Nachtdiensten bij de politie en mogelijke verkeersgevolgen

Transcriptie

1 Nachtdienstenbijdepolitie enmogelijkeverkeersgevolgen Rapportagevaneenverkenning ProgrammaPolitieenWetenschap

2 Voorwoord InopdrachtvanhetProgrammabureauPolitieenWetenschapheeftBBSOeenverkennende studieverrichtnaardebeschikbarekennisoverongelukkenen(bijna)aanrijdingenonder politiefunctionarissennahetverrichtenvannachtdiensten. Uitpublicatieszijnsignalennaarvorengekomendatpolitiefunctionarissendieonregelmatig werkenenvooralzijdie snachtswerken,eengroterekanslopenombijeenverkeersgevaarlijkesituatieen/ofverkeersongevalbetrokkenterakenwaaraanvermoeidheidtengrondslag ligt,danpersonendienietonregelmatigwerken.politieambtenarenvormeninditkadereen specifiekerisicogroep,vanwiewordtverwachtdatzijzoweltijdensdedienstalsinhetverkeer nade(nacht)dienstalertzijn. PaulBoekhoorn MarloesVerhoeven BBSO Nijmegen,april2012 2

3 Inhoud 1 Inleiding Achtergrond Doelvanhetonderzoek Probleemstellingenonderzoeksvragen Onderzoeksopzeten uitvoering 5 2 Verkeersongevallenbijdepolitienanachtdiensten Inleiding Standvanzakenonderzoek Vermoeidheidachterhetstuur Nachtdienstbijdepolitieenvermoeidheidachterhetstuur 10 3 Conclusie 14 Literatuur 15 3

4 1 Inleiding 1.1 Achtergrond POLITIEENORMEBROKKENPILOTEN,koptehetAlgemeenDagbladvan24september2010. In2008en2009warenagentenbetrokkenbij19.363aanrijdingen;87burgersraaktengewond enéénpersoonoverleedbijeenvandezeongelukken.demeesteongelukkengebeurden doordatagententegenpalenredenofmethunvoertuiginslotenbelandden.indemeeste gevallenbetrofhetblikschade,maardetotaleschadeisgroot.afgelopenjarenzijnnietalleen burgersgewondgeraaktofoverleden,ookpolitieagentenzijnoverledenalsgevolgvanverkeersongelukkentijdensdeuitoefeningvanhundienst.losvanhetmenselijkleeddatverkeersongelukkenmetzichmeebrengen,kostendezeongelukkendepolitiejaarlijksmiljoenen euro s. Bovenstaandecijfershebbenbetrekkingophetaantalongelukkenenaanrijdingendoorpolitieagentenveroorzaakttijdenshundiensttijd.Onbekendisinhoeverrepolitieagentenongelukkenofaanrijdingenveroorzakenmethunvoertuigbuitendiensttijdenwelinhetbijzonder nahetverrichtenvandenachtdienst.debelastingvanhetverrichtenvannachtdienstenkan risico smetzichmeebrengen,zichuitendinvermoeidheidenconcentratiegebrekenmogelijk leidendtotverkeersgevaarlijkgedrag. Uitonderzoekzijnsignalennaarvorengekomendathetverrichtenvannachtdienstendoor politiefunctionarissen,eennegatiefeffectkanhebbenophetverkeersgedragvanbetreffende dienders.zozijnerindicatiesdatdebelastingvanwegedenachtdiensteenverhoogdrisico metzichmeebrengt,leidendtotongevallenen(bijna)aanrijdingenmeteenvoertuig.uitonder meerdecontrolesvandearbeidsinspectie(i.c.deinspectieszw)komtnaarvorendattelange werktijdengroterisico smetzichmeebrengenvooragenten 1.Overbelastingenvermoeidheid zorgenvooreenverminderdealertheid. 1.2 Doelvanhetonderzoek Overhetmogelijkeverbandtussenhetverrichtenvannachtdienstenenhetplaatsvindenvan ongevallenen(bijna)aanrijdingenbijpolitieagenten,bestaanopditmomentalleensignalenen geendiepgaandercijfermatiginzicht.ookiserweinigzichtopmogelijkenogonderbelichte risico sdievanwegehetverrichtenvannachtdiensteninvloeduitoefenenophetverkeersgedragvandepolitieagent. Vanuitdezeachtergrondiseenverkennendestudieuitgevoerdnaardematewaarinongelukkenof(bijna)aanrijdingenplaatsvindenbijpolitieagentendienachtdienstenverrichten.Het onderzoekwijstmetnameuitofrelevantegegevensvoorhandenzijnofbeschikbaarkunnen komendiezichtgevenophetaantalongelukkenen(bijna)aanrijdingendoorpolitieagenten veroorzaakt,samenhangendmethetverrichtenvanhunnachtdienst. 1 Arbeidsinspectie,InspectierapportPolitiekorpsen,april2010;InspectieSZW,OverwerkenbijdePolitie.Inspecties naaragressieengeweldenarbeidstijden,maart

5 1.3 Probleemstellingenonderzoeksvragen Probleemstelling Decentralevragenvoordeverkennendestudiezijn: inwelkematevindenongelukkenenaanrijdingenmeteenmotorvoertuigplaatsonderpolitieagentendienachtdiensthebbenverricht?welkverbandisaantegeventussendebelasting vandenachtdiensteneenonveiligverkeersgedragvandepolitieagenten? Onderzoeksvragen Deprobleemstellingisindevolgendeonderzoeksvragenuiteengelegd: a. welkebronnenzijnbeschikbaarofkunnenmogelijkbeschikbaarkomenvoorhetkwantificerenvandeongelukkenonderpolitieagentennanachtdiensten? b. welkerelevantegegevensworden(aldanniet)geregistreerd? c. welkeomstandighedenenrisico szijnteonderscheidendiehetverkeersgedragnade nachtdienstkunnenbeïnvloeden? d. zijnerpatronenteherleideninhetrisicovolleverkeersgedragdiewijzenopspecifieke omstandigheden,locaties,tijdstippenofnogonderbelichterisico s? 1.4 Onderzoeksopzeten uitvoering Hetonderzoekheefthetkaraktervaneenverkennendestudiewaarbijineersteinstantieis onderzochtofopgrondvanbestaanderegistratiescijfersbeschikbaarzijnoverhetaantal ongelukkenonderpolitieagenten,samenhangendmethetverrichtenmetdenachtdienst.bij voldoendeonderzoeksgegevenszoueenanalysekunnenwordenverrichtvandeomvangvan deproblematieknaartijdstippenenomstandighedenzodatmeerzichtwordtverkregenwordt oprisicomomentenen situaties.voordeverkenningvandeproblematiekzijndevolgende dataverzamelingsmethodentoegepast: a. Inventarisatieliteratuur Erisgestartmeteenliteratuursearchviaverschillendebronnen,waarbijgezochtisnaardocumentenenpublicatiesmetbetrekkingtot nachtdienst, politie en risico sinhetverkeer en verkeersveiligheid. b.dataverzamelingbijcentralepolitieonderdelenensleutelorganisaties Bijverscheidenecentralepolitieorganisatiesisvervolgensinformatieverzameldoverdebekendheidmetdeproblematiekenderegistratievandebetreffendeincidenten.Onderde politieonderdelenisindeverkennendefaseinformatieopgevraagdbij: - hetstafbureauvanderaadvankorpschefs; - KLPD Verkeer; - devtspn/npi; - vierpolitiebonden(inhetkadervanbelangenbehartigingenmogelijkeenquêtes); - medewerkersvandepolitieacademieinhetkadervandeaanpakverkeersveiligheid. Aanvullendeinformatieisverzameldbijorganisatiesdiemedezichtzoudenkunnenhebben opdebelastingvanpolitieagentenin(nacht)dienst,waaronderdearbeidsinspectie(inmiddelsbekendalsdeinspectieszw).bovendienzijnstudiesbeoordeeldvanorganisatiesdie zichthebbenopdeverkeersveiligheid;zoheeftdeswovenkeleonderzoekenuitgebracht 5

6 overdeprevalentievanvermoeidheidinhetverkeer.tevensisnavraaggedaanbijdeverzekeringsmaatschappijreaaldietot2012voorallepolitiekorpsendeongevallenverzekeringbeheerde. c. interviewsmet(beleids)medewerkersvanpolitieregio s,verantwoordelijkvoor(verkeersveiligheids)beleid Ineentelefonischerondezijnveertienpolitieregio sbenaderdmetdevraagoferbekendheidbestaatmethetonderwerp.hiertoeisindepolitieregio sinformatieingewonnenbij beleidsmedewerkersverkeer,bijafdelingenpersoneelenorganisatieenbijafdelingengerichtopinternebeleidsondersteuningen advisering.devolgendepolitieregio szijnbenaderd:gelderlandzuid,gelderlandmidden,noordoostgelderland,brabantzuidoost,brabantnoord,middenenwestbrabant,zeeland,limburgnoord,limburgzuid,ijsselland, Utrecht,Amsterdam Amstelland,Rotterdam RijnmondenDrenthe. d. informatieopvragenoverregistraties Bijdepolitieisbovendiennavraaggedaanovereenmogelijkeaanwezigheidvaneentoegankelijkeregistratievanongevallenvandepolitienahetvervullenvandenachtdienst. 6

7 2 Verkeersongevallenbijdepolitienanachtdiensten 2.1 Inleiding Deonderzoeksactiviteitenindeverkennendefasehebbentotdevolgenderesultatengeleid: Literatuurverkenning Deverkenningnaarrelevante(onderzoeks)publicatiesopdethema s nachtdienst, politie en risico sinhetverkeer en verkeersveiligheid heefttoteenbescheidenaantalverwijzingen geleid.eenbelangrijkdeelvandepublicatiesheeftbetrekkingopbinnenlandseenbuitenlandseonderzoekennaarverkeersveiligheidinrelatietot vermoeidheidachterhetstuur.eris geenlandelijkonderzoekverrichtnaarditthemabinnendepolitie,welzijnenkeleregionale (politie)studiesuitgevoerd. Verkenningbijlandelijkepolitieorganisatiesenpolitieregio s UitdeverkennenderondeonderdevtsPN,deRaadvanKorpschefsenveertienpolitieregio s, komtnaarvorendatbinnendepolitieorganisatienauwelijksietsbekendisoverongevallenin hetwoon werkverkeervandepolitiefunctionarisnadenachtdienst.medevanwegehetfeit datdepolitieagentopdatmomentnietmeerindienstis,vindtveelalgeeninterneregistratie plaatsvaneenongeval.deaanrijdingenschadekandoordepolitieagentwelgemeldworden vooreenbehandelingdaarvandoordeverzekeraar;depolitieregio shebbendaartoeeen collectieveongevallenverzekeringafgeslotenwaarinookhetwoon werkverkeerismeeverzekerd.dezeinformatieisbekendbijdeverzekeraar,maardegemeldeongevallenzijnnietop tijdstipgeregistreerd.hierdoorontbreekteenverbindingnaarmogelijkeongevallennahet verrichtenvannachtdiensten. Eriswelinformatiebekendoveraanrijdingendoordienstauto s 2,maarhierisookgeendifferentiatieenregistratienaartijdstip,waardoornietbekendisofmogelijksprakeisgeweestvan eennachtdienst.indeperiode hebbenruim19.000aanrijdingenplaatsgevonden metdienstauto svandepolitie.aanrijdingen,maarookandereactiviteitenensituatiesbinnen depolitie uitvoering,leidenopjaarbasistotcirca3.000(politie)dossierswaarbijletseleenrol speelt(ookvoortvloeienduitsportactiviteitenofuitgeweldtegenpolitiefunctionarissen). Inhetkadervanhetonderdeel Aanpakvanverkeersveiligheid vandeopleidingbijdepolitieacademie,heefteenverwijzingplaatsgevondennaareenonderzoekvaneenvandebetreffendestudenten.dezeheeftmetnameonderzoekgedaannaarhetthema vermoeidheidinhet verkeer (zieverder). 2 Aanrijdingendoordienstauto svandepolitiezijnaanleidinggeweestvooreenstudiedoorpolitiemedewerkers vanderegiokennemerland.alsstudieopdrachtvandepolitieacademieisindezeregioin2010onderzoekgedaan naarschadesenongevallenmetdienstvoertuigen.bovendienisindezepolitieregioeenplanvanaanpakopgesteld omhetaantalongevallenmetdienstvoertuigenteverminderen. 7

8 8 Registraties Deverkennendefasewijstuitdatbijdepolitieoplandelijken/ofregionaalniveaugeentoegankelijkeenbruikbareregistratievoorhandenisvandeongevallenvanpolitieagentennahet vervullenvandenachtdienst. IneenbestandvandevtsPNwordenwelopjaarbasis3.000ongevallendossiersopgenomen waarbijsprakeisvandienstongevallenmetletsel.uitditbestandkanechternietworden herleidinhoeverresprakeisvaneenmogelijkongevalinhetwoon werkverkeervandepolitiefunctionarisnahetverrichtenvaneennachtdienst.volgensdevtspnisdit niettraceerbaar, hetgeenmedegeldtvoordedossiersdiebijdeverzekeringsmaatschappijreaalzijningediend inhetkadervandecollectieveongevallenverzekeringvandepolitiebijdezeverzekeraar. Verkenningbijpolitievakbonden Deinventarisatiebijvierpolitievakorganisaties(NPB,ANVP,ACPenVHMP)wijstuitdatookbij hengeenzichtisophetthema nachtdienstenbijdepolitieenverkeersongevallen.erzijnbij dezeorganisatieswelsignalenbekendoverrisico sopongevallenvanwegedenachtdiensten enovertredingenvandearbeidstijdenwetbijdepolitie.devakorganisatieshebbenechter geengegevensvoorhandenoverongevallenvanpolitieagentenbuitendiensttijdenerisdoor hengeenonderzoekopditthemaondernomen. 2.2 Standvanzakenonderzoek Vermoeidheidachterhetstuur Deliteratuurverkenninggeefteenglobaalbeeldvanhetonderzoeksthema,voorzoverhet gaatomrisico svaneendeelnameaanhetgemotoriseerdverkeerterwijlmenfysieknietfitis (bijvoorbeeldnahetverrichtenvaneennachtdienst). Eenvandeeerstelandelijkestudieswaarinhetthema vermoeidheidinhetverkeer aande ordekomt,isuitgevoerddoordeswov, Vermoeidheidachterhetstuur (vanschagen, 2003) 3.Ditonderzoekgeefteeneersteinventarisatievanoorzaken,gevolgenenmogelijke maatregelen. IndezeliteratuurstudievandeSWOVwordtaangegevendatsteedsvakerwordtonderkend datvermoeidheidachterhetstuureenbelangrijkefactorisbijhetontstaanvanverkeersongevallen.vermoeidheidkentveelmeeroorzakendandetijddieiemandachterhetstuurzit.te weinigslaapofeenslechtekwaliteitslaap(bijvoorbeeldvanwegeeenslaapstoornis,medicatie, maarooklife stylegerelateerd),tijdvandedagofstresssituatieswerkenhetontstaanvan vermoeidheidindehand.ditbetekentdatvermoeidheidachterhetstuurnietalleenvoorkomtinlandenwaargroteafstandenwordengereden,maarookinkleinerelandenalsnederland.hetbetekentbovendiendatvermoeidheidachterhetstuurnietalleeneenprobleemis voorberoepschauffeurs,maarookvoordegewoneautobestuurder. 3 Schagen,vanI.,Vermoeidheidachterhetstuur.Eeninventarisatievanoorzaken,gevolgenenmaatregelen,SWOV, 2003.Deresultatenvandezestudiezijnlaterookopgenomenin:FactsheetVermoeidheidinhetverkeer:oorzaken engevolgen,swov,december2008.eenoverzichtstudievanbeschikbareonderzoekenisopgenomenin:vesentini, L.,e.a.,Vermoeidheidinhetverkeer,eeninternationaleliteratuurstudie,opgesteldtenbehoevevanhetBelgisch SteunpuntVerkeersveiligheid,2003.

9 9 Vermoeidheidleidttoteenverminderdehandelingsbekwaamheideneenverminderdehandelingsbereidheid.ErtreedtvolgensdeSWOV studieeenverslechteringopindepsychomotorische,perceptueleencognitievevaardigheden,enookdestemmingendemotivatieworden minder.waarhetgaatomderijvaardigheidblijktvermoeidheidzichvooraltemanifesterenop operationeelniveau(mindergoedkoershouden,mindervloeiendestuurbewegingen),maar ookoptactischniveau(minderalertreagerenopsnelheidsverminderingvaneenvoorligger, minderadequaatreagerenopinformatieuitdeomgeving). Hetisnieteenvoudigomvasttestelleninwelkematevermoeidheideenrolspeeltbijhet ontstaanvanongevallen.deoorzaakhiervanligtvooralinhetfeitdatvermoeidheidvrijwel nietopobjectievewijzeistediagnosticeren,integenstellingtotbijvoorbeeldalcoholgebruik. Wanneerverschillendebuitenlandsegegevensbronnenwordengecombineerd,wordtgeconcludeerddatin10 15%vandeernstigeongevallenvermoeidheideen(mede)oorzaakis.Eris geenredenaantenemendatditpercentageinnederlandwezenlijkandersligt. IneenrecentevervolgstudieisdoordeSWOVnaderopditthemaingegaan(Goldenbeld,etal, 2011) 4.HetvoornaamstedoelvanditonderzoekwasnategaanhoegoedNederlandserijbewijsbezitters(automobilistenenvrachtautochauffeurs)zijnin statusonderkenning,risicoonderkenningenkalibratie bijvermoeidheidinhetverkeer.herkennenze,metanderewoorden,hunvermoeidheidenhoeschattenzedeinvloedindievermoeidheidheeftopdeeigen taakbekwaamheid?hoegevaarlijkvindenzevermoeidrijdenenpassenzehungedragaanals zevermoeidzijn?eentweedeonderzoeksdoelwasteachterhalenhoevaaknederlandse rijbewijsbezitterstijdenshetrijdengeconfronteerdwordenmetvermoeidheidenhoevaakdat totongevallenleidt. Uitdezestudieblijktdat55%vandeautomobilistentijdenshetautorijdennaareigenzeggen minimaaléénkeerlichtvermoeidisgeweest(opjaarbasisbeschouwd).eenkwartvande automobilistenisminimaaléénkeerzovermoeidgeweestdatzemoeitehaddenomdeogen opentehoudenen4%isweleensachterhetstuurinslaapgevallen.hetlijktervolgensde onderzoekersopdatdeautomobilisten iniedergevalachteraf welbeseffendatzevermoeidwarenendatvermoeidrijdengevaarlijkis;20%vandeautomobilistengeeftaandatze weleenszijngaanrijdenofzijnblijvenrijdenterwijlzezelfvondendatdateigenlijknietmeer kon.debelangrijksteredenenomtoch(door)terijdenzijndatmennaarhuiswilofmoet,dat menalleenrijdtendusniemandanderskanlatenrijden,endatmeninschathettotaanhuis nogwelteredden.erlijktduswelspraketezijnvanstatusonderkenning menonderkentwel datmenvermoeidis maarveelautomobilistenacceptereninzekerezinhetrisicodatgepaardgaatmetvermoeidrijdenengaanofblijventochrijden. Omnategaanofautomobilistenhetinderdaadgevaarlijkvindenomvermoeidterijden,isdit gedragdoordeswovvergelekenmetandererisicovollegedragingen.daaruitblijktdatde meesteautomobilistenvermoeidrijdenevengevaarlijkvindenalsrijdenonderinvloedvan alcoholofdrugs.ongeveerdehelftvindtvermoeidrijdenevengevaarlijkalsbellentijdenshet rijden,maardetendensistochdatautomobilistenvermoeidrijdengevaarlijkervindendan bellentijdenshetrijden.ditisookhetgevalbijtehardrijden;vermoeidrijdenvindtmen gevaarlijker.dezevergelijkingengevenechtermogelijkeenvertekendbeeld,omdatrespondentenhuneigengedraggoedlijkentepraten:alszezelfregelmatigrisicovolgedragvertonen, vindenzehetrisicovollegedragdatzezelfvertonen(bellen,tehardrijden)mindergevaarlijk 4 Goldenbeld,C.,R.Davidse,J.MeskenenA.Hoekstra, Vermoeidheidinhetverkeer:prevalentieenstatusonderkenningbijautomobilistenenvrachtautochauffeurs,SWOV,2011.

10 dananderrisicovolgedrag(zoalsvermoeidrijden).respondentendiezeldenrisicovolgedrag vertonen,vindenallerisicovollegedragingenevengevaarlijk. Uitdezestudiekomtnaarvorendat4%vandeautomobilisteninslaapvieltijdenshetautorijden.Indienookdeautomobilistenwordenmeegetelddienaareigenzeggenweleensbijnain slaapvielen,danbetrefthet10%vandeautomobilisten.indemeestegevallenheeftdat (bijna)inslaapvallenniettoteenongevalgeleid.eenkleine2%vanderespondentenkonna hetwakkerwordeneenongevalvoorkomendoorteremmenofuittewijken.vandeautomobilistenheeft0,5%minimaaleenkeereenongevalgehadomdatzeinslaapwarengevallen achterhetstuur. Deresultatenvanditonderzoekzijnglobaalbeschouwdvergelijkbaarmetderesultatenuit buitenlandsonderzoek.ondanksderelatiefbeperktereisafstandenbinnennederlandisvermoeidheiddusookinnederlandeenonderwerpdataandachtverdientbinnenhetverkeersveiligheidsbeleid.dezeaandachtheeftzichvertaaldindevoorlichtingscampagne Wordgeen slaaprijder,gerichtophetverbeterenvandestatusonderkenningvanautomobilisten.uitde studieblijktechterdatmensentochnogvermoeidachterhetstuurstappenofverderrijden terwijlzezelfvindendatzedaarvoortevermoeidzijn.bovendienleidtvermoeidheidachter hetstuurnogsteedstotongevallen.conclusievandezeswov studieisdaternogruimteis voorverbeteringvandekwaliteitvanzelfreguleringbijvermoeidheid. 2.3 Nachtdienstbijdepolitieenvermoeidheidachterhetstuur Hetverrichtenvanonregelmatigediensten,waarondernachtdiensten,leidttoteentoename vanveiligheidsrisico s.dezerisico'shangendirectsamenmeteenafnemendealertheidbij werknemersdoorvermoeidheid.voordeuitvoeringvandepolitietaakwordtinhetkadervan de24 uursbereikbaarheideenbelangrijkdeelvandeexecutievepolitieingezetinonregelmatigediensten,waaronderooknachtdiensten 5. Uitonderzoekzijnsignalennaarvorengekomendathetverrichtenvannachtdienstendoor politiefunctionarissen,eennegatiefeffectkanhebbenophetverkeersgedragvanbetreffende dienders.zozijnerindicatiesdatdebelastingvanwegedenachtdiensteenverhoogdrisico voordeverkeersdeelnamemetzichmeebrengt,leidendtotongevallenen(bijna)aanrijdingen meteenvoertuig. UitcontrolesvandeArbeidsinspectiekomtnaarvorendatbijveelpolitiekorpsensprakeisvan telangewerktijdendiegroterisico smetzichmeebrengenvooragenten 6.Eendeelvandete langewerktijdenvindtookplaatsindenachtdienst,waarbijdezelangerdan12uurduurt.ook constateertdearbeidsinspectieoverschrijdingenvanhettoegestaneaantalnachtdiensten achtereenentekortewekelijkserusttijden.inspecteursvanhetministerievanszwhebbenin 2011bij13vande26politiekorpsengecontroleerdoparbeidstijdenenbijalle13werden 5 Ditfenomeendoetzichookinanderesectorenvoorwaarsprakeisvaneen24 uursinzet,zoalsindezorgsector.in dezesectorenwordtnaarmethodengezochtomdenegatieveeffectenvandenachtdienstenteverminderen(zie bijvoorbeeldhetrapport:projectoptimalisatienachtarbeidziekenhuizen,eenstudienaardemitigerendeeffecten vannachtarbeidondersteunendeinterventies,bureaucircadian,2011). 6 DeArbeidsinspectiecontroleerdein2009dewerktijdenbijdertienpolitiekorpsen.Tienhiervanluktehetnietzich aandearbeidstijdenwettehouden,ondanksherhaaldeinspectiesenafspraken(arbeidsinspectie,inspectierapport Politiekorpsen,april2010.OokopbasisvandeArbeidstijdenmonitorisnaarvorengekomendatdepolitieernietin slaagtomhetgroteaantalovertredingenvandearbeidstijdenwetterugtedringen.dekorpsenzijnalvakerbekritiseerddoordearbeidsinspectieomdatagententelangwerkenenteweinigrusten.uitdemonitorblijktdatde Arbeidstijdenwetin2011bijdepolitie keerwerdovertreden. 10

11 overtredingengeconstateerd.negenkorpsenkregeneenboeteopgelegd,omdatdaarbij eerdereinspectiesin2009dezelfdeovertredingenwarenopgemerkt 7. ErzijntotophedengeenlandelijkeonderzoekenonderdeNederlandsepolitieverrichtdieeen beeldgevenvandematewaarin(bijna)ongevallenbijpolitieagentenplaatsvindennahet verrichtenvannachtdiensten.uitmondelingeinformatievanverscheidenepolitieregio skomt welnaarvorendat signalenwordenopgevangen vanincidentendiesamenhangenmethet verrichtenvannachtdiensten.indebenaderdepolitieregio szijngevallenbekendwaarin sprakeisvan(dodelijke)aanrijdingenvanpolitieagenteninhetwoon werkverkeernahet verrichtenvannachtdiensten. Beschikbareinventarisaties Intweepolitieregio szijnsignalenhieromtrentaanleidinggeweestvoorpolitiestudentenvan depolitieacademieomnaderonderzoekuittevoerennaardeinvloedvandenachtdienstop eenverkeersveiligedeelnamedoordebetreffendepolitieagenten. IndepolitieregioDrentheisin binnentweebasiseenhedenonderzoekgedaannaar vermoeidheidendegevolgendiemedewerkersindebasispolitiezorgervarengedurendede verkeersdeelnametijdensennadenachtdienst 8.Inditonderzoekwordendevolgendeaspectenbenoemd: - vermoeidheidleidttotgroterekansopbetrokkenheidbijeenongeval; - dezekansis3tot8maalgroterbijeenacuutslaaptekort; - meesteongevallenvindenplaatsopauto(snel)wegen;; - indelateavondofvroegeochtend; - zonderpassagier; - wanneermenallangeretijdopwegis; - ongelukkenbestaanvaakuitfrontalebotsingmettegenligger; - erisverhoogdrisicovoorpersonendieploegendienstenverrichtenen snachtsrijden. Deeffectenvandevermoeidheidophetrijgedragzijnafteleidenuithetafwijkenvandeeigen rijstrook,slingerenenvandewegafraken,toepassenvanveelstuurcorrecties,verminderde reactietijdeninnoodgevallenwordtsomsinhetgeheelnietgereageerd.ditbetekentdat tijdsdrukenvermoeidheidderijsituatiegevaarlijkmaken. HetonderzoekinDrentheomvatondermeereenenquêteonderpolitieagentenvantwee basiseenhedenindrenthe,dieregelmatignachtdienstendraaien 9.Uitdezeenquêtekomtnaar vorendat92%vandegeënquêteerdepolitieagentensomsofvakerlasthebbenvanvermoeidheidnadenachtdienst.vanwegedezevermoeidheidgeeft38%vandeagentenaanookervaringtehebbenmetverkeersonveiligesituatiesinhetrijdennaarhuisnadenachtdienst.zogaf 31%aanplotselingestuurcorrectiestehebbentoegepast,18%wasgedeeltelijkindeberm terechtgekomenen4%belanddegeheelopdeandereweghelft. Inhetrapportwordtopgemerktdateengrootgedeeltevanderesponsgroepgeendirect verbandziettussenrespectievelijkuitingsvormenvanvermoeidheid(beginstadium),heteffect vanvermoeidheidopderijvaardigheidenhetrijgedrag(operationeelentactischniveau)en 7 InspectieSZW,OverwerkenbijdePolitie.InspectiesnaaragressieengeweldenArbeidstijden,maart Feenstra,S.,Deinvloedvannachtdienstenopdeverkeersveiligheid, Inhetonderzoekwaren90executievepolitiefunctionarissenbenaderd,waarvan37(41%)opdeenquêtehebben gereageerd. 11

12 hetzichdaadwerkelijkbevindenineenverkeersgevaarlijkesituatie.erbestaatderhalveeen verschilindebelevingoverwatmenverstaatonder'verkeersgevaarlijkesituatie'. Inhetrapportwordtookgewezenopderisico svandeonregelmatigedienstenopdeconditie vandeagentenzijn/haarmogelijkhedenomaldannietveilignaarhuisterijdennadenachtdiensten.eendeelvandeproblematiekvloeitvoortuiteenplanningsvraagstuk,waarbijer geenregelmatigheidzitindeonregelmatigheid.zowordenvroegedienstenooknaeenreeks nachtdienstengepland,waardoorerweinigmogelijkhedenzijnomvoldoenderustoptebouwen.eenknelpuntdathierbijtevenswordtgenoemdisdegeringepersonelebezettingwaardoordewerkdruktijdensdenachtdiensthoogkanzijn.inanderegevallenachtmendenachtdienstjuist terustig waardoordealertheidafneemt.eenfactordiehierookvanbelangis,is dereisafstandinhetwoon werkverkeervandeagent;inhetonderzoekindrenthebleekdat eengrootaantalwerknemersnogeenrelatieflangereistijdheeftvoordatmenthuisaankomt naeennachtdienst. DeregiopolitieDrentheendearbodienstArdynhebbenzichin2009totdeRijksuniversiteit Groningengewendmeteenverzoekomadviesover verlichtendearbeidsomstandigheden. DoordeafdelingChronobiologievandeRUGisvervolgensin2011onderzoekgedaannaarde mogelijkheidommet powernaps oflichtbehandelingdesituatievannachtdienstwerkerste verbeteren 10.Hetonderzoeklaatziendateen powernap van20minutenslaperigheiden vermoeidheidvanpolitieagentengedurendedenachtdienstlaatafnemenendaarmeedekans opongelukkeninhetverkeerverlaagt. Eentweedeonderzoeknaar vermoeidheidachterhetstuur onderpolitieagentenisin2010 verrichtindepolitieregiobrabantzuid Oost.Hetonderwerppastvolgensdebetrokkenauteur binnendebeleidskadersvandepolitieregio 11.Hetthemaheeftraakvlakkenmethetalgemene verkeersveiligheidsbeleidvanderegio,waarbijdepolitieambtenaarderolinneemtvaneen reguliereverkeersdeelnemerendepolitiebrabantzuid Oostdeverantwoordelijkheidheeft omsignalenvanverkeersonveiligheidoptepikkenen(insamenwerkingmetpartners)aante pakken.bovendienheefthetthemavanwegededoelgroepookdirecteraakvlakkenmethet personeelsbeleidvandepolitiebrabantzuid Oost. Deaanleidingvoorditonderzoekwerdgevondenin verontrustendesignalen opdewerkvloer waarinaangegevenisdatpolitiecollega svooralnadenachtdienstlasthaddenvanvermoeidheidachterhetstuurendaardooreenofmeerderekerenbetrokkenwarengeraaktbijverkeersgevaarlijkesituatiesen/ofverkeersongevallen.omvermoeidheidtevoorkomengafmen bijvoorbeeldaanvoorafgaandaandedienstminimaal1tot3uurrusttenemen,tijdensdedienstcafeïnehoudendedranktenuttigenenopwegnaarhuisramenopentezetten en/ofhetvolumevanderadiohardertezetten.eenkleindeelvandepolitiecollega'sgafaan hetvoertuigvoor10tot15minutenaandekantvandewegteparkerenvooreen powernap. Tenaanzienvandemeestvermoeienderitnaarhuiswerdvooralderitnadenachtdienstals hetmeestvermoeiendbestempeldenalshetmeestrisicovolervaren.ditgevoelwerdvolgens henversterktindienmenmoestoverwerken,dediensterghectischofjuistergrustigwas geweest.bovendienwashetafhankelijkvandematewaarinmenvoldoenderustvoorafhad genomen. 10 Gordijn,M.,Denachtdienstverlicht,2012.IndezestudievanGordijnwordttevensnaaranderonderzoekverwezenwaarinopbasisvanexperimentenmeteenrijsimulatorwerdgerapporteerddathetrisicoopeenauto ongeluk gedurendehetnaarhuisrijdennadenachtdienstdriekeerzogrootisalsnormaal(akerstedte.a.2005). 11 Gabriëls,J.,Vermoeidheidachterhetstuurnanachtdienst,

13 Omeenbeterkwantitatiefzichttekrijgenopdewaardevandeze signalen isinbrabantzuid Oost(politieHelmond)eenenquêteonderexecutievepolitieambtenarenafgenomen 12. Uithetonderzoekkomtnaarvorendat95%vanderesponsgroepinmeerofminderemate ervaringheeftgehadmetvermoeidheidachterhetstuur.hetovergrotedeelvandezegroep (85%)geeftookaandatdezevermoeidheidachterhetstuurheeftgeleidtoteenofmeerdere negatievegevolgenvoorderijvaardigheid.hetgaathierbijvooralomeenafnamevande alertheidenverminderdeaandachtvoorderijtaak. Eengrotegroepvandeondervraagdeexecutievepolitieambtenaren(42%)geeftbovendien aandatzijdoorvermoeidheidachterhetstuursomsinverkeersgevaarlijkesituatieszijnbeland.ofschoonniemandvandeonderzochtegroeptengevolgevaneenofmeerdereverkeersgevaarlijkesituatiesdaadwerkelijkbetrokkenwasgeraaktbijeenverkeersongeval,gafeen derdevanhen(36%)aandatzijvanmeningwarendatzijdoorvermoeidheidachterhetstuur oponverantwoordewijzehaddendeelgenomenaanhetverkeerwaarbijzijzichzelfen/of andereningevaarhebbengebracht. Bewustwordingvanhetpotentieelverkeersgevaarlijkegedragiseenbelangrijkthemainhet onderzoek;deondervraagdepolitieambtenarenherkennenweldatvermoeidheideennegatieveinvloeduitoefentophetverkeersgedrag,menervaartdatechternietinallegevallenals verkeersonveiliggedrag. DeondernomenstudieinBrabantZuid Oostdientalsbasisvooreennieuwonderzoekvaneen studentevandekmarindezepolitieregio 13.Hierinwordtgekekennaarmaatregelendiekunnenbijdragenaanhetverminderenvanvermoeidepolitieambtenarenachterhetstuurnade nachtdienst,waardoorminderverkeersonveiligesituatiesontstaan. 12 Inditonderzoekzijn74executievepolitieambtenarenbenaderd,waarvan37(50%)opdeenquêtehebben gereageerd. 13 Martens,S.,PlanvanaanpakVermoeidheidachterhetstuur,PolitieBrabantZuid Oost,februari

14 3 Conclusie Deverkenningwijstuitdatweinigzichtbestaatophetaantal(bijna)ongevalleninhetverkeer onderpolitieagentendieeennachtdiensthebbenverricht.zoisergeengoedtoegankelijk registratiesysteembijdepolitiebeschikbaarwaarinaanrijdingenvandediendersinwoonwerkverkeeraccuraatwordenvermeld.uitonderzoekkomenwelaanwijzingennaarvorendat ereenverbandbestaattussendebelastingvandenachtdiensteneenonveiligverkeersgedrag vandepolitieagenten. Hetempirischonderzoeknaarderelatietussen(bijna)ongevallenbijexecutievepolitiefunctionarissenenhetverrichtenvannachtdienstenisschaars.Deresultatenvankleinschaligeenquêtesintweepolitieregio s,wijzenuitdateenovergrootdeelvandeexecutievepolitiefunctionarissenindezeregio servaringheeftmetvermoeidheidachterhetstuurnahetverrichten vaneennachtdienst.eenbelangrijkdeelvanhen(circa40%)heeftbovendienervaringmet verkeersgevaarlijkesituatiesvanwegedezevermoeidheid.uitmondelingemededelingenkomt naarvorendatindezeregio sookenkelegevallenbekendzijnvanongelukkenvanpolitieagenten,diegerelateerdkunnenwordenaanvermoeidheidnadenachtdienst. Debeschikbareonderzoekengeveneenindicatiefbeeldvanhetfenomeenbijdepolitie;eris eenherkenningvande(mogelijke)risico s,maarhetbeeldisslechtsgebaseerdopeenrelatief kleinaantalrespondentenbijtweepolitieregio s.opbasisvandebeschikbaregegevens kunnengeenuitsprakenwordengedaanoverdeomvangenernstvandeproblematiekbijde Nederlandsepolitieinbredezin.Deverrichtestudiesgeveninhoudelijkbeschouwdwelvoldoendeaanleidingomtepleitenvooreenmeerempirischonderbouwdebeoordelingvande thematiek.demeerwaardevaneendergelijkestudiekanbovendienwordengevondeninde constateringenvandeinspectieszwbetreffendedelangewerktijdenentekorterusttijdenbij depolitie.deresultatenvandeverkenningleidentotdeaanbevelingeenlandelijkestudie onderdenederlandsepolitieteverrichten,waardoormeerkenniswordtverkregenvande omvangvan(bijna)ongevallenbijexecutievepolitiefunctionarisseninhunwoon enwerkverkeer,diesamenhangenmethetverrichtenvannachtdiensten. 14

15 Literatuur Akerstedt,T.,B.Peters,A.Anund&G.Kecklund, Impairedalertnessandperformancedriving homefromthenightshift:adrivingsimulatorstudy.in:journalofsleepresearch14(1),17 20,2005 Arbeidsinspectie,InspectierapportPolitiekorpsen,MinisterievanSocialeZakenenWerkgelegenheid,DenHaag,april2010 Feenstra,S.,Deinvloedvannachtdienstenopdeverkeersveiligheid,Drenthe(Hoogeveen), Gabriëls,J.,Vermoeidheidachterhetstuurnanachtdienst,PolitieBrabantZuidOost,2010. Goldenbeld,C.,R.Davidse,J.MeskenenA.Hoekstra,Vermoeidheidinhetverkeer:prevalentie enstatusonderkenningbijautomobilistenenvrachtautochauffeurs,swov,2011 Gordijn,M.C.M.,Denachtdienstverlicht.RijksuniversiteitGroningen.Politiewetenschapnr.60, PolitieenWetenschap/ReedBusiness2012 InspectieSZW,OverwerkenbijdePolitie.InspectiesnaaragressieengeweldenArbeidstijden, MinisterievanSocialeZakenenWerkgelegenheid,maart2012 Martens,S.J.M.,PlanvanaanpakVermoeidheidachterhetstuur,PolitieBrabantZuidOost, februari2012 ProjectOptimalisatieNachtarbeidZiekenhuizen,eenstudienaardemitigerendeeffectenvan nachtarbeidondersteunendeinterventies,bureaucircadian,2011 Schagen,vanI.,Vermoeidheidachterhetstuur.Eeninventarisatievanoorzaken,gevolgenen maatregelen,swov,2003 SWOV,FactsheetVermoeidheidinhetverkeer:oorzakenengevolgen,SWOV,december2008 Vesentini,L.,e.a.,Vermoeidheidinhetverkeer,eeninternationaleliteratuurstudie,