57-6,3% Bron: UWV, bewerking Kennispunt Twente Arbeidsmarktmonitor Regio Twente 22

23 Geregistreerde werkzoekenden (ouderen 50-plus): NWW jaar (UWV, aantal personen) ontwikkeling Ontwikkeling Ontwikkeling jul'15-jun'15 jul'15-jan'15 jul'15-jul'14 jul'14 aug'14 sep'14 okt'14 nov'14 dec'14 jan'15 feb'15 mrt'15 apr'15 mei'15 jun'15 jul'15 Abs. perc. Abs. perc. Abs. perc. TWENTE ,8% 218 1,5% ,7% ALMELO ,7% 74 3,0% ,2% BORNE ,1% 32 7,9% 69 18,7% DINKELLAND ,4% -22-5,1% 70 20,6% ENSCHEDE ,7% 90 2,0% 222 5,0% HAAKSBERGEN ,9% 11 2,7% 32 8,3% HELLENDOORN ,9% 13 1,7% 74 10,4% HENGELO ,4% 124 7,0% ,4% HOF VAN TWENTE ,0% -8-1,3% 68 12,2% LOSSER ,3% 31 6,2% 80 17,7% OLDENZAAL ,3% 28 4,0% 60 9,1% RIJSSEN-HOLTEN ,0% -41-7,0% 10 1,9% TUBBERGEN ,9% ,8% 1 0,3% TWENTERAND ,9% -51-7,7% 31 5,4% WIERDEN ,2% -8-1,8% 14 3,4% Geregistreerde werkzoekenden (jongeren < 27 jaar): NWW jaar (UWV, aantal personen) ontwikkeling Ontwikkeling Ontwikkeling jul'15-jun'15 jul'15-jan'15 jul'15-jul'14 jul'14 aug'14 sep'14 okt'14 nov'14 dec'14 jan'15 feb'15 mrt'15 apr'15 mei'15 jun'15 jul'15 Abs. perc. Abs. perc. Abs. perc. TWENTE ,5% ,0% ,4% ALMELO ,1% ,6% -14-2,3% BORNE ,9% ,3% 5 7,6% DINKELLAND ,3% ,1% 10 20,0% ENSCHEDE ,4% ,9% ,2% HAAKSBERGEN ,0% ,8% 8 15,4% HELLENDOORN ,5% ,2% ,4% HENGELO ,9% 2 0,4% 76 18,9% HOF VAN TWENTE ,4% ,3% ,9% LOSSER ,0% 4 3,9% 9 9,3% OLDENZAAL ,7% ,1% ,1% RIJSSEN-HOLTEN ,6% ,6% -9-5,6% TUBBERGEN ,7% ,1% ,3% TWENTERAND ,9% ,4% 10 6,0% WIERDEN ,1% ,1% ,9% Arbeidsmarktmonitor Regio Twente 23

24 Geregistreerde werkzoekende (jongeren < 27 jaar): Uitsplitsing naar leeftijd, NWW jaar (UWV, aantal personen) Per eind jul ' Totaal TWENTE ALMELO BORNE DINKELLAND ENSCHEDE HAAKSBERGEN HELLENDOORN HENGELO HOF V. TWENTE LOSSER OLDENZAAL RIJSSEN-HOLTEN TUBBERGEN TWENTERAND WIERDEN Bron: UWV, bewerking Kennispunt Twente Arbeidsmarktmonitor Regio Twente 24

25 Uitkeringen WW: WW (WerkloosheidsWet < 65 jaar, UWV, aantal personen) ontwikkeling Ontwikkeling Ontwikkeling jul'15-jun'15 jul'15-jan'15 jul'15-jul'14 jul'14 aug'14 sep'14 okt'14 nov'14 dec'14 jan'15 feb'15 mrt'15 apr'15 mei'15 jun'15 jul'15 Abs. perc. Abs. perc. Abs. perc. TWENTE ,4% ,1% ,5% ALMELO ,5% ,1% -57-2,5% BORNE ,0% -26-4,0% -9-1,4% DINKELLAND ,5% ,5% ,6% ENSCHEDE ,6% ,5% ,8% HAAKSBERGEN ,2% ,8% ,1% HELLENDOORN ,9% ,1% ,1% HENGELO ,2% -81-3,2% -24-1,0% HOF VAN TWENTE ,7% -72-7,3% -27-2,8% LOSSER ,8% ,7% -33-5,2% OLDENZAAL ,0% ,0% -67-7,3% RIJSSEN-HOLTEN ,9% ,5% ,1% TUBBERGEN ,1% ,5% ,4% TWENTERAND ,5% ,6% ,2% WIERDEN ,7% ,3% -46-7,3% WW (WerkloosheidsWet < 27 jaar, UWV, aantal personen) ontwikkeling Ontwikkeling Ontwikkeling jul'15-jun'15 jul'15-jan'15 jul'15-jul'14 jul'14 aug'14 sep'14 okt'14 nov'14 dec'14 jan'15 feb'15 mrt'15 apr'15 mei'15 jun'15 jul'15 Abs. perc. Abs. perc. Abs. perc. TWENTE ,6% ,1% ,4% ALMELO ,0% ,2% -13-7,7% BORNE ,5% ,7% ,3% DINKELLAND ,3% ,7% ,7% ENSCHEDE ,3% ,8% ,8% HAAKSBERGEN ,8% ,7% ,9% HELLENDOORN ,1% ,9% ,2% HENGELO ,7% ,0% ,7% HOF VAN TWENTE ,9% ,9% ,4% LOSSER ,0% ,0% ,6% OLDENZAAL ,4% ,2% -2-3,8% RIJSSEN-HOLTEN ,1% ,4% ,7% TUBBERGEN ,9% ,6% ,5% TWENTERAND ,1% ,0% ,1% WIERDEN ,9% ,8% -9-18,8% Bron: UWV, bewerking Kennispunt Twente Arbeidsmarktmonitor Regio Twente 25

26 Uitkeringen WWB: WWB, (Wet Werk en Bijstand t/m 65 jaar, Gemeenten, aantal huishoudens) ontwikkeling Ontwikkeling Ontwikkeling jul'15-jun'15 jul'15-jan'15 jul'15-jul'14 jul'14 aug'14 sep'14 okt'14 nov'14 dec'14 jan'15 feb'15 mrt'15 apr'15 mei'15 jun'15 jul'15 Abs. perc. Abs. perc. Abs. perc. TWENTE ,1% 188 1,3% 94 0,7% ALMELO ,3% 50 2,0% 46 1,9% BORNE ,7% -27-9,4% -26-9,1% DINKELLAND ,8% 11 7,2% 15 10,1% ENSCHEDE ,5% 84 1,4% -27-0,4% HAAKSBERGEN ,0% -29-8,4% -11-3,3% HELLENDOORN ,1% -9-2,3% -6-1,6% HENGELO ,6% 39 1,8% 49 2,3% HOF VAN TWENTE ,1% 37 11,6% 30 9,2% LOSSER ,1% 33 10,3% 31 9,7% OLDENZAAL ,0% 4 0,8% -14-2,7% RIJSSEN-HOLTEN ,4% 2 0,7% 6 2,2% TUBBERGEN ,2% -5-4,4% -6-5,2% TWENTERAND ,0% 14 3,4% 21 5,2% WIERDEN ,6% -16-8,7% -14-7,7% WWB (Wet Werk en Bijstand < 27 jaar, Gemeenten, aantal huishoudens) ontwikkeling jul'15-jun'15 Ontwikkeling jul'15-jan'15 Ontwikkeling jul'15-jul'14 jul'14 aug'14 sep'14 okt'14 nov'14 dec'14 jan'15 feb'15 mrt'15 apr'15 mei'15 jun'15 jul'15 Abs. perc. Abs. perc. Abs. perc. TWENTE ,3% 53 3,6% ,6% ALMELO ,0% 23 8,7% ,0% BORNE ,7% -7-29,2% -6-26,1% DINKELLAND ,5% 7 43,8% 6 35,3% ENSCHEDE ,4% -10-1,4% -76-9,7% HAAKSBERGEN ,5% -8-32,0% ,4% HELLENDOORN ,0% -1-2,7% -2-5,3% HENGELO ,3% 24 11,0% 14 6,1% HOF VAN TWENTE ,7% ,0% 3 13,0% LOSSER ,9% 6 20,0% 6 20,0% OLDENZAAL ,3% 4 10,3% -6-12,2% RIJSSEN-HOLTEN ,1% -2-6,3% -7-18,9% TUBBERGEN ,0% -1-6,7% ,2% TWENTERAND ,6% 1 3,0% -1-2,9% WIERDEN ,4% 1 7,1% -1-6,3% Bron: Twentse gemeenten, bewerking Kennispunt Twente --- Het door het ROZ behandelde aantal nieuwe aanvragen van gevestigde ondernemers voor (financiële) ondersteuning bedroeg in juli 2015 in totaal 33. In april 2015 zijn er daarnaast 4 coachingstrajecten bijgekomen. Het totaal aantal coachingstrajecten bedraagt daarmee per eind juli 778. Het totaal van de intakes van starters in de maand juli 2015 bedroeg 68 en er zijn 4 deelnemers in deze maand gestart met een eigen bedrijf. Arbeidsmarktmonitor Regio Twente 26

27 Definities en toelichting op cijfers en begrippen Niet Werkende Werkzoekenden (NWW) en Werkloze beroepsbevolking (WBB): UWV Werkbedrijf publiceert cijfers over niet-werkende werkzoekenden (NWW) op de website De cijfers over de NWW verschillen van samenstelling met de werkloze beroepsbevolking (WBB) die het CBS publiceert. Enerzijds staan niet alle werklozen ingeschreven bij UWV Werkbedrijf (vooral personen zonder recht op een uitkering zoals jongeren en herintreders). Anderzijds staan er personen bij UWV ingeschreven die niet tot de werkloze beroepsbevolking horen (personen die bijvoorbeeld een opleiding volgen of die niet actief naar werk zoeken). Een ander verschil is de wijze waarop beide cijfers tot stand komen: het NWW-cijfer komt voort uit registratie van werkzoekenden door UWV-Werkbedrijf, het WBB-cijfer van het CBS komt tot stand door een enquête onder de beroepsbevolking. Definitie NWW NIEUW!: bij UWV ingeschreven werkzoekenden van (was 65) jaar zonder werk (was eerder:.. of minder dan 12 uur per week werkzaam, die werk zoeken voor minimaal 12 uur per week.) Definitie WBB (CBS) NIEUW!: personen van (was 65) jaar zonder werk (was eerder:.. of minder dan 12 uur per week werkzaam )die direct beschikbaar zijn voor de arbeidsmarkt en actief naar werk zoeken (was eerder: voor meer dan 12 uur per week) Gemeentelijke bijstandsuitkeringen (WWB): Als arbeidsmarktindicatoren zijn twee tabellen met aantallen WWB (bijstand) per einde maand opgenomen. De leeftijdsbegrenzingen zijn aangepast aan de leeftijdsbegrenzingen in de geregistreerde werkloosheid: een tabel met het totaal van 15 tot 65 jaar en een tabel met het subtotaal van jongeren tot 27 jaar. Op grond van bij gemeenten beschikbare gegevens kan telling niet plaats vinden op aantal personen, maar op het aantal door gemeenten opgegeven "bijstandseenheden" (= aantal huishoudens en niet het aantal personen in de bijstand). In uitgaven van arbeidsmarktmonitor voor september 2012 werden WWB bijstandscijfers van jongeren apart van niet-jongeren weergeven. De cijfers verstrekt door gemeenten worden geactualiseerd op door CBS gepubliceerde cijfers afgerond op tientallen, zodra deze vanuit CBS bekend worden. Dit betekent dat in de praktijk dat cijfers van vorige maanden aangepast kunnen worden! Voor de twee laatste maanden die nog niet door CBS worden gedekt worden voorlopige cijfers gebruikt gebaseerd op opgaven door gemeenten in de regio. Bij bekend worden van CBS cijfers worden ze door CBS cijfers vervangen. De weergeven WWB cijfers betreffen binnen de aangegeven leeftijdsgroepen conform de CBS telling het totaal aantal uitkeringen op grond van de Wet werk en bijstand (WWB). Indien in een huishouden met twee partners één partner een WWB-uitkering ontvangt en de andere partner een WWB/ WIJ-uitkering, worden beide uitkeringen meegeteld. Geteld zijn uitkeringen die aan het eind van de verslagperiode niet waren beëindigd, de zogeheten lopende uitkeringen. Bij het totaal zijn ook meegeteld de uitkeringen aan bijstandsontvangers van wie de leefvorm onbekend is en uitkeringen met onbekende uitkeringsduur. Relatie werkloosheid en uitkeringen: Kenmerk voor werkloosheid is de afwezigheid van werk en tegelijkertijd het zoeken naar en kunnen aanvaarden van werk. Daarbij blijkt dat mensen werkloos kunnen zijn zonder dat ze een werkloosheidsuitkering WW of WBB (bijstandsuitkering) hebben. Ook zijn er mensen die een werkloosheidsuitkering hebben, maar die niet of niet direct op zoek (kunnen) zijn naar werk. Daarmee zijn werkloosheid en het hebben van een werkloosheidsuitkering twee verschillende zaken, die vaak wel met elkaar samenhangen. Werkloosheid wordt altijd opgegeven in aantallen personen of in een percentage van de beroepsbevolking. Uitkeringen worden soms geteld in aantal mensen die een uitkering hebben, maar heel vaak ook in aantallen van verstrekte uitkeringen per huishouding. Een verstrekte uitkering kan daarmee meerder personen omvatten. Sommige personen ontvangen daarnaast twee soorten uitkering. Het is zaak om werkloosheid en uitkering te scheiden en ook om cijfers over verstrekte uitkeringen en cijfers over aantallen werklozen niet door elkaar te halen. Hetzelfde als hierboven geldt ook voor werkloze jongeren tot 27 jaar en voor jongeren die WWB uitkering hebben. Op landelijk niveau gelden CBS cijfers op basis van een steekproef enquête onder jongeren tot 27 jaar voor weergave van jeugdwerkloosheid. Veel werkloze jongeren registreren zich echter niet als zodanig, zodat zij niet in de NWW tellingen van UWV zitten. Nog minder werkloze jongeren melden zich aan bij de werkpleinen voor hulp van gemeenten op basis van de WWB en er zijn nog minder jongeren die daarbij ook een beroep kunnen doen op de inkomensvoorziening uit WWB. In een aantal andere gevallen krijgen jongeren een inkomensvoorziening uit de WWB, terwijl ze niet meer werkloos zijn. Tot slot verschillen opgaven in aantallen verstrekte inkomensvoorzieningen van aantallen personen. De conclusie is ook hier dat de cijfers van werkloosheid, geregistreerde jeugdwerkloosheid en jongeren met een uitkering (WW of WWB) sterk van elkaar kunnen verschillen. Vacatures: In de regionale arbeidsmarktmonitor is gebruik gemaakt van vacaturegegevens van UWV WERKbedrijf (d.w.z. geregistreerde vacatures welke door UWV WERKbedrijf in behandeling zijn genomen/ WBS systeem). Het UWV heeft dit aantal vacatures aangevuld met een waarneming van geregistreerde vacatures in andere systemen. Daarmee kan een indicatie van de markt gegeven worden. Nadrukkelijk moet worden opgemerkt dat uit meldingen van personen die nieuw of ander werk hebben gevonden, moet worden opgemaakt dat veel ingevulde arbeidsplaatsen niet in deze vacaturemeting zitten. Veel te vervullen arbeidsplaatsen worden door werkgevers niet openbaar gemeld of op een andere wijze als vacature geregistreerd. Starters en faillissementen: De gegevens komen uit het bestand van de KvK. Faillissementen zijn de uitgesproken faillissementen. Het gaat alleen over de nog ingeschreven bedrijven, de uitgeschreven bedrijven zijn dus niet meegeteld. Arbeidsmarktmonitor Regio Twente 27