VCA binnen ExxonMobil: historie, toepassing en ontwikkelingen. 1. Historie VCA vanaf eind jaren '80 tot begin jaren '90

Transcriptie

1 VCA binnen ExxonMobil: historie, toepassing en ontwikkelingen Ir. A.C.C.M. Jeen MSHE Beleidsadviseur Milieu & Veiligheid / Hoger Veiligheidkundige ExxonMobil 1. Historie VCA vanaf eind jaren '80 tot begin jaren '90 Dat er veilig gewerkt moet worden, is bij ExxonMobil al lang het uitgangspunt. Veiligheid staat boven aan de prioriteitenlijst. Sinds de jaren '80 worden bij ExxonMobil vele inspanningen verricht om de veiligheid op een steeds hoger niveau te tillen door een structurele aanpak van de veiligheid te introduceren. Na de invoering van zaken zoals maandelijkse veiligheidsvergaderingen, rapportage systemen voor bijna-ongevallen, introductie van toolbox vergaderingen en observatie methodieken, werd in de 2e helft van de jaren '80 begonnen met een formele doorlichting en beoordeling van de veiligheidsprestaties en systemen van aannemerbedrijven. Deze periode werd gekenmerkt door een duidelijke veiligheidsopdracht voor werknemers én aannemers: "In al ons handelen staat veiligheid voorop". In 1988 werd de nul ongevallen doelstelling ingevoerd, zowel voor werknemers als aannemers, en werden de veiligheidsresultaten voortaan wekelijks door het management en afdelingshoofden besproken. De veiligheidsbeheerssystemen werden gedocumenteerd en het management toonde betrokkenheid door zowel informele aanwezigheid op de werkplek als het uitvoeren van formele audits en inspecties. Met de invoering van de taak-risicoanalyse op de werkplek, het "what-if, take-two" principe en een snellere terugkoppeling van de lessen vanuit de bijna-ongevalsrapporten werd beoogd het veiligheidsbewustzijn op de werkvloer nog verder te verhogen. Deze inspanningen leverden een forse verbetering op, maar waren niet voldoende om het aantal ongevallen verder tot nul te reduceren. Bij de ongelukken die nog gebeurden, betrof het vaker aannemer medewerkers dan eigen personeel (zie grafiek in deel 2). Daarom is uiteindelijk door een gezamenlijk initiatief van een aantal grote bedrijven en hun aannemers het VCA (=VGM Checklist Aannemers) ontstaan. De kern van het VCA is één gezamenlijke checklist en veiligheidsopleiding voor aannemers. NVVK Jubileumcongres april Sessie A - Jeen 1 van 7

2 De huidige VCA checklijst en VCA*/VCA** certificaten zijn mede gebaseerd op de GSA/LSA systematiek (= General Safety Approval/Limited Safety Approval) en bijbehorende certificaten, welke door de Esso Raffinaderij in 1991/2 werden uitgereikt aan bedrijven, die op veiligheidsgebied aan de criteria voldeden. Als onderdeel van het VCA systeem voor aannemerbedrijven werd ook een nieuwe specifieke veiligheidstraining voor aannemer personeel opgezet. Hiertoe werden de veiligheidsopleidingen van o.a. Shell, Dupont, DSM en ExxonMobil bijeengebracht. Het resultaat was één uniforme basisopleiding voor de operationele medewerkers (VVA-1, nu Basisveiligheid VCA) en één opleiding voor leidinggevenden (VVA-2, tegenwoordig Veiligheid voor Operationeel Leidinggevenden). Een voordeel van een gemeenschappelijk VCA systeem was dat er geen aparte audits van aannemer bedrijven door de opdrachtgevers meer nodig waren. Van aannemers, die bij ExxonMobil in aanmerking willen komen voor uitvoering van werk, wordt vanaf 1992 het VCA certificaat geëist. Met deze prekwalificatie wordt beoogd om meer garantie op veilig werk te krijgen. Het doel van VCA is het voorkomen van ongevallen, doordat aannemers zelf meer verantwoordelijkheid voor veiligheid oppakken. Een gezamenlijke inspanning i.p.v. meeliften op de rug van de opdrachtgever zou de veiligheid doen toenemen, zoals hiernaast geïllustreerd. Dit beeld komt echter niet altijd overeen met de soms negatieve perceptie over VCA in de buitenwereld. U weet waarschijnlijk wel dat grote opdrachtgevers destijds VCA zijn gaan eisen, maar wist u nog dat aan de totstandkoming van VCA ook door een aantal aannemer bedrijven is meegewerkt en dat een deel van de studiekosten voor de eerste cursisten door een viertal petrochemische opdrachtgevers zijn betaald. Ook toen al ontvingen aannemerfirma's, die bij ExxonMobil het meest veilig presteerden, hiervoor positieve erkenning dmv een veiligheidsplaquette NVVK Jubileumcongres april Sessie A - Jeen 2 van 7

3 en werden de resultaten van de aannemers getoond op hetzelfde bord naast die van het ExxonMobil personeel. Voor ExxonMobil ging het dus niet om het eisen van het VCA "papiertje" maar om verbeteren van de veiligheid bij aannemers. Het VCA was daarvoor het middel. Met het ontstaan van VCA zien we in deze periode een geleidelijke cultuurverandering optreden van veel aandacht voor ExxonMobil personeel naar ExxonMobil- en aannemer medewerkers SAMEN. 2. Toepassing in periode : Minder ongevallen bij aannemers na invoering van VCA Na invoering van de verplichting van het VCA certificaat voor aannemer firma's viel een sterke daling in het aantal ongevallen bij aannemers te constateren. De doorbraak in deze periode heeft voornamelijk te maken met het VCA. Niet zozeer in termen van het behalen van het VCA certificaat door de aannemers, maar wel als gevolg van een succesvolle toepassing van de VCA systematiek. Al met al heeft het VCA geleid tot meer veiligheidskennis bij de aannemer medewerkers (VVA-1/2 opleidingen) en een meer systematische aanpak van veiligheid. Daarbij werd ook een betere koppeling mogelijk tussen de aanpak van veiligheid van aannemers en het veiligheidsbeheerssysteem van de opdrachtgever. Bijv. door betere onderlinge afstemming van veiligheidsjaar- en projectplannen alsmede betere communicatie over veiligheid in toolboxen en gezamenlijke veiligheidscommissies zijn de aannemer veiligheidsresultaten in de loop van de jaren '90 sterk verbeterd en op het niveau van het ExxonMobil personeel gekomen (zie grafiek). N.B. In de grafiek worden alle ongevallen behalve EHBO getoond, terwijl in de VCA alleen verzuimongevallen worden geregistreerd. Daarbij ontstonden ook weer geleidelijke veranderingen in de veiligheidscultuur. Aannemers demonstreerden inderdaad meer verantwoordelijkheidsgevoel voor veiligheid en er werd door de aannemer firma's ook goede invulling gegeven van management betrokkenheid en leiderschap op het gebied van veiligheid. Door goede toepassing van het VCA systeem in de praktijk waren sommige aannemer firma's ook in staat om een voorbeeldfunctie te vervullen richting ExxonMobil. Daardoor werd toezicht vanuit de opdrachtgever efficiënter. NVVK Jubileumcongres april Sessie A - Jeen 3 van 7

4 In 1997, vijf jaar na invoering van het VCA bij Exxonmobil, werden door de aannemers zelfs betere prestaties geleverd op veiligheidsgebied dan door het eigen personeel. Bij de bespreking daarvan werd door de aannemers niet alleen terecht een gevoel van trots getoond, maar werd de ExxonMobil organisatie op een gezonde manier uitgedaagd om zelf weer te verbeteren. Dit is een duidelijk voorbeeld van een goede veiligheidscultuur, waarbij personeel van opdrachtgevers én aannemers niet alleen effectief met elkaar proberen samen te werken, maar ook proberen elkaar te versterken op het gebied van veiligheid. 3. Toepassing in periode : effectiviteit, continue verbetering en toekomstige ontwikkelingen T.a.v. de effectiviteit van het VCA systeem kan worden opgemerkt, dat goede resultaten zowel beïnvloed kunnen worden door de opdrachtgever als door de VCA aannemer zelf. Dezelfde VCA gecertificeerde aannemer firma kan bij gelijksoortige werkzaamheden, maar uitgevoerd bij een andere opdrachtgever, behoorlijk afwijkende veiligheidsprestaties leveren. Anderzijds zijn er aannemer firma's die kunnen aantonen, dat hun prestaties negatief werden beïnvloed door onvoldoende risicobeheersing bij de opdrachtgever. Dat de aannemer veiligheidsprestaties inderdaad positief door VCA zijn beïnvloed, is onderbouwd door analyse van de ongevalfrequentiegetallen in de VCA database van de Stichting Samenwerken Voor Veiligheid (SSVV). Tijdens het VCA jubileumcongres in juli 2004 kon door de heer Zandvoort de conclusie worden gepresenteerd, dat het aantal verzuimongevallen in de periode was afgenomen met 44%. Deze daling heeft zich vooral voorgedaan in de electrotechnische installatiebranche, de bouw en de civiele industrie. Over het algemeen liggen de cijfers in de petrochemie lager (d.w.z. er zijn minder ongevallen) en is een verdere daling niet altijd meer zichtbaar. Dit is ook de reden, dat grote bedrijven alle ongevallen behalve EHBO registreren i.p.v. alleen maar de verzuimongevallen, zoals vereist voor VCA. Als we kijken naar deze registratie van het totaal aantal ongevallen bij de ExxonMobil chemiefabrieken binnen Europa, dan valt op dat in dezelfde periode de productielocaties mét VCA aannemers beter presteerden dan die zonder VCA. Inmiddels lijkt de voorsprong van lokaties met VCA aannemers al weer verdwenen. NVVK Jubileumcongres april Sessie A - Jeen 4 van 7

5 Dit wordt verklaard door continue verbetering bij deze ExxonMobil fabrieken. Nieuwe richtlijnen en goede praktijken worden ingebouwd in de ExxonMobil beheerssystemen voor aannemer veiligheid. Ook is het toezicht op een veilige uitvoering van de werkzaamheden toegenomen. VCA en groot onderhoud Het nastreven van continue verbetering geldt ook voor de ExxonMobil raffinaderij in Rotterdam. Kijkend naar de statistieken viel op, dat er relatief meer ongevallen gebeurden tijdens de grote onderhoudstops (ook wel genoemd: turnarounds) in 1996 en De doelstelling van ExxonMobil is om een ongevalsvrije werkplek te realiseren oftewel ervoor te zorgen dat: "Nobody Gets Hurt". Om deze doelstelling invulling te geven zijn tijdens de grote onderhoudstops extra inspanningen nodig, zowel tijdens de voorbereiding als bij de uitvoering. Ook bij groot onderhoud is het VCA een basisvereiste voor aannemerfirma's. Door veiligheid voorop te stellen in de voorbereiding en door goede integratie van de Veiligheid-, Gezondheid- en Milieu (VGM) plannen, systemen en procedures van ExxonMobil én die van de aannemers wordt de basis gelegd voor een veilige uitvoering. Succesfactoren daarbij zijn o.a.: Goed doorspreken van elkaars VGM plannen en afstemmen van de wederzijdse verwachtingen. Ervoor zorgen dat aannemers bereid zijn te werken conform de veiligheidsfilosofie van ExxonMobil. Selectie van de juiste mensen en middelen: aannemers met ervaring uit eerdere stops en de motivatie om het altijd beter te willen doen ('lerende' organisaties) kunnen zeer goede (veiligheids)prestaties leveren. Veel aandacht aan een veilige werkuitvoering: zorgen voor toezicht en aanwezigheid bij de uitvoering, ook buiten de 'kantooruren', inclusief directieniveau. Stimuleren tot het nemen van individuele verantwoordelijkheid voor veiligheid: opnemen in instructie programma en deze boodschap ook in toolbox vergaderingen laten vertellen door ExxonMobil managers. Boodschap blijven herhalen op de werkplek. Zorgen voor maximaal veiligheidsbewustzijn: betrek uitvoerenden bij opstellen en doorspreken van taak-risico-analyses en uitvoeren van mentale "Laatste Minuut Risico Analyses" (LMRA's) door alle werknemers én aannemers. In 2003 is het inderdaad gelukt om de trend van turnaround pieken te doorbreken en de meest veilige stop in de historie van de raffinaderij uit te voeren. NVVK Jubileumcongres april Sessie A - Jeen 5 van 7

6 VCA in de toekomst? Veiligheid is sterk verbeterd. Maar er blijft ruimte voor verbetering. Lage ongevalscijfers zijn geen garantie voor de toekomst. Verbetering van arbeidsveiligheid zien we met name door de invoering van gedragsprogramma's. Dit betekent meer aandacht voor de menselijke factor en maximaliseren van veiligheidsbewustzijn door het uitvoeren van Laatste Minuut Risico Analyses (LMRA's). Dit zijn voorbeelden van extra inspanningen bij de opdrachtgevers, waardoor echter de afstand tot de aannemers binnen de petrochemie weer lijkt toe te nemen. Door ExxonMobil wordt inderdaad geconstateerd, dat het voor een aantal aannemers steeds moeilijker lijkt te zijn om te voldoen aan de gestelde veiligheidseisen. Firma's hebben meer ondersteuning nodig en vaak is meer controle op de uitvoering noodzakelijk. Ook veranderingen in de samenleving (minder acceptatie van ongevallen bij de industrie, meer moeite en risico om onveilig gedrag te corrigeren), krapte op de arbeidsmarkt, competentie en ervaring van werknemers, toenemende complexiteit van het werk, etc. hebben invloed op het niveau van de veiligheid op de werkplek. Opdrachtgevers én opdrachtnemers moeten continu hierop inspelen dan wel extra inspanningen verrichten om het gewenste NVVK Jubileumcongres april Sessie A - Jeen 6 van 7

7 veiligheidsniveau te blijven garanderen. VCA heeft daarbij zijn nut in de praktijk bewezen. ExxonMobil steunt dan ook het werk binnen het Centraal College van Deskundigen VCA om te komen tot verdere verbetering van de VCA, waarin elementen als gedragsprogramma's en meer veiligheidsbewustzijn (LMRA) worden geïntegreerd. Door positieve samenwerking van opdrachtgevende en opdrachtnemende branches in het kader van VCA is gebleken dat het mogelijk is om het aantal verzuimongevallen bij aannemers te reduceren. Door verdere verbetering en samenwerking in VCA verband is het mogelijk om in de toekomst alle ongevallen te voorkómen. Korte beschrijving CV: Ton Jeen is afgestudeerd als Chemisch Technoloog en werkzaam bij ExxonMobil sinds Van 1998 tot 2004 was hij hoofd van de afdeling veiligheid, brandweer en beveiliging van de ExxonMobil lokatie in Rotterdam. Hij is geregistreerd bij SKO als Hoger Veiligheidskundige. Sinds 2004 is hij werkzaam als beleidsadviseur voor ExxonMobil op het gebied van veiligheid, milieu en strategische calamiteiten respons in de Benelux. Hij is vertegenwoordiger van de Nederlandse raffinaderijen in SSVV/Centraal College van Deskundigen VCA. Verder is hij momenteel ook voorzitter van de veiligheidswerkgroepen van de VNPI en VNCI. NVVK Jubileumcongres april Sessie A - Jeen 7 van 7