Biofilms in de praktijk
|
|
- Hilde van Dongen
- 7 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Erwin Van der Heggen Hoofdverpleegkundige chirurgisch kortverblijf Wondzorgteam AZ ALMA/ campus Sijsele AZ ALMA= Campus Sijsele+ Campus Eeklo Inhoud 1. Wat zijn biofilms? 2. Biofilms zitten niet alleen in wonden 3. Kan je een biofilm zien? 5. Actieplan: hoe adequaat biofilms bestrijden? 6. Hoe weet je dat een biofilm verdwenen is? 7. Besluiten Maart
2 1.Wat zijn biofilms? 1.Wat zijn biofilms? Vorming van een biofilm. Het meest eenvoudig uitgelegd kan je een biofilm omschrijven als bacteriën en/of schimmels, die omgeven zijn door een dikke slijmerige laag van suikers en eiwitten. Biofilms kunnen zich vasthechten op een levende of niet levende oppervlakte. Deze biofilm barrière beschermt het micro-organisme tegen bedreigingen van buiten af. Meestal bevat een wonde tussen de 12 à 20 verschillende soorten microorganisme maar zelfs 60 soorten is niet ongewoon. 1. Hechting van de bacteriën op het vaste oppervlak 2. Irreversibele hechting door Extracellulaire Polymeer Substantie (EPS= slijm) 3. Eerste rijpingsfase van de biofilm 4. Tweede rijpingsfase van de biofilm 5. Verspreiding van een bacteriële kolonie. 2. Biofilms zitten niet alleen in wonden 2. Biofilms zitten niet alleen in wonden Siphon in badkamer Biofilm op keien in rivier 2
3 2. Biofilms zitten niet alleen in wonden 2. Biofilms zitten niet alleen in wonden Biofilm op tanden: plaque 2. Biofilms zitten niet alleen in wonden 3.Kan je een biofilm zien? Biofilms zijn microscopische structuren. Nieuwe urethrale sonde Als men echter in sommige gevallen de biofilm ongestoord laat groeien gedurende een lange tijdsperiode, kunnen ze dik genoeg worden om met het blote oog te zien. Tandplaque bijvoorbeeld kan zich opstapelen en soms is die duidelijk te zien na 1 dag. Biofilm op Tanden Biofilm op urethrale sonde Sommige bacteriën in biofilms produceren pigmenten die een visualisatie van de biofilm mogelijk maken. Pseudomonas aeroginosa bijvoorbeeld maakt het quorum sensing molecule pyocyanine aan dat groen is in een biofilm fenotype. Groene verkleuring van een wonde is echter niet altijd de indicator dat er Pseudomonas in de biofilm zit. 3
4 3. Is een biofilm hetzelfde als wondbeslag? Wondbeslag: viskeuze, gele en relatief opake laag op een wondbed. Biofilms op een wondbed: meer gel-achtig en glimmend. Er kan een verband zijn tussen biofilms en slijm: Biofilms stimuleren de inflammatiedie de vasculaire permeabiliteit én de productie van wondexsudaat stimuleert en de opstapeling van fibrine beslag. Wondbeslag kan de aanwezigheid van een biofilm in een wonde doen vermoeden. De volledige link tussen wondbeslag en biofilm dient op heden nog beter gedefinieerd te worden. Wound Bed Preparation leerde ons dat je voorbereidende stappen moet nemen om uw volgende acte efficiënter te maken. TIME leert ons te kijken naar de macroscopische ballast in een wonde. Deze ballast moet zo goed mogelijk verwijderd worden. De Care Cycle leert ons dat je holistisch naar het wondprobleem moet kijken. De Care Cycle gaf ook een plaats aan TIME en Wound Bed Preparation Begin Preventie ja Is er heling? bij uw patiënt WBP Care Cycle Wond ethiologie Biofilms zijn metabolisch passief, zoals in een winterslaap. Daar bacteriën metabool actief dienen te zijn om antibiotica te laten werken, worden bacteriën in winterslaap niet aangetast door antibiotica. Debrideren dwingt de biofilm tot herstel van de biofilm. Dit biedt een kans omdat tijdens dit herstel, als de biofilm cellen vermenigvuldigt, de biofilm gevoelig is aan antibiotica. Behandel en evalueer T I ME concept Het herstel van een biofilm gaat snel; binnen de 72 uur zag men herstel van de biofilm bij patiënten met veneuze ulcera. TIME toepassen 4
5 Het fysisch verwijderen van een biofilm door debridement of het krachtig fysisch reinigen zijn de beste methoden om biofilm belasting te verminderen op dit moment. Debrideren veronderstelt het verwijderen van necrotisch en besmet weefsel van de wonde zodanig dat heling kan optreden. De keuze van debrideren of cleansing hangt erg af van de kennis, training en bekwaamheid van de clinicus en moet ook rekening houden met veiligheid en ethische beschouwingen. het TISSUE aspect: zo snel en ruim mogelijk debrideren door chirurgisch (scherp debridement) autolyse enzymatisch mechanisch biochirurgie antimicrobiële middelen: zilver, jood, honing PHMB Chirurgisch 10 minuten later door verpleegkundige 5
6 autolyse Mechanisch 6
7 Enzymatisch Larventherapie Niet iedereen durft/ mag/kan debrideren? 1 Niet iedereen durft/ mag/kan debrideren? 2 7
8 Niet iedereen durft/ mag/kan debrideren? Resultaat na 5-tal minuten 8
9 Resultaat na 5-tal minuten 9
10 Acute infecties worden veroorzaakt door bacteriën in planktonachtige toestand Zijn meestal zeer goed te bestrijden met antibiotica en antiseptica Chronische wonden Worden veroorzaakt door biofilms Zijn meestal zeer resistent tegen antibiotica en antiseptica Uw concentratie aan antibiotica zou 500 tot 5000x groter moeten zijn om een biofilm te doden (wat niet verantwoord is) Contaminatie Colonisatie Biofilm ontwikkeling, Verspreiden van systemische infectie Wat met de culturen? Wat met de culturen? Chronische wonden hebben dikwijls een gebrek aan duidelijke tekenen van infectie. Vaak hebben ze een lage bacteriële belasting als men die meet met de klassieke standaard klinische microbiologische labo opstellingen. Standaard klinische microbiologische testen zijn geoptimaliseerd om planktonische bacteriën op te sporen (acute infecties) en niet voor het adequaat meten van biofilm bacteriën, die specifieke cultuur technieken vragen. 10
11 5.Actieplan: hoe adequaat biofilms bestrijden? Klassieke kulturen werden 150 jaar geleden uitgevonden door Koch. Moleculaire diagnose methoden worden nu uitgetest in de USA 5.Actieplan: hoe adequaat biofilms bestrijden? De traditionele culturen zijn gebaseerd op de veronderstelling dat iedere ziekte veroorzaakt wordt door een specifieke bacterie; De traditionele zuivere culturen focussen zich enkel op de bacteriën die kunnen groeien op hun cultuurbodems: dit zijn meestal: Streptococcus-, Enterococcus- en Staphylococcus Aureus de GRAM positieve aeroben Moleculaire analytische diagnose van 120 wonden van verschillende etiologie (veneuze ulcera, drukwonden en diabetisch voeten) echter toonden aan dat de aeroben maar voor 20% betrokken waren in die wonden en dat de rest facultatief of strikt anaeroob waren. 5.Actieplan: hoe adequaat biofilms bestrijden? Dit veronderstelt dat de aeroben die ontdekt worden in de traditionele culturen maar het topje van de ijsberg zijn. Het is duidelijk dat de klinische culturen niet in staat zijn om de ongelofelijke microbiële verscheidenheid in chronische wonden aan te tonen. Journal of Wound Care vol 20,no 5, may 2011;p Dr Wolcott R.D. South West WoundCare Center, Lubbock/ Texas De bacteriële samenstelling van een eenvoudige biofilm, bepaald door PCR (Polymerase keten reactie) Serratia marcescens 9.3% Finegoldia magna 3.3% Streptococcus dysgalactiae 7.8% Streptococcus agalactiae 3.1% Staphylococcus aureus 7.1% Burkholderia spp 2.9% Enterococcus faecalis 7.1% Escherichia coli 2.8% Kluyvera georgiana 5.9% Pseudomonas aeroginosa 2.8% Streptococcus pneumoniae 5.3% Stenotrophomonas maltophilia 2.7% Corynebacterium spp 4.3% Streptococcus anginosus 2.1% Raoultella planticola 4.1% Peptoniphilus ivorii 2.0% Peptoniphillus harei 4.1% 43 andere soorten 20.8% Cedecea davisae 3.7% 11
12 Microbiële Progressie in Wonden Contaminatie (gastheer controleert) Colonisatie (vastgestelde microbiële aanwezigheid, gastheer controleert, microbieel evenwicht) Gastheerresistentie De term kritische kolonisatie werd ontwikkeld in een poging om het concept dat bacteriën een kritische rol spelen in het falen van wondheling te omschrijven zonder dat die duidelijke tekenen van infectie hadden. Kritische Colonisatie (vastgestelde microbiële aanwezigheid, Wond evolueert niet, microbieel onevenwicht, geen tekens van infectie) Infectie (microben controleren) Debrideren &Topische antiseptica Micro-organismen (aantal x aanvalskracht) Systemische antibiotica & Topische antiseptica Copyright Phil Bowler 2002 In werkelijkheid beschrijft het concept kolonisatie/ gelokaliseerde infectie de aanwezigheid van een biofilm in een chronische wonde. 5.Actieplan: hoe adequaat biofilms bestrijden? 5.Actieplan: hoe adequaat biofilms bestrijden? Er is geen 1 stapsoplossing voor de behandeling. Een proactieve benadering, die een gecombineerde strategie biedt gebaseerd op elementen van Wound Bed Preparation, kan helpend zijn. De doelen zijn: Elk spoor van overblijvende biofilm heeft het potentieel om opnieuw te groeien en een mature biofilm te vormen binnen enkele dagen. Daardoor wordt er gesuggereerd dat debridement in een verdachte wonde op biofilm op regelmatige tijd moet gebeuren. o o Verminder de biofilm belasting Voorkom het herstel van de biofilm Op heden is de juiste frequentie niet duidelijk. In de wondzorgkliniek vragen we Debrisoft+ Isobetadine Uniwash op Ma-Woe en vrijdag. Deze benadering noemt men biofilm gebaseerde wondzorg 12
13 5.Actieplan: hoe adequaat biofilms bestrijden? Sommige producten worden verondersteld een bijkomende rol te hebben in de wondreiniging door te helpen om bacteriën en debris te verwijderen en de biofilm te verstoren. Een beloftevolle technologie ligt in de surfactant eigenschappen van sommige polyhexamethyleen biguaniden woundcleanser (polyhexanide of PHMB) zoals Prontosan. De surfactant factor (betaine) vermindert de oppervlakte spanning en helpt tot het verwijderen van debris en bacteriën door irrigatie. 5.Actieplan: hoe adequaat biofilms bestrijden? Betaine is een huidvriendelijke, effectieve surfactant die in staat is om lagen binnen te dringen, te verweken en te reinigen vermindert de oppervlaktespanning van water ondersteunt verweking van moeilijk te verwijderen lagen en maakt schoon. bindt afvalstoffen en voorkomt recontaminatie) zeer moeilijk te regelen IDDM geabcedeerde diabetisch voet, chirurgisch gedraineerd roodheid rondom slechte vaatstaat pijn ++ Case Diabetische voet 13
14 6. Hoe weet je dat een biofilm verdwenen is? Het gebrek aan definitieve tekenen en duidelijk afleesbare labotesten voor biofilms maakt het onmogelijk om categoriek te stellen wanneer een biofilm verdwenen is. De duidelijkste klinische indicatie is waarschijnlijk de vooruitgang is de heling en de vermindering in exsudaat en beslag. 14
15 6. Hoe weet je dat een biofilm verdwenen is? Een klinisch oordeel zal nodig zijn om te beslissen wanneer en hoe we de aanpak van wonden, verdacht op biofilm, moeten aanpassen. 7. Besluiten Alle chronische wonden zijn gekoloniseerd door micro-organismen. Biofilms zwakken de doeltreffendheid van een antibioticum sterk af. Als het helingsproces vlot verloopt kan het wenselijk zijn om de manier van debrideren aan te passen of de frequentie van debrideren te minderen. De microbiologische tests met traditionele culturen en swabs kunnen niet alle micro-organisme onderscheiden in een biofilm noch hun aanwezigheid bevestigen. Het is dan ook mogelijk om te overwegen of het gebruik van topische antimicrobiële middelen nog nodig is. Systematisch debrideren maakt de biofilm kwetsbaar Je kan biofilms opruimen!! DANK VOOR UW AANDACHT Antiseptica Desinfectantia kunnen micro-organismen doden door: denaturering, precipitatie of oxidatie van proteïnen. Ze kunnen ook de enzymatische processen in micro-organismen verstoren of door verandering van de oppervlakte-spanning de integriteit van celwand of celmembraan verstoren. Je hebt bacteriostatische en bacteriocide antseptica 60 Inleiding Theoretisch Deel Praktisch Deel Besluiten 15
16 Antiseptica De effectiviteit van desinfectantia is afhankelijk van de tijdsduur waarin het desinfectans in contact is geweest met het micro-organisme. de concentratie van het desinfectans. de temperatuur (hoe hoger hoe beter). Aanwezigheid van pus, necrotisch weefsel, bloed, faecesresten en straatvuil kunnen de werking van desinfectantia aanzienlijk verminderen. Antiseptica De gevoeligheid van de verschillende soorten micro-organismen is voor desinfectantia verschillend. Sporevormende bacteriën zijn moeilijk te doden; halogeniden en aldehyden bezitten sporicide eigenschappen. Ook mycobacteriën zijn veelal resistent tegen desinfectantia. 61 Inleiding Theoretisch Deel Praktisch Deel Besluiten 62 Inleiding Theoretisch Deel Praktisch Deel Besluiten Antiseptica Antiseptica Chloorhexidine is een gesubstitueerde biguanide die de bacteriële membraan beschadigt, met verhoging van de permeabiliteit en lysis van de kiem als gevolg. De werking is bacteriostatisch of bactericide en is vnl. gericht tegen Gram+ en Gram- kiemen, maar ook tegen fungi en bepaalde virussen al werd dit in mindere mate onderzocht. Chloorhexidine wordt niet significant opgenomen door de huid na topicale applicatie Iodoforen: zijn waterige oplossingen van jodium met surfactantfactoren zoals bijvoorbeeld polyvidone, zijn actief tegen GRAM- en GRAM+, mycobacterien, bacteriële sporen (hogere dosis en langere contactduur), schimmels en sommige virussen. Ze zijn minder toxisch dan de jodiumtincturen en bezitten een langere werking. Hard water (Ca), vetten en zetmeel (voederresten) hebben een negatief effect op de werking van jodoforen 63 Inleiding Theoretisch Deel Praktisch Deel Besluiten 64 Inleiding Theoretisch Deel Praktisch Deel Besluiten 16
17 Dank voor uw aandacht 17
MODERNE WONDZORG TIME ALGORITME IHOR VITENKO
MODERNE WONDZORG TIME ALGORITME IHOR VITENKO SYMPOSIUM MODERNE WONDZORG = ALGORITMISCH WONDZORG Patiënt heeft recht op het juiste verband voor de juiste prijs Ihor Vitenko Wondzorgverpleegkundige 08 februari
Nadere informatieHoe schoon kan het worden? Reinigen en debridement
Hoe schoon kan het worden? Reinigen en debridement Barbara den Boogert Wondconsulent Sandy Egbreghts-Uchtmann Wondconsulent/Verpleegkundig specialist i.o. Inhoud Reinigen Debridement Methode van toepassing
Nadere informatieWondzorg symposium Wat is schoon genoeg?! Sandy Uchtmann Wondconsulent St. Medisch Centrum Haaglanden en Bronovo-Nebo
Wondzorg symposium 2016 Wat is schoon genoeg?! Sandy Uchtmann Wondconsulent St. Medisch Centrum Haaglanden en Bronovo-Nebo (potentiële) belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties
Nadere informatie1-12-2015. Wondbeoordeling. De systematische aanpak van chronische wonden door het gebruik van ITEM
Steven Smet De systematische aanpak van chronische wonden door het gebruik van ITEM Verpleegkundig-specialist wondzorg / voorzitter decubituscommissie Wondbeoordeling Wondbedpreparatie adhv. TIME In gebruik
Nadere informatieHoning. Laatste redmiddel of 1 e keus?
Honing. Laatste redmiddel of 1 e keus? Wat is honing? Wat is honing? Bijenkasten Van nectar tot honing Toevoegen enzymen* door honingbij aan de nectar: Glucoseoxidase* zet glucose om in : gluconzuur->
Nadere informatieVoorwoord 1 Inleidende begrippen 2 Criteria voor de diagnose van een wondinfectie 3 Risicofactoren voor een wondinfectie
Voorwoord 9 1 Inleidende begrippen 11 1. Besmetting en contaminatie 11 2. Kolonisatie en dragerschap 11 3. Kritische kolonisatie 12 4. Infectie 13 5. Ontsteking (inflammatie) 14 6. Samenvatting 14 2 Criteria
Nadere informatieComplicaties van insteekpunt pinnen bij externe fixatie van fracturen van de distale radius (1999)
Complicaties van insteekpunt pinnen bij externe fixatie van fracturen van de distale radius (1999) 314 patiënten / 27 % complicaties Meest voorkomende complicatie : infectie thv de insteekpunt van de pinnen
Nadere informatie27/02/2018. Het belang van reinigen of ontsmetten van wonden. Inleiding. Ann Van de Winckel
Het belang van reinigen of ontsmetten van wonden Ann Van de Winckel De tekenen van infectie Het belang van wondreiniging Wanneer en hoe ontsmetten Wanneer we een wondkweek gaan nemen Antibiotica Besluit
Nadere informatieCorrect gebruik van ontsmettingsmiddelen. Nicole Verbraeken Verpleegkundige - ziekenhuishygiënist
Correct gebruik van ontsmettingsmiddelen Nicole Verbraeken Verpleegkundige - ziekenhuishygiënist Antimicrobiële middelen Antibiotica verhinderen groei en ontwikkeling van bacteriën breed of smal spectrum
Nadere informatieRichtlijn algemene wondverzorging
Richtlijn algemene wondverzorging Inhoud -De Huid -Soorten wonden -WCS -Vochtig wondmilieu -Producten De huid: epidermis, dermis en subcutis Het grootste orgaan van ons lichaam Opbouw: Opperhuid (epidermis)
Nadere informatieWondzorg anno 2012. Wondzorg bij kinderen Iets nieuws te melden? Waar brandt de lamp? WWW.wondzorg.be Jan Vandeputte
Wondzorg bij kinderen Iets nieuws te melden? Waar brandt de lamp? WWW.wondzorg.be Jan Vandeputte Wondzorg anno 2012 1.Trial & error 2.Concepten 3.Nieuwe basisprincipes 4.Nieuwe verbanden 1 Complex en toch
Nadere informatieSTIP NIET VAN TOEPASSING. Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven
STIP (potentiële) belangenverstrengeling Geen / Zie hieronder Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven Sponsoring of onderzoeksgeld Honorarium of andere (financiële) vergoeding Aandeelhouder
Nadere informatieHyalo 4 Gamma: Hyaluronzuur-producten voor elke fase van de wondheling.
Alle producten van het HYALO4 R gamma zijn medische hulpmiddelen. Hyalo 4 Gamma: Hyaluronzuur-producten voor elke fase van de wondheling. Industriepark-West 68 9100 Sint-Niklaas Hyalo 4 Gamma: Hyaluronzuur-producten
Nadere informatiePraktische voorbeelden DECUBITUS: preventie en behandeling
NVKVV congres 25-27 maart 2014 Marnix Tack AZ-Alma/ Campus Sijsele Hoofdverpleegkundige heelkunde Verpleegkundig wondzorg specialist marnix.tack@azalma.be Praktische voorbeelden DECUBITUS: preventie en
Nadere informatieMiriam Blokhuis-Arkes Verpleegkundig Specialist Vaatchirurgie Medisch Spectrum Twente
Miriam Blokhuis-Arkes Verpleegkundig Specialist Vaatchirurgie Medisch Spectrum Twente Is hier sprake van biofilm? Prevalentie biofilm Meer dan 90% van complexe wonden bevat biofilm Biofilm speelt significante
Nadere informatieNederlandse Samenvatting
139 Staphylococcus aureus is één van de belangrijkste bacteriën verantwoordelijk voor implantaat gerelateerde infecties. Biomateriaal gerelateerde infecties beginnen met reversibele hechting van bacteriën
Nadere informatie16-2-2013 SPREKEN OVER ZILVER. Probleemstelling. Historie. Waar men komt langs Vlaamse wegen. kom je steeds weer zilver tegen.
SPREKEN OVER ZILVER Is zilver goud waard? Waar men komt langs Vlaamse wegen kom je steeds weer zilver tegen Tiny Coremans Spoedgevallenverpleegkundige Sint-Maartenziekenhuis, Duffel Wondzorgverpleegkundige
Nadere informatieNecrotiserende fasciitis vs Pyoderma gangrenosum
Necrotiserende fasciitis vs Pyoderma gangrenosum Eric Roovers Ziekenhuishygiënist Wondzorgcoördinator ZNA Middelheim casus Man, 47 jaar AC-luxatie 3de graad => LARS-reconstructie Ingreep op 24/5/2005 Slechte
Nadere informatieBacteriën en ulcus cruris: samen- of tegenwerking?
Bacteriën en ulcus cruris: samen- of tegenwerking? Abstract: Afname van een wondkweek is een gevoelskwestie. Deze sessie over ulcus cruris behandelt de zin en onzin van het afnemen van een kweek. Is het
Nadere informatieWondzorgcentrum. Woundmanagement: Basics and fundamentals
Wondzorgcentrum Woundmanagement: Basics and fundamentals Activiteiten Opleiding Software Materialen Wondexpertise Proeftuin Innovatieve technieken Huidige situatie België Opleiding Thuisverpleegkundige
Nadere informatieAskina Calgitrol Ag. Zilveralginaat wondverband
Askina Calgitrol Ag Zilveralginaat wondverband Askina Calgitrol Ag wondverband maakt gebruik van de nieuwste technologische ontwikkelingen waarbij de doeltreffendheid van geïoniseerd zilver gecombineerd
Nadere informatieDe strijd tegen nosocomiale infecties, een multidisciplinaire aanpak
De strijd tegen nosocomiale infecties, een multidisciplinaire aanpak Els Van Mechelen 19 december 2013 Micro organismen Overzicht Inleiding Biomoleculen Virussen : Bouw en vermenigvuldiging Bacteriën :
Nadere informatieSamenvatting hoofdstuk 1 hoofdstuk 2
SAMENVATTING Samenvatting Gelaatsdefecten kunnen adequaat worden hersteld met een prothese, maar de levensduur van deze gelaatsprotheses is beperkt. Doordat de binnenzijde van de gelaatsprothese in contact
Nadere informatieDoelstelling. Het op een professionele wijze leren kijken, omschrijven/ rapporteren en registreren van een wond volgens het TIME classificatie model.
Tijd voor TIME! Doelstelling Het op een professionele wijze leren kijken, omschrijven/ rapporteren en registreren van een wond volgens het TIME classificatie model. Hoe kan ik mijn zorgen en deskundigheid
Nadere informatieComplexe wondzorg Dr. H. Bontinck - Dr. J. Bontinck. Bijscholingsdagen heelkunde 16/10/2014 en 21/10/2014
Complexe wondzorg Dr. H. Bontinck - Dr. J. Bontinck Bijscholingsdagen heelkunde 16/10/2014 en 21/10/2014 Fysiologie van de wondheling Wonde = pathologische toestand waarbij verschillende weefsels van elkaar
Nadere informatieWondbehandelingsproducten
Protocollen Voorbehouden, Risicovolle en Overige handelingen Heelkunde en overige handelingen 94 Wondbehandelingsproducten De behandeling van wonden is gericht op het creëren van een vochtig wondmilieu,
Nadere informatieCoagulase-negatieve stafylokokken: opduikende mastitispathogenen
Coagulase-negatieve stafylokokken: opduikende mastitispathogenen Els Van Coillie ILVO T&V Mastitis (uierontsteking) Wordt veroorzaakt door binnendringen van bacteriën in het uierweefsel via het slotgat
Nadere informatie31/03/2011. Evolutie van de wondzorg. Evolutie van de wondzorg. RoGeZw/ Grote stroom aan informatie en research
NVKVV congres Oostende 2011 Walter De Vleeschhouwer -Erwin Van der Heggen -Marnix Tack Evelien Heyde Hoofdverpleegkundige, verpleegkundig wondzorgspecialist AZ Alma campus sijsele campus eeklo 2016 I.
Nadere informatieBiofilm en vertraagde genezing Ondanks de beste zorg willen sommige wonden maar niet genezen
Biofilm en vertraagde genezing Ondanks de beste zorg willen sommige wonden maar niet genezen Closer to Zero-biofilm www.smith-nephew.nl *smith&nephew IODOSORB 0,9% Cadexomeerjodium Wij ondersteunen professionals
Nadere informatieBIOSORB GELLING FIBRE DRESSING. Belangrijke feiten: In-vitro-bewijs
BIOSORB GELLING FIBRE DRESSING Belangrijke feiten: In-vitro-bewijs BIOSORB Gelling Fibre Dressing WAT IS HET? BIOSORB is een zacht, vervormbaar niet-geweven wondverband gemaakt van natriumcarboxymethylcellulose
Nadere informatieWondzorg. Wondfysiologie. vochtig of droog? vochtig of droog? Droog (katoen, wol, gaas, )
Wondzorg 1 2 Wondfysiologie 1 Inflammatie proces vasoconstrictie vasodilatatie + inflammatie 2 Regeneratie proces granulatieweefsel epitheelvorming 3 Remodellering proces contractie littekenvorming 3 4
Nadere informatieDe wonde in de Actiebox
De wonde in de Actiebox Wondzorg en TIME in een notedop Tiny Coremans Huisartsenconferentie Domus Medica 6 februari 2016 te Antwerpen Verpleegkundig Wondzorgdeskundige, verwonderzorg.be Gespecialiseerd
Nadere informatieadviezen hernia-operatie ZorgSaam
adviezen longontsteking na een hernia-operatie ZorgSaam 1 2 LONGONTSTEKING (PNEUMONIE) Inleiding Een longontsteking is een infectie van de longblaasjes en het omliggende weefsel, veroorzaakt door micro-organismen.
Nadere informatieStudiedag wondzorg 4 december februari 2008
Studiedag wondzorg 4 december 2007 21 februari 2008 Visie van het onderwijs, wondzorgafspraken Algemeenheden 1. De indeling van de wonden volgens zuiver, vuil, zuiver besmet. is een chirurgische indeling
Nadere informatieWondzorg en Pijn. Balliu Kristof, Wondzorgspecialist Oprichter Wondzorgcentrum
Wondzorg en Pijn Balliu Kristof, Wondzorgspecialist Oprichter Wondzorgcentrum Wat is wondpijn? Vorm van acute of chronische pijn met een duidelijk aanwijsbare oorzaak. Normaal neemt de intensiteit af
Nadere informatieSuprasorb X en Suprasorb X + PHMB
Suprasorb X en Suprasorb X + PHMB Aanwijzingen voor gebruik 1. Reinig de wond volgens de gebruikelijke richtlijnen en dep de omringende huid voorzichtig droog met een steriel gaasje. 2. Breng Suprasorb
Nadere informatiePathogenese en behandeling van het ulcus cruris venosum
Pathogenese en behandeling van het ulcus cruris venosum Jeanette van Houtum, dermatoloog THEMA, 11 september 2013 Inhoud ulcus cruris pathogenese klinische presentatie behandeling nazorg samenvatting Ulcus
Nadere informatieNieuwste wondzorg technieken in de verloskunde
Nieuwste wondzorg technieken in de verloskunde Adinda Toppets Verpleegkundig specialist Wondzorg Wondzorg support team 1 Grote diversiteit aan wonden 1 Inhoud 1. Basisprincipes in wondzorg 2. Chirurgische
Nadere informatieDe extractie van bacterieel en fungaal DNA uit verschillende lichaamsvloeistoffen
Een grote verscheidenheid aan bacteriën, virussen, schimmels en parasieten is verantwoordelijk voor de naar schatting 15 miljoen sterfgevallen per jaar als gevolg van infectieziekten. Infectieziekten gaan
Nadere informatieOntsmetten of niet ontsmetten? De weg naar een nieuw protocol
Ontsmetten of niet ontsmetten? De weg naar een nieuw protocol Jan Vandeputte, MA Jantje zag eens pruimen hangen Op school leerden we dat: Wonden steriel waren Alles ontsmet moest worden Van binnen naar
Nadere informatieSPREKEN OVER ZILVER. Is zilver goud waard? Tiny Coremans. Spoedgevallenverpleegkundige Sint-Maartenziekenhuis, Duffel
SPREKEN OVER ZILVER Is zilver goud waard? Tiny Coremans Spoedgevallenverpleegkundige Sint-Maartenziekenhuis, Duffel Wondzorgverpleegkundige Verwonderzorg Docent CNC-CNPV Probleemstelling Steeds meer micro-organismen
Nadere informatieZijn Zilververbanden Goud waard? CNC 2-daags Wondcongres Kortrijk 16-17 februari 2012 M. Flour U.Z. K.U.Leuven
Zijn Zilververbanden Goud waard? CNC 2-daags Wondcongres Kortrijk 16-17 februari 2012 M. Flour U.Z. K.U.Leuven Historisch overzicht Medicinaal zilver Zilver Gebruikt sedert eeuwen voor preventie en behandeling
Nadere informatie6/12/2018. Inleiding: Wound bed preparation & Care Cycle volgens het TIME(D) en H-concept. Wonddiagnose. Evaluatie. Inleiding: Care Cycle: de patiënt
Innovatieve wondverbanden Heidi Weedaege Wondzorgconsulente az groeninge Lector wondzorg Coördinator van de werkgroep wondzorg VIVESHBO5 (Kortrijk, Roeselare, Brugge, Waregem, Tielt, Ieper) 1 Inleiding
Nadere informatieWondverzorgingsmaterialen Feiten en Fictie. Dr. Hester Vermeulen Academisch Medisch Centrum Amsterdam Amsterdam School of Health Professions
Wondverzorgingsmaterialen Feiten en Fictie Dr. Hester Vermeulen Academisch Medisch Centrum Amsterdam Amsterdam School of Health Professions Inhoud Wondverzorgingsmaterialen: feiten en fictie In deze lezing
Nadere informatie62 years old patient (Diabetic Typ II) Wound Solution Lavasorb. Dwell Time 20 min. V.A.C. SETTING 125 mmhg. V.A.C. Time 3,5 h ONLY INTERNAL USE!
62 years old patient (Diabetic Typ II) Wound Solution Lavasorb Dwell Time 20 min V.A.C. SETTING 125 mmhg V.A.C. Time 3,5 h 1 ONLY INTERNAL USE! VeraFlo IS MET INSTILLATIE VAN VLOEISTOF *Topical solution
Nadere informatieWondbehandelingsproducten
Protocollen Voorbehouden, Risicovolle en Overige handelingen Heelkunde en overige handelingen 97 Wondbehandelingsproducten De behandeling van wonden is gericht op het creëren van een vochtig wondmilieu,
Nadere informatieSurveillance septicemieën in Belgische ziekenhuizen
Surveillance septicemieën in Belgische ziekenhuizen Jaarrapport 2014 Surveillance gegevens 2000 2014 Minimale ziekenhuis gegevens 2000-2012 OD Volksgezondheid en Surveillance Dienst: Zorginfecties en antimicrobiële
Nadere informatieHONING & WONDZORG FABEL OF WETENSCHAP?
HONING & WONDZORG FABEL OF WETENSCHAP? Evelien Touriany Wondzorgcoördinator Militair Hospitaal Koningin Astrid Neder-Over-Heembeek Inleiding Honing Geproduceerd door de honingbij of Apis Mellifera alternatieve
Nadere informatie10 TOP TIPS BEGRIJPEN EN MANAGEN VAN BIOFILM IN WONDEN
10 TOP TIPS BEGRIJPEN EN MANAGEN VAN BIOFILM IN WONDEN Nu we weten dat 90% van de chronische wonden een biofilm bevat en dat deze de wondgenezing aanzienlijk vertraagd, is het enorm belangrijk dat we weten
Nadere informatieDE STAATSSECRETARIS VAN ECONOMISCHE ZAKEN, In overeenstemming met de MINISTER VAN VOLKSGEZONDHEID, WELZIJN EN SPORT,
BD/2013/REG NL 9348/zaak 361152 DE STAATSSECRETARIS VAN ECONOMISCHE ZAKEN, In overeenstemming met de MINISTER VAN VOLKSGEZONDHEID, WELZIJN EN SPORT, Gezien het verzoek van Virbac Laboratories te F-06516
Nadere informatieSamenvatting Hoofdstuk 1 hoofdstuk 2
Hoofdstuk 1 geeft een overzicht van de achtergronden van biomateriaalgerelateerde infecties (BAI) en de mogelijke strategieën om deze infecties te voorkomen. De lezer wordt meegenomen in het onderwerp
Nadere informatieNEOBACITRACINE 1. NAAM VAN HET GENEESMIDDEL 2. KWALITATIEVE EN KWANTITATIEVE SAMENSTELLING 3. FARMACEUTISCHE VORM 4. KLINISCHE GEGEVENS
NEOBACITRACINE 1. NAAM VAN HET GENEESMIDDEL NEOBACITRACINE, 500 IE/10000 IE zalf 2. KWALITATIEVE EN KWANTITATIEVE SAMENSTELLING 1 g zalf bevat 500 IE bacitracine en 10 000 IE polymyxinesulfaat B. Voor
Nadere informatieDebridement, de toegevoegde waarde in de praktijk
Debridement, de toegevoegde waarde in de praktijk Wie zijn wij? Ellen lingerland Manon Aalderink Annemie Waenink Karin Groenhuijzen www.wondzorgarnhem.nl Willemine Willemsen amenwerking Wie verwijzen?
Nadere informatieMicrobiële reiniging
Microbiële reiniging Inleiding Ondanks intensieve hygiëneprotocollen en desinfectieprocedures blijven de problemen met ziekte verwekkende bacteriën zich opstapelen. De voornaamste reden is het gebrek aan
Nadere informatieInternationaal wondjournaal
Korte inhoud van een vrije vertaling van publicatie: wound infections in de clinical practice An International Consensus International woundjournal juni 2008 Volume 5 supplement 3 door Geert Vanwalleghem
Nadere informatieHOOFDSTUK 18: controle van de microbiële groei Synthetische antibacteriele chemotherapeutische agentia
MICROBIOLOGIE - DEEL I - LES 8 Prof. Dr. ir. J. Swings «Biology of Microorganisms», 9de ed. (2000) HOOFDSTUK 18: controle van de microbiële groei 18.1 Warmtesterilisatie 18.2 Sterilisatie door straling
Nadere informatieMicro-organismen (1)
Inleiding Ondanks intensieve hygiëneprotocollen en desinfectieprocedures blijven de problemen met ziekte verwekkende bacteriën zich opstapelen. De voornaamste reden is het gebrek aan aandacht voor de omgeving
Nadere informatieLokale antibiotische behandeling van infecties veroorzaakt door gevoelige kiemen. Behandeling van huidinfecties: - impetigo - furunkels
SAMENVATTING VAN DE PRODUCTKENMERKEN 1. NAAM VAN HET GENEESMIDDEL NEOBACITRACINE, 500 IE/10000 IE zalf 2. KWALITATIEVE EN KWANTITATIEVE SAMENSTELLING 1 g zalf bevat 500 IE bacitracine en 10 000 IE polymyxinesulfaat
Nadere informatieFEDERALE OVERHEIDSDIENST SOCIALE ZEKERHEID
FEDERALE OVERHEIDSDIENST SOCIALE ZEKERHEID 26 JANUARI 2009. - Koninklijk besluit tot wijziging van het artikel 24, 1, van de bijlage bij het koninklijk besluit van 14 september 1984 tot vaststelling van
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting Chapter 9 146 Nederlandse Samenvatting Chronische (niet-helende) wonden zijn wereldwijd een groot maatschappelijk probleem. De patiënten kunnen door hun fysieke achteruitgang emotionele
Nadere informatie27/03/2016. Erysipelas in de thuiszorg. Ook wondzorg? Swaels Ann Verpleegkundige thuiszorg. Erysipelas/cellulitis. Begripsbepaling
Erysipelas in de thuiszorg. Ook wondzorg? Swaels Ann Verpleegkundige thuiszorg 1 Erysipelas/cellulitis Literatuur: onduidelijkheid VS: erysipelas specifieke vorm van cellulitis Frankrijk: Cellulitis 2
Nadere informatieDecubitus & Wondzorg. Janine Janssen en Jolanda Thiecke 1
Decubitus & Wondzorg Janine Janssen en Jolanda Thiecke 1 Inhoud presentatie Decubitus: veranderingen nieuwe EPUAP/ NPUAP richtlijn Wondzorg een overview Interactieve casuistiek 2 Decubitus Nieuw volgens
Nadere informatieSAMENVATTING VAN DE PRODUCTKENMERKEN
SAMENVATTING VAN DE PRODUCTKENMERKEN 1. NAAM VAN HET GENEESMIDDEL Uro-tainer chloorhexidinediacetaat 1:5000, spoelvloeistof voor blaas- en catheterspoeling 2. KWALITATIEVE EN KWANTITATIEVE SAMENSTELLING
Nadere informatieWondzorg, een niet te stuiten groei, deel 2: De wondzorg ingezet. 13 maart 2008. Studiedag Wondzorglezingen
34 ste Week van de verpleegkundigen en vroedvrouwen. 10 tot en met 14 maart 2008 Kursaal, Oostende Wondzorg, een niet te stuiten groei, deel 2: De wondzorg ingezet 13 maart 2008 Studiedag Wondzorglezingen
Nadere informatieInformatiefolder BRMO voor patiënt en familie
Informatiefolder BRMO voor patiënt en familie BIJZONDER RESISTENTE MICRO-ORGANISMEN, WAT ZIJN DIT? Bij u is aangetoond dat u een Bijzonder Resistent Micro-organisme heeft. In deze folder leest u algemene
Nadere informatieHOOFDSTUK 18: controle van de microbiële groei (Hfst. 20) 18.4 Chemische controle van microbiële groei (= 20.4)
MICROBIOLOGIE - DEEL I - LES 8 Prof. Dr. ir. J. Swings «Biology of Microorganisms», 9de ed. (2000) HOOFDSTUK 18: controle van de microbiële groei (Hfst. 20) 18.1 Warmtesterilisatie (= 20.1) 18.2 Sterilisatie
Nadere informatieZiekenhuishygiëne en infectiepreventie MRSA
Ziekenhuishygiëne en infectiepreventie MRSA Via deze folder geven wij u antwoorden op de enkele van de meest gestelde vragen over MRSA. WAT IS MRSA? Staphylococcus aureus, is een bacterie die in veel gevallen
Nadere informatieWondsymposium Mary-Ann el Sharouni AIOS Dermatologie UMCU
Wondsymposium 31-10-2018 Mary-Ann el Sharouni AIOS Dermatologie UMCU Hoe zou je deze wond beschrijven? Leren kijken Even meekijken Dermatologie = Leren kijken = Actief! Waar gaan we het over hebben? Anatomie
Nadere informatieBIJLAGE I SAMENVATTING VAN DE PRODUCTKENMERKEN
BIJLAGE I SAMENVATTING VAN DE PRODUCTKENMERKEN 1. NAAM VAN HET DIERGENEESMIDDEL (Povidonum iodinatum 10%), 100 mg/ml, oplossing voor cutaan gebruik 2. KWALITATIEVE EN KWANTITATIEVE SAMENSTELLING Per ml:
Nadere informatieDe Rode Knie Infecties in Orthopedie. Dr. A. Schepens Orthopedie Sint-Lucas Gent
De Rode Knie Infecties in Orthopedie Dr. A. Schepens Orthopedie Sint-Lucas Gent Orthopedie AZ Sint-Lucas Telefoon voor huisartsen 09/224 61 01 Take home message 1 Kweekname Punctie Wisser Take home message
Nadere informatieZiekenhuishygiëne en infectiepreventie MRSA
Ziekenhuishygiëne en infectiepreventie MRSA Via deze folder geven wij u antwoorden op de enkele van de meest gestelde vragen over MRSA. Wat is MRSA? Staphylococcus aureus, is een bacterie die in veel gevallen
Nadere informatieSurveillance Bloedstroominfecties in Belgische ziekenhuizen
Surveillance Bloedstroominfecties in Belgische ziekenhuizen Jaarrapport 2017 Surveillance Bloedstroominfecties in Belgische ziekenhuizen Jaarrapport 2017 Gegevens tot en met 2016 AUTEURS Els Duysburgh,
Nadere informatieWondzorg doe je samen. Kiezen tussen veilige of effectieve behandeling van infecties? Nooit! THERAPIES. HAND IN HAND.
Wondzorg doe je samen. Kiezen tussen veilige of effectieve behandeling van infecties? Nooit! THERAPIES. HAND IN HAND. www.bsnmedical.com SAMEN GAAN WE VOOR EEN VEILIGE BEHANDELING VAN WONDINFECTIES Vanaf
Nadere informatieDE WAARHEID OVER ZILVER. Waarom is er een hernieuwde interesse in zilver?
DE WAARHEID OVER ZILVER Waarom is er een hernieuwde interesse in zilver? Clinici zijn geïnteresseerd in zilverproducten omdat ze geïnteresseerd zijn in het controleren van de bacteriële omgeving. Mensen
Nadere informatieDe nieuwe PLUS voor kwaliteit: TenderWet plus Het innovatieve kompres van HARTMANN. 3 dagen. Wondbehandeling
De nieuwe PLUS voor kwaliteit: TenderWet plus Het innovatieve kompres van HARTMANN. 3 dagen ZONDER WONDVERBANDWISSELING NIEUW! Wondbehandeling De nieuwe PLUS voor kwaliteit. Drie dagen lang geen wondverbandwisseling.
Nadere informatieEenvoudig te verwijderen
SILVERCEL NON-ADHERENT HYDRO-ALGINATE ANTIMICROBIAL DRESSING WITH SILVER Eenvoudig te verwijderen SAMPLE NIET VOOR KLINISCH GEBRUIK Meer dan 40% van de patiënten vindt pijn bij de verbandwissel het ergste
Nadere informatieDo, s en dont,s Debridement Nursing experience 2017
Do, s en dont,s Debridement Nursing experience 2017 Marco Warbout, Wond Consulent/Opleider DaVinciklinieken 11-12-2017 Vaatstelsel onderste extremiteiten Netwerk van bloedvaten lichaam: - Arteriën (slagaders):
Nadere informatieAstrid Godding Rayon Manager
Astrid Godding Rayon Manager Financiële impact vertraagde wondgenezing; In UK jaarlijkse kosten geschat tussen Euro2.3- Euro 3.1 miljard. 1 = 3% van de totale 2005/6 gezondheids uitgaven (Euro 89.4 mld)
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting Hoe opereren maden? De onderliggende werkingsmechanismen van de madentherapie Het doel van dit proefschrift was om inzicht te verkrijgen in de onderliggende microbiologische en
Nadere informatieAUREOMYCIN oogzalf. AUREOMYCIN Oogzalf (ERFA) XIV B 1 c. Naam van het geneesmiddel: AUREOMYCIN, 1 % oogzalf
AUREOMYCIN oogzalf AUREOMYCIN Oogzalf (ERFA) XIV B 1 c Naam van het geneesmiddel: AUREOMYCIN, 1 % oogzalf Kwalitatieve en kwantitatieve samenstelling: Oogzalf met 1 % chloortetracyclinehydrochloride. Voor
Nadere informatieWondzorgverbanden. Welke, wanneer en hoe te gebruiken. Sandra Demuynck Wondzorgverpleegkundige
Wondzorgverbanden Welke, wanneer en hoe te gebruiken Sandra Demuynck Wondzorgverpleegkundige Acute of chronische wonde Acuut = geneest vlot en zonder probleem Chronisch = een wonde van > 6 weken = terugbetalingsaanvraag
Nadere informatie2 Wondreiniging en wondontsmetting 55
Inhoud 1 Theorie 19 1.1 Inleiding 19 1.2 Anatomie en fysiologie 19 1.3 Wonden 24 1.4 Factoren die de wondgenezing beïnvloeden 34 1.5 Indeling van wonden (wondclassificatie) 40 1.6 Principes van wondzorg
Nadere informatiehet antibiotica-spel Wat zijn de gevolgen van verkeerd of overmatig antibioticagebruik?
het antibiotica-spel Wat zijn de gevolgen van verkeerd of overmatig antibioticagebruik? Blaasontsteking? Even langs de dokter voor een antibioticakuurtje. Ook bij longontsteking, bloedvergiftiging of een
Nadere informatieOedeem en wonden. Oedeem en wond(heling) 2de Tweedaags Vlaams Wondzorg Congres Kortrijk, 17-18/02/2011 M. Flour, UZ Leuven
Oedeem en wond(heling) Krijgen mensen met lymfoedeem sneller wonden? Oedeem en wonden Heeft lymfoedeem een invloed op de wondgenezing? Oedeem en wonden, 2de Tweedaags Vlaams Wondzorg Congres Kortrijk,
Nadere informatieChapter 9. Nederlandse samenvatting
Chapter 9 Nederlandse samenvatting Nederlandse samenvatting Nederlandse samenvatting Geschat wordt dat ongeveer 20-30% van de bevolking drager is van Staphylococcus aureus (S. aureus), een Gram-positief
Nadere informatieWaarom toch? Wondinfectie. Nood aan nieuwe richtlijnen!!! Basis filosofie. Jantje zag eens pruimen hangen. Ontsmetten of niet ontsmetten?
Ontsmetten of niet ontsmetten? De weg naar een nieuw protocol Jan Vandeputte, MA Jantje zag eens pruimen hangen Op school leerden we dat: Wonden steriel waren Alles ontsmet moest worden Van binnen naar
Nadere informatieSAMENVATTING 149 Samenvatting In hoofdstuk 1 wordt een algemene introductie gegeven omtrent biomateriaal-gerelateerde infecties in de Orthopedie. Als doelstelling van dit proefschrift wordt geformuleerd
Nadere informatieDettol Deel IB 1 Samenvatting van productkenmerken. Dettol chloroxylenol 48 mg/ml, concentraat voor oplossing voor cutaan gebruik
1. NAAM VAN HET GENEESMIDDEL Dettol chloroxylenol 48 mg/ml, concentraat voor oplossing voor cutaan gebruik 2. KWALITATIEVE EN KWANTITATIEVE SAMENSTELLING Chloroxylenol 4,8 % g/v Voor hulpstoffen, zie rubriek
Nadere informatieU bent drager van MRSA. Wat nu?
U bent drager van MRSA. Wat nu? Beste patiënt Uw arts of verpleegkundige heeft u ingelicht dat bij u MRSA is gevonden. MRSA staat voor Methicilline Resistente Staphylococcus Aureus. Een aantal voorzorgsmaatregelen
Nadere informatieMYCOBACTERIËLE FACTOREN BETROKKEN BIJ GRANULOOMVORMING
Nederlandse samenvatting MYCOBACTERIËLE FACTOREN BETROKKEN BIJ GRANULOOMVORMING Tuberculose Tuberculose (TBC) is een infectieziekte die wordt veroorzaakt door de bacterie Mycobacterium tuberculosis. Infectie
Nadere informatieWondzorgkit een optie? Valerie Hanssens Verpleegkundig specialist wondzorg UZ Brussel
Wondzorgkit een optie? Valerie Hanssens Verpleegkundig specialist wondzorg UZ Brussel 2 3-2-2016 324 11-7-2014 3-2-2016 Schuimverband Alginaat Hydrocolloïd Hydrogel Zilver verband Hydrofiber Geïmpregneerd
Nadere informatieSurveillance Bloedstroominfecties in Belgische ziekenhuizen
Surveillance Bloedstroominfecties in Belgische ziekenhuizen Jaarrapport 2016 Surveillance Bloedstroominfecties in Belgische ziekenhuizen Jaarrapport 2016 Gegevens tot en met 2015 AUTEURS Els Duysburgh,
Nadere informatieMartins Geriatric and Wound Consultancy. Diagnose en behandeling van acute en chronische wonden Martin van Leen Specialist ouderengeneeskunde
Diagnose en behandeling van acute en chronische wonden Martin van Leen Specialist ouderengeneeskunde Richtlijn Veneuze pathologie Varices Diep veneuze ziekte Ulcus cruris compressietherapie 2014, Nederlandse
Nadere informatieInleiding. Hoe het begon. Honing in wondzorg. Eigenschappen van honing
Inleiding Honing in wondzorg Jan Vandeputte Renva bvba Thuiszorg Historiek van honing Samenstelling van honing Werking van honing / verschillen De klinische voordelen van honing Klinische bewijzen voor
Nadere informatieBIJLAGE I SAMENVATTING VAN DE PRODUCTKENMERKEN
BIJLAGE I SAMENVATTING VAN DE PRODUCTKENMERKEN - 1 - 1. NAAM VAN HET DIERGENEESMIDDEL ECUTAN 5 %, 50 mg/ml, concentraat voor oplossing voor cutaan gebruik Chlorhexidin. Digluconas 50 mg/ml Concentraat
Nadere informatieDiabetische voet. Preventie - neuropathie. Preventie. Pascal Van Waeyenberghe
Diabetische voet Pascal Van Waeyenberghe Practical guidlines on the management and prevention of the diabetic foot 2007 Preventie - neuropathie Preventie 1 Inspectie van de schoenen Door een naad is er
Nadere informatieChapter 8. Hoofdstuk 8. Nederlandstalige samenvatting
Chapter 8 Hoofdstuk 8 Nederlandstalige samenvatting Chapter 8 Porphyromonas gingivalis is een Gram- negatieve anaerobe bacterie die geassocieerd is met periimplantitis. In geval van infectie reageren gastheercellen
Nadere informatieWondbeoordeling, wondbehandeling en verbandmiddelen. Nel de Ruijter & Kirsten Eeuwijk Wondverpleegkundigen Hagaziekenhuis
Wondbeoordeling, wondbehandeling en verbandmiddelen Nel de Ruijter & Kirsten Eeuwijk Wondverpleegkundigen Hagaziekenhuis Disclosure belangen spreker (potentiële) belangenverstrengeling Voor bijeenkomst
Nadere informatie