Miriam Blokhuis-Arkes Verpleegkundig Specialist Vaatchirurgie Medisch Spectrum Twente

Maat: px

Weergave met pagina beginnen:

Download "Miriam Blokhuis-Arkes Verpleegkundig Specialist Vaatchirurgie Medisch Spectrum Twente"

Paula Hermans
7 jaren geleden
Aantal bezoeken:

1 Miriam Blokhuis-Arkes Verpleegkundig Specialist Vaatchirurgie Medisch Spectrum Twente

2 Is hier sprake van biofilm?

3 Prevalentie biofilm Meer dan 90% van complexe wonden bevat biofilm Biofilm speelt significante rol in niet genezen van wonden * Attinger C, Wolcott R(2012): Adv Wound Care1(3):127-32

4 Management van biofilms vereist kennis over biofilm Het International Wound Infection Institute geeft Tien Top Tips voor het begrijpen en managen van biofilm in wonden. 10 TOP TIPS! Wounds International Vol 5 Issue 2 Wounds International

5 TIP 1 Ken de terminologie in onderzoeksartikelen en richtlijnen zodat je deze op waarde weet te schatten Planktonisch: alleenstaand, onafhankelijk (vrij zwemmend) Sessiel: vastgehecht aan oppervlak, vaak dicht tegen elkaar aan Biofilm: Bacteriën die zich inbedden in een slijmerige laag van suikers en eiwitten Gedetailleerd: een complexe microbiële huishouding ingekapseld in een extracellulaire polysacharide matrix (glycocalyx). Deze glycocalyx bestaat uit eiwitten, polysachariden en extracellulair DNA.* Deze matrix beschermt bacteriën tegen eigen immuunsysteem en tegen topische en systemische antimicrobiële middelen * Fazli M et al (2009) J Clin Microbiol 47(12):

6 TIP 1 Ken de terminologie in onderzoeksartikelen en richtlijnen zodat je deze op waarde weet te schatten. Quorum Sensing: mogelijkheid van bacteriën om met elkaar te communiceren door uitzenden, waarnemen en reageren op signalen van kleine moleculen. Hierdoor kan bacteriecel zich gedragen als zelfstandig meercellig organisme, mogelijkheid tot vorming van biofilm, eigen afweermechanisme Persister bacteriën, quiesent, in ruststand, metabool niet actief -> zetten zichzelf in slaapstand waardoor ongevoeligheid antibiotica en desinfectia

7 TIP 2 Identificatie: Een biofilm herkennen is moeilijk De organismen in biofilm kunnen niet gedetecteerd worden met gewone wondkweek: standaard klinische microbiologische procedures kweken en detecteren alleen planktonische bacteriën Diagnose biofilm: geavanceerde microscoop/ specifieke kweektechnieken Speciale procedures moeten plaatsvinden binnen 24 uur na afname kweek

8 TIP 2 Identificatie: Een biofilm herkennen is moeilijk Factoren die kunnen wijzen op de aanwezigheid van biofilm of de verdenking verhogen: Antibiotica falen Infectieverschijnselen gedurende > 30 dagen Brokkelig granulatieweefsel Een geleiachtig materiaal wat gemakkelijk verwijderd kan worden met scherp debridement en snel terugkomt

9 TIP 3 Ken de risicofactoren, zorg dat je in staat bent de patiënten en wonden met een verhoogd risico te herkennen. Veel aandoeningen zijn gevolg van biofilm vorming: cystic fibrosis, parodontitis, endocarditis, nierstenen, tonsillitis, osteomyelitis, en aanhoudende, otitis media. Biofilm wordt ook geassocieerd met het gebruik van implantaten en prothesen zoals verblijfsurine katheters, hartkleppen, gewrichtsprothesen en contactlenzen

10 TIP 3 Ken de risicofactoren, zorg dat je in staat bent de patiënten met wonden met een verhoogd risico te herkennen. Risicofactoren: Verminderde afweer Aanwezigheid vreemd lichaam Leucocyten dysfunctie Oedeem Herhaald trauma Verminderde circulatie Hyperglycemie Necrotisch weefsel Ondervoeding Zeer vochtig/nat wondmilieu Mogelijke andere risicofactoren: * duur van ulcus > 1 maand, grootte wond (> 4 cm2), * Malik et al (2013) Diabetes Metab Syndr 7(2): 101 7

11 TIP 4 Wondreiniging: eerste stap in wegnemen debris "verwijdering van afvalstoffen, bacteriën en resten van vorige verbanden van het wondoppervlak en omringende huid" De voordelen en belang van wondreiniging is bekend maar wanneer, hoe en met wat = Rodeheaver GT, Ratliff CR (2007) Wound cleansing, wound irrigation, wound disinfection. In: Rodeheaver GT et al (eds) Chronic Wound Care: A Clinical Source Book for Healthcare Professionals

12 TIP 4 Wondreiniging: eerste stap in wegnemen debris Internationale consensus: reiniging van geïnfecteerde chronische wond bij elke verbandwissel * De eisen die gesteld worden aan reiniging zijn: Niet toxisch; Hypoallergeen; Makkelijk beschikbaar; Kostenefficiënt; Makkelijk in gebruik *World Union of Wound Healing Societies (2008) Principles Of Best Practice: Wound Infection In Clinical Practice. An International Consensus. MEP Ltd, London

13 TIP 4 Wondreiniging: eerste stap in wegnemen debris Cochrane-review *1 enig bewijs: reiniging wond kan met drinkbaar leidingwater en vermindert planktonische bacteriën; Andere studies: normale zoutoplossing en leidingwater niet effectief in het kader van biofilm management*2 International Wound Infection Institute: bij verdenking infectie wordt oplossing met surfactant, antisepticum of antimicrobieel middel aanbevolen. Verder onderzoek naar effectiviteit is gerechtvaardigd *1 Fernandez R, Griffiths R (2012) Cochrane Database Syst Rev: CD *2 Cutting K et al (2010) Biofilms and significance to wound healing. In Percival S, Cutting K (eds) Microbiology of Wounds. CRC Press, Boca Raton, FL:

14 TIP 5 Mechanische verwijdering van biofilm door debridement vaak vereist Debridement: verwijderen niet vitaal weefsel uit een wond. Wondbedvoorbereiding en TIME > 10 jaar standaard voor wond behandeling en benadering. Dezelfde principes gelden voor behandeling biofilm Scherp debridement is beste manier Bacteriën in rest biofilm zijn daarna in zogenaamde onvolwassen staat en hierdoor gevoeliger voor antimicrobiële behandelingen gedurende uur* * Wolcott RD et al (2010) J Wound Care 19(8): 320 8

15 TIP 6 Effect topische antimicrobiële middelen. Werking en effectiviteit van topische antimicrobiële middelen is uitgebreid onderzocht in vitro en varkenshuid modellen: Zilver en jodiumverbanden doden bacteriën in biofilm Anti-microbiële verbanden: effectief tegen planktonische bacteriën. Wisselend effectief op bacteriën in volwassen biofilms Beste aanpak: Clean & Cover : verstoor biofilm door effectief debridement verminder / voorkom aangroei planktonische bacteriën, waardoor opnieuw biofilm kan ontstaan, met antimicrobieel middel

16 TIP 7 Exsudaat management Malik et al: overmatig exsudaat is risicofactor biofilm TIME model*: exsudaat management belangrijk facet binnen wondbehandeling, te bewerkstelligen met juiste aanpak en keuze verbandmaterialen Overmatig wondexsudaat staat in relatie tot: Inflammatie en infectie Veneuze insufficiëntie Ontwikkeling of verslechtering van onderliggend lijden wat tot perifeer oedeem of lymfoedeem lijdt (denk aan hartfalen, nierfalen, leverfalen) * Leaper DJ et al (2012) Int Wound J 9(Suppl 2): 1 19

17 TIP 8 Uitslagen wondkweek vaak misleidend, de Levine methode wordt geadviseerd Uitslag wondkweek kan misleidend zijn omdat laboratoria methoden gebruiken gericht op planktonische bacteriën; niet altijd beschikken over juiste apparatuur voor detecteren anaerobe bacteriën of bacteriën ingekapseld in biofilm*1 Specifieke onderzoeksmethoden om biofilm aan te tonen hebben voorkeur Levine methode beste manier om planktonische bacteriën in wond aan te tonen*2,3 Methode van Levine: Draai de punt van de steriele wattenstaaf gedurende 5 seconden over een gebied van 1 bij 1 cm. Breng de (tip van de) wattenstaaf steriel in het kweekbuisje. *1 Leaper D (2006) Int Wound J 3(4): *2 Angel DE (2011) Int Wound J 8(2): *3 Attinger C, Wolcott R (2012) Adv Wound Care (New Rochelle) 1(3):127 32

18 TIP 9 Realiseer betekenis biofilm voor patiënt en effect op zijn wond. Fysieke barrière extracellulaire polymere substantie (EPS) beschermt bacteriën in biofilm Bacteriën kunnen zichzelf in slaapstand zetten, vooral aan oppervlakte, waardoor minder gevoelig voor antibiotica en antimicrobiele middelen Biofilm stimuleert ontstekingsreactie-> chronische ontstekingsreactie: Afgeven antigenen die aanmaak van antilichamen tegen biofilm stimuleren. Deze doden niet sessiele bacteriën maar beschadigen omringende weefsel. Hierdoor chronische inflammatoire verschijnselen door immunologisch respons * Han A et al (2011) Wound Repair Regen 19(5):

19 TIP 9 Realiseer betekenis biofilm voor patiënt en effect op zijn wond. In biofilm grote hoeveelheden neutrofielen en macrofagen -> aanmaak van MMP s en vrije zuurstofradicalen -> beschadiging goede wondgenezingscellen. MMP=Matrix Metalloprotease, breekt collageen af, een bouwstof van extracellulaire matrix Antibiotische therapie geen effect, biofilm komt retour evenals inflammatoire respons Patient: langere duur wondgenezing, pijn, ongemak door hoge vochtproductie en evt. geur

20 TIP 10 Blijf alert! Blijf up to date over laatste ontwikkelingen rondom biofilm. Klinisch aanwijzing biofilm: zelfs bij onderkenning onderliggend lijden, wonden moeilijk genezen met aanhoudende of terugkerende tekenen van infectie Wond professionals meer overtuigd van bepalende rol biofilm in niet genezen van chronische, complexe wonden * Toekomstige ontwikkelingen kunnen zijn: Bedside testen om biofilm te detecteren Meer kennis over debridement om biofilm te kunnen verstoren Verbanden die de vorming van biofilm voorkomen door quorum sensing te verstoren * Edwards-Jones V et al (2013) The Significance of Biofilms in Wound Infections.

21 Dank voor jullie aandacht Originele publicatie Ten Top Tips Biofilm op te halen bij de stand van B. Braun medical

Vergelijkbare documenten

10 TOP TIPS BEGRIJPEN EN MANAGEN VAN BIOFILM IN WONDEN

10 TOP TIPS BEGRIJPEN EN MANAGEN VAN BIOFILM IN WONDEN Nu we weten dat 90% van de chronische wonden een biofilm bevat en dat deze de wondgenezing aanzienlijk vertraagd, is het enorm belangrijk dat we weten