De RIE effectief inzetten. als middel

Transcriptie

1 De RIE effectief inzetten als middel

2 voorstellen Gerard de Groot veiligheidskundige gezondheidskundige bedrijfskundige trainer, consultant, auteur www. gpmtraining.nl nvvk Gerard de Groot 2

3 voorstellen Gerard de Groot missie: kwaliteit van werk en preventie serieus nemen: - beroepsopleidingen preventiekundige/ veiligheidskundigen - meer output professionals nvvk Gerard de Groot 3

4 mijn blik op de RIE? 4

5 Programma Voorstellen Rie Theorie middel of doel Model Dynamisch Risico Reservoir Oplossingsgericht Praktijk werken Ontdekken en herkennen van risico s verbeteringen bereiken Vooruitgang behouden

6 RIE middel of doel? RIE is een middel RIE is een doel

7 middelen doel----- RIE PVA middelen verbeteren beheersen veilig en doel gezond werk 7

8 RIE middel of doel? RIE is een middel RIE is een doel

9 doel Kaderrichtlijn E89/391/EEG Artikel 1 Doel Deze richtlijn heeft ten doel maatregelen ten uitvoer te brengen ter bevordering van de verbetering van de veiligheid en de gezondheid van de werknemers op het werk. Arbowet 3.1 WG zorgt voor veilig en gezondheid WN.. en voert daartoe een beleid, daarbij (5) wordt gebruik gemaakt van inventarisatie en evaluatie van risico s.

10 20 JAAR VERLOREN? RIE OORDEEL ZELF!

11 INPUT mijn blik op de RIE stellingen nvvk Gerard de Groot 11

12 Mijn blik op de RIE RIE Risico s? nvvk Gerard de Groot 12

13 nvvk Gerard de Groot 13

14 Epidemie infectieziekte Water crisis oorlog massa vernietigingswapens werkloosheid Extreem weer effect kans nvvk Gerard de Groot 14

15 Géén werk is een grote bedreiging. Werken? Géén global risk! Per jaar door werk: Doden : Gewonden : Ziek : NB. Schattingen! 2005, bron ILO nvvk Gerard de Groot 15

16 Bij werken zijn er ook dreigingen voor werknemers: Ongevallen en beroepsziekten. Het werk veiliger en gezonder maken is vooral een kans voor werkgevers: rendement investeren in beter werk gezonder werk % (voor bedrijven) onderzoek inzet workability index in Finland Dr. Juhani Ilmarinen veiliger en gezonder werk 200% (voor bedrijven) onderzoek 19 landen ISSA nvvk Gerard de Groot 16

17 Mijn blik op de RIE RIE Risico s KANS!? nvvk Gerard de Groot 17

18 Kaderrichtlijn 89/391/EEG risico s evalueren beschermingsmaatregelen treffen schriftelijk Arbowet risico s inventariseren en evalueren plan van aanpak schriftelijk nvvk Gerard de Groot 18

19 Arbeidsveiligheid en -gezondheid bevorderen ongevallen onderzoek oorzaken oorzaken wegnemen beroepsziekten melden NCvB behandelprotocollen nvvk Gerard de Groot 19

20 1931 Herbert William Heinrich: 88 percent of all workplace accidents and injuries/illnesses are caused by "man-failure. nvvk Gerard de Groot 20

21 Gedrag is héél belangrijk voor de veiligheid (en gezondheid). Gedragsbeïnvloeding in bedrijven? Preventie Professionals risico s bij werkuitvoering + gedrag management gedrag leidinggevenden gedrag uitvoerenden veilig onveilig

22 Focus Als je risico s inventariseert dan is het waarnemen van onveilige en ongezonde werkuitvoering (en het vaststellen van de reden daarvan) het belangrijkste onderwerp. Niet het beoordelen van procedures of werkplekken. nvvk Gerard de Groot 22

23 Kwaliteit van de RIE Arbowet art 13. Uitvoering RIE Interne deskundige, zo deskundig als nodig (geen minimum opleidingseis), werkt samen met de OR. art 14 Toetsing door een kerndeskundige. Deze beoordeelt ook vakmanschap v.d. interne deskundige t.a.v. de RIE. Praktijk veel onvoldoende geschoolde preventiemedewerkers samenwerking OR afhankelijk van bestaan/functioneren OR scholing OR: probleem door intrekken GBIO subsidie externe deskundige en toetsing: in een concurrentiemarkt aandacht meer gericht op de methode, dan op de betrouwbaarheid van de verzamelde info nvvk Gerard de Groot 23

24 Onderzoek kwaliteit arbodienstverlening Er is niet altijd een RIE. Er is verschil in kwaliteit tussen RIE s. Deze kan goed zijn, maar ook onder de maat. (net als andere arbodienstverlening) Punt van zorg: Een niet goed uitgevoerde, (goedgekeurde) RIE, kan negatief uitwerken: - de aandacht gaat naar de verkeerde onderwerpen, - Er mist bereidheid om te werken aan niet vermelde probleempunten. nvvk Gerard de Groot 24

25 Kwaliteit RIE Beter geen RIE dan een slechte RIE. nvvk Gerard de Groot 25

26 terugblik nvvk Gerard de Groot 26

27 Kaderrichtlijn 89/391/EEG risico s evalueren beschermingsmaatregelen treffen schriftelijk Arbowet risico s inventariseren en evalueren plan van aanpak schriftelijk 27 nvvk Gerard de Groot 27

28 middelen doel----- RIE PVA middelen verbeteren beheersen veilig en doel gezond werk nvvk Gerard de Groot 28

29 RIE risico s ranken R = W x B x E Fine en Wiruth PVA middelen verbeteren beheersen risico s managen R = D x W x B x E De Groot veilig en doel gezond werk nvvk Gerard de Groot 29

30 Wanneer heb je meer kans op een ongeval? Als je een week onveilig werkt? Als je een half jaar onveilig werkt? Wanneer heb je meer kans op een aandoening? Als je een week verontreinigde lucht inademt? Als je een half jaar verontreinigde lucht inademt? nvvk Gerard de Groot 30

31 Een tijdrovende procedure van RI&E opstellen en plan van aanpak maken en bespreken is risicoverhogend. nvvk Gerard de Groot 31

32 Om werk veiliger en gezond te maken is er een beperkt budget. Tijd geld en middelen kunnen één keer worden ingezet. Beschikbaar over voor beheersmaatregelen gebruikt voor RIE en PVA nvvk Gerard de Groot 32

33 De RIE opstellen gaat ten koste van verbeteringen doorvoeren nvvk Gerard de Groot 33

34 Milieu water, lucht, bodem klimaat diversiteit leefvormen voedsel Gezondheid kosten gezondheidszorg verzorging inspanningen later pensioen schaal VGM aspecten Wereld plastic soep, el nino broeikaseffect landbouwgif overbevissing /gen. man. Land psychische belasting fysieke belasting gevaarlijke stoffen/asbest Veiligheid externe schade (BRZO) bedrijfsschade slachtoffers onder mw Bedrijf brand, explosie, gif vallen/struikelen lawaai nvvk Gerard de Groot 34

35 Niet succesvolle maatschappelijk verantwoorde, veilige, gezonde en duurzame werkuitvoering bedrijfsbeleid SHEQ beleid managen Motivatie, gedrag en beheersing leiden werkuitvoering Kwaal Symptomen ook ongewenste resultaten omzet kwaliteit werkplekken ongevallen materiaalschade Letsel/verzuimschade milieuschade imagoschade 35

36 voorkomen van onvoldoende beheersing: een samenhangend systeem met ingebouwde verbetercyclus bedrijfsbeleid SHEQ beleid managen leiden Risico s inventariseren Is onderdeel van een continu doorlopend proces, een onderdeel van de beschermingsmaatregelen werkuitvoering gewenste resultaten 36

37 Je kunt beter de beheersing beoordelen dan de gevolgen van onvoldoende beheersing nvvk Gerard de Groot 37

38 Samenvattende beeldvorming De RIE in de Arbowet: is beperkt, de meerwaarde twijfelachtig. het rendement is onduidelijk. Arbo-wet invulling van de Kaderrichtlijn blijft ten onrechte steken in de fasen verkennen en plannen maken. Dit gaat ten koste van de aandacht voor het beoordelen van de kwaliteit van een goed beheerssysteem. Dit laatste kan meer effect opleveren dan een RIE. nvvk Gerard de Groot 38

39 De RIE is een tijdverspillend rookgordijn dat de deskundigen en de organisatie afleidt van het werk dat gedaan moet worden. nvvk Gerard de Groot 39

40 De slagkracht van de interne deskundige is belangrijker dan het hebben van een RIE. nvvk Gerard de Groot 40

41 Beheersing van arbo: managen van cultuur, structuur en lerend vermogen

42 In de praktijk gaat dat meestal met een KAM systeem. Wat bepaalt de effectiviteit? Wat zijn valkuilen en oplossingen?

43 Bedrijfscultuur beleid en management taakgericht leidinggevenden persoonsgericht KAM- systeem veilig Normen, waarden en gedrag effectiviteit: kwaliteit x acceptatie

44 beheerstekorten. 1. middel wordt doel 2. onevenwichtigheid 3. de werkvloer wordt niet bereikt 4. onvoldoende aandacht voor dynamiek

45 Middel wordt doel Niet alléén de RIE...

46 2. Onevenwichtigheid Sommige risico s krijgen veel aandacht andere risico s niet

47 Ramp BP raffinaderij Texas city Het bedrijf had een uitstekende reputatie op veiligheidsgebied. De IF was duidelijk onder het branchegemiddelde. Helmen dragen en leuningen vasthouden ging goed. Maar personal safety is wat anders dan process safety. Een en ander is uitvoerig beschreven in het Baker rapport.

48 3. de werkvloer wordt niet bereikt Beleid niet ondersteund, uitgedragen Informatie wordt niet doorgegeven. Informatie wordt niet begrepen. Veilig werken-opdracht wordt niet onderbouwd, begeleid, gecontroleerd en gecorrigeerd. De boodschap wordt niet geaccepteerd. (geen: draagvlak, goodwill, 2-richtingverkeer) G.P.M. de Groot MSc

49 Aandachtpunten: inhoud en kwaliteit van werkoverleg toolboxen en OOG-rondes Terugkoppeling van onderzoeken, Instructies en opleidingen Toezicht, inspecties en audits G.P.M. de Groot MSc

50 4. onvoldoende aandacht voor dynamiek Risico s ontstaan en verdwijnen. Preventie moet daar rekening mee houden Werkmodel: DRR of Dynamisch Risico Reservoir G.P.M. de Groot MSc

51

52 G.P.M. de Groot MSc schematische weergave DRR

53 Toepassing DRR het geeft zicht hoe we risico s kunnen managen

54 risico s managen : beheersing van de 3 bepalende factoren: 1. beperken van ontstaan van risico s (input) 2. alle risico s boven tafel krijgen (conversie) 3. zorgen voor voldoende probleemoplossend vermogen (output) Dit is een lijn verantwoordelijkheid!

55 ongevallen verminderen 1. De verhouding input / output van risico s Bepaalt of risico s toenemen of afnemen Als er meer risico s bijkomen dan uitgaan - nemen de risico s en ongevallen toe. Als we meer risico s wegwerken dan er bijkomen nemen de ongevallen af 2. De conversie Alle risico s boven tafel krijgen, is noodzakelijk om alle ongevallen te voorkomen. De medewerkers moeten hier aan meewerken : dus ook opgeleid zijn en willen meewerken.

56 relatie tussen gemelde risico s en ongevallen aantallen meldingen tijd in jaren verzuimongevallen Bronnen: Kjellen 2000, Booster 2005 G.P.M. de Groot MSc

57 Voorbeelden van interventies input: - keuringen - selectie en opleiding - werkvoorbereiding - werkvergunningen - startwerkmeeting - TRA - LMRA conversie: - teambuilding - werkoverleg - inspecties - OOG-rondes - toezicht - toolbox - bij- en nascholing output - verantwoording - budget - belangen afweging - beleid - deskundigen - prioriteit - projectmanagement G.P.M. de Groot MSc

58 Samenvatting risicobeheersing: risico s veranderen en moeten daarom continu worden bepaald door de uitvoerenden en leidinggevenden deze moeten daarvoor over voldoende kennis beschikken risicobeheersing vraagt enerzijds een beheerssyteem, maar ook om alert te blijven. De gebruikte hulpmiddelen moeten geen doel op zich worden. Dan bestaat de kans op kwaliteisverlies. het uitvoeren van een RIE is een check op de dagelijkse bg en de structurele beheersing. Dit heeeft alleen zin als er verbeteringen op volgen.

59 De Praktijk

60 De arbeidsomstandigheden zijn bij ons wel in orde, toch? Terugkijken Nu kijken vooruitkijken en verbeteren

61 Leren van het verleden? Leermogelijkheden Zichtbare, toewijsbare schadelijke gevolgen? Ongevallen - Gemeld? - (Basis) oorzaken onderzocht? Aandoeningen,ziekte - Verband gelegd? - Uitgestelde effecten? - Persoonlijke gevoeligheid - personeelsverloop - meerdere oorzaken

62 Herkennen in het heden Zie je de (mogelijke) risico s in werk? Je gaat het pas zien als je het doorhebt Johan Cruijff

63

64 Vrije looppaden afzuiging lasdampen Klimaat? Opruimen PBM Stabiele opslag werkhoudingen Afschermen lasstraling Werkplek inrichting struikelgevaar

65

66 oogbescherming Werkstuk in klem

67

68 Galm? Zonwering? beeldschermwerk? Geluidshinder? Fysieke belasting?

69 De verkenning van een andere aanpak: Rie-aanpakken upgraden naar een effectievere benadering: Sneller en meer resultaat gericht door: - inzet op maximale risico reductie - direct ook naar blijvende oplossingen kijken - procesgerichte benadering - rekening houden met cultuur en gedragsbeinvloeiding Dit traject is in ontwikkeling stap 1: No-nonse arbocheck in 25 vragen

70 No-nonse arbocheck in 25 vragen 1. Overzicht samenhangende elementen 2. Wie zijn leading per element 3. Wat is de zelfbeoordeling 4. Totaalbeeld aandachtpunten 5. Gerichte aanpak op hoofdzaken

71 No-nonse arbobeheerscheck in 25 vragen 1.Overzicht samenhangende elementen 2. Wie zijn leading per element 3. Wat is de zelfbeoordeling 4. Totaalbeeld aandachtpunten 5. Gerichte aanpak op hoofdzaken

72 basis arbobeleid arbobeheerssysteem voorwaarden Uitvoering Beleving Kennis van risico s veilige arbeidsplaatsen Veilig laten werken Werkvoorbereiding Taakopdracht Toezicht Correctie Ondersteuning Steun mt/org Eigen mogelijkheden Kennis van veilige werkwijze veilige arbeidsmiddelen veilig werkproces Veilig ( willen)werken Veilig werken Melden tekorten Signalen, gevaren Steun lg/org Risico s en belasting schade Ongevallen Psychisch ziek Fysieke klachten Lawaai Gevaarlijke stoffen overig

73 No-nonse arbocheck in 25 vragen 1. Overzicht samenhangende elementen 2.Wie zijn leading per element? 3. Wat is de zelfbeoordeling 4. Totaalbeeld aandachtpunten 5. Gerichte aanpak op hoofdzaken

74 Belangrijkste partijen 1. Directie of management team ( MT) Wettelijk aansprakelijk, strategie en budgetbeheer 2. Medezeggenschap: OR of personeelsvertegenwoordiging (OR) Wettelijke taken WOR en Arbowet 3. Leidinggevenden op diverse niveaus (LG) Hebben wettelijke taken werkgever gedelegeerd gekregen 4. Medewerkers met uitvoerende taken (UITV)

75 Overleg MT/ OR basis arbobeleid arbobeheerssysteem LG + uitv. Kennis van risico s veilige arbeidsplaatsen Kennis van veilige werkwijze veilige arbeidsmiddelen veilig werkproces voorwaarden LG Veilig laten werken uitv LG Veilig ( willen)werken Uitvoering LG Werkvoorbereiding Taakopdracht Toezicht Correctie Ondersteuning uitv LG Veilig werken Melden tekorten Signalen, gevaren Beleving LG Steun mt/org Eigen mogelijkheden uitv LG Steun lg/org Risico s en belasting schade Ongevallen Psychisch ziek Fysieke klachten Lawaai Gevaarlijke stoffen overig

76 No-nonse arbocheck in 25 vragen 1. Overzicht samenhangende elementen 2. Wie zijn leading per element 3.Wat is de zelfbeoordeling? 4. Totaalbeeld aandachtpunten 5. Gerichte aanpak op hoofdzaken

77 3. Zelfbeoordeling : De bedrijfsgenoten gaan zelf bepalen hoe goed of slecht ze de beheersing van veilig en gezond werken voor elkaar hebben. De betreffende groep scoort groen, oranje of rood voor een bepaald element uit het schema. Hiervoor moet een groepsmening ontstaan. Dat betekent dat discussie gevoerd worden over: - De feitelijke situatie - Het oordeel daarover - Eventueel de achtergrond van verschillen in de beoordeling - De discussie kan de vraag oproepen naar een deskundig oordeel Belangrijk : praten over veilig en gezond werken

78 No-nonse arbocheck in 25 vragen 1. Overzicht samenhangende elementen 2. Wie zijn leading per element 3. Wat is de zelfbeoordeling 4.Totaalbeeld aandachtpunten 5. Gerichte aanpak op hoofdzaken

79 4. Totaalbeeld situatie veilig en gezond werken Het totaalbeeld geeft de mogelijkheid om: de uitslag te vergelijken met de eigen beeldvorming zicht te krijgen op de belangrijkste te verbeteren aspecten zicht te krijgen op de mensen in de organisatie die vooral betrokkenen zijn Belangrijk : aandacht richten op de noodzaak en mogelijkheden tot verbeteren

80 We geven een fictieve uitslag van een middelgroot metaal bewerkingsbedrijf

81 basis arbobeleid arbobeheerssysteem voorwaarden Uitvoering Beleving Kennis van risico s veilige arbeidsplaatsen Veilig laten werken Werkvoorbereiding Taakopdracht Toezicht Correctie Ondersteuning Steun mt/org Eigen mogelijkheden Kennis van veilige werkwijze veilige arbeidsmiddelen veilig werkproces Veilig ( willen)werken Veilig werken Melden tekorten Signalen, gevaren Steun lg/org Risico s en belasting schade Ongevallen Psychisch ziek Fysieke klachten Lawaai Gevaarlijke stoffen overig

82 No-nonse arbocheck in 25 vragen 1. Overzicht samenhangende elementen 2. Wie zijn leading per element 3. Wat is de zelfbeoordeling 4. Totaalbeeld aandachtpunten 5.Gerichte aanpak op hoofdzaken

83 5. Gerichte aanpak op hoofdzaken 1. Verklein zo snel mogelijk de risico s - betrek de belangrijkste belanghebbende daarin 2. Ga na hoe de verbeterde situatie behouden kan blijven - probeer dat voor elkaar te krijgen 3. Ga na wat de belangrijkste oorzaak is dat de niet optimale situatie is ontstaan. 4. Ga na of deze oorzaak ook tot andere risico s leidt. 5. Als er situaties verbeterd zijn ga dan aan de slag met de onderliggende beleids- en beheerstekorten 6. Ga met degene waarvan je steun krijgt verder om andere mogelijke risico s te ontdekken. Gebruik daarbij een branche RIE en arbocatalogus

84 Opdracht in 2-tallen: 1. Waar zou je in het voorbeeld bedrijf misschien direct mee aan de slag kunnen? 2. Heb je een idee hoe je in dat bedrijf als preventiemedewerker de zaak zou aanpakken? Waarom? 3. Zou deze aanpak in je eigen bedrijf kunnen werken? Waarom wel of waarom niet?

85 De RIE inzetten als middel: Het uitvoeren van de RIE gebruiken om: 1. Met management en OR vooraf te bepalen wat de verander mogelijkheden zijn. ( beleidsontwikkeling) 2 Aandacht en betrokkenheid te krijgen voor arbeidsomstandigheden ( focus). 3. De verantwoordelijken aanspreken (managen en leiden) 4. Een leerbehoefte oproepen en kennis overdragen (deskundigheid) 3. De aanwezige kennis benutten (efficiency) 6. Impuls geven aan de continue beheersing (innovatie) Het gaat om het coachen van een proces van verandering, niet om het invullen van lijstjes en het maken van een rapport