Het Nederlands substraat van het Brussel-Frans klanksysteem
|
|
- Tine ten Wolde
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Het Nederlands substraat van het Brussel-Frans klanksysteem L. Grootaers bron L. Grootaers, Het Nederlands substraat van het Brussel-Frans klanksysteem. In: De Nieuwe Taalgids 46 (1953), p Zie voor verantwoording: dbnl / L. Grootaers
2 38 Het Nederlands substraat van het Brussels-Frans klanksysteem. Op de vraag: hoe kunnen we de karakteristieke eigenschappen van een vreemde taal, b.v. het Frans, het best leren kennen, zal men geneigd zijn te antwoorden: luister naar de uitspraak van de beste Franse sprekers op het toneel, in de radio, enz. Deze methode is wel doelmatig, wanneer we ons willen oefenen in de practische taalkennis, maar er zal ons zeker een belangrijk percentage ontgaan van hetgeen wij wensen te weten. Een uitstekend middel om te ontdekken wat er nu werkelijk eigenaardig is aan het Franse klanksysteem is de Franse uitspraak te bestuderen, zoals ze uit de mond van een vreemdeling komt, b.v. van een Engelsman, wiens articulatie- en intonatie-gewoonten hemelsbreed van die van een Fransman verschillen. In dergelijke caricatuur treden (zoals ook in de getekende caricatuur) de hoofdtrekken op de voorgrond en worden uit het ongerijmde bewezen. Een dergelijk verwrongen beeld van de Franse spreektaal vertoont ons het Brussels-Frans. We wensen hier slechts één van de talrijke facetten van de wisselwerking tussen Nederlands substraat en Franse bovenlaag te belichten. We willen het alleen over klanken hebben en we moeten ons nog een verdere beperking opleggen: in een grote stad is de sociologische structuur natuurlijk zeer gecompliceerd. Voor de studie van het Zuidnederlands Brussels dialect (afgekort Brn.) zijn vooral de locale verschillen van belang, zoals blijkt uit de monographie van G. Mazereel 1) ; voor het Brussels-Frans (afgekort Brf.) is een indeling naar maatschappelijke standen onontbeerlijk. Wij hebben in dit opstel alleen de middengroepen op het oog, nl. de winkelstand en de lagere ambtenarenstand: in deze middenmoot wordt de strijd tussen beide talen ongeveer met gelijke wapens gevoerd. Het onderzoek van de taal van de deftige stand of van de volks klasse zou niet minder interessante resultaten opleveren 2). De bedoelde middengroep spreekt Frans (d.w.z. Brf.) in zijn gewone omgang, maar kent het Brn. dialect nog in zekere mate: dit oefent op het Brf. phonologisch systeem een zo grote invloed uit dat een Parijzenaar hier nauwelijks zijn moedertaal zou herkennen. I. Klinkers. Zoals bekend bestaat een van de meest kenmerkende eigenschappen van het Frans klinkersysteem hierin, dat elke klinker met grote spierspanning wordt gevormd; de gevolgen zijn: ten eerste dat de bovenklinkers [i, u, y] 3) (geschreven, i, ou, u) zo hoog mogelijk worden gevormd en ten tweede dat het timbre, ook bij lange klinkers, hetzelfde blijft van het begin tot het einde, zodat er niet de minste neiging tot diftongering bestaat; ten slotte speelt de lippenarticulatie een zeer belangrijke rol, niet alleen bij geronde 1) Klank- en Vormleer van het Brusselsch Dialect met zijn plaatselijke verscheidenheden. Gent, Kon. Vl. Akad. voor Taal- en Letterkunde ) Sommige van de door ons beschreven verschijnselen worden behandeld door L. Goemans en A. Grégoire, Traité de prononciation française 5. (Luik 1938): dit uitstekend werkje werd echter uitsluitend voor paedagogische doeleinden samengesteld. 3) Wij zullen phonetisch schrift alleen gebruiken waar het volstrekt noodzakelijk is en deze tekens dan tussen vierkante haakjes plaatsen.
3 39 klinkers, maar ook bij sommige medeklinkers (b.v. bij de j van jeune en de ch van chat). A. Ongeronde voorklinkers. 1. De korte i van Fr. fini wordt slapper en lager gearticuleerd; de lange i van Fr. cerise vertoont neiging tot diftongering (open + gesloten i): de uitspraak laat zich goed vergelijken met die van de Engelse korte en lange i-klanken (zie D. Jones, An Outline of English Phonetics, 7th Ed., 251 en 258). Vaak wordt de Fr. korte i in het Brf. gerekt, o.a. waar de spelling -ie heeft, b.v. vie [vi:] in plaats van [vi]; dit geldt trouwens ook voor de andere hoge klinkers [u] en [y] b.v. in boue, vue [bu:] en [vy:] in plaats van [bu, vi]. 2. De e fermé wordt eveneens slapper gearticuleerd en vertoont neiging tot diftongering onder invloed van de Brn. e i (Mazereel o.c., 58); we krijgen dan een half open e met i-naslag, b.v. aller [ale i ] thé [te i ], enz. 3. De e ouvert en de e moyen vallen samen in open e [ε] met slappe articulatie. 4. De Franse a-klanken zijn tweeërlei, een lage voorklinker en een lage achterklinker, b.v. par [pa : r] en pas [pα] (zie M. Grammont, Les deux timbres de l'a accentué in Traité de prononciation française, 3e éd., blz. 26 vgg.). Dit onderscheid is in geheel België onbekend en de uitspraak van de Brf. a zou geen vermelding verdienen, indien in één verbinding de a niet een merkwaardige afwijking vertoonde, namelijk vóór r; hier gaat de articulatie zo zeer naar voren dat we car, marque zouden kunnen weergeven als [kæ:r], mærk]. De a zal deze eigenaardige ontsporing wel aan de Brusselse r te danken hebben (zie hieronder). B. Geronde klinkers. 5. De o fermé van Fr. beau wordt met minder lippenronding gearticuleerd in het Brf.; ze vertoont in veel mindere mate de diftongeringstendens dan e fermé, omdat hier geen ongeveer gelijke Brn. klinker zijn invloed uitoefent. Natuurlijk komt er een aantal afwijkingen voor bij het gebruik van de o fermé, zoals uit de bespreking van o ouvert zal blijken. 6. De Fr. o ouvert is meestal gemedialiseerd, d.w.z. dat het articulatiepunt meer naar voren ligt, dus in de richting van de op dezelfde hoogte gearticuleerde geronde voorklinker eu [œ] van Fr. peur 1). De Brf. korte o is een slap gearticuleerde half open klinker (minder open dan Nederl. o in pot); deze Brf. o bestrijkt een ruimer gebied dan de Fr. o ouvert; de spelling schijnt de uitspraak te beïnvloeden: de Fr. eau-spelling wordt als o fermé uitgesproken, terwijl de meeste andere o's half open zijn. Voorbeelden van deze Brf. o zijn sot, gros, pot, waar het Fr. een o fermé (als in beau) heeft; hetzelfde geldt voor grosse, fosse met Brf. half open korte o tegenover Fr. gesloten en gerekte o. Waar het Frans medialisering heeft b.v. in korte o ouvert 1) Zie over dit verschijnsel Lecoutere-Grootaers, Inleiding tot de Taalkunde, 6e dr., blz. 97.
4 van bonne, sotte, folle of in lange o ouvert van mort, port, heeft Brf. korte of lange half open o zonder medialisering: dit
5 40 is een afwijking die de Fransman zeer treft. Zelfs drôle (wellicht invloed van Brn. drollig) heeft half open korte o. 7. Voor Fr. ou en u [u, y] zie hierboven de opmerkingen betreffende Fr. i. 8. De Franse eu-klanken (gesloten in peu, open in peur) worden op dezelfde wijze getransponeerd als de overeenkomstige ongeronde voorklinkers Franse e fermé en e ouvert. De gesloten eu wordt iets lager gevormd en vaak gediftongeerd, b.v. peu i, deu i (x), enz. Ook is het gebruik van gesloten en open eu verschillend van het Franse taalgebruik; zo wordt Fr. milieu als [miljœ] gehoord. C. Neusklinkers. 9. De Franse neusklinkers worden meestal met onvoldoende nasaliteit gevormd: ook ligt het articulatiepunt natuurlijk niet helemaal op de vereiste plaats. Het verschil tussen Brf. en Frans is hier echter niet zo groot als bij de mondklinkers. II. Medeklinkers. 10. Een algemeen verschijnsel (dat trouwens ook in Wallonië voorkomt) is het vervangen van alle stemhebbende auslautconsonanten door de overeenkomstige stemlozen; hierdoor worden woorden als robe, ride, veuve, vase, image, enz. uitgesproken met auslaut-p, t, f, s, ch (chuintante), waardoor een van de meest karakteristieke eigenschappen van het Franse consonantensysteem verloren gaat. Bij de occlusieve auslaut-g (in bague, langue) moet opgemerkt worden dat deze niet steeds, zoals men uit het hierboven gezegde zou opmaken, als k wordt gerealiseerd: soms wordt ze als stemloze velare fricatief (als in Nederl. laag) gehoord; deze uitspraak wijst op een lager sociale stand. De Franse g in anlaut wordt natuurlijk als de Nederl. fricatief gesproken: zo klinkt Fr. gare in Brf. als Nederl. gaar. 11. Onder de fricatieven moeten de chuintantes vermeld worden: in het Frans gaan deze steeds vergezeld van een vooruitstulpen van de lippen; dit is niet het geval in de Germaanse talen (Hgd. schön, Eng. shave, Nederl. meisje) en evenmin in het Bfr. 12. Onder de nasale medeklinkers brengt de gemouilleerde n van agneau, vigne moeilijkheden mee. Deze medeklinker ontbreekt niet in het Brn. dialect daar Nederl. zingen als [zin'ə] wordt uitgesproken. Blijkbaar heeft ook hier de spelling de uitspraak beïnvloed: wij hoorden de gemouilleerde Fr. n in de auslaut steeds als η als in Nederl. ding, b.v. [vi η ] vigne en als [j] in de inlaut [majifik] magnifique. 13. De Brf. r verdient onze bijzondere aandacht: zoals bekend, is in de Zuidnederlandse dialecten (behalve in de Zuidlimburgse) de tongpunt-r nog de geregelde uitspraak. Het A.B. Frans heeft deze opgegeven, zodat ze nu als plattelands wordt beschouwd; in de plaats hiervan kwam eerst (waarschijnlijk) een uvulaire r en deze werd dan verzwakt tot een fricatief, waarbij de lucht tussen tong
6 en verhemelte schuurt, meestal in de nabijheid van de plaats, waar de voorafgaande of daaropvolgende klinker wordt gevormd ( r parisien ou dorsal bij M. Grammont, o.c., blz ). De
7 41 echte huig-r schijnt in de Westeuropese steden (waar ze de tongpunt-r heeft verdrongen) 1) maar een overgangsstadium te vormen naar de hierboven beschreven dorsale fricatief. De Brusselaars hebben blijkbaar pogingen gedaan om de tongpunt-r kwijt te raken, maar zijn nog niet over het eerste stadium heen: de krachtige tongpunttrillingen zijn door even krachtige huigtrillingen vervangen (het echte ratelgeluid, dat bij gorgelen wordt voortgebracht). 14. De gemouilleerde l is uit het A.B. Frans verdwenen sedert de 18e eeuw; hetgeen l mouillée heet in woorden als sillon, famille is een jod. Het Brf. spreekt de intervocalische -ll- nog uit als l mouillée (of als lj), b.v. [mεl'œ:r] of [mεl'jœ:r] meilleur 2) ; in de auslaut is de uitspraak meestal normaal behalve bij de lagere stand, die dan gewone l uitspreekt: [famil]. 15. Het is wel overbodig op te merken dat het onderscheid tussen de velare w van noix [nwa] en de palatale w van nuit [nw i] in het Brf. onbekend is. Deze semi-vocalen worden in het Frans meestal ou [u] en u [y] gespeld. Onder invloed van deze spelling zegt het Brf. [buwe] bouée i.pl. van [bwe] en [bywe] buée i.pl. van [bwë]. 16. Wij willen dit (onvolledig) overzicht besluiten met een opmerking over de hiaatvrees, die in het Brf. en ook in de Waalse dialecten optreedt en overgangsklanken in het leven roept, waarvan we hierboven reeds een voorbeeld aanhaalden, nl. de overtollige w. Zoals elk onbevooroordeeld waarnemer weet, bestaat de hiaatvrees in het gesproken Frans hoegenaamd niet 3). Het Brf. maakt overvloedig gebruik van de semi-vocalen j en w als hiaatvulling; zo wordt [nowεl] Noël uitgesproken i.pl. van [noεl], [israjεl] Israël i.pl. van [israεl], enz. Nieuwe hiaten ontstaan doordat, zoals hierboven vermeld, de Franse ou en u als vocalen worden uitgesproken waar ze in het A.B. Frans consonantische functie vervullen. Bovenstaande opmerkingen willen we als een eerste poging beschouwd zien om het Zuidnederlands substraat in het Frans van een deel der Brusselse bevolking bloot te leggen. Het verschil in gebruik tussen echt Franse en Brf. klanken werd niet besproken: dit zou een volledig overzicht van de woordenschat noodzakelijk maken; evenmin werden de klankverbindingen behandeld, die de Brusselaars aan hun articulatiebasis weten aan te passen. L. Grootaers. 1) Zie H. Zwaardemaker en L.P.H. Eijkman, Leerboek der Phonetiek, blz. 204 en de kaart van Europa bij G. Sjöstedt, Studier över r-ljuden i sydskandinaviska mål (Stud. utg. genom landsmålarkivet i Lund. 4). 2) Ook Frans Zwitserland heeft dit archaïsme bewaard. 3) In de Franse metriek is het hiaatverbod (onder invloed van de metriek der klassieke talen) door Malherbe tot een dogma verheven en door Boileau als dusdanig overgenomen in zijn Art poétique. Over dit merkwaardig geval van Franse taalpolitie zie E. Tappolet, Hiatusfurcht und Wohllautstheorie im Französischen in Die Neueren Sprachen, XL (1932)
Handleiding bij werkbladen uitspraak
Handleiding bij werkbladen uitspraak Er zijn drie kopieerbladen voor de uitspraak: overzicht van de klinkers overzicht van de lastige medeklinkers oefentips voor de uitspraak van de r De eerste twee lichten
Nadere informatie1) Bekijk spectrogram 1. Denk niet aan wat er gezegd wordt, maar identificeer minimaal drie in het oog springende patronen in het spectrogram.
OPDRACHT 1: Stappenplan opstellen voor het lezen van spectrogrammen. NODIG: Bijgeleverde spectrogrammen (zie bijlage), potloden, schaar, plakband. 1) Bekijk spectrogram 1. Denk niet aan wat er gezegd wordt,
Nadere informatieAlgemene Taalwetenschap. Hogeschool van Amsterdam Josefien Sweep
Algemene Taalwetenschap Hogeschool van Amsterdam Josefien Sweep Fonetiek en Fonologie Fonetiek en fonologie gaan over spraak (klanken): het gebruik van de stem om te communiceren. Spraak is het belangrijkste
Nadere informatie1) Bekijk spectrogram 1. Denk niet aan wat er gezegd wordt, maar identificeer minimaal drie in het oog springende patronen in het spectrogram.
OPDRACHT 1: Stappenplan opstellen voor het lezen van spectrogrammen. NODIG: Bijgeleverde spectrogrammen (zie bijlage), potloden, schaar, plakband. 1) Bekijk spectrogram 1. Denk niet aan wat er gezegd wordt,
Nadere informatie1 Spreek tweemaal uit tussen twee [i] s: 2 Spreek tweemaal uit: 3 Spreek kort en lang uit tussen [k] en [f]: 4 Spreek tweemaal uit:
Proeftoets Fonetiek 2. Deze proeftoets krijg je mee naar huis in college 32, en wordt besproken in college 33. Vragen 1 t/m 5 zijn mondeling, en apart per persoon (15 minuten); de overige vragen zijn schriftelijk,
Nadere informatieWat is zo belangrijk aan uitspraak?
Nederlandse In tegenstelling verstaanbaarheid, klanken tot bijvoorbeeld juist in tegendeel dusdanig een zelfs: Franse aan de dat karakteristiek accent een accent heeft ontstaat. een van Duits de Duitse
Nadere informatieJAARGANG 8 / NUMMER 10 JUNI Mede mogelijk dankzij:
JAARGANG 8 / NUMMER 10 JUNI 2014 Partners: Mede mogelijk dankzij: VRAAG 1 Brasil Donderdag gaat het WK voetbal in Brazilië van start. Veel vrienden en collega s hebben onderling weddenschappen afgesloten
Nadere informatieFonologie. inleiding taalkunde 2012/13 30 mei 2013
Fonologie inleiding taalkunde 2012/13 30 mei 2013 Tekst en spraak Representatie van spraak vereist representaties van gedeeltes die kleiner dan woorden zijn. spraaksynthese (tekst-naar-spraak) rijtje letters
Nadere informatie8. Afasie [1/2] Bedenk tenminste drie verschillende problemen die je met taal zou kunnen hebben (drie soorten afasie).
8. Afasie [1/] 1 Afasie De term afasie wordt gebruikt om problemen met taal te beschrijven die het gevolg zijn van een hersenbeschadiging. Meestal is de oorzaak van afasie een beroerte. Het woord afasie
Nadere informatieKlanken 1. Tekst en spraak. Colleges en hoofdstukken. Dit college
Tekst en spraak Klanken 1 Representatie van spraak vereist representaties van gedeeltes die kleiner dan woorden zijn. spraaksynthese (tekst-naar-spraak) rijtje letters! akoestische golfvorm http://www.fluency.nl/
Nadere informatieWilt u laten weten wat u van deze TLPST vond? Hebt u tips voor de volgende aflevering? Mail ons:
Lesbrief 43: december 2017 Wilt u laten weten wat u van deze TLPST vond? Hebt u tips voor de volgende aflevering? Mail ons: redactie@onzetaal.nl. Afkortingtaal Is het Nederlands niet je moedertaal? Dan
Nadere informatieTaalverandering. 19. Taalverandering. Opdracht 19.1
19. Taalverandering Opdracht 19.1 Vraag: Noem twee voorbeelden van varianten in het Nederlands (of in een andere taal) die steeds meer gebruikt lijken te gaan worden. Geef een lexicale en een andere variant.
Nadere informatieWOORDPAKKET 6.2 i in een tweeklank hoofdletter
WOORDPAKKET 6.1A WOORDPAKKET 6.1B WOORDPAKKET 6.2 Ik hoor een ie maar schrijf een i: woorden net als fabrikant. Ik hoor een ie maar schrijf een i in een tweeklank: woorden net als radio. Aardrijkskundige
Nadere informatiePTA Talen (Nederlands, Engels, Duits, Frans) Nederlands
PTA Talen (Nederlands, Engels, Duits, Frans) Nederlands Kerndoelen 1. De leerling leert zich mondeling en schriftelijk begrijpelijk uit te drukken. 2. De leerling leert zich te houden aan conventies (spelling,
Nadere informatieHet belangrijkste doel van de studie in hoofdstuk 3 was om onafhankelijke effecten van visuele preview en spellinguitspraak op het leren spellen van
Samenvatting Het is niet eenvoudig om te leren spellen. Om een woord te kunnen spellen moet een ingewikkeld proces worden doorlopen. Als een kind een bepaald woord nooit eerder gelezen of gespeld heeft,
Nadere informatieInleiding. Hardop lezen, heeft dat zin? VERSTAANBAAR SPREKEN: WAT HELPT? MARGREET VERBOOG
VERSTAANBAAR SPREKEN: WAT HELPT? MARGREET VERBOOG Inleiding In het NT2-onderwijs is het, gezien de grote tijdsdruk, van groot belang altijd te zoeken naar de meest effectieve wijze van oefenen. De uitspraak
Nadere informatieW.Wal N. 1. Prijs: 30 cent J.B.WOLTERS. GRONINGEN. VIJFDE DRUK.
W.Wal N. 1. VIJFDE DRUK. GRONINGEN. J.B.WOLTERS. Prijs: 30 cent UITGAVE VAN J. B. WOLTERS - GRONINGEN, DEN HAAG. "W". W A L S, S C H R IJ F C U R SUS. GROOTSCHRIFT. - No. I-IV. Vierde druk. Prijs per nummer
Nadere informatieResonans oefeningen. Vooroefeningen :
Vooroefeningen : Resonans oefeningen Zoem de M en houd hem enige seconden aan Bij gesloten lippen de kaak laten zakken zodat de mond van binnen ruim wordt De tong blijft vlak liggen en wordt niet opgetrokken
Nadere informatie[0161] ENKELE KANTTEKENINGEN BIJ EEN NIEUW WERK OVER DE FONOLOGIE VAN HET FRIES
US WURK IX (1960), p. 43 [0161] ENKELE KANTTEKENINGEN BIJ EEN NIEUW WERK OVER DE FONOLOGIE VAN HET FRIES Dat het fonologisch onderzoek van een taal met kleine expansie als het Fries hoegenaamd niet achter
Nadere informatie* * * Gezien de stukken van het door de Raad samengestelde en aan de Tuchtcommissie toegezonden dossiers;
0379/08/N Tuchtcommissie van 3 maart 2009 (beroep aangetekend) Inbreuk op paragrafen 1.1, 1.4, 2.1, 2.2, 2.4, 2.5, 3.10 en 3.10.1 van de algemene controlenormen; Inbreuken op de artikelen 2, 15 en 17 van
Nadere informatieNu ben ik doodsbang, zegt Jezus in het gedeelte van het evangelie naar Johannes, dat we zojuist hebben gelezen.. Letterlijk staat er: heen en weer
Nu ben ik doodsbang, zegt Jezus in het gedeelte van het evangelie naar Johannes, dat we zojuist hebben gelezen.. Letterlijk staat er: heen en weer geschud, geschokt, onrustig. Jezus gebruikt hier de woorden
Nadere informatieLatijn en Grieks in de 21ste eeuw
Latijn en Grieks in de 21ste eeuw Kiezen voor Latijn en/of Grieks? Als leerling in het laatste jaar van de basisschool sta jij voor een belangrijke keuze. Welke studierichting moet je gaan volgen in het
Nadere informatieProgramma van Toetsing en Doorstroming
Leerweg: Theoretisch Klas: Vak: Frans Methode: Grandes Lignes Toetsnr e overhoring Chapitre Wat moet je voor de toetsing doen? Kerndoelen * Soort + tijd Weging.0. woordjes over groeten, afscheid nemen,
Nadere informatieCover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/28737 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Cissé, Ibrahima Abdoul Hayou Title: Développement phonético-phonologique en fulfulde
Nadere informatieCover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/20185 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Pronk-Tiethoff, Saskia Elisabeth Title: The Germanic loanwords in Proto-Slavic
Nadere informatieNederlandse klanken: onuitspreekbaar! Of toch niet?
Nederlandseklanken:onuitspreekbaar!Oftochniet? AliedBlom,ITAVInstituutvoortalenenacademischevaardighedenTUDelft Inditartikelpresenteerikenkeleresultatenvaneenonderzoeknaaruitspraakfouteninhet Nederlands
Nadere informatieZINGEN BRAINSTORM MET DE KLAS BELANGRIJK BIJ DE KEUZE VAN EEN LIED
ZINGEN Zang mag niet ontbreken in de BZTband XXL! Daarom zijn we op zoek naar een klas die graag samen zingt. Zing je al vaak met je klas, dan kun je meteen aan de slag. Zo niet, dan heb je hopelijk iets
Nadere informatieDrie maal taal. Taal beschouwen in realistische situaties
Ronde 3 Joost Hillewaere Eekhoutcentrum Contact: joost.hillewaere@kuleuven-kulak.be Drie maal taal. Taal beschouwen in realistische situaties 1. Inleiding Waarom leren kinderen taal op school? Taal heeft
Nadere informatieHELDER! SPREKEN. Een praktische voorbereiding voor beroepssprekers. Marieke Dooper
HELDER! SPREKEN HELDER! SPREKEN Een praktische voorbereiding voor beroepssprekers Marieke Dooper Dooper, Marieke Helder! Spreken: Een praktische voorbereiding voor beroepssprekers 2014 Marieke Dooper
Nadere informatieWoordenschat blok 04 gr4 Les 1 Enzovoort: en ga zo maar verder. Hierboven: boven iets, bijvoorbeeld een lijn. Hieronder: onder iets, bijvoorbeeld een
Woordenschat blok 04 gr4 Les 1 Enzovoort: en ga zo maar verder. Hierboven: boven iets, bijvoorbeeld een lijn. Hieronder: onder iets, bijvoorbeeld een lijn. Ondersteboven: iets staat op zijn kop, de onderkant
Nadere informatieLeerstofaanbod groep 4
Leerstofaanbod groep 4 Rekenen Rekenen Methode: RekenZeker De lessen zijn onderverdeeld in een aantal domeinen: getallen, bewerkingen (optellen, aftrekken en tafels en meten van tijd en geld. Optellen
Nadere informatieDyslexiebehandeling. Informatiepakket leerkracht:
Dyslexiebehandeling Informatiepakket leerkracht: - Werkwijze bij Onderwijszorg Nederland (ONL) - Klankenschema - Stappenplan - Kopie overzichts-steunkaart - Uitleg losse steunkaarten - Uitleg steunkaart
Nadere informatieGevarieerde Spelling is een programma voor het leren van de belangrijkste spellingregels van het Nederlands.
Gevarieerde Spelling Gevarieerde Spelling is een programma voor het leren van de belangrijkste spellingregels van het Nederlands. Doelgroep Gevarieerde Spelling Gevarieerde Spelling is bedoeld voor leerlingen
Nadere informatieSpelling 1F. Doelgroepen Spelling 1F. Omschrijving Spelling 1F
Spelling 1F Spelling 1F bestrijkt de basisregels van de Nederlandse spelling die op de basisschool worden aangeleerd en waarmee leerlingen in het voortgezet onderwijs meestal verder oefenen. Doelgroepen
Nadere informatieWij willen u vragen niet vooruit te gaan werken/oefenen. Er kan dan verwarring ontstaan bij het kind. Wij willen dit graag voorkomen!
In dit document kunt u lezen wat de kinderen leren in elke kern. In de eerste zes kernen zal dit voornamelijk ingaan op het aanleren van woorden en letters. In de laatste kernen komt het lezen al wat meer
Nadere informatie14 SPREKEN EN VERSTAAN - SPRAAKKLANKEN 1
1 14 SPREKEN EN VERSTAAN - SPRAAKKLANKEN 1 Louis C.W. Pols Er zijn diverse software pakketten op de markt om teksten in te spreken in een computer in plaats van deze in te voeren via het toetsenbord. Dergelijke
Nadere informatieJAARGANG 8 / NUMMER 6 FEBRUARI Mede mogelijk dankzij:
JAARGANG 8 / NUMMER 6 FEBRUARI 2014 Partners: Mede mogelijk dankzij: VRAAG 1 Tattas be like De afgelopen maand was de Facebook-pagina Tattas be like erg populair, een pagina waarop de draak wordt gestoken
Nadere informatieOnthoudschrift spelling groep 8:
Onthoudschrift spelling groep 8: THEMA 1 Categorie basiswoord woordgroep 9A -ng tong weet/ 13B -ch lucht weet als je acht, echt, ucht of icht hoort schrijf je ch behalve bij hij ligt, hij legt, hij zegt
Nadere informatie% vrouwelijke studenten
BEROEPSBELANGEN DE VROUW EN DE TANDHEELKUNDE Prof. R. W. BROEKMAN Sedert de emancipatie van de vrouw in maatschappelijk en staatkundig opzicht zijn er weinig beroepen die uitsluitend of bijna uitsluitend
Nadere informatieEen oude kwestie in een nieuw licht; het contrast tussen stemloze en stemhebbende fricatieven
Een oude kwestie in een nieuw licht; het contrast tussen stemloze en stemhebbende fricatieven Ben Hermans; Meertens Instituut Marc van Oostendorp; Meertens Instituut en Universiteit Leiden 1. Inleiding
Nadere informatieSpelling. A. Kijk voor de vormen van de tegenwoordige tijd naar het volgende schema:
Spelling 1. Werkwoorden: tegenwoordige tijd A. Kijk voor de vormen van de tegenwoordige tijd naar het volgende schema: ik - je/u/hij/ze t we/jullie/ze en bijvoorbeeld: ik drink ik bied je drinkt je biedt
Nadere informatieschrijf je meestal ch, behalve bij hij ligt, hij legt en hij zegt dan schrijf je ij dan schrijf je ij
Groep 8 Spelling Thema 1 Je zit op mijn lip woorden met ng (tong) woorden met cht (lucht) woorden met ei (reis) woorden met ij (ijs) hoor je de zingende /n/, dan schrijf je -ng hoor je na een korte klank
Nadere informatieZakelijk Professioneel (PROF) - B2
Zakelijk Professioneel (PROF) - B2 Voor wie? Voor hogeropgeleiden die hun taalvaardigheid in het Nederlands zullen moeten bewijzen op de werkvloer in Vlaanderen, Nederland of in een buitenlands bedrijf
Nadere informatieInformatiebrochure Apraxie
Informatiebrochure Apraxie UZ Leuven 2 Beste familie, deze informatiebrochure bieden wij u aan naar aanleiding van de spraak-, taal - en/of slikproblemen die uw familielid momenteel ondervindt. In deze
Nadere informatieJAARGANG 8 / NUMMER 4 DECEMBER Mede mogelijk dankzij:
JAARGANG 8 / NUMMER 4 DECEMBER 2013 Partners: Mede mogelijk dankzij: VRAAG 1 Huh? Nijmeegse onderzoekers ontdekten een woord dat in alle talen ter wereld in ongeveer dezelfde vorm voorkomt: huh? Dat is
Nadere informatieMODERNE VREEMDE TALEN - ASO DUITS Het voorliggende pakket eindtermen beantwoordt aan de decretale situatie waarbij in de basisvorming in de derde
MODERNE VREEMDE TALEN - ASO DUITS Het voorliggende pakket eindtermen beantwoordt aan de decretale situatie waarbij in de basisvorming in de derde graad ASO, Duits als tweede moderne vreemde taal kan worden
Nadere informatieArticuleren en voelen van de klanken
Articuleren en voelen van de klanken Ingrid van Loosbroek Astrid Geudens Marjolein Noé Eline Van Kerckhove Voor een sterke teken-klankkoppeling is het alzijdig verkennen van zowel de klank als de letter
Nadere informatieGuyanismen (Guyanese Engelse leenwoorden) in het Sarnami (Hindi, Bhojpuri) in 1965 in het district Nickerie, Suriname
Guyanismen (Guyanese Engelse leenwoorden) in het Sarnami (Hindi, Bhojpuri) in 1965 in het district Nickerie, Suriname Foto op een kerstkaart van Lions, afdeling Nickerie. Uitzicht op: Van Drimmelen polder
Nadere informatieKan-beschrijvingen ERK A2
Kan-beschrijvingen ERK A2 Lezen Ik kan zeer korte, eenvoudige teksten lezen. Ik kan specifieke voorspelbare informatie vinden in eenvoudige, alledaagse teksten zoals advertenties, folders, menu's en dienstregelingen
Nadere informatieCompassie leven. 52 wekelijkse inspiraties vanuit Geweldloze Communicatie. PuddleDancer Press Samengesteld door Monie Doodeman
Compassie leven 52 wekelijkse inspiraties vanuit Geweldloze Communicatie PuddleDancer Press Samengesteld door Monie Doodeman Inhoudsopgave Voorwoord Wekelijkse inspiraties 01 Geweld in de taal? Wie, ik?
Nadere informatieNaam leerlingen. Groep BBL1 Engels. Verdiepend arrangement. Basisarrange ment. Leertijd; 3 keer per week 45 minuten werken aan de basisdoelen.
Verdiepend Basisarrange ment Naam leerlingen Groep BBL1 Engels Leertijd; 3 keer per week 45 minuten werken aan de basisdoelen. - 3 keer per week 45 minuten basisdoelen toepassen in verdiepende contexten.
Nadere informatieVerstaanbaar spreken (artikel) Margreet Verboog en Karolien Thio
Verstaanbaar spreken (artikel) Margreet Verboog en Karolien Thio Verstaanbaar spreken is een belangrijke voorwaarde om begrepen te worden. Karolien Thio en Margreet Verboog, bespreken in onderstaand artikel
Nadere informatieLesbrief nummer 29 juni 2016
Lesbrief nummer 29 juni 2016 Wilt u laten weten wat u van deze TLPST vond? Hebt u tips voor de volgende aflevering? Mail ons: redactie@tlpst.nl. De dokter praat moeilijk Stel, je bent wat ziekjes en gaat
Nadere informatieDyslectisch. En dan? Conny Milliau Logopediste - remedial teacher Oostende
Dyslectisch. En dan? Programma Theoretisch kader : neurologie + dyslexie Kenmerken dyslexie dysorthografie Tips voor de klas Dyslexie Een neurologische stoornis die zich uit in een leerstoornis op het
Nadere informatieTaalvariatie in Nederland: Fonologische Atlassen
Taalvariatie in Nederland: Fonologische Atlassen Marc.van.Oostendorp@Meertens.KNAW.nl 1/3 november 2004 1 Fonologische atlassen van het Nederlands Verschillen in uitspraak van woorden horen tot de opvallendste
Nadere informatieJAARGANG 8 / NUMMER 2 OKTOBER Mede mogelijk dankzij:
JAARGANG 8 / NUMMER 2 OKTOBER 2013 Partners: Mede mogelijk dankzij: VRAAG 1 Rappe troonrede Op Prinsjesdag sprak koning Willem-Alexander zijn eerste troonrede uit. Uiteraard vergeleken analisten deze direct
Nadere informatieFR 7,2 / Tuberculose kan eender wie treffen maar komt vaker voor bij mensen uit landen met een hoge incidentie. Incidentie /100.
TUBERCULOSE in België Dankzij de verplichte melding van alle gevallen van actieve tuberculose kunnen de VRGT (Vlaamse Vereniging voor Respiratoire Gezondheidszorg en Tuberculosebestrijding) en de FARES
Nadere informatieEmma Vanden Berghe ( )
HOOFDSTUK 1 DE INDO-EUROPESE OORSPRONG 1. Ontdekking van de verwantschap tussen de Indo-Europese talen 1.1 W. Jones: On the Hindus 1.2 Verwantschap, taalfamilie 1.3 Onderscheid geërfd >< ontleend 1.4 Verwantschap
Nadere informatie18/01/19. Dyslectisch. En dan? Programma. Dyslexie
Dyslectisch. En dan? Programma Theoretisch kader : nerologie + dyslexie Kenmerken dyslexie dysorthografie Tips voor de klas Dyslexie Een nerologische stoornis die zich it in een leerstoornis op het vlak
Nadere informatieDit programma is gemaakt voor leerlingen van eind groep 3 en groep 4 van de basisschool, het praktijkonderwijs, vmbo bbl en mbo 1.
Spelling op maat 1 De programma s Spelling op maat 1, 2 en 3 vormen een complete leerlijn voor de spelling die op de basisschool moet worden aangeleerd. Spelling op maat 1 is het eerste deel van deze leerlijn.
Nadere informatieVoorstel van de Taakgroep Vernieuwing Basisvorming voor nieuwe kerndoelen onderbouw VO
Voorstel van de Taakgroep Vernieuwing Basisvorming voor nieuwe kerndoelen onderbouw VO Voorstel van de Taakgroep Vernieuwing Basisvorming voor nieuwe kerndoelen onderbouw VO Onderdeel van de eindrapportage
Nadere informatie1. Van taal naar taalwetenschap
1. Van taal naar taalwetenschap Opdracht 1.1 Vraag: Ga voor jezelf na hoe de verkleinwoorden van Nederlandse zelfstandige naamwoorden worden gevormd (dus: huis huisje, enzovoorts) en probeer zo de onbewuste,
Nadere informatiegebruik van de fonetische transcriptie Marta Nováková
De mogelijkheden en grenzen van het gebruik van de fonetische transcriptie bij de verwerving van het Nederlands Marta Nováková Ben je bang voor de dokter? [bε bαŋk vo:r d d dçkt r?] Uitspraakonderwijs
Nadere informatieA1 A2 B1 B2 C1. betrekking op concrete betrekking op abstracte, complexe, onbekende vertrouwde
Luisteren - kwalitatieve niveaucriteria en zinsbouw tempo en articulatie Teksten hebben Teksten hebben Teksten hebben Teksten hebben Teksten hebben o.a. betrekking op zeer betrekking op betrekking op betrekking
Nadere informatieZondag 7 februari 2016
Zondag 7 februari 2016 Geroepen? Evangelie-lezing: Lucas 5 : 1 11 Vandaag vieren we de vijfde, de laatste zondag van Epifanie. We vierden in de weken na het kerstfeest de zondagen van Epifanie. Epifanie
Nadere informatiePapiamento M. Browne en L. van der Zijden-Holstvoogd
Papiamento M. Browne en L. van der Zijden-Holstvoogd 1. Taalbeschrijving Het Papiamento is een Creoolse taal gebaseerd op het Portugees en/of Spaans. De taal wordt gesproken op het eiland Aruba. Een variant
Nadere informatieExtra oefeningen voor werkwoordspelling
Extra oefeningen voor werkwoordspelling Inleiding Bij Taal actief 2 is voor groep 6 een apart werkboekje samengesteld voor de voorbereiding op de spelling van de werkwoorden. Veel gebruikers van Taal actief
Nadere informatieVisie Jokri begeleiders 2.0
Visie Jokri begeleiders 2.0 Jokri is dé vereniging van jonge christenen tussen 12 en 18 jaar in het bisdom Gent. Ze is ontstaan uit Jonge Kerk en uit de Kringwerkingen. Vandaag behoort ze tot de familie
Nadere informatieVaardigheden. 1. Q1000 Spelling- en grammatica 2. Q1000 Nauwkeurigheid 3. Q1000 Typevaardigheid 4. Q1000 Engels taalniveau
Vaardigheden Wat zijn vaardigheden? Vaardigheden geven aan waar iemand bedreven in is. Ze zijn meestal aan te leren. Voorbeelden van vaardigheden zijn typen en kennis van het Nederlands. Wat meet Q1000
Nadere informatieLuc Cielen BAS KUNSTLER LEEST. HET BEGIN. Dag 9
Dag 9 van de eerste taalperiode 1. Muzikale opmaat (25 minuten). Zang en blokfluit. 2. Mondelinge herhaling en ritmiek (25 minuten in de 1e klas, later 15 minuten). Spreken, klappen, stappen enz. van reeksen,
Nadere informatieTentamen Spraakherkenning en -synthese
Tentamen Spraakherkenning en -synthese Rob van Son 25 maart 2008 Vermeld op iedere pagina je naam, je studentnummer en het volgnummer per pagina. Gebruik voor elke opgave (1-5) een apart vel. Als je voor
Nadere informatieInleiding. Drie taalvormen
Inleiding Uw kind gaat binnenkort naar of zit inmiddels op de basisschool. Vaak horen wij van ouders: Tja, mijn kind zit nu in groep 1 of 2. Het stempelt daar met letters en het bekijkt en luistert naar
Nadere informatieFlitsend Spellen en Lezen 1
Flitsend Spellen en Lezen 1 Flitsend Spellen en Lezen 1 is gericht op het geven van ondersteuning bij het leren van Nederlandse woorden, om te beginnen bij de klanklettercombinaties. Doelgroep Flitsend
Nadere informatieKan ik het wel of kan ik het niet?
1 Kan ik het wel of kan ik het niet? Hieronder staan een aantal zogenaamde kan ik het wel, kan ik het niet-schalen. Deze hebben betrekking op uw taalvaardigheid in zowel het Nederlands als het Engels.
Nadere informatieCover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/20932 holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/20932 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Haar, Sita Minke ter Title: Birds and babies : a comparison of the early development
Nadere informatieVerbonden spraak. Vloeiend Nederlands spreken kan je leren.
Verbonden spraak Vloeiend Nederlands spreken kan je leren. Als ik een boek was... Trek een nummer (1 tot 28). Als ik een boek was gaat rond. Noteer de zin die bij je pagina hoort. Vloeiend? Hoe kan je
Nadere informatieBENELUX COUR DE JUSTICE GERECHTSHOF. Zaak A 98/2 Campina Melkunie / Benelux-Merkenbureau
COUR DE JUSTICE BENELUX GERECHTSHOF Zaak A 98/2 Campina Melkunie / Benelux-Merkenbureau Nadere conclusie van de Advocaat-Generaal L. Strikwerda (stuk A 98/2/17) GRIFFIE REGENTSCHAPSSTRAAT 39 1000 BRUSSEL
Nadere informatieLES 2 KLINKERS Kelley lesson II: 2 Vowels, p. 6 3 Half-Vowels, p. 8
LES 2 KLINKERS Kelley lesson II: 2 Vowels, p. 6 3 Half-Vowels, p. 8 Doel van deze les: het kunnen herkennen en benoemen van de Hebreeuwse klinkers en het kunnen uitspreken van eenvoudige Hebreeuwse woorden.
Nadere informatie2.5 Seminar Literatur- und Sprachwissenschaft (3. und 4. Semester) 2.5 a Werkcollege met werkstuk (en presentatie) datum:
2.5 Seminar Literatur- und Sprachwissenschaft (3. und 4. Semester) Die Arbeit mit dem Sprachtagebuch dient in den Seminaren Literatur- und Sprachwissenschaft zur Vertiefung und Erweiterung der erworbenen
Nadere informatieDe leerling leert strategieën te gebruiken voor het uitbreiden van zijn Duitse woordenschat.
A. LEER EN TOETSPLAN DUITS Onderwerp: Leesvaardigheid De leerling leert strategieën te gebruiken voor het uitbreiden van zijn Duitse woordenschat. De leerling leert strategieën te gebruiken bij het verwerven
Nadere informatieAls je woorden goed uit wilt spreken, is het belangrijk dat je weet waar een lettergreep begint en waar hij eindigt.
Lettergrepen Als je woorden goed uit wilt spreken, is het belangrijk dat je weet waar een lettergreep begint en waar hij eindigt. Om een woord in lettergrepen te verdelen, kijken we naar de klinkers. Als
Nadere informatieLuisteren en samenvatten
Luisteren en samenvatten Goede communicatie, het voeren van een goed gesprek valt of staat met luisteren. Vaak denk je: Dat doe ik van nature. Maar schijn bedriegt: luisteren is meer dan horen. Vaak luister
Nadere informatieDE INVLOED VAN GELUK, PECH, BIED- EN SPEELTECHNIEK OP DE SCORE BIJ BRIDGE
DE INVLOED VAN GELUK, PECH, BIED- EN SPEELTECHNIEK OP DE SCORE BIJ BRIDGE Versiedatum: 30-8-2008 Jan Blaas Blz. 1 van 7 Versiedatum: 30-8-08 INHOUDSOPGAVE Inleiding... 3 Hoe groot is de invloed van pech
Nadere informatieJAARGANG 8 / NUMMER 3 NOVEMBER 2013. Mede mogelijk dankzij:
JAARGANG 8 / NUMMER 3 NOVEMBER 2013 Partners: Mede mogelijk dankzij: VRAAG 1 Verwarrende werkwoorden Schrijfster Joke van Leeuwen heeft met haar boek Feest van het begin de AKO Literatuurprijs gewonnen.
Nadere informatieHet verwoorden van de spellingsregel is belangrijk (bewustwording waarom je iets op een bepaalde manier schrijft).
Beste ouders, Wij zijn begonnen aan thema 8 van taal. Dit is het laatste thema van dit schooljaar. Volgend schooljaar krijgt u geen uitleg meer over de spellingscategorieën omdat de categorieën in groep
Nadere informatieje schrijft het woord zoals je het hoort je schrijft het woord zoals je het hoort je schrijft het woord zoals je het hoort
Groep 4 Spelling Thema 1 Een nieuw huis aan het begin (klas) aan het eind (tent) met st aan het eind (kist) met ts aan het eind (muts) aan het begin en aan het eind (krant) Thema 2 Wat word jij later?
Nadere informatieDe aanzet. De plaats waar de punt van de tong tegen de achterzijde der boventanden geplaatst moet worden, is afhankelijk van:
De aanzet Een goed uitgevoerde aanzet is een combinatie van 3 factoren: a. voorbereiding van de juiste toonhoogte d.m.v. het embouchure b. dosering van de juiste hoeveelheid adem c. het gebruik van de
Nadere informatiePDF hosted at the Radboud Repository of the Radboud University Nijmegen
PDF hosted at the Radboud Repository of the Radboud University Nijmegen The following full text is a publisher's version. For additional information about this publication click this link. http://hdl.handle.net/2066/42365
Nadere informatieBasisspelling is onderdeel van de Bundel Basisprogramma's. Deze bundel bevat ook Basis Werkwoordspelling en Basisgrammatica.
Basisspelling Basisspelling is onderdeel van de Bundel Basisprogramma's. Deze bundel bevat ook Basis Werkwoordspelling en Basisgrammatica. Het Muiswerkprogramma Basisspelling bestrijkt de basisregels van
Nadere informatieEen Tengwar-mode voor het Nederlands
1 of 5 20/09/2006 14:05 Een Tengwar-mode voor het Nederlands Let op: Om dit document te kunnen lezen, moet tenminste een van de volgende lettertypen geïnstalleerd zijn: Tengwar Sindarin, Tengwar Quenya
Nadere informatieTongentaal. Wat moet ik daarmee?!
Tongentaal Wat moet ik daarmee?! Tongentaal Raar, onbekend, eng, niet echt, niet meer nodig, evangelisch... Wat is tongentaal? Voor wie is het bedoeld? Hoe moet je ermee omgaan? Wat moet ik ermee? Voor
Nadere informatieKlankgroep en lettergreep
Spellingwijzers groep 4 Voor de ouders Klankgroep en lettergreep Een klankgroep is een soort hulpmiddel bij het aanleren van spellingregels. Wat hoor je als je een woord langzaam in stukjes uitspreekt.
Nadere informatieDe richtprijs voor een lezing is 400,- excl. reiskosten. Voor een workshop zijn de kosten afhankelijk van de invulling van de workshop.
Lezingen Een lezing duurt 45 minuten tot een uur, gevolgd door de mogelijkheid om vragen te stellen en te discussiëren. De lezingen worden op locatie gegeven. Workshops Meer dan tijdens een lezing zijn
Nadere informatieCONCEPT. Tussendoelen Engels onderbouw vo havo/vwo
Tussendoelen Engels onderbouw vo havo/vwo Preambule Voor alle domeinen van Engels geldt dat het gaat om toepassingen van kennis en vaardigheden op thema s die alledaags en vertrouwd zijn. Hieronder worden
Nadere informatieBIJBELSTUDIES VOOR JONGE GELOVIGEN LES 1. Les 1 - De oorsprong van de Bijbel. In deze bijbelstudies wordt gebruik gemaakt van de NBG-vertaling
BIJBELSTUDIES VOOR JONGE GELOVIGEN LES 1 Les 1 - De oorsprong van de Bijbel In deze bijbelstudies wordt gebruik gemaakt van de NBG-vertaling Deze bijbelstudies zijn vooral bedoeld voor jongeren van 11
Nadere informatieEtienne van Rattingen
A lie doesn t become truth, wrong doesn t become right and evil doesn t become good just because it s accepted by a majority. Rick Warren Over IQ gesproken Hoe hoog is het IQ van degenen die ons regeren
Nadere informatiewoorden met eer (heer) De /r/ is een plaagletter bij /eer/. volgwoord woorden met oor (oor) De /r/ is een plaagletter bij /oor/.
Groep 5 Spelling Thema 1 Een plek om te werken De /f/ is de fietspompletter. Je hoort met f (fluit) /ffff/. De /v/ is van vlieg. Je hoort /vvvv/. met v (vis) woorden met aar (jaar) luisterwoord woorden
Nadere informatieOpgave Taalkunde-Olympiade 2009: TIGRINYA
Opgave Taalkunde-Olympiade 2009: TIGRINYA Universiteit Leiden Tigrinya (ትግርኛ təgrəñña) is een Semitische taal met ongeveer 5 miljoen sprekers in Eritrea en Noord-Ethiopië. De taal wordt geschreven in een
Nadere informatieSemantic Versus Lexical Gender M. Kraaikamp
Semantic Versus Lexical Gender M. Kraaikamp Samenvatting Semantisch versus lexicaal geslacht: synchrone en diachrone variatie in Germaanse geslachtscongruentie De meeste Germaanse talen, waaronder het
Nadere informatieEducatief Professioneel (EDUP) - C1
Educatief Professioneel (EDUP) - C1 Voor wie? Voor hogeropgeleide volwassenen (18+) die willen functioneren in een uitdagende kennis- of communicatiegerichte functie: in het hoger onderwijs, als docent
Nadere informatie