Van. s o c i a a l- e m o t i o n e l e o n t w i k k e l i n g & b e g e l e i d i n g
|
|
- Melissa Martens
- 7 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 s o c i a a l- e m o t i o n e l e o n t w i k k e l i n g & b e g e l e i d i n g team Van Vreedzame School Over de auteur Leo Pauw is als projectleider van De Vreedzame School verbonden aan Eduniek (Maartensdijk) en werkt voor de Stichting Vreedzaam. Drs. L. M. J. Pauw Hangjongeren worden belaagd met fluittonen. Buurtwachters worden ingeschakeld om de straten te bewaken. Burgemeesters roepen om campussen, om de ontspoorde jeugd een heropvoeding te geven. Het lijkt erop alsof de samenleving onze jeugd vooral beschouwt als het schuim der natie en dat ons slechts militaire maatregelen resten om de problemen aan te pakken. Maar het kan ook anders. En daarover gaat dit artikel. Het programma Oefenplaats In veel wijken in Nederland werkt inmiddels een groot aantal basisscholen met het programma De Vreedzame School. In De Vreedzame School wordt de school beschouwd als een oefenplaats voor actief en democratisch burgerschap. Het is een programma, dat is ontstaan om het toenemende probleemgedrag van kinderen op scholen terug te dringen. Er is in onze geïndividualiseerde samenleving behoefte aan sociale 20 praxisbulletin 27 2 oktober 2009
2 It takes a village to raise a child. naar Vreedzame Wijk verbondenheid. Uit onderzoek blijkt dat veel gedragsproblemen worden voorkomen als het scholen lukt om leerlingen het gevoel te geven dat ze «nodig zijn», door leerlingen te betrekken bij het sociale klimaat in klas en school. In De Vreedzame School krijgen leerlingen een stem. Ze mogen meedenken over allerlei zaken. Ze krijgen verantwoordelijkheden. Bovendien leren ze op een positieve en zorgzame manier met elkaar om te gaan én hoe je conflicten constructief kunt oplossen. Er worden aparte leerlingmediatoren opgeleid, die helpen bij het oplossen van conflicten. De klas en de school worden beschouwd als een (democratische) leefgemeenschap, waaraan iedereen zijn/haar steentje bijdraagt, door middel van diverse gemeenschapstaken. De Vreedzame School is een succesvol programma, dat inmiddels op zo n vierhonderd basisscholen in het land wordt gebruikt. Eenduidige aanpak Door de positieve effecten van De Vreedzame School ontstaat er in veel wijken belangstelling om het succes van De Vreedzame School door te trekken naar de wijk: De Vreedzame Wijk. Met deze verbreding wordt een eenduidige, pedagogische aanpak ingevoerd in alle organisaties, die in de wijk met kinderen in de basisschoolleeftijd werken. Kinderen leven in sommige wijken in te veel van elkaar gescheiden werelden (school, thuis, straat). Door aan te sluiten bij de werkwijze van de scholen (gebruik van dezelfde begrippen, inspelen op de geleerde vaardigheden, zelfde pedagogische aanpak, zelfde wijze van omgaan met conflicten, zichtbaarheid van principes van De Vreedzame School, enzovoort) worden de pedagogische milieus «aan elkaar geknoopt» en wordt het voor de kinderen duidelijk, dat er overal dezelfde verwachtingen worden gehanteerd en dezelfde regels en afspraken gelden. In dit artikel doe ik verslag van de ontwikkelingen in de wijk Overvecht in Utrecht. Ontwikkelingen Krachtwijk De wijk Overvecht in Utrecht is een wijk, die vaak wordt omschreven als een grootschalige, multiculturele flatwijk. De wijk kampt met relatief veel werkloosheid, armoede en gezondheidsproblemen. De criminaliteit is relatief hoog. En er wonen veel gezinnen, die afhankelijk zijn van bijstand en andere sociale uitkeringen. Door de bewoners worden de vervuiling van de openbare ruimte en de jongerenoverlast als de twee grootste problemen praxisbulletin 27 2 oktober
3 De Vreedzame Wijk ervaren. Daarnaast vormt criminaliteit onder de oudere jeugd een probleem, zoals drugshandel, inbraken en andere vormen van grotere criminaliteit. De wijk Overvecht is in 2007 aangewezen als zogenoemde krachtwijk. Potentieel In deze wijk werken acht van de twaalf basisscholen met het programma van De Vreedzame School. Dit betekent dat er zo n 1250 kinderen in de basisschoolleeftijd in de wijk Overvecht dagelijks in aanraking komen met de aanpak van De Vreedzame School. Daar schuilt een enorm potentieel in. Deze kinderen hoe ingewikkeld ze soms misschien ook kunnen zijn en hoe problematisch hun achtergrond vaak ook is weten hoe je conflicten constructief kunt oplossen. Ze weten hoe je (menings)verschillen kunt overbruggen. En ze hebben geleerd om verantwoordelijkheid te dragen. Deze kinderen hebben uiteraard op veel andere plekken in de wijk te maken met andere «opvoeders». Thuis natuurlijk, maar ook in het buurthuis, in de speeltuin, op de stadsboerderij, op de sportclub, in de naschoolse opvang, in de verlengde schooldag, enzovoort. Wat zou het een gemiste kans zijn, als we de verworvenheden van De Vreedzame School niet zouden benutten én als we die nieuw verworven kennis, vaardigheden en houdingen niet zouden laten ondersteunen en versterken door andere opvoeders dan de leerkrachten! Structurele aanpak Vanuit die gedachte is De Vreedzame Wijk ontstaan. (Zie het logo hiernaast.) Een aanpak, waarbij de filosofie en de werkwijze van De Vreedzame School overgedragen wordt aan zo veel mogelijk organisaties in Overvecht, die met kinderen in de basisschoolleeftijd in aanraking komen. Er waren al eerder pogingen gedaan om professionals in de wijk te trainen, met wisselend succes. De trainingen werden enthousiast ontvangen. En op sommige plekken ontstond ook een «vreedzame» atmosfeer. (Er was bijvoorbeeld al vlot een mediatieplek in de speeltuin.) Maar de opbrengsten verdwenen ook weer snel, door bijvoorbeeld wisseling van personeel. Met de belangstelling voor de krachtwijken kwam een nieuwe impuls. De gemeente Utrecht wilde heel graag een pilot in Overvecht om De Vreedzame Wijk structureel op te bouwen en vorm te geven. De stad Utrecht is inmiddels ook een «vreedzame» stad, in díe zin, dat meer dan de helft van de basisscholen met De Vreedzame School werkt. Dus: mocht de pilot in Overvecht succesvol uitpakken, dan zou de gemeente diezelfde aanpak ook graag in andere wijken willen laten toepassen. Zo kwam er ruimte voor een meer structurele aanpak. Van krachtwijk naar pedagogische prachtwijk Verbreding Micha de Winter, hoogleraar Maatschappelijke Opvoedingsvraagstukken aan de Universiteit Utrecht, pleit voor het creëren van pedagogische prachtwijken, waar scholen samen met andere instellingen kinderen en jongeren leren wat het betekent om te leven in een democratische samenleving. Het programma De Vreedzame School (dat al sinds 1999 bestaat, maar sinds 2009 in samenwerking met Micha de Winter is verbreed naar een programma voor democratische burgerschapsvorming) kan daar een mooie basis voor zijn. De Vreedzame Wijk begint dan ook bij de scholen. Er moet een «kritische massa» kinderen in de wijk bekend zijn met de principes van De Vreedzame School, wil verbreding naar andere instellingen zin hebben. Schillenmodel Met de «vreedzame» scholen als kern, is de aanpak vervolgens gebaseerd op een zogenoemd schillenmodel: Eerst de organisaties, die dicht bij de school liggen (voorschool, ouders, tussenschoolse opvang). Dan de organisaties, die iets verder weg liggen (verlengde schooldag, wijkwelzijnsorganisatie, bso). En zo langzaam verder uitbreiden. (Zie de afbeelding van het schillenmodel op de pagina hiernaast.) Maar het is altijd maatwerk, afhankelijk van de specifieke situatie in de wijk. Het uiteindelijke stappenplan hangt sterk af van de bestaande situatie «om de scholen heen». In grote lijnen is de volgorde echter «van binnen naar buiten». 22 praxisbulletin 27 2 oktober 2009
4 r a t i e s s p o r t v e r e n i j r d e r s t a d s b o e l i g m a a t s c h a p p e t s o i n g c o r p o i n g e n De Vreedzame School Geen losse trainingen v o o r s c h o o e n b s o l d a g Interventies De Vreedzame Wijk is niet zomaar een «project», dat na verloop van tijd weer van de agenda verdwijnt, maar mikt op een blijvende gedrags- en cultuurverandering en op verankering in de sleutelorganisaties in de wijk. Een deel van het succes van De Vreedzame School ligt in het zorgvuldige implementatietraject. Hierbij wordt gebruik gemaakt van een combinatie van interventies: Concrete lessen voor de leerlingen gaan samen met training en coaching van leerkrachten. Leerlingen krijgen een eigen verantwoordelijkheid. En tegelijk worden de klas en de school een oefenplaats, waar gelegenheid wordt geboden om gedrag en attitudes te oefenen en zich eigen te maken. De schoolleiding en de leerkrachten dragen de genoemde waarden expliciet uit. En de omgeving wordt betrokken bij het ondersteunen van nieuw, sociaal gedrag. Bedoeld worden dan: de ouders, het ondersteunend personeel, de buurt, maar vooral ook peers, de leeftijdgenoten. Ontwikkeling van de organisatie als geheel Door de combinatie van deze «interventies» is de invoering van De Vreedzame School in feite ontwikkeling van de organisatie als geheel. Er wordt nieuw gedrag aangeleerd. Maar wil dat ondersteund worden en beklijven, dan moet dat ook vastgelegd worden in procedures, in routines en afspraken. De pedagogische principes moeten terug te vinden zijn in de l i j k w e r k k i n d e r w e r k / b u u r t h u i s w o n s c h o o o u d e r s v e r l e n g d e r s w i s p e e i e j k a g e n t e n l t u i n w i n k e l missie van de organisatie, in de inrichting van het gebouw, in de omgang van het personeel met elkaar, in de omgang met de «klanten» en in het personeelsbeleid (aanname, coaching, aansturing, beoordeling, enzovoort). Van het management wordt een actieve en stimulerende houding verwacht. Op die manier wordt een complexe vernieuwing als De Vreedzame School zorgvuldig in scholen ingevoerd. De Vreedzame Wijk is uiteraard een nog veel complexere vernieuwing, met name door de participatie van zeer verschillende organisaties. Het is dus niet verwonderlijk, dat we ervoor hebben gekozen om de belangrijkste kenmerken van de implementatiestrategie, zoals die op scholen plaatsvindt, ook te laten gelden voor de implementatie in de wijkorganisaties: het instellen van een stuurgroep, een combinatie van training, bezoek op de werkvloer en coaching (met betrekking tot het personeel), inpassing in de missie en visie én verankering in de organisatie als geheel. Partners Verkennende gesprekken Een keuze dus voor een aanpak, waarbij de deelnemende organisaties volledig zouden moeten «gaan» voor De Vreedzame Wijk. Na een aanloopfase waarin verkend werd welke organisaties partner zouden willen zijn in De Vreedzame Wijk Overvecht kwam een aantal organisaties bovendrijven: de wijkwelzijnsinstelling Cumulus, Ludens Kinderopvang, het Utrechts Centrum voor de Kunsten (die veel activiteiten verzorgt in de verlengde schooldag) en enkele sportverenigingen. In een voorfase was de Stadsboerderij al betrokken. In overeenstemming met onze implementatieprincipes werd eerst met het management van de betreffende organisaties verkend wat er in elke organisatie nodig was om een dergelijke aanpak door te voeren. Uiteraard begonnen zij ook niet op nul. Er was meestal al een of andere vorm van pedagogisch beleid of scholing aanwezig, waarmee afgestemd moest worden. Om een voorbeeld te geven: zo kregen alle pedagogische medewerkers van Ludens Kinderopvang al standaard een cursus «effectief omgaan met jonge kinderen», gebaseerd op het Gordon-programma. De Vreedzame Wijk-training zou daar dus wel bij aan moeten sluiten. praxisbulletin 27 2 oktober
5 Meer informatie Voor meer informatie over De Vreedzame School verwijs ik u naar de website Ook kunt u mailen naar: devreedzameschool@eduniek.nl. Voor meer informatie over De Vreedzame Wijk kunt u mailen naar: stichtingvreedzaam@hetnet.nl. Invoeringsplan Na die verkennende gesprekken is er voor elke organisatie een invoeringsplan gemaakt. Het meest uitvoerig voor de wijkwelzijnsinstelling Cumulus. Dat was logisch, gezien de omvang en het brede spectrum van werkzaamheden in de wijk: van speeltuin en buurthuis tot opbouwwerk en maatschappelijk werk, van maatjesprojecten tot ouderinloopochtenden. Uiteindelijk bestaat het invoeringstraject voor de meeste organisaties uit: het instellen van een stuurgroep in de eigen organisatie, de training van uitvoerende medewerkers, een train de trainer-opleiding (voor interne coördinatoren), bijeenkomsten voor het (midden)management (met name over de aansturing) en het afleggen van bezoeken op de werkplek. Coördinatie Een cruciale factor voor succes lijkt de coördinatie van De Vreedzame Wijk te zijn. De methodiek van De Vreedzame Wijk bestaat niet louter uit het trainen van professionals of andere opvoeders, zoals hiervoor al duidelijk werd. Er wordt ook gewerkt aan organisatieontwikkeling. Maar er moeten vooral ook «knopen» worden gelegd: koppelingen tussen de verschillende activiteiten, die plaatsvinden in de wijk én koppelingen tussen de inhouden van De Vreedzame School en die reeds genoemde activiteiten. Om een voorbeeld te geven: de activiteiten rondom ouderbetrokkenheid (zoals de ouderinloop op school) kunnen heel goed gekoppeld worden aan de thema s van De Vreedzame School (omgaan met conflicten, kinderen positief benaderen, autoritatief opvoeden). Het is duidelijk dat coördinatie en regie moeten plaatsvinden, liefst door iemand die alle organisaties overziet, die de nodige verbanden kan leggen en die geen commercieel belang dient. De ervaring leert, dat dat in veel gevallen uiteindelijk een directeur van een (brede) school is. De school is immers de «vindplaats» van allerlei sociale problemen en werkt met vrijwel alle organisaties in een wijk samen. Opbrengsten Eerst voorwaarden scheppen We zijn nog maar net begonnen. Dus het is nog te vroeg om te praten over opbrengsten. Het resultaat van De Vreedzame Wijk zal moeten zijn, dat er na verloop van tijd in Overvecht een gezamenlijke, pedagogische aanpak ontstaat, waarbij de eigen kracht en verantwoordelijkheid van kinderen centraal staat en waarin constructief met conflicten wordt omgegaan. Met de aanpak van De Vreedzame Wijk ondersteunen we de op school aangeleerde vaardigheden, knopen we de verschillende opvoedingscontexten aan elkaar en stellen we de professionals, ouders en vrijwilligers in staat om hun pedagogische taak op een «vreedzame» manier in te vullen. Uit het voorgaande blijkt wel, dat er in de eerste periode veel aandacht is uitgegaan naar de voorwaardelijke kant: wat is er nodig om de pedagogische principes van De Vreedzame School te laten «landen» in de wijk? Effecten worden langzaam merkbaar. Zichtbare effecten Op verschillende plekken wordt zichtbaar dat de afspraken van De Vreedzame School ook gelden op andere plekken: Er zijn activiteiten, direct gericht op de kinderen zelf. Met name gericht op het betrekken van de kinderen bij de wijk. We zijn gestart met een verdiepingstraining voor alle leerlingmediatoren van groep 8 in de wijk. Hierin leren de kinderen hoe ze hun mediatievaardigheden op een verantwoorde manier in kunnen zetten in situaties in de wijk, waar mediatie nodig kan zijn. Er is met de kinderen gesproken over het opstellen van een manifest over «wat voor wijk willen wij zijn». In alle basisscholen vinden in de hoogste groepen activiteiten plaats, die een «bijdrage aan de buurt» leveren, waarin kinderen actief zijn in zelfgekozen projecten, om de leefbaarheid in de buurt te vergroten. Door de trainingen van de «opvoeders» zien we, dat er door hen steeds vaker een beroep gedaan wordt op de verworvenheden van De Vreedzame School. Zo vertelde laatst een medewerker van Cumulus, die een groep kinderen begeleidde bij hun speel op straat-activiteit, hoe hij gebruik maakte van de mediatoren. Het lukte hem maar niet om de groep even snel een rij te laten vormen, tot hij vroeg: Is een van jullie een mediator? En kan die mij even helpen? In een oogwenk stond de groep in een keurig rijtje! 24 praxisbulletin 27 2 oktober 2009
Van Vreedzame School naar Vreedzame Wijk. De Vreedzame School
Van Vreedzame School naar Vreedzame Wijk Doelen Vreedzame School Essentie: kinderen krijgen een stem leren die op een verantwoorde manier gebruiken voelen zich gehoord en gezien krijgen meer verantwoordelijkheid
Nadere informatieDe Vreedzame School Sociale competentie en actief burgerschap
De Vreedzame School Sociale competentie en actief burgerschap Congres Leve het jonge kind! 2011 Deelsessie Democraatjes in de dop? Mirjam van der Ven, Eduniek Aanleidingen voor het ontstaan van De Vreedzame
Nadere informatieLeo Pauw Caroline Verhoeff
Handboek De Vreedzame Wijk (capita selecta) Leo Pauw Caroline Verhoeff De Vreedzame Wijk is mede mogelijk gemaakt door steun van de Gemeente Utrecht, ZonMw en het VSBfonds. De totstandkoming van dit Handboek
Nadere informatieDe Vreedzame School. Sociale competentie en actief burgerschap in het basisonderwijs
De Vreedzame School Sociale competentie en actief burgerschap in het basisonderwijs Aanleidingen voor het ontstaan van De Vreedzame School (1999) toenemende gedragsproblematiek in scholen grensoverschrijdend
Nadere informatieAgenda. Spoorboekje. Binnenkomer. Vreedzame School op kindniveau. Vreedzame School op ouderniveau. Vreedzame school op wijkniveau
Kanaleneiland 1 Agenda Spoorboekje. Binnenkomer. Vreedzame School op kindniveau. Vreedzame School op ouderniveau. Vreedzame school op wijkniveau 2 Lotje Stremmelaar Cynthia van Lieshout Ed van der Hooft
Nadere informatieDe Vreedzame School. Sociale competentie en actief burgerschap in het basisonderwijs
De Vreedzame School Sociale competentie en actief burgerschap in het basisonderwijs Aanleidingen voor het ontstaan van De Vreedzame School (1999) toenemende gedragsproblematiek in scholen grensoverschrijdend
Nadere informatieDe Vreedzame School. Voor peuters en kleuters 20 november 2012 Mirjam van der Ven CED-groep Eduniek. De Vreedzame School: democratie moet je leren
De Vreedzame School Voor peuters en kleuters 20 november 2012 Mirjam van der Ven CED-groep Eduniek Wat is er aan de hand met onze jeugd? Aanleidingen voor het ontstaan van De Vreedzame School (1999) Toenemende
Nadere informatieDe Vreedzame Wijk. Een praktische gids voor een samenhangend opvoedklimaat in de wijk. Leo Pauw
De Vreedzame Wijk Een praktische gids voor een samenhangend opvoedklimaat in de wijk Leo Pauw De Vreedzame Wijk Een praktische gids voor een samenhangend opvoedklimaat in de wijk Leo Pauw met medewerking
Nadere informatieOuderavond De Vreedzame School
Ouderavond De Vreedzame School www.onderwijsmaakjesamen.nl 1 www.onderwijsmaakjesamen.nl 2 Agenda Binnenkomer De vreedzame school Voorbeelden uit blokken Zelf ervaren in de klas Afsluiter www.onderwijsmaakjesamen.nl
Nadere informatieMediatoren op Het Kompas
Mediatoren op Het Kompas Beschrijving traject van invoering leerlingmediatoren Inleiding We beschrijven hier hoe leerlingmediatie op Het Kompas wordt geregeld. Selectie van de leerlingen We kiezen voor
Nadere informatiePedagogische werkwijze BSO Johanna Margaretha, februari 2016 Ellen Hemmelder, locatiemanager
Omvang van de BSO en de samenstelling van de groepen Er kunnen maximaal 20 kinderen per dag worden opgevangen op BSO Johanna Margaretha De samenstelling van de groepen: Naam van de basisgroep Johanna Margaretha
Nadere informatieEEN SPECIALE UITGAVE VAN DE WEEKBERT
EEN SPECIALE UITGAVE VAN DE WEEKBERT Beste lezer, Voor u hebben wij deze speciale uitgave van de Weekbert gemaakt als naslagwerkje op de informatieavond over de Vreedzame School, die u zojuist bezocht
Nadere informatieJaarcongres: De kracht van het sociale wijkteam. Samenwerken in de Vreedzame Wijk..
Jaarcongres: De kracht van het sociale wijkteam Samenwerken in de Vreedzame Wijk.. Zorg voor Jeugd De Utrechtse visie De drie sporen van het Utrechtse model van de Zorg voor Jeugd: 1. Gewoon Opvoeden,
Nadere informatieBurgerschapsvorming op weg naar volwassenheid
Burgerschapsvorming op weg naar volwassenheid Burgerschapsvorming op weg naar volwassenheid Leo Pauw Burgerschapsvorming op weg naar volwassenheid Leo Pauw ISBN 978 90 8850 878 3 NUR 840 2018 B.V. Uitgeverij
Nadere informatieDemocratisch burgerschap in de basisschool
Sinds 1 februari 2006 zijn scholen verplicht aandacht te besteden aan actief burgerschap en sociale integratie. Actief burgerschap wordt door het ministerie van OCW omschreven als de bereidheid en het
Nadere informatieChild Friendly Cities...1. Gemeente Huizen...2. Gemeente Gilze en Rijen...2. Gemeente Hoogeveen...2. Gemeente Den Haag...3
Voorbeelden van Child Friendly Cities Bent u benieuwd wat gemeenten doen om kindvriendelijker te zijn? Lees de voorbeelden van de gemeenten Huizen, Hoogeveen, Gilze en Rijen, Den Haag, Capelle aan den
Nadere informatieGroep 4 - Les 2: Regels in onze groep AANGEPASTE LES
Groep 4 - Les 2: Regels in onze groep AANGEPASTE LES Doel blok 1: Leskern: Woordenschat: Materialen: Groepsvorming en een positief sociaal klimaat, waar leerlingen zich mede verantwoordelijk voor voelen.
Nadere informatieHart, handen en voeten voor de BSO als democratische oefenplaats
VERBETER DE WERELD, BEGIN BIJ DE OPVOEDING... Vreedzame BSO Hart, handen en voeten voor de BSO als democratische oefenplaats Good practice van SKH, Stichting Kinderopvang Hoorn Januari 2013 Het project
Nadere informatie3. Vreedzame wijk 3.1. Petra Jongerius, sociaal makelaar wijk & co Ontstaan vreedzame wijk
3. Vreedzame wijk 3.1. Petra Jongerius, sociaal makelaar wijk & co Petra Jongerius is sociaal makelaar en werkt vanuit welzijn. Ze is verbonden aan de Brede School Overvecht. Ontstaan vreedzame wijk Vreedzame
Nadere informatieHet Kindcentrum Informatie voor professionals
Het Kindcentrum 0-13 Informatie voor professionals De kenmerken Op steeds meer plekken in s-hertogenbosch wordt gewerkt aan Kindcentra 0-13. In een kindcentrum staan het kind en zijn of haar ontwikkeling
Nadere informatieObs de Bouwsteen. Notitie actief burgerschap en sociale integratie OBS DE BOUWSTEEN. actief burgerschap en sociale integratie
Obs de Bouwsteen Notitie actief burgerschap en sociale integratie OBS DE BOUWSTEEN 1. Wat is actief burgerschap? Actief burgerschap is: de bereidheid en het vermogen om deel uit te kunnen maken van een
Nadere informatieWerkt De Vreedzame School?
Werkt De Vreedzame School? Samenvatting onderzoeksresultaten naar De Vreedzame School en De Vreedzame Wijk Dr. L.M.J. Pauw Tekst: Leo Pauw Auteursrechten voorbehouden 14 CED-Groep Alle rechten voorbehouden.
Nadere informatiePrimair Onderwijs po 079-3232.333 Voorgezet onderwijs vo 079-3232.444
Voorlichtingspublicatie Betreft de onderwijssector(en) Informatie CFI/ICO Primair Onderwijs po 079-3232.333 Voorgezet onderwijs vo 079-3232.444 Wet van 9 december 2005, houdende opneming in de Wet op het
Nadere informatieStappen: deelnemen aan netwerkbijeenkomst, voeren van gesprekken met specialisten, het plan delen op de site, startsubsidie aanvragen.
Aanvraag Stappen: deelnemen aan netwerkbijeenkomst, voeren van gesprekken met specialisten, het plan delen op de site, startsubsidie aanvragen. Ons plan zou kunnen vallen onder: VEILIGE STAD Een veilige
Nadere informatieINHOUDSOPGAVE 7 1 INLEIDING EN VRAAGSTELLING 13
Inhoudsopgave 7 1 INLEIDING EN VRAAGSTELLING 13 1.1. Inleiding 13 1.1.1 De Vreedzame School 13 1.1.2 De pedagogische opdracht van de school 15 1.1.3 Burgerschapsvorming in het onderwijs 16 1.1.4 Wat vermag
Nadere informatieSerooskerkestraat maandag 1 september uur - alle groepen
Communicatie Dit schooljaar zal er wat veranderen met de verschijningsfrequentie van de nieuwsbrief van De Evenaar. Steeds meer groepsgebonden informatie wordt door de leerkrachten via digiduif aan de
Nadere informatieNieuwsbrief Samen... goed voor later Het kindercentrum als democratische oefenplaats
Nieuwsbrief Samen... goed voor later Het kindercentrum als democratische oefenplaats April 2013 Voorwoord Beste kernteamleden, Sinds de vorige nieuwsbrief is er weer heel veel actie geweest in ons KINDwijzer
Nadere informatieVreedzame school Groningen
Vreedzame school Groningen Dorien Petri Annelies Kassenberg December 2013 Inhoudsopgave 1. Inleiding... 3 2. Vergelijking scholen A, B, C, D en E... 4 3. Conclusie... 7 2 1. Inleiding De Vreedzame school
Nadere informatieVreedzame VERBETER DE WERELD, BEGIN BIJ DE OPVOEDING... Hart, handen en voeten voor de BSO als democratische oefenplaats
VERBETER DE WERELD, BEGIN BIJ DE OPVOEDING... Hart, handen en voeten voor de als democratische oefenplaats Het beleid van SKH is gebaseerd op de visie van Mischa de Winter, met name wat betreft de opvang
Nadere informatie8 nov In dit bulletin:
8 nov. 2017 Voor de kalender: 3, 8 en 10 nov. Groepen 1/2 Excursie Kriebelbeestjessafari 10 nov. Nationaal Schoolontbijt 24 nov. 1 e Rapport mee (graag de rapportmap mee naar school!) 27 nov. t/m 1 dec.
Nadere informatieWe spreken van leerlingbemiddeling of peer mediation
Ervaringen met leerlingbemiddeling Leo Pauw en Carla van Eldik Thieme schreven met medewerking van Roos Havelaar en Marlies Sneller het boek Leerlingbemiddeling, de kracht van leeftijdgenoten. Op weg naar
Nadere informatieOpvoeden samen met de buurt
Opvoeden samen met de buurt De pedagogische waarde van jongeren- en welzijnswerk Opvoeden samen met de buurt De pedagogische waarde van jongeren- en welzijnswerk Pedagogische rol van jongeren- en welzijnswerk
Nadere informatieSamenvatting jaarrapportage kinderopvang 2015.
Samenvatting jaarrapportage kinderopvang 2015. Dit is de samenvatting van de Jaarrapportage 2015 van AKROS Kinderopvang. In het jaarverslag presenteren wij u met trots de belangrijkste ontwikkelingen en
Nadere informatieDoel resultaat - Opbrengsten passend bij landelijk gemiddelde en analyseren opbrengsten
Speerpunt 3 Doorgaande leerlijn 2016 2017 1. Waarom Het didactisch handelen van leerkrachten is erop gericht dat kinderen een ononderbroken ontwikkeling kunnen doormaken. Voor die ontwikkeling is een rijke
Nadere informatieSamen leren jezelf te zijn, kansrijk en uniek Wij maken werk van talent!
De missie van onze school: Samen leren jezelf te zijn, kansrijk en uniek Wij maken werk van talent! De visie van onze school: A: Goed onderwijs, opbrengstgericht Door middel van een gevarieerd lesaanbod
Nadere informatieKinderen van nu groeien op in een mondiale, multiculturele samenleving. Respectvol kunnen. omgaan met verschillen tussen mensen
Kinderen van nu groeien op in een mondiale, multiculturele samenleving. Respectvol kunnen omgaan met verschillen tussen mensen en culturen is een voorwaarde om goed te functioneren. Het is belangrijk dat
Nadere informatieSamenwerking. Betrokkenheid
De Missie Het Spectrum is een openbare school met een onderwijsaanbod van hoge kwaliteit. We bieden het kind betekenisvol onderwijs in een veilige omgeving. In een samenwerking tussen kind, ouders en school
Nadere informatieNotitie Opvoeding en participatie
Notitie Opvoeding en participatie Landelijk Netwerk Moeder- en vadercentra Datum MOVISIE Utrecht, 09 maart 2009 Opvoeding en participatie Het Landelijk Netwerk Moedercentra is verheugd over de aandacht
Nadere informatieInformatieboekje Marcusschool 2014-2015
Informatieboekje Marcusschool 2014-2015 De Marcusschool is een Vreedzame School Inleiding In dit boekje vindt u alle informatie die u nodig heeft als uw kind op de Marcusschool komt. Indien u meer informatie
Nadere informatie2013-2017. Actief burgerschap en sociale integratie
201-2017 Actief burgerschap en sociale integratie Inhoudsopgave: Kwaliteitszorg actief burgerschap en sociale integratie Visie en planmatigheid Visie Doelen Invulling Verantwoording Resultaten Risico s
Nadere informatieThermometer leerkrachthandelen
Thermometer leerkrachthandelen Leerlijnen en ontwikkelingslijn voor leerkrachten van WSKO 1 Inleiding Leerkracht zijn is een dynamisch en complex vak. Mensen die leerkracht zijn en binnen onze organisatie
Nadere informatieIKC. Geen sexy naam, he?! Inleiding IKC conferentie Arnhem 11 november Toni Britsia, projectleider
IKC Geen sexy naam, he?! Inleiding IKC conferentie Arnhem 11 november 2015 Toni Britsia, projectleider Vanwege bv Lina en Danya Waarom een integrale voorziening? zodat ieder kind in staat is zich zodanig
Nadere informatieInfo-avond De Vreedzame School. Yorick Saeijs onderwijsadviseur Onderwijs Maak Je Samen
Info-avond De Vreedzame School Yorick Saeijs onderwijsadviseur Onderwijs Maak Je Samen Binnenkomer Food, Family, Fun. Agenda Binnenkomer Kernwaarden de Hoeksteen De Vreedzame School Voorbeelden uit de
Nadere informatiePAULUSPRAAT 2. Oktober 2016
PAULUSPRAAT 2 Oktober 2016 Inhoudsopgave - Van de directie - Directie Overkant - Even voorstellen Jeugdteam IJsselstein in de Paulusschool - Mediatie Vreedzame school - Vervangingen bij afwezigheid leerkracht
Nadere informatieDe Vreedzame Wijk. Nieuwsberichten Utrecht. juni 2015
De Vreedzame Wijk Nieuwsberichten Utrecht juni 2015 Wethouder Victor Everhardt (Jeugd) Utrecht als Vreedzame stad waar kinderen in een pedagogisch veilige omgeving opgroeien tot bewoners van een samenleving
Nadere informatieGroep 5 - Les 2: Regels in onze groep AANGEPASTE LES
Groep 5 - Les 2: Regels in onze groep AANGEPASTE LES Doel blok 1: Leskern: Woordenschat: Materialen: Groepsvorming en een positief sociaal klimaat, waar leerlingen zich mede verantwoordelijk voor voelen.
Nadere informatieTeamtrainingen & ouderavond
Teamtrainingen & ouderavond Een teamtraining is een bijeenkomst van 1,5 tot 2 uur voor een heel schoolteam. Op actieve en enthousiasmerende wijze verdiep je je samen in een onderwerp. Er zijn verschillende
Nadere informatieDiensten van het NJi. Website
Opvang op school Scholen en kinderopvangorganisaties krijgen steeds meer met elkaar te maken. De overheid heeft scholen vanaf augustus 2007 verplicht voor- en na schooltijd opvang beschikbaar te stellen,
Nadere informatieKoersplan. Geloof in de toekomst
Koersplan Geloof in de toekomst Storytelling als innerlijk kompas De stichting hanteert het verhaal van Springmuis voor draagvlak en gemeenschappelijke taal. Springmuis gaat op reis naar het onbekende.
Nadere informatieSpecificaties. Pedagogisch medewerker 4 jeugdzorg. Creëer een veilig seksueel klimaat. Werksituatie:
Specificaties Pedagogisch medewerker 4 jeugdzorg Titel: Soort: Werksituatie: Eindproduct: Creëer een veilig seksueel klimaat Cursus PWJ Voorlichtingsprogramma voor een specifieke doelgroep Niveau: 4 KD:
Nadere informatieDE BASIS EN SPEERPUNTEN VOOR
1 JAARPLAN 2015 Voorwoord Het jaar 2014 is bijzonder succesvol geweest voor Present Rotterdam. Met succes zijn we op weg naar een stabiele organisatie met vaste partners, hebben we veel groepen vrijwilligers
Nadere informatieVISIE PEDAGOGISCH PROJECT
VISIE PEDAGOGISCH PROJECT van daltonschool De Kleine Icarus Algemene visie De opdracht van daltonschool De Kleine Icarus bevat naast het onderwijskundig eveneens een maatschappelijk aspect Wij brengen
Nadere informatieFrank Studulski - Sardes 16 december 2011
Frank Studulski - Sardes 16 december 2011 Onderwerpen 1. Ontstaan brede school & definiëring 2. Theoretische basis 3. Ontwikkeling laatste tien jaar 4. Gebouwen 5. Integrale kindcentra 6. Opbrengsten 7.
Nadere informatieVisie op burgerschap en sociale integratie
Visie op burgerschap en sociale integratie CNS De Regenboog Inleiding Tegenwoordig leven we in een multiculturele samenleving. Burgerschap is in toenemende mate belangrijk geworden. Kennis hebben over
Nadere informatieDagarrangementen. kans of bedreiging? 6e Jaarcongres Bredeschool 23 april 2009 Adri van Os
Dagarrangementen kans of bedreiging? 6e Jaarcongres Bredeschool 23 april 2009 Adri van Os Trends Kinderen als kind Ict vaardiger Dikker Steeds complexer leven Kinderen als leerling Populatie krimpt en
Nadere informatieGIDS-gemeenten die de JOGGaanpak & GIDS combineren
GIDS-gemeenten die de JOGGaanpak & GIDS combineren Notitie versie 1.0 September 2016 Door Frea Haker (Gezond in ) Eveline Koks (Jongeren Op Gezond Gewicht) Anneke Meijer (Coördinatie Gezond Gewicht Fryslân
Nadere informatieAanvraag van onder de grens naar boven de grens
Aanvraag van onder de grens naar boven de grens Een participatieproject voor de wijk met de hoogste armoedecijfers van Nederland Cursus mantelzorg vrouwen Tweebosbuurt april 2017 (kwaliteitenspel) Inleiding
Nadere informatieNieuwsbrief Vreedzaam Gouda
Nieuwsbrief Vreedzaam Gouda Januari 2014 Contact redactie nieuwsbrief (Wilma Neefjes): vreedzaamgouda@gmail.com 11/2011 Symposium In november 2011 maakt Gouda tijdens een symposium kennis met de pedagogische
Nadere informatieJaarplan Jaarplan
Jaarplan 2017-2018 1 Inhoud Inleiding.... 2 1. Doelstellingen en domeinen 2016-2017... 4 1.1 Domein 1: Kwaliteitszorg (Kwaliteitszorg Opbrengsten Ontwikkeling van leerlingen) 4 1.2 Domein 2: Onderwijs
Nadere informatieCollectief aanbod Jeugd Houten
Collectief aanbod Jeugd Houten Groepsmaatschappelijk werk Santé Partners in Houten 2018-2019 1 Inhoud Blz. Training Sterk staan 9-12.... 3 Zomertraining Plezier op School (aankomende brugklassers). 4 Assertiviteitstraining
Nadere informatieCOMMUNICEREN VANUIT JE KERN
COMMUNICEREN VANUIT JE KERN Wil je duurzaam doelen bereiken? Zorg dan voor verbonden medewerkers! Afgestemde medewerkers zijn een belangrijke aanjager voor het realiseren van samenwerking en innovatie
Nadere informatieKoersplan - Geloof in de toekomst
Koersplan - Geloof in de toekomst Storytelling als innerlijk kompas De s8ch8ng hanteert het verhaal van Springmuis voor draagvlak en gemeenschappelijke taal. Springmuis gaat op reis naar het onbekende.
Nadere informatieStrategische Agenda AWTJ Utrecht december 2017
Strategische Agenda AWTJ Utrecht 2018-2023 4 december 2017 De AWTJ Utrecht 1 Strategische Agenda AWTJ Utrecht 2018-2023 Missie Verbinding van praktijk, beleid, onderzoek en onderwijs om de zorg en ondersteuning
Nadere informatiePedagogisch fundament. handboek ikc leeuwarden
Pedagogisch fundament handboek ikc leeuwarden pedagogisch fundament Inhoud Moreel kader IKC Leeuwarden Dit handboek is een hulpmiddel te komen tot een pedagogisch fundament voor een IKC s. Uitgangspunt
Nadere informatieBREDE MARIA SCHOOL REUSEL
BREDE MARIA SCHOOL REUSEL Pedagogisch beleid Brede Mariaschool Visie De Brede Mariaschool werkt vanuit een visie waarbij het welbevinden van de aan de Brede Mariaschool toevertrouwde kinderen centraal
Nadere informatieLeren & Leven in het Kindcentrum
Leren & Leven in het Kindcentrum Leren & Leven Leren & Leven heeft een aanpak en een programma waarmee alle kinderen ondersteund en uitgedaagd worden in het ontwikkelen van hun unieke talenten. De aanpak
Nadere informatieInformatie voor ouders
Informatie voor ouders Zo gewoon mogelijk, speciaal waar het moet Entrea biedt specialistische hulp en opvoedingsondersteuning aan kinderen en jongeren van 0 tot 18 jaar en hun ouders of opvoeders. Voor
Nadere informatie2013-2017. Huiswerkbeleid
01-017 Huiswerkbeleid Inhoudsopgave Beschrijving doelgroep Visie op onderwijs Basisvisie Leerinhouden/Activiteiten De voor- en nadelen van het geven van huiswerk Voordelen Nadelen Richtlijnen voor het
Nadere informatieInformatie voor ouders
Informatie voor ouders Zo gewoon mogelijk, speciaal waar het moet Entrea biedt specialistische jeugdhulp en opvoedingsondersteuning aan kinderen en jongeren van 0 tot 18 jaar en hun ouders of opvoeders.
Nadere informatieKaderbrief 2018: Sterker in dialoog
Kaderbrief 2018: Sterker in dialoog Deze kaderbrief geeft richting aan onze (team)plannen voor 2018. Zo zorgen we ervoor dat ontwikkelingen binnen Cello elkaar versterken én dat we invulling blijven geven
Nadere informatieIdentiteit. Roelofsbrink CK Den Ham (0546)
Identiteit Roelofsbrink 6 7683 CK Den Ham (0546) 672542 juni 2017 Voor u ligt het identiteitsdocument van GBS Domino in Den Ham. In dit document beschrijven we aan de hand van vier bouwstenen wie we zijn
Nadere informatieInformele netwerken. Ouders ondersteunen elkaar. RadarGroep
Informele netwerken Ouders ondersteunen elkaar RadarGroep Bij de opvoeding van kinderen zijn de ouders zelf natuurlijk de ervarings deskundigen bij uitstek. De waardevolle praktijkervaring waarover zij
Nadere informatieBLAADJE #4. mei 2018
BLAADJE #4 mei 2018 School voor KEES GROEP 1/2 breinvriendelijk onderwijs OBS met engelse les vanaf groep 1 De Koningslinde is een jonge openbare basisschool (obs ) in Vught. In het stadhouderspark, in
Nadere informatieMaatschappelijke vorming
toelichting Hoe kan de school de leerling helpen om zich te ontwikkelen tot een actieve, verantwoordelijke en sociale burger? Een belangrijke taak van de school is om leerlingen voor te bereiden op hun
Nadere informatiePedagogisch beleid in Brede School de Waterlelie, Prinsenhof te Leidschendam
Pedagogisch beleid in Brede School de Waterlelie, Prinsenhof te Leidschendam Inleiding: ATB de Springplank, een algemeen toegankelijke basisschool en Vlietkinderen, maatwerk in kinderopvang, beiden gehuisvest
Nadere informatieDeze leergang is een vliegwiel voor beweging
PROGRAMMA URBAN PROFESSIONAL Deze leergang is een vliegwiel voor beweging Door: Rieke Veurink / Fotografie: Kees Winkelman De afdeling Maatschappelijke Ontwikkeling van de gemeente Utrecht ontwikkelde
Nadere informatieActief burgerschap en sociale integratie
Actief burgerschap en sociale integratie Mei 2019 1. Inleiding Per 1 februari 2006 is wettelijk vastgelegd dat scholen actief burgerschap en sociale integratie moeten bevorderen. Burgerschap moet herkenbaar
Nadere informatiePAULUSPRAAT 1. Augustus 2016
PAULUSPRAAT 1 Augustus 2016 Inhoudsopgave - Van de directie - Aanmelding nieuwe leerlingen - Nieuws van de ouderraad - Roald Dahl week - Kinderboekenweek - Voorleesexpres - Korting op schoolreisje - Agenda
Nadere informatieObs Het Palet Javastraat 5 2405 CS Alphen aan den Rijn 0172 472380 www.obs-palet.nl info@obs-palet.nl
Datum: 18 februari 2016 Obs Het Palet Javastraat 5 2405 CS Alphen aan den Rijn 0172 472380 www.obs-palet.nl info@obs-palet.nl Vakantie Komende week hebben de kinderen Voorjaarsvakantie. Het team van Het
Nadere informatieMeer Maat(jes)werk in Special Heroes 2.0
Meer Maat(jes)werk in Special Heroes 2.0 Inhoudsopgave 1. Introductie: Special Heroes 2.0 en Special Heroes 1.0 2. Special Heroes 1.0 3. Aanleiding en vragen tot ontwikkelingen 4. Veranderingen in 2.0
Nadere informatieDe Vreedzame Wijk. Nieuwsbrief, nr. 2, maart 2011
De Vreedzame Wijk Nieuwsbrief, nr. 2, maart 2011 De Vreedzame Wijk groeit. Mede dankzij bijdragen van ZonMw, de gemeente Utrecht, en het VSBfonds wordt de methodiek nu ingevoerd in negen wijken in het
Nadere informatieOndernemend werken in welzijnsorganisaties
Training & Advies Ondernemend werken in welzijnsorganisaties Betere resultaten met nieuwe competenties Ondernemend werken in welzijnsorganisaties De welzijnssector is sterk in beweging, dat weet u als
Nadere informatiew gemeenu, ( ) o s t e r h o u t
WW w gemeenu, ( ) o s t e r h o u t NOTA VOOR DE RAAD Datum: 26 februari 2016 Onderwerp: Minimabeleid 2016 en verder Nummer raadsnota: Bl.0150661 Portefeuillehouder: Bijlagen: Ter inzage: Vissers 1. Minimabeleid
Nadere informatieNieuwsbrief Actief Betrokken Club
Nieuwsbrief Actief Betrokken Club Wat is Actief Betrokken Club? Per 1 mei 2014 is Sportbedrijf Almelo samen met MHC, ON en PH gestart met het project Actief Betrokken Club (ABC). Doelstelling van het project
Nadere informatieSamenwerking formele en informele opvoedondersteuning. Een vruchtbare bodem voor samenwerking
Toolkit voor groepsbijeenkomst(en) Samenwerking formele en informele opvoedondersteuning. Een vruchtbare bodem voor samenwerking Marjolijn Distelbrink en Elena Ponzoni, 2017 mdistelbrink@verwey-jonker.nl
Nadere informatieCBS De Wieken Januari 2015
CBS De Wieken Januari 2015 Wat is een mediator? Een mediator is iemand die anderen helpt bij een conflict Op school kan de juf of meester dat zijn Op onze school worden leerlingen opgeleid tot mediatoren
Nadere informatieSamen... opgroeien in Rotterdam
KindeRdam Samen... opgroeien in Rotterdam 2011-2014 Van inventarisatie tot borging 2013: hebben een stem 2012: Bij mij thuis Welkom bij KindeRdam 2011: Het Fundament Oriëntatie en inventarisatie door alle
Nadere informatieJongerenparticipatie in en door de sport. Niet betrokken, dus vertrokken (Johan Stekelenburg, voorzitter Jeugd in Beweging)
Jongerenparticipatie in en door de sport Niet betrokken, dus vertrokken (Johan Stekelenburg, voorzitter Jeugd in Beweging) Nota Jongerenparticipatie in en door de sport Gemeente Den Haag Dienst Onderwijs,
Nadere informatie-17 t/m 21 oktober : herfstvakantie-
Tweewekelijkse NIEUWSBRIEF Basisschool De Springschans 13-10-2016 Zesde nieuwsbrief Herfstvakantie Met prachtige nazomerdagen zijn we dit schooljaar begonnen. En nu staat de herfstvakantie alweer voor
Nadere informatieProject Taalcoaches. 1 januari 2009 31 december 2011. Locatie Moerdijk. Vluchtelingenwerk Brabant-West. Projectvoorstel taalcoaches.
Locatie Moerdijk VluchtelingenWerk Brabant-West Postbus 173 4250 DD Werkendam Telefoon (0183) 50 90 16 Fax (0183) 50 90 17 afdeling@vluchtelingenwerk.org Project Taalcoaches 1 januari 2009 31 december
Nadere informatieKanjertraining: koploper in pedagogisch partnerschap ouders en school
Kanjertraining: koploper in pedagogisch partnerschap ouders en school Het Instituut voor Kanjertrainingen betrekt al jaren ouders bij het pedagogisch klimaat op school. Vandaar ook dat het instituut regelmatig
Nadere informatieUITWERKING KOERS BEST ONDERWIJS
0 6 UITWERKING KOERS BEST ONDERWIJS Krijgt het kind wat het nodig heeft? leerkracht Koester de nieuwsgierigheid van het kind, geef het kind regie en plan samen de leerdoelen. Koers Best Onderwijs 2016-2020
Nadere informatieAmbitie- en actieplan Financieel Netwerk Rijswijk
Ambitie- en actieplan Financieel Netwerk Rijswijk 2018-2020 Rijswijk, juni 2018 Rochelle Heerema, kwartiermaker Situatie Ondanks allerlei inspanningen van overheid en maatschappelijke organisaties groeit
Nadere informatieKwaliteitsvisie kinderopvang voor pedagogisch medewerkers en gastouders
Kwaliteitsvisie kinderopvang voor pedagogisch medewerkers en gastouders Visie De pedagogische kwaliteiten van medewerkers bepalen voor een zeer groot deel de kwaliteit van de kinderopvang, passend bij
Nadere informatieBeweging, sociale omgang en kunstzinnig werken in het basisonderwijs
Beweging, sociale omgang en kunstzinnig werken in het basisonderwijs 2 Inleiding Beweging, sociale omgang en kunstzinnig werken zijn naast het onderwijs in taal en rekenen belangrijk in het lesaanbod.
Nadere informatieHulp bij ADHD. Scholingsaanbod
Hulp bij ADHD Dit heeft mijn beeld van ADHD enorm verrijkt. Ik zie nu veel mogelijkheden om kinderen met ADHD goede begeleiding te bieden deelnemer workshop bij Fontys Hogescholen Copyright 2010 Hulp bij
Nadere informatieHet (verder) versterken van de leefbaarheid in multiculturele buurten, wijken en regio s, een en ander in de ruimste zin.
Stichting De Wijk is van ons Allemaal is opgericht op 24 februari 1997. De roepnaam van de stichting is WijkAlliantie. De statuten omschrijven het doel van de stichting als volgt: Het (verder) versterken
Nadere informatieJaarplan schooljaar
Jaarplan schooljaar 2013-2014 Arnhem, september 2013 Voor u ligt het jaarplan schooljaar 2013-2014. Dit jaarplan bevat de uitgangspunten en doelen die centraal staan bij de invulling van het betreffende
Nadere informatieOnderzoek naar het cluster 4 onderwijs: kinderen en hulpverlening. Drs. R. Stoutjesdijk & Prof. Dr. E.M. Scholte M.m.v. drs. H.
Onderzoek naar het cluster 4 onderwijs: kinderen en hulpverlening Drs. R. Stoutjesdijk & Prof. Dr. E.M. Scholte M.m.v. drs. H. Leloux-Opmeer Voorwoord Inhoudsopgave Een tijd geleden hebben Stichting Horizon
Nadere informatie