Woningstichting Sint Antonius van Padua Gemeente Noordwijkerhout

Transcriptie

1 Woningstichting Sint Antonius van Padua Gemeente Noordwijkerhout Woonvoorkeuren en verhuisgedrag van senioren in Noordwijkerhout en De Zilk Eindrapportage 23 juni 2015

2 DATUM 23 juni 2015 TITEL Woonvoorkeuren en verhuisgedrag van senioren in Noordwijkerhout en De Zilk ONDERTITEL Eindrapportage OPDRACHTGEVER Woningstichting Sint Antonius van Padua Gemeente Noordwijkerhout Boulevard Heuvelink KT Arnhem Postbus BD Arnhem (026) BTW NL B01 IBAN NL95RABO KVK AUTEUR(S) Roy Nieuwenhuis Josien Westgeest Bram Klouwen PROJECTNUMMER /g

3

4 Inhoud 1 Inleiding 1 2 De onderzoeksgroep Verdeling naar persoonskenmerken Verdeling naar woonsituatie 6 3 Resultaten 8 4 Waarom (niet) verhuizen? Verhuizen of niet verhuizen? Redenen om niet te verhuizen Redenen om wel te verhuizen Belemmeringen bij een verhuizing 16 5 Eisen aan huisvesting Gewenste woning Gewenste woonomgeving 20 6 Huidig aanbod in Noordwijkerhout en De Zilk Beoordeling van het aanbod Meest en minst aantrekkelijk aanbod Meest aantrekkelijk aanbod Minst aantrekkelijk aanbod Een uitzondering Wat spreekt aan? 31 7 Zorgen in, over en voor de toekomst Ontwikkelingen in de zorg Aanspraak op mantelzorg 32 8 Ervaringen vanuit de interviews 34 Bijlagen 35

5 1 Inleiding Hoe wonen senioren en hoe zien zij hun toekomst in Noordwijkerhout en De Zilk? De vraag waarmee plussers in de maanden maart en april zijn benaderd om deel te nemen aan het onderzoek. Woningstichting Sint Antonius van Padua en de gemeente Noordwijkerhout hebben bureau Companen gevraagd in beeld te brengen wat ouderen beweegt om wel of niet te verhuizen in de toekomst, welke redenen hieraan ten grondslag liggen en welke eisen zij stellen aan huisvesting. Uit woningmarktonderzoeken en prognoses komt steevast naar voren dat de behoefte aan seniorenwoningen flink toeneemt. De praktijk laat echter zien dat juist de ouderen nauwelijks reageren op dit woningaanbod. De mensen met een urgente verhuiswens zijn goed in beeld te brengen. Zij melden zichzelf bij de woningstichting. Op de ouderen met een latente verhuiswens is lastig grip te krijgen. Daarom hebben Antonius van Padua en de gemeente Noordwijkerhout zich de vraag gesteld: Hoe groot is de werkelijke behoefte aan seniorenwoningen in Noordwijkerhout en De Zilk? En wat zijn de kwaliteiten die senioren wensen? Het antwoord op deze vraag is in kaart gebracht door middel van huisbezoeken bij senioren in de leeftijd van 65 jaar en ouder. In een open gesprek zijn zij bevraagd over het wonen in Noordwijkerhout en De Zilk. Hierbij hebben de volgende aspecten centraal gestaan: Push- en pullfactoren die bepalen of senioren al dan niet verhuizen. Belemmeringen die een rol spelen bij de daadwerkelijke verhuizing. Eisen die senioren stellen aan het woningaanbod. Beoordeling van het huidige aanbod seniorenwoningen in Noordwijkerhout en De Zilk. Eventuele stappen die men al heeft gezet in aanloop naar een verhuizing. Door het voeren van open gesprekken is er naast kwantitatieve data veel kwalitatieve data opgehaald. Hiermee geeft het onderzoek een breder beeld dan de traditionele enquête. De deelnemers hebben uiteenlopende verhalen gedeeld, variërend van persoonlijke gebeurtenissen tot hun tevredenheid met het wonen in Noordwijkerhout en De Zilk. Door het gesprek aan te gaan kan er een verdiepingsslag gemaakt worden naar de achterliggende motieven die bepalen of men ergens wil blijven wonen tot de dood, het liefst zo snel mogelijk wil verhuizen, of hier ergens tussenin zit. Leeswijzer Hoofdstuk 2 start met een beschrijving van de onderzoeksgroep. Aan de hand van persoonskenmerken en hun huidige woonsituatie worden de respondenten beschreven. In hoofdstuk 3 wordt beknopt weergegeven wat de belangrijkste resultaten van het onderzoek zijn. In dit hoofdstuk wordt in beeld gebracht welke behoefte er bestaat aan seniorenwoningen en welke eisen senioren stellen aan huisvesting. De uitwerking van deze resultaten volgt in de hoofdstukken 4 tot en met 7. Hierbij gaat hoofdstuk 4 in op de push- en pullfactoren om te verhuizen. Hoofdstuk 5 richt zich op de kwalitatieve eisen die senioren stellen aan hun woning en woonomgeving. Hoofdstuk 6 brengt in beeld hoe senioren het huidige aanbod in Noordwijkerhout en De Zilk beoordelen. In hoofdstuk 7 wordt een beschrijving gegeven van eventuele zorgen die senioren hebben in, over en voor de toekomst, als het gaat om zorg en ondersteuning. Het rapport sluit af met hoofdstuk 8 waarin de ervaringen van de interviewers met de huisbezoeken zijn beschreven /g Woonvoorkeuren en verhuisgedrag van senioren in Noordwijkerhout en De Zilk 1

6 2 De onderzoeksgroep De totale onderzoeksgroep bestaat uit 383 senioren. De gemene deler is dat zij allen ouder zijn dan 65 jaar, maar op persoonskenmerken en hun huidige woonsituatie verschillen zij van elkaar. In dit hoofdstuk wordt de onderzoeksgroep in beeld gebracht. 2.1 Verdeling naar persoonskenmerken Verdeling naar leeftijd Figuur 2.1: Verdeling senioren naar leeftijd en huidige woonlocatie* Noordwijkerhout (n=319) De Zilk (n=58) 35% 10% 55% 40% 12% 48% * Zes senioren wilden tijdens de gesprekken hun leeftijd niet aangeven. Dit is de reden dat de optelling van de totalen in figuur 1 kleiner is dan 383. Jonge en oude senioren Binnen de onderzoeksgroep zijn de jonge senioren (65-75 jaar) en de oude senioren (75+) nagenoeg gelijk vertegenwoordigd. De groep 85-plussers is zoals verwacht het kleinst. De gemiddelde leeftijd bedraagt 75,6 jaar en de oudste respondent is 99 jaar oud. De leeftijdsverdeling in de totale onderzoeksgroep is van laag naar hoog: 54% (65-74 jaar), 36% (75-84 jaar) en 10% (85 jaar en ouder). Dit komt redelijk goed overeen met de gemeentebrede cijfers. De leeftijdsverdeling van alle 65-plussers in de gemeente Noordwijkerhout is volgens het CBS (2014): 59% (65-74 jaar), 32% (75-84 jaar) en 9% (85 jaar en ouder). Binnen het onderzoek wijkt De Zilk hier enigszins vanaf. Verdeling naar inkomen Figuur 2.2: Verdeling senioren naar netto huishoudensinkomen per maand en huidige woonlocatie Noordwijkerhout (n=322) 8% 22% 29% 23% 18% De Zilk (n=61) 19% 28% 12% 13% 28% Netto inkomen per maand Belastbaar jaarinkomen (indicatief) % 11% 20% tot % of meer Onbekend /g Woonvoorkeuren en verhuisgedrag van senioren in Noordwijkerhout en De Zilk 2

7 De meerderheid van de senioren maakt geen aanspraak op de sociale huursector De inkomensgrens voor de toewijzing van een sociale huurwoning ligt in 2015 op een belastbaar huishoudensinkomen van per jaar. Dit is de doelgroep waaraan de woningstichting haar sociale huurwoningen mag toewijzen. Binnen het onderzoek behoort 44% van de senioren tot deze doelgroep. Huishoudens met een inkomen boven de inkomensgrens maken geen aanspraak op een sociale huurwoning. De meerderheid van de senioren is daarom bij een eventuele verhuizing aangewezen op de particuliere verhuur of op de koopsector. De hoogste inkomens zijn het sterkst vertegenwoordigd in Noordwijkerhout. Bijna een derde van de senioren behoort er tot de hoogste inkomensgroep. Tabel 2.1: Verdeling senioren naar inkomensklasse en huidig woningeigendom In Koopwoning (n=199) In Huurwoning (n=184) Totaal (n=383) Inkomensklasse Abs. % Abs. % Abs. % < per maand (< ) 53 27% % % > per maand (> ) % 55 30% % Onbekend 23 12% 14 8% 37 10% Totaal % % % Bron: Onderzoek woonvoorkeuren senioren, Companen. Wanneer de senioren worden uitgesplitst naar huidig woningeigendom blijkt dat ca. 30% van de senioren die op dit moment wonen in een huurwoning, in de toekomst geen aanspraak (meer) kan maken op de sociale huursector. Daartegenover staat dat bijna 30% van de senioren die wonen in een koopwoning in de toekomst wel aanspraak op maken op een woning van de woningstichting. Verdeling naar huishoudenssamenstelling Tabel 2.2: Verdeling senioren naar huishoudenstype en huidige woonlocatie Noordwijkerhout (n=322) De Zilk (n=61) Totaal (n=383) Abs. % Abs. % Abs. % Samenwonend zonder kinderen in huis % 31 51% % Alleenstaand % 29 48% % Samenwonend met kinderen in huis 9 2% 0 0% 9 2% Eenoudergezin 4 1% 1 1% 5 1% Overig 2 1% 0 0% 2 1% Totaal % % % Bron: Onderzoek woonvoorkeuren senioren, Companen. Vooral alleenstaanden en echtparen zonder thuiswonende kinderen Nagenoeg alle senioren in de onderzoeksgroep zijn alleenstaand of samenwonend zonder thuiswonende kinderen. Dit is geheel in de lijn der verwachting voor een onderzoek dat zich richt op 65-plussers. In De Zilk wonen in verhouding meer alleenstaanden dan in Noordwijkerhout, terwijl het omgekeerde geldt voor de echtparen. Uit de cijfers van het CBS (2014) blijkt dat gemeentebreed onder senioren het aandeel alleenstaanden gelijk is aan 42% en het aandeel samenwonenden zonder thuiswonende kinderen gelijk is aan 50%. De verdelingen in het onderzoek wijken hier licht vanaf. Verdeling naar verhuisgeneigdheid Tabel 2.3: Verdeling verhuisgeneigdheid: bent u van plan binnen vijf jaar te verhuizen? Noordwijkerhout (n=323) De Zilk (n=60) Totaal (n=383) Abs. % Abs. % Abs. % Nee, zeker niet % 20 34% % Nee, waarschijnlijk niet 43 13% 7 11% 50 13% Ja, zeker 29 9% 7 11% 36 9% Ja, misschien 29 9% 4 7% 33 9% Weet niet 30 10% 22 37% 52 14% Totaal % % % Bron: Onderzoek woonvoorkeuren senioren, Companen /g Woonvoorkeuren en verhuisgedrag van senioren in Noordwijkerhout en De Zilk 3

8 Het gros van de senioren verhuist niet Senioren is gevraagd of zij van plan zijn binnen vijf jaar te verhuizen. Het gros van hen zegt dit niet te doen. Vooral in Noordwijkerhout is de verhuisgeneigdheid laag, maar ook in De Zilk is bijna de helft van de senioren niet van plan om op korte termijn te verhuizen. Uitgesplitst naar leeftijd blijkt dat 74% van de oude senioren niet wil verhuizen, tegenover 66% van de jonge senioren. Leeftijd kan daarmee van invloed zijn op de verhuiswens. De gezondheid van senioren is daarentegen niet per definitie bepalend voor de wens om te blijven wonen. Senioren met gezondheidsklachten zijn net zo verhuisgeneigd als senioren zonder gezondheidsklachten. Van de niet-verhuisgeneigden geeft slechts 5% aan dat zij bij een toekomstige zorgvraag een verhuizing overwegen. Als het gaat om woningeigendom blijkt dat de huurders minder verhuisgeneigd zijn dan de kopers. 40% van de kopers heeft een verhuiswens, tegenover 20% van de huurders. Toch is ook dit geen verklaring voor de lage verhuisgeneigdheid, omdat huurders en kopers ongeveer gelijk zijn vertegenwoordigd in de steekproef. Maar wat bepaalt de wens om te blijven wonen dan wel? In hoofdstuk 4 wordt de groep niet-verhuisgeneigden verder uitgewerkt en zal blijken dat vooral de binding met de woning en woonomgeving een reden is om te blijven wonen. Senioren zijn over het algemeen erg tevreden met hun huidige woonsituatie. Aanpassen van de woning: de helft betaalt zelf Wanneer senioren niet verhuizen, betekent dit dat zij op een goed moment hun woning moeten aanpassen. Op de vraag in hoeverre de niet-verhuizers hun woning aanpassen bij een zorgvraag antwoordt 45% zowel grote als kleine aanpassingen te doen, 12% doet alleen kleine aanpassingen en 10% geeft aan niet aan te passen en gewoon te blijven wonen. De overige senioren wonen al geschikt of weten geen antwoord te geven op de vraag. Vooral de groep die niet wil aanpassen en niet wil verhuizen is interessant, omdat het niet realistisch is dat zij altijd zo kunnen blijven wonen. Dit lijkt daarom meer een kwestie van bewustzijn, men weet wellicht niet goed wat het betekent om met beperkingen in een ongeschikte woning te wonen. Figuur 2.3: Kleine aanpassingen (beugels) en grote aanpassingen (traplift) Als het gaat om aanpassen geeft meer dan de helft van de senioren aan dat zij dit zelf kunnen betalen. Dit zijn vooral senioren die wonen in een koopwoning. Uit de toelichting blijkt dat het grootste deel van hen dit simpelweg kan betalen, omdat zij voldoende middelen hebben. Sommige senioren verwachten geen ondersteuning te krijgen ( Ik zou wel moeten, want de woningstichting doet het niet ) of willen niet vragen om ondersteuning ( Ik houd niet snel mijn handje op ). Bijna een kwart van de senioren die liever Bron: Lubbelinkhof / Triwa Trapliften aanpast, geeft aan dat zij op financiële ondersteuning van de gemeente of woningstichting rekent. Veelgenoemde argumenten hiervoor zijn dat zij zelf te weinig middelen hebben ( Ik heb maar weinig te besteden en kan dat niet zelf betalen ) of dat ze het als taak van de gemeente en/of woningstichting beschouwen ( Dit is een taak van de woningstichting / We rekenen op ondersteuning van de gemeente ). Van de senioren die rekenen op financiële ondersteuning woont driekwart in een huurwoning van Sint Antonius van Padua /g Woonvoorkeuren en verhuisgedrag van senioren in Noordwijkerhout en De Zilk 4

9 Een deel wil wel verhuizen Tegenover de niet-verhuizers staat een groep senioren die wel verwacht op korte termijn te verhuizen. Eén op de vijf geeft aan binnen vijf jaar te gaan verhuizen. Van deze senioren geeft 17% aan dat zij verwachten dit binnen één tot twee jaar te doen. Daarnaast is er een groep die nog niet weet of zij gaan verhuizen. Ook deze groep wordt tot de potentiële verhuizers gerekend, omdat zij geen harde nee geeft als antwoord op de verhuisvraag. Juist voor de potentiële verhuizers is het interessant om te bekijken hoe zij het best gefaciliteerd kunnen worden in hun verhuisplannen. Tabel 2.4: Verdeling verhuisgeneigde senioren naar inkomensklasse en huidig woningeigendom In Koopwoning (n=80) In Huurwoning (n=40) Totaal (n=120) Inkomensklasse Abs. % Abs. % Abs. % < per maand (< ) 23 29% 22 55% 45 38% > per maand (> ) 52 65% 16 40% 68 57% Onbekend 5 6% 2 5% 7 5% Totaal % % % Bron: Onderzoek woonvoorkeuren senioren, Companen. Wanneer deze groep wordt uitgesplitst naar inkomen blijkt dat het grootste deel een inkomen heeft boven de inkomensgrens voor de sociale huursector. Bij een verhuizing zijn zij nagenoeg aangewezen op de particuliere huursector of op de koopsector. Uitgesplitst naar leeftijd blijkt dat jonge senioren (65-75 jaar) meer verhuisgeneigd zijn dan oude senioren (75+). Van de jonge senioren wil 34% verhuizen tegenover 26% van de oude senioren. Een mogelijke verklaring kan zijn dat de jonge senioren vaker op zoek zijn, omdat zij nog voor langere tijd in een nieuwe woning kunnen wonen. De oude senioren vinden een verhuizing wellicht niet meer de moeite waard. In tegenstelling tot de niet-verhuizers is de gezondheidstoestand voor de verhuizers wel een doorslaggevende reden om te verhuizen. Van de verhuizers geeft 32% aan dat een verhuizing op korte termijn afhankelijk is van hun gezondheidssituatie. In hoofdstuk 4 zullen de verhuizers verder toegelicht worden. Alleenstaanden niet meer verhuisgeneigd dan echtparen Tot slot is er een opvallende bevinding rond de verhuisgeneigdheid van alleenstaanden en samenwonenden. Voor beide groepen geeft bijna 70% aan niet te willen verhuizen binnen vijf jaar. Alleenstaanden zijn daarmee niet meer verhuisgeneigd dan samenwonenden. Dit is opvallend, omdat een veelgehoord geluid uit de gesprekken is dat juist echtparen benoemen dat hun eventuele verhuiswens in de toekomst mede afhangt van het feit of hun partner nog in leven is. Zij verwachten dat wanneer hun partner overlijdt, de wens om te verhuizen toeneemt. Uit de resultaten blijkt dat dit in de praktijk niet altijd zo uitwerkt /g Woonvoorkeuren en verhuisgedrag van senioren in Noordwijkerhout en De Zilk 5

10 2.2 Verdeling naar woonsituatie Verdeling naar wijken Figuur 2.4: Verdeling senioren over de wijken, naar aantal respondenten (N) en aandeel t.o.v. de totale groep (%) Sancta Maria N= 4; 1% Buitengebied N= 20; 5% Zeeburg N= 34; 9% Sint Bavo Duin & Dal N= 6; 2% N= 4; 1% Victori N= 12; 3% Guldemond N= 32; 8% Centrum N= 30; 8% De Boekhorst N= 17; 4% Victor N= 109; 29% Mossennest N= 14; 4% Mossennest II N= 40; 10% De Zilk N= 61; 16% Per wijk is weergegeven hoeveel senioren er geïnterviewd zijn en welk aandeel zij vertegenwoordigen ten opzichte van de totale onderzoeksgroep. De wijken Victor, Mossennest II, Zeeburg en Guldemond en het dorp De Zilk kennen de hoogste aandelen. Dit zijn de wijken waar verhoudingsgewijs veel senioren wonen. De wijken Sint Bavo, Duin & Dal en Sancta Maria zijn minder vertegenwoordigd binnen de onderzoeksgroep /g Woonvoorkeuren en verhuisgedrag van senioren in Noordwijkerhout en De Zilk 6

11 Verdeling naar woningtype Tabel 2.5: Verdeling senioren naar woningtype en woonlocatie Noordwijkerhout (n=322) De Zilk (n=61) Totaal (n=383) Abs. % Abs. % Abs. % Rijwoning % 37 61% % 2-onder-1 kap 16 5% 6 10% 22 6% Vrijstaande woning 29 9% 7 11% 36 9% Beneden/ bovenwoning 26 8% 1 2% 27 7% Appartement 74 23% 7 11% 81 21% Laagbouw seniorenwoning 3 1% 0 0% 3 1% Anders 10 3% 3 5% 13 3% Totaal % % % Bron: Onderzoek woonvoorkeuren senioren, Companen. Driekwart woont niet geschikt Meer dan tweederde van de senioren woont op dit moment in een woning die in beginsel niet geschikt is voor senioren, namelijk een rijwoning, een 2-onder-1 kapwoning of een vrijstaande woning. In Noordwijkerhout wonen verhoudingsgewijs meer senioren in een appartement dan in De Zilk, maar dit is ongetwijfeld verbonden aan het verschil in aanbod op deze locaties. Wanneer de respondenten worden onderverdeeld op basis van de vraag of zij al dan niet geschikt wonen, blijkt dat 75% van de senioren op dit moment in een niet geschikte woning woont. Onder de verhuisgeneigde huishoudens bedraagt het aandeel senioren dat in een ongeschikte woning woont 80%. Uit hoofdstuk 4 zal blijken dat inderdaad (de geschiktheid van) de woning voor deze groep een belangrijk motief is om te verhuizen. Onder de niet-verhuisgeneigden woont op dit moment bijna driekwart ongeschikt. De geschiktheid van de woning is voor deze groep geen reden om te verhuizen. Zij passen aan of doen niks. Verdeling naar woningeigendom Tabel 2.6: Verdeling senioren naar woningeigendom Noordwijkerhout (n=322) De Zilk (n=61) Totaal (n=383) Abs. % Abs. % Abs. % Huur % 31 51% % Koop % 30 49% % Totaal % % % Bron: Onderzoek woonvoorkeuren senioren, Companen. Kopers en huurders: doelstellingen behaald Voorafgaand aan het onderzoek zijn er doelen gesteld ten aanzien van het aantal senioren in een huurwoning en het aantal senioren in een koopwoning dat geïnterviewd diende te worden. Het gaat in dit geval voor De Zilk om 30 kopers en 30 huurders en voor Noordwijkerhout om 170 kopers en 150 huurders. Door dit van tevoren vast te stellen kan voorkomen worden dat de steekproef uit onevenredig veel huurders of kopers bestaat. Zoals blijkt uit de tabel zijn deze doelstellingen behaald /g Woonvoorkeuren en verhuisgedrag van senioren in Noordwijkerhout en De Zilk 7

12 3 Resultaten Het doel van het onderzoek is het in kaart brengen van de behoefte aan seniorenwoningen in Noordwijkerhout en De Zilk. Onderstaand zijn de belangrijkste onderzoeksresultaten beschreven. De reden voor het opnemen van dit hoofdstuk is om beknopt weer te geven waartoe het onderzoek heeft geleid en wat dit betekent voor woningstichting Sint Antonius van Padua en de gemeente Noordwijkerhout. In de hoofdstukken 4 tot en met 7 zullen de onderzoeksresultaten verder onderbouwd worden. Verhuisgeneigdheid onder senioren Senioren in Noordwijkerhout zijn over het algemeen tevreden over hun huidige woonsituatie. Dit vertaalt zich in de verhuisgeneigdheid aangezien 68% van de senioren geen verhuiswens heeft. De verhuisgeneigde huishoudens zijn onder te verdelen in een groep die binnen nu en vijf jaar gaat verhuizen (18%) en een groep die het nog niet weet (14%). Vooral voor deze laatste groep is hun gezondheid bepalend. Ze overwegen een verhuizing als hun gezondheid verslechtert. Woning en woonomgeving, redenen om te blijven De senioren die willen verhuizen is gevraagd waarom zij dit willen en de senioren die niet willen verhuizen is gevraagd waarom niet. De belangrijkste motieven om niet te verhuizen zijn de woning en de woonomgeving. Van de senioren woont 60% al langer dan 25 jaar in hun huidige woning en zij zijn hier zeer gehecht aan. Verder geven zij aan liever hun woning aan te passen dan te verhuizen. Hierbij kan een deel de aanpassingen zelf betalen en is een deel aangewezen op de gemeente of woningstichting. Dit lijkt vooral een kwestie van inkomen te zijn. De senioren met de hoogste inkomens geven vaker aan aanpassingen zelf te kunnen betalen. Daarnaast rekent een deel niet op ondersteuning vanuit de gemeente of woningstichting. Zij verwachten alles zelf te moeten betalen. De senioren die woningaanpassingen niet zelf kunnen betalen behoren vaker tot de lagere inkomensgroepen. Driekwart van deze groep huurt een woning van Sint Antonius van Padua. Een deel van hen beschouwt het aanpassen van de woning als taak van de woningstichting en/of de gemeente. Wat betreft de woonomgeving zijn het sociale netwerk, de levendigheid van de buurt en de beschikbaarheid van voorzieningen redenen om te blijven. De niet-verhuisgeneigden wonen op dit moment prima en voelen geen urgentie om te vertrekken. Dit is de groep die moeilijk in beweging is te krijgen als het gaat om een verhuizing naar een geschikte seniorenwoning en hier vaak ook geen reden toe ziet. De woning en de gezondheid, redenen om te vertrekken De senioren die wel willen verhuizen benoemen de grootte van de huidige woning, het onderhoud van de woning en tuin en de geschiktheid van de woning als motieven om te verhuizen. Daarnaast blijkt de gezondheid van senioren een bepalende factor in de verhuiswens. Hierbij bestaat een onderscheid tussen preventieve en urgente verhuizers. Preventieve verhuizers anticiperen op eventuele verslechtering van de gezondheid in de toekomst, terwijl urgente verhuizers als gevolg van gezondheidsklachten op zoek zijn naar een geschikte woning. De huidige woonomgeving is voor de verhuizers van ondergeschikt belang. Driekwart van de senioren geeft aan dat de woonomgeving geen rol speelt bij hun wens om te verhuizen. Aangevuld met de bevinding dat de woonomgeving voor de niet-verhuizers een belangrijk motief is om te blijven, laat dit /g Woonvoorkeuren en verhuisgedrag van senioren in Noordwijkerhout en De Zilk 8

13 zien dat senioren in Noordwijkerhout en De Zilk tevreden zijn met hun huidige buurt. Een opmerking die hierbij geplaatst moet worden is dat de toekomstige woonomgeving een zeer bepalende factor is in de woonlocatiekeuze. Hoewel beduidend kleiner dan de niet-verhuizers, is het de verhuisgeneigde groep senioren waarop de woningstichting en de gemeente zich het best kan richten als het gaat om de huisvesting voor senioren. Deze groep is (op termijn) op zoek naar geschikte seniorenwoningen binnen de gemeente Noordwijkerhout. Inspelen op de kwaliteitseisen van deze groep kan de doorstroming van ouderen bevorderen. Wegnemen van belemmeringen om doorstroming te stimuleren Senioren ervaren verschillende belemmeringen in de aanloop naar hun verhuizing. De meest genoemde belemmeringen zijn, in volgorde van meest naar minst genoemd: emotie, verhuizen is (te) veel gedoe, verkoop van de huidige woning, verhuizen is (te) duur en sommige senioren weten niet hoe zij het moeten aanpakken. Zaken als emotie, bijvoorbeeld gehechtheid aan de woning of gebondenheid aan de buurt, of de verkoop van de huidige woning zijn zaken waarop de woningstichting en de gemeente weinig invloed kunnen uitoefenen. Juist het wegnemen van belemmeringen rond het organiseren van de verhuizing, de ondersteuning in de uitvoering en eventuele financiële ondersteuning, bieden kansen voor het begeleiden van senioren naar een geschikte woning. Het faciliteren van deze laatstgenoemde belemmeringen kan mogelijk de belemmeringen rond emotie verzachten. Een geschikt appartement of een geschikte laagbouwwoning.. Voor alle senioren geldt, dat wanneer zij willen verhuizen zij op zoek gaan naar een woning die geschikt is voor ouderen. In zowel Noordwijkerhout als De Zilk geldt dat de vraag naar appartementen onder verhuisgeneigde senioren het grootst is. Zij zoeken naar een gelijkvloerse woning, die geschikt is om oud in te worden, minimaal twee slaapkamers heeft, met voldoende inval van daglicht en met een (ruim) balkon. De traditionele laagbouw seniorenwoning met tuin is een tweede woningtype dat in trek blijkt te zijn. Vooral in De Zilk is de vraag naar dit type woning groot. Een aansprekend kenmerk van dit type woning is dat het een zelfstandige woning is met daarbij een tuintje waardoor ouderen hun gevoel van vrijheid en autonomie kunnen behouden. Een veelgehoord argument is dat senioren niet weggestopt willen worden in een appartementencomplex met alleen maar senioren. Tot slot is er een beperkte groep senioren die nadrukkelijk op zoek is naar een woonvorm waarin zij met meerdere senioren kunnen samenwonen en waar zij elkaar kunnen ondersteunen als het gaat om zorg en welzijn. Hoewel deze groep in omvang beperkt is kan het interessant zijn om de vraag naar dit soort woonvormen in de toekomst verder uit te diepen en te kijken hoe de gemeente of woningstichting dit kan faciliteren. Figuur 3.1: Aantrekkelijke woningtypen: appartementen en traditionele laagbouw seniorenwoningen /g Woonvoorkeuren en verhuisgedrag van senioren in Noordwijkerhout en De Zilk 9

14 ..in de huursector, voor een betaalbare prijs.. Als het gaat om het woningeigendom blijkt dat het gros van de senioren op zoek is naar een huurwoning. Driekwart van de senioren geeft aan bij een verhuizing te kiezen voor de huursector. Vooral de sociale huursector is hierbij aantrekkelijk, gezien het feit dat 66% van de senioren aangeeft niet meer dan 700 per maand te willen betalen. Toch bestaat er ook behoefte aan het duurdere segment. Eén op de zes senioren is bereid om meer dan 700 per maand te betalen. In de lijn der verwachting bestaat hierbij een verband met het inkomen. Huishoudens die bereid zijn meer te betalen dan 700 hebben vaker een hoger inkomen. Dit is de doelgroep die geen aanspraak kan maken op de sociale huursector. Opvallend is dat van de senioren met een hoger inkomen (> per jaar) en een voorkeur voor een huurwoning meer dan de helft zoekt naar een sociale huurwoning. Zij zijn zich waarschijnlijk niet bewust van de eisen rondom inkomensgrenzen en toewijzing. Vooral voor deze groep kan voorlichting een belangrijk middel zijn om verhuiswensen beter te faciliteren. Wanneer de senioren worden onderscheiden naar hun huidige woonsituatie blijkt dat kopers in 35% van de gevallen opnieuw op zoek zijn naar een koopwoning. Een veelgehoorde reden hiervoor is dat kopers benoemen dat ze geen aanspraak maken op de sociale huursector. De woonlasten van de particuliere huur vinden ze te hoog en ze kiezen er daarom vaak voor om opnieuw te kopen. Ze zoeken hierbij zowel in het goedkope als het dure segment. Ook hier bestaat een verband met het inkomen, aangezien de hoogste inkomens vaker in het dure segment zoeken, terwijl de lage inkomens vaker voorkeur hebben voor het goedkope segment. Uitgesplitst naar leeftijd is de conclusie dat oude senioren (85+) nagenoeg niet meer zoeken naar een koopwoning. Bijna 90% van de oude senioren heeft een voorkeur voor de huursector. Bij jonge senioren is dit beeld gemengder. Hiervan zoekt een kwart bewust naar een woning in de koopsector...dichtbij het centrum of de voorzieningen Wat betreft de locatie zoeken senioren naar een woning dichtbij het centrum, of op zijn minst dichtbij een supermarkt. Een veelgehoord argument is dat men in de toekomst in staat wil blijven om hun eigen boodschappen te doen, ook wanneer zij slechter ter been worden. Een tweede argument is dat het centrum de plek is waar het gebeurt en daarom vereenzaming tegen gaat. Senioren die wonen in het centrum blijven in beweging en hebben meer aanspraak, lijkt de gedeelde mening. Uit de gesprekken blijkt dat senioren van mening zijn dat het huidige aanbod over het algemeen te ver van het centrum ligt en het aanbod in het centrum te duur is. Afstand is echter een relatief begrip. Ter illustratie, senioren uit Zeeburg beschouwen bijvoorbeeld de wijken rondom het centrum als dichtbij, terwijl senioren uit Mossennest echt in het centrum zelf willen wonen. Het realiseren van betaalbaar aanbod in en rond het centrum lijkt een aantrekkelijke optie vanuit de wens van senioren. Een tweede belangrijke voorwaarde voor de woonomgeving is de nabijheid van medische voorzieningen. Vanuit het zorgoogpunt beschouwen senioren dit als pluspunt van de woonomgeving. Het lijkt echter minder noodzakelijk dan de nabijheid van winkels. Waarschijnlijk komt dit, omdat het grootste deel van de senioren op dit moment nog niet afhankelijk is van zorg of zorgvoorzieningen. Tot slot blijken de buurtbewoners en de samenstelling van de buurt (of het appartementencomplex) belangrijke bepalende factoren in de woonlocatiekeuze. Senioren willen dichtbij hun sociale netwerk blijven. Hoewel het sterk afhankelijk is van persoonlijke wensen, bestaat er een lichte voorkeur voor gemengde buurten en/of complexen waar jong en oud samenwonen /g Woonvoorkeuren en verhuisgedrag van senioren in Noordwijkerhout en De Zilk 10

15 Puyckendam als meest aantrekkelijk woningtype Als het gaat om het bestaande aanbod wordt het type appartementen op Puyckendam als meest aantrekkelijk beschouwd. Senioren waarderen de nieuwbouw, vinden dat het er netjes en modern uitziet en waarderen de grootte. Ook het type Robijn Staete en Breeland scoren hoog als het gaat om aantrekkelijkheid. Voor beiden geldt dat in de gesprekken de duurdere appartementen als voorbeeld aan de senioren zijn voorgelegd. Het gaat in dit geval meer om het type appartement (groot, ruim, maar met een hoge huur- of koopprijs) en minder om het complex Robijn Staete of Breeland zelf. Vooral kopers in Noordwijkerhout waarderen het type Robijn Staete. Zij verwachten met de verkoopopbrengst van hun huidige woning de relatief dure appartementen te kunnen financieren. Voor de appartementen op Breeland geldt dat deze vooral in trek zijn bij senioren uit De Zilk. Kanttekening bij beide appartementtypen is dat ze over het algemeen als (te) duur worden beschouwd. Senioren schrikken van de huur- en koopprijzen. De minst gewilde type seniorenwoningen zijn de Pijnenburgflat in Noordwijkerhout en de BeBo-woningen aan het Hoekgat in De Zilk. Vooral de uitstraling en de grootte van deze woningtypen worden als minpunten beschouwd. Opvallend is dat de traditionele laagbouwwoningen zoals die aan het Absveen zowel tot de meest als minst aantrekkelijke seniorenwoningen behoren. De senioren met een voorkeur voor deze woningen beschouwen de uitstraling als een echt huisje en het tuintje als pluspunten. De senioren met een afkeer tot deze woningen beschouwen de woningen als gedateerd en zien de tuin en bovenverdieping als last. De gedeelde mening is dat de ligging in Zeeburg een minpunt is. Op basis van het bovenstaande lijkt de algemene opvatting voor de ontwikkeling van woningaanbod voor senioren: de bouw van gelijkvloerse en betaalbare seniorenwoningen (met een huurprijs tot maximaal 700), met minimaal twee slaapkamers, dichtbij of in het centrum, of op zijn minst dichtbij een supermarkt. In hoeverre dit haalbaar is voor een aantrekkelijke bouwprijs is een volgend vraagstuk. Zorgen in, over en voor de toekomst Tot besluit van ieder interview is senioren gevraagd of zij zich in het licht van de ontwikkelingen in de zorg, zorgen maken over hun toekomst. Hoewel dit voor iedereen zeer persoonlijk is, blijkt de algemene opvatting te zijn dat men kritisch is over hetgeen zich op dit moment voltrekt. Senioren stellen dat er onevenredig veel bezuinigd wordt op de kwaliteit van zorg en ondersteuning en vinden dit een kwalijke zaak. Verder is de gedeelde mening dat de kosten voor zorg flink omhoog gaan. De een maakt zich hier zorgen over, terwijl de ander leeft onder het motto wie dan leeft, wie dan zorgt. Vooral onder de senioren met de laagste inkomens wordt de zorg over de kosten vaak benoemd. De senioren met de hogere inkomens maken zich hier minder zorgen over, omdat zij zelf zorg kunnen inkopen. Het grootste deel van de senioren verwacht in de toekomst geen aanspraak te kunnen maken op mantelzorg. Dit geldt zowel voor jonge als voor oude senioren. In beide gevallen rekent meer dan de helft niet op (structurele) ondersteuning door mantelzorg. Dit komt vooral, omdat hun kinderen ver weg wonen en zelf ook een druk leven hebben. De senioren die wel op mantelzorg rekenen, benoemen over het algemeen dat vooral structurele zorg lastig is. Incidentele ondersteuning is vaak niet het probleem, maar vooral de bereidheid die wordt gevraagd, of geëist in de mening van sommige senioren, om dit structureel vorm te geven wordt als probleem beschouwd. Een schifting tussen professionele en informele ondersteuning zien zij als mogelijke oplossing. In de hoofdstukken 4 tot en met 7 worden de bovenstaande resultaten verder uitgewerkt. Het volgende hoofdstuk start met een beschrijving van push- en pullfactoren om al dan niet te verhuizen /g Woonvoorkeuren en verhuisgedrag van senioren in Noordwijkerhout en De Zilk 11

16 4 Waarom (niet) verhuizen? Twee van de tien senioren in Noordwijkerhout en De Zilk willen binnen nu en vijf jaar verhuizen. Zeven van de tien willen dit niet. Verder overweegt bijna de helft een verhuizing wanneer zij zelf (of hun partner) zorgbehoevend worden. Waarom willen zij dit? En waarom wil de andere helft, ondanks een zorgvraag, thuis blijven wonen? In dit hoofdstuk wordt onderscheid gemaakt tussen niet-verhuizers en verhuizers. De niet-verhuizers zijn de senioren die aangeven niet te verhuizen binnen nu en vijf jaar. De verhuizers zijn degenen die dit (misschien) wel willen. Onderstaand volgt een verdieping op de push- en pullfactoren die van invloed zijn op de verhuiswens van 65-plussers in Noordwijkerhout en De Zilk. Deels gebaseerd op cijfers, maar vooral beschreven vanuit verhalen. 4.1 Verhuizen of niet verhuizen? De wens om te verhuizen verschilt sterk. Sommige 65-plussers zijn al zeer bewust bezig met een verhuizing, terwijl anderen juist zo lang mogelijk in hun huidige woningen willen blijven wonen. Quotes als: Tot aan mijn dood wil ik hier blijven wonen, Het huis is te groot voor mij en niet gelijkvloers, maar ik ga pas verhuizen als ik oud ben en Ik wil graag naar Puyckendam, illustreren de uiteenlopende verhuiswensen. De gezondheidstoestand lijkt een bepalende factor in de verhuisbeslissing. Een deel van de senioren geeft aan dat zij graag in hun huidige woning willen blijven wonen, maar stelt wel dat als het echt niet meer gaat zij wel moeten verhuizen: als we zouden verhuizen, dan is dat omdat onze gezondheid is verslechterd en we het niet meer redden in onze eigen woning. Een alternatief voor verhuizen is het geschikt maken van de huidige woning. Van de senioren geeft 35% aan dat zij liever uitgebreide aanpassingen aan hun woning doet dan dat zij verhuist (45% onder niet-verhuizers). Van de senioren doet 12% alleen kleine aanpassingen aan hun woning, maar zou verhuizen als er grote aanpassingen - zoals een traplift, verbreding van deuren, etc. - nodig zijn. Ook het wel of niet samenleven met een partner wordt door echtparen benoemd als bepalende reden om al dan niet te verhuizen. Enerzijds vanuit het oogpunt van mantelzorg, anderzijds vanwege de grootte van de woning en eventuele vereenzaming wanneer men alleen achterblijft. Een quote die dit mooi verwoordt: als ik alleen achterblijf zou ik wel naar een appartement gaan. Ik heb dan waarschijnlijk ook niet alle ruimte meer nodig en het huis wordt te groot. In de praktijk blijkt dit echter niet altijd uit te werken. Binnen de onderzoeksgroep bestaat geen verschil in verhuisgeneigdheid tussen alleenstaanden en echtparen. Van zowel de alleenstaanden als de echtparen is ruim tweederde niet verhuisgeneigd /g Woonvoorkeuren en verhuisgedrag van senioren in Noordwijkerhout en De Zilk 12

17 4.2 Redenen om niet te verhuizen Waarom willen senioren niet verhuizen? De niet-verhuizers is gevraagd wat de redenen zijn om in hun huidige woning te blijven wonen. De onderstaande tabel geeft weer welke redenen het meest genoemd zijn als het gaat om de woning, de woonomgeving, persoonlijke redenen en het huidige woningaanbod. Tabel 4.1: Redenen om niet te verhuizen (n=263) Redenen om niet te willen verhuizen % van de niet-verhuizers dat de reden benoemt* Woning Ik ben gehecht aan de huidige woning 74% Ik pas liever mijn woning aan 21% Ik woon hier nog niet zo lang 9% De woning is geen reden 2% Anders 57% Woonomgeving (Contact met) de buurtbewoners 52% Rust-/ levendigheid van de buurt 44% Aanwezigheid voorzieningen 28% De woonomgeving is geen reden 10% Anders 42% Persoonlijke redenen Wil alleen nog verhuizen naar een verzorgingshuis 16% Te jong om te verhuizen 9% Verhuizen kost teveel geld 3% Verhuizen kost teveel moeite 2% Bang dat ik er op achteruit ga 2% Te oud om te verhuizen 1% Geen persoonlijke redenen 52% Anders 21% Woningaanbod Moet maandelijks meer aan wonen besteden na verhuizing 11% Kan waarschijnlijk geen geschikte woning vinden 3% De woningmarkt is momenteel te ongunstig 1% Het huidige woningaanbod is geen reden om niet te verhuizen 81% Anders 4% * Toelichting: in tabel 4.1 is het aandeel van de respondenten dat de betreffende reden heeft genoemd weergegeven. Het gaat in dit geval om de groep respondenten die heeft aangegeven niet binnen vijf jaar te willen verhuizen. Omdat respondenten meerdere redenen kunnen benoemen kan het zijn dat de totalen boven de 100% uitkomen. Bron: Onderzoek woonvoorkeuren senioren, Companen. Gehechtheid aan de woning, een reden om te blijven Vooral de woning en de woonomgeving zijn belangrijke motieven om niet te verhuizen. Dit toont aan dat senioren over het algemeen tevreden zijn over het wonen in Noordwijkerhout en De Zilk. Zij zijn vooral gehecht aan hun woning. Dit is een logische bevinding, omdat bijna 60% van alle respondenten al langer dan 25 jaar in hun huidige woning woont. Uit de toelichting van de categorie anders blijkt dat de belemmering om niet te verhuizen naast gehechtheid vaak zit in het feit dat men hun woning al heeft aangepast op de toekomst. Senioren vertellen met trots hoe zij in de loop der jaren hun woning volledig naar wens hebben aangepast om er oud in te worden. Ook het tuintje op het zuiden, zonlicht in de woning, de ruimte en het uitzicht zijn redenen die ervoor zorgen dat senioren tevreden zijn over hun woning en er niet weg willen. Het belang van de buurt en het sociale netwerk Als het gaat om de woonomgeving zijn vooral de levendigheid van de buurt en het sociale netwerk (buren) motieven om niet te verhuizen. De helft van de niet-verhuizers benoemt de buurtbewoners als /g Woonvoorkeuren en verhuisgedrag van senioren in Noordwijkerhout en De Zilk 13

18 reden en 44% de levendigheid van de buurt. (Sociale) binding met de buurt vormt daarmee een belangrijke reden om in de huidige buurt te blijven wonen. Verder vormt de aanwezigheid van voorzieningen een belangrijke reden om niet te verhuizen. Uit de toelichting van categorie anders blijkt dat vooral de afstand tot het centrum de reden is voor senioren om niet te verhuizen. Veel senioren benoemen dit expliciet als doorslaggevende factor. Ook de nabijheid van natuur, strand, duinen en bos is belangrijk. De combinatie van beide, dichtbij het centrum en dichtbij de natuur, is voor de niet-verhuizers wat wonen in Noordwijkerhout aangenaam maakt: je bent vanaf hier zo in het dorp en zo in de natuur. Prachtig. Tot slot is ook de nabijheid van medische voorzieningen, met in het bijzonder Munnekeweij, een veelgenoemde reden die de woonomgeving veraangenaamd. Senioren vinden het een prettig idee om dichtbij dit type voorzieningen te wonen vanuit het oogpunt van zorg, nu en in de toekomst. Een bijzondere reden om de buurt niet te verlaten kwam van een respondent wiens partner dementerend is: mijn man is dement en als we zouden verhuizen loopt hij terug naar deze buurt. Alleen nog naar het verzorgingstehuis Persoonlijke redenen lijken minder van invloed op de wens om te blijven wonen. De helft van de nietverhuizers geeft aan dat dit voor hen niet de bepalende factoren zijn om in hun huidige woning te blijven. Voor degene die wel persoonlijke redenen hebben om te blijven, is het alleen nog verhuizen naar een verzorgingshuis de meest genoemde. Dit houdt in dat senioren niet nog twee keer willen verhuizen op late leeftijd ( als ik ga verhuizen ga ik naar een verpleegtehuis, ik wil niet eerst nog in een tussenvorm ). Dit roept de vraag op of deze senioren voldoende op de hoogte zijn van de beperkingen die het huidige zorgbeleid stelt aan opname in een verzorgingshuis. Mogelijk liggen op dit gebied kansen voor voorlichting. Tot slot springen er binnen de categorie anders nog een aantal persoonlijke redenen in het oog. Allereerst benadrukt een deel van de respondenten dat zij simpelweg in de woning blijven wonen totdat zij overlijden. Zij willen niet weg, omdat ze hier het grootste deel van hun leven al wonen. Ten tweede zijn ook de nabijheid van familie en vrienden voor de senioren een belangrijke prikkel om in hun huidige woning te blijven. Verbetering van het huidig aanbod voor senioren leidt niet tot meer verhuisgeneigdheid Acht van de tien senioren geven aan dat het aanbod seniorenwoningen voor hen niet van invloed is op de beslissing om te blijven wonen. Investeren in de kwaliteit en beschikbaarheid van het woningaanbod zal deze groep niet in beweging brengen. Voor de groep die het huidige aanbod wel als een belemmering ziet, is vooral de stijging van de woonlasten na een verhuizing een probleem. Uit de gesprekken blijkt dat senioren letterlijk schrikken van de hoge huur- en koopprijzen. Ze vergelijken dit met de prijs die ze op dit moment betalen en stellen dat ze er fors op achteruitgaan. Vooral het inleveren aan ruimte, terwijl men meer gaat betalen, wordt als probleem beschouwd. Gehechtheid aan de woning het meest bepalend Op de vraag welke reden het meest bepalend is voor de wens om te blijven wonen, antwoordt het grootste deel (28,8%) van de niet-verhuizers hun gehechtheid aan de huidige woning /g Woonvoorkeuren en verhuisgedrag van senioren in Noordwijkerhout en De Zilk 14

19 4.3 Redenen om wel te verhuizen En waarom wil een deel van de senioren juist wel verhuizen? Op vergelijkbare wijze als in de vorige paragraaf is in de onderstaande tabel uitgewerkt wat redenen zijn om te vertrekken. Tabel 4.2: Redenen om wel te verhuizen (n=120) Redenen om wel te willen verhuizen % van de respondenten dat de reden benoemt* Woning De woning is te groot 48% De woning/tuin vergt teveel onderhoud 33% Mijn woning is niet geschikt voor senioren 33% De woning is te duur 5% De energielasten van de woning zijn te hoog 2% Ik wil een woning huren 1% De woning is geen reden 22% Anders 19% Woonomgeving Weinig contact met buren 6% Weinig (dagelijkse) voorzieningen, bijv. supermarkt 5% Slechte toegang tot openbaar vervoer 3% De buurt / omgeving is te rustig 3% Weinig (luxe) voorzieningen, bijv. kledingwinkel 2% Weinig medische voorzieningen 2% Weinig parkeerplekken 1% Overlast van verkeer 1% De buurt / omgeving is te druk 1% De woonomgeving is geen reden 73% Anders 18% Persoonlijke redenen Vanwege gezondheidstoestand / afhankelijkheid van zorg 40% Vanwege overlijden partner / echtgeno(o)t(e) 6% Dichter bij familie/vrienden wonen 3% Geen persoonlijke redenen 25% Anders 30% * Toelichting: in tabel 4.2. is het aandeel van de respondenten dat de betreffende reden heeft genoemd weergegeven. Het gaat in dit geval om de groep respondenten die heeft aangegeven binnen vijf jaar te willen verhuizen. Omdat respondenten meerdere redenen kunnen benoemen kan het zijn dat de totalen boven de 100% uitkomen. Bron: Onderzoek woonvoorkeuren senioren, Companen. De woning is te groot en niet geschikt Vooral de woning lijkt een reden te zijn om te verhuizen. Het onderhoud, de grootte en de geschiktheid van de woning zijn redenen die nadrukkelijk benoemd worden. Uit de open antwoorden blijkt dat het in dit geval gaat om het feit dat de woning niet gelijkvloers is, niet geschikt is om aan te passen of te veel onderhoud vergt. Dit laatste hangt sterk samen met de gezondheidstoestand van senioren. Een deel van de respondenten benadrukt nu al nadrukkelijk op zoek te zijn naar een geschikte woning, omdat zij het onderhoud van de woning en de buitenruimte vanwege gezondheidsklachten niet meer bij kunnen houden. Verhuizen vanwege de gezondheid Persoonlijke overwegingen spelen een belangrijke rol. Aansluitend op het voorgaande is vooral de (toekomstige) gezondheidstoestand een reden om te verhuizen. Hierbij bestaat er een onderscheid tussen preventieve en urgente verhuizers. De preventieve verhuizers zijn de senioren die op voorhand verhuizen naar een geschikte seniorenwoning: ooit wordt dit huis ons teveel en dan kunnen wij beter voor die tijd verhuizen. De urgente verhuizers zijn de senioren die vanwege gezondheidsklachten genoodzaakt zijn om te verhuizen: mijn man komt al bijna de trap niet meer op. Van de senioren die aangeven te willen verhuizen vanwege de gezondheidstoestand, heeft 71% op dit moment geen of /g Woonvoorkeuren en verhuisgedrag van senioren in Noordwijkerhout en De Zilk 15

20 beperkte gezondheidsklachten (preventieve verhuizers). De overige 29% heeft op dit moment (ernstige) gezondheidsproblemen, dit zijn de urgente verhuizers. Verder is vereenzaming een motief voor sommige senioren om te willen verhuizen: Mijn man is een jaar geleden overleden. Ik heb wel kinderen waar ik hulp van krijg, maar toch is het eenzaam en stil. Ik heb weinig contact met de buren en wil graag verhuizen. Woonomgeving minder van belang De woonomgeving speelt een minder belangrijke rol als het gaat om verhuizen. Driekwart van de verhuisgeneigde huishoudens geeft aan dat de woonomgeving geen reden is voor hun verhuiswens. Aangevuld met de bevinding dat de woonomgeving voor de meeste niet-verhuizers een reden is om te blijven, toont dit aan dat senioren in Noordwijkerhout en De Zilk eigenlijk heel tevreden zijn over hun buurt. Wanneer de omgeving wel een rol speelt is vooral de achteruitgang van de buurt een reden om te verhuizen. Dit betreft vooral achteruitgang in sociale zin. Senioren geven aan dat de buurt verarmt, het type bewoners verandert, er een sterke toestroom is van buitenlandse seizoensarbeiders, de criminaliteit toeneemt en er meer overlast is door jongeren. Toch moet benadrukt worden dat het hier om een kleine groep gaat. Net als bij de woning geldt voor de woonomgeving dat dit sterk samenhangt met de gezondheidssituatie. De verhuisgeneigde senioren benadrukken dat de voorzieningen over het algemeen op behoorlijke afstand van hun woning liggen. Zolang hun gezondheid dit toelaat is dit geen probleem, maar met het oog op de toekomst zien zij dit als potentieel knelpunt. Gezondheid het meest bepalend voor de verhuiswens van senioren Tot slot is de senioren gevraagd welke reden het meest bepalend is voor hun verhuiswens. In lijn met het bovenstaande is de gezondheidssituatie het meest bepalend. Onderstaand zijn de drie meest bepalende redenen opgesomd, met daarachter het aandeel van de verhuisgeneigden dat de betreffende reden heeft benoemd: 1. Gezondheidstoestand / afhankelijkheid van zorg (20%). 2. De grootte van de woning (17%). 3. De geschiktheid van de huidige woning voor senioren (14%). 4.4 Belemmeringen bij een verhuizing Er zijn senioren die willen verhuizen, maar bij (de voorbereiding van) hun verhuizing tegen allerlei belemmeringen aanlopen die verhuizen lastig of in sommige gevallen onmogelijk maakt. Emotie (25 van de 120 verhuisgeneigden) Emotie is een veelvoorkomende belemmering in het verhuisproces. Men vindt het lastig om de verhuisstap te maken om uiteenlopende redenen. Het kan daarbij gaan om de woning: Ik zou er erg veel moeite mee hebben om mijn stekkie te verlaten. Ook de woonomgeving is van belang. Senioren wonen over het algemeen prettig en geven aan dat ze hun buren en de levendigheid van de buurt niet willen missen: Ik zie er wel tegen op om te moeten verhuizen. De gezelligheid in het gebouw en de reuring zal ik missen. Hierbij is de vraag waar men terecht komt een wezenlijke. Senioren weten niet waar zij op kunnen rekenen in de toekomst. Ze zijn huiverig om te vertrekken naar een onbekende omgeving met onbekende mensen. Ook is een verhuizing naar een seniorencomplex niet altijd wenselijk: ik woon nu naar tevredenheid. In een seniorencomplex wordt teveel op elkaar gelet. Emotie /g Woonvoorkeuren en verhuisgedrag van senioren in Noordwijkerhout en De Zilk 16

21 is moeilijk te beïnvloeden. Maatschappelijk werk en woonconsulenten kunnen deze belemmering mogelijk verlichten. Maar ook het wegnemen van overige belemmeringen kan wellicht helpen. Dit kan de stap om te verhuizen minder groot maken. Verhuizen is (te)veel gedoe (23 van de 120 verhuisgeneigden) Voor een deel van de senioren is verhuizen teveel gedoe. Het gaat in dit geval om praktische zaken als het inpakken en sjouwen met spullen of het opruimen en weggooien van spullen. Mede omdat de spullen vaak emotionele waarde hebben. Verder is de afhankelijkheid van anderen voor sommigen een belemmering. Hierbij variëren de antwoorden van het niet willen vragen van hulp tot het niet beschikken over het juiste netwerk om hulp in te schakelen. Op dit vlak liggen er kansen voor de gemeente en/of Antonius van Padua om senioren te ondersteunen. Verkoop huidige woning (20 van de 120 verhuisgeneigden) Een derde belemmering is de verkoop van de huidige woning in een lastige markt. Veel van de senioren wonen al lang in hun huidige woning en moeten financieel gezien flink inleveren als zij hun woning nu verkopen. Zij stellen de verhuizing daarom uit en wachten op economisch betere tijden. Net als emotie is de verkoop van de huidige woning een belemmering die moeilijk te beïnvloeden is. Voor een enkeling is het simpelweg onmogelijk de woning te verkopen: het huis is onverkoopbaar, omdat wij dit huis niet mogen verkopen zonder bedrijf. Het huis heeft een agrarische bestemming en dat zou eerst losgekoppeld moeten worden. Verhuizen is (te) duur (12 van de 120 verhuisgeneigden) Een deel van de verhuisgeneigde senioren geeft aan dat verhuizen duur is. Dit gaat dan vooral om de woonlasten na een verhuizing. Een argument hierbij is dat senioren in hun opinie inleveren aan ruimte en/of woongenot en vervolgens meer aan woonlasten moeten betalen. Dit is wat hen betreft een belangrijke motivatie om de verhuisbeslissing uit te stellen. Binnen deze groep bestaat er een verschil tussen de huishoudens met een hoog inkomen die zijn aangewezen op de particuliere huur en dit te duur vinden en de huishoudens die financieel minder bedeeld zijn en een verhuizing simpelweg niet kunnen betalen. Voor deze laatste groep kan onderzocht worden of financiële ondersteuning door de gemeente en/of Antonius van Padua uitkomst kan bieden. Weet niet hoe? (8 van de 120 verhuisgeneigden) Een aantal van de senioren geeft aan moeite te hebben met het organiseren van de verhuizing. Zo is het voor hen onduidelijk waar zij het aanbod seniorenwoningen kunnen vinden. Hierbij is vooral de digitale weg een lastige. Sommige senioren beschikken niet over internet of kunnen er niet mee omgaan. Ze hebben op deze manier geen toegang tot het aanbod. De regionale toewijzing via WoningNet is hierbij door sommige senioren als ingewikkeld benoemd. Andere senioren hebben meer persoonlijke problemen, zoals de inkomensgrens of het ontbreken van een netwerk om het te organiseren. Hoewel het aantal senioren dat niet weet hoe zij een verhuizing aan moeten pakken verhoudingsgewijs klein is, kan het lonen om te onderzoeken of er middelen zijn (zoals een verhuiscoach) die uitkomst bieden. Voorziet geen belemmering (22 van de 120 verhuisgeneigden) Tot slot is er nog een deel van de respondenten dat geen problemen voorziet bij (de voorbereiding van) hun verhuizing /g Woonvoorkeuren en verhuisgedrag van senioren in Noordwijkerhout en De Zilk 17

22 5 Eisen aan huisvesting Wanneer senioren besluiten te verhuizen, welke kwaliteitseisen stellen zij dan aan hun woning en woonomgeving? Dit heeft onder andere betrekking op het type woning dat zij zoeken, de prijs die zij willen betalen en de buurt waarin de woning staat. De vragen rond kwaliteit zijn aan alle verhuisgeneigde senioren voorgelegd. Dus zowel aan de senioren met een verhuiswens op korte termijn (binnen vijf jaar) als op lange termijn. Op deze manier kan een breed beeld geschetst worden van de gewenste woning- en omgevingskwaliteiten. 5.1 Gewenste woning Woningeigendom Tabel 5.1: Wat zoeken senioren: gewenst woningeigendom naar huidige woonlocatie en huidig woningeigendom Huidige situatie Voorkeur huur Voorkeur koop Geen voorkeur Totaal Totaal senioren (n=249) 75% 19% 6% 100% Noordwijkerhout (n=216) 73% 21% 6% 100% De Zilk (n=33) 88% 6% 6% 100% Kopers (n=139) 56% 35% 9% 100% Huurders (n=110) 99% 0% 1% 100% Jonge senioren (n=155) 67% 26% 7% 100% Oude senioren (n=94) 87% 9% 4% 100% Bron: Onderzoek woonvoorkeuren senioren, Companen. De meerderheid zoekt huur, een deel kiest bewust voor koop Senioren zijn vooral op zoek naar een huurwoning. Driekwart heeft een voorkeur voor de huursector. Wanneer deze senioren worden uitgesplitst naar hun huidige woningeigendom valt het op dat er verschillen bestaan tussen huurders en kopers. Geen van de huurders kiest bij een verhuizing voor een koopwoning. Van de senioren die op dit moment in een koopwoning wonen geeft 35% aan bij een verhuizing wederom te kiezen voor een koopwoning. Uit de toelichting blijkt dat deze voorkeur vooral voortkomt vanuit inkomensoverweging en woonlastenstijging. Woningeigenaren geven aan dat zij bij de verkoop van hun huidige woning vanwege hun inkomen en eigen vermogen geen aanspraak kunnen maken op een sociale huurwoning. Dit betekent dat zij zijn aangewezen op de duurdere particuliere huur. Zij stellen dat het qua woonlasten voor hen voordeliger is een woning te kopen. Een deel van de kopers geeft aan niet te weten waar zij terecht kunnen voor een huurwoning en daarom opnieuw kopen. Tot slot kiezen oude senioren nagenoeg allen voor de huursector, terwijl er onder de jonge senioren nog een deel voorkeur heeft voor de koop. De prijs Tabel 5.2: Gewenste huurprijs voor senioren met een voorkeur voor huur Maximaal gewenste huurprijs Aandeel senioren met gewenste woning: huur (%) (n=221) Tot 390 euro 1% 390 tot 560 euro 23% 560 tot 700 euro 42% 700 euro of meer 16% Weet niet 18% Totaal 100% Bron: Onderzoek woonvoorkeuren senioren, Companen /g Woonvoorkeuren en verhuisgedrag van senioren in Noordwijkerhout en De Zilk 18

23 Tabel 5.3: Gewenste koopprijs voor senioren met een voorkeur voor koop Maximaal gewenste koopprijs Aandeel senioren met gewenste woning: koop (%) (n=86) tot euro 17% tot euro 19% tot euro 12% tot euro 22% euro of meer 3% Weet niet 27% Totaal 100% Bron: Onderzoek woonvoorkeuren senioren, Companen. De gewenste prijs is niet altijd haalbaar Er bestaat een duidelijke vraag naar betaalbare huurwoningen. Tweederde van de senioren met een voorkeur voor huur wil een maandhuur die ligt onder de liberalisatiegrens ( 710), ofwel de maximale huurprijs voor een sociale huurwoning. Of zij hier bij Antonius van Padua recht op hebben hangt af van hun inkomen. Uit de analyse blijkt dat meer dan de helft van de senioren met een hoger inkomen (> per jaar) en een voorkeur voor een huurwoning, zoekt naar een huurwoning met een huurprijs onder de liberalisatiegrens. Zij zijn zich waarschijnlijk niet bewust van de eisen rondom inkomen en toewijzing. Daarnaast bestaat er vraag naar het duurdere huursegment. Eén op de zes senioren is bereid om meer dan 700 per maand te betalen. Gekoppeld aan inkomen blijkt dat deze groep voor 20% bestaat uit senioren met een huishoudensinkomen tot per jaar. Zij zullen dan vermogen moeten aanspreken. Als het gaat om koop dan lijkt er naast de vraag naar goedkopere koopwoningen ook een vraag te bestaan naar duurdere woningen. Een kwart van de senioren met een voorkeur voor koop zoekt in het segment boven de In de koopsector bestaat er minder discrepantie tussen het inkomen en de prijs dan in de huursector. Dit komt omdat slechts een kwart van de kopers tot de laagste inkomensgroepen behoort. Zij zoeken over het algemeen in het goedkope koopsegment. Van de senioren met een voorkeur voor koop en die behoren tot de hoogste inkomens zoekt 65% naar een woning boven de Woningtype Tabel 5.4: Wat zoeken senioren: gewenst woningtype Beneden-/ Laagbouw Huidige situatie Bovenwoning Appartement senioren Overig Totaal Totaal (n=272) 8% 54% 18% 20% 100% Noordwijkerhout (n=236) 8% 57% 17% 18% 100% Zilk (n=36) 3% 39% 25% 33% 100% Huur (n=122) 9% 57% 15% 18% 100% Koop (n=150) 7% 52% 20% 21% 100% Jonge senioren (n=162) 6% 56% 17% 21% 100% Oudere senioren (n=107) 10% 51% 18% 20% 100% Geen gezondheidsproblemen (n=237) 8% 54% 17% 21% 100% Wel gezondheidsproblemen (n=35) 6% 54% 28% 12% 100% Bron: Onderzoek woonvoorkeuren senioren, Companen /g Woonvoorkeuren en verhuisgedrag van senioren in Noordwijkerhout en De Zilk 19

24 Het liefst een appartement Ongeacht de persoonskenmerken is het appartement het meest gewilde woningtype. Van de totale groep geeft 54% aan te zoeken naar een appartement. Uitgesplitst naar de kenmerken van senioren zijn er een aantal zaken die opvallen. Zo kiezen senioren uit Noordwijkerhout beduidend vaker voor een appartement dan senioren uit De Zilk. In De Zilk zijn juist de traditionele laagbouw seniorenwoning meer in trek dan in Noordwijkerhout. Hetzelfde geldt voor het onderscheid tussen huurders en kopers. De kopers kiezen vaker voor een laagbouwwoning dan huurders, terwijl huurders vaker op zoek zijn naar een appartement. Bij uitsplitsing naar leeftijd blijkt dat jonge senioren vaker zoeken naar een appartement dan oude senioren. Verder is er uit de gesprekken naar voren gekomen dat een beperkt aantal senioren op zoek is naar een woonvorm waarin zij met andere senioren samen kunnen leven en waar zij elkaar kunnen helpen in zorg ondersteuning. Het kan waardevol zijn om te verkennen wat hiervoor de mogelijkheden zijn en wat de rol is die de gemeente of de woningstichting hierin moet aannemen. Meest belangrijke woningkenmerken Tot slot is de senioren gevraagd welke kenmerken van de woning voor hen het belangrijkst zijn. Hierbij zijn de volgende vier het meest genoemd: 1. Gelijkvloerse indeling; 54% van de senioren geeft aan dat een gelijkvloerse indeling voor hen een voorwaarde is. 2. Grootte; senioren zijn op zoek naar een ruime woning met minimaal twee slaapkamers;26% van de senioren stelt dit als voorwaarde voor hun nieuwe woning. 3. Buitenruimte; het gaat in dit geval om de aanwezigheid van een tuintje of een balkon; 26% van de senioren stelt dit als voorwaarde. 4. Licht in de woning; een kenmerk dat veelvuldig terugkomt in de open antwoorden is de inval van daglicht in de woning. Dit is voor veel senioren belangrijk: Zorg voor voldoende licht in woningen: Licht is leven! De meeste seniorenwoningen zijn donker. 5.2 Gewenste woonomgeving Buurten in Noordwijkerhout en De Zilk Tabel 5.5: Waar wil men wonen: meest en minst gewenste buurten* Wel gewenst (n=254) Niet gewenst (n=249) Centrum 37% 10% Victor 30% 14% Mossennest II 28% 7% Sint Bavo 26% 10% Guldemond 22% 10% Mossennest 21% 10% De Boekhorst 20% 8% Kern Noordwijkerhout 12% 6% Kern De Zilk 11% 72% Duin en Dal 7% 21% Victori 6% 15% Sancta Maria 4% 25% Buitengebied 4% 52% Zeeburg 4% 58% Gravendam 0% 23% Geen voorkeur 4% 2% Weet niet 7% 6% * Omdat respondenten meerdere buurten kunnen benoemen komt het totaal boven de 100% uit. Bron: Onderzoek woonvoorkeuren senioren, Companen /g Woonvoorkeuren en verhuisgedrag van senioren in Noordwijkerhout en De Zilk 20

25 Dichtbij het centrum en niet in Zeeburg De meest aantrekkelijke buurten voor senioren zijn het centrum of de wijken hier direct omheen. Dit strookt met de interviews waarbij senioren meermaals benadrukt hebben dat het van belang is om seniorenwoningen nabij de voorzieningen en nabij het centrum te realiseren. Vooral vanuit gezondheid is dit gewenst, omdat mensen die slecht ter been worden dan toch hun boodschappen kunnen blijven doen en hun sociale netwerk kunnen blijven onderhouden. Naast het centrum zijn de wijken Victor, Mossennest II en het St. Bavo-terrein interessante wijken volgens de senioren. Een veelgehoord geluid vanuit de interviews is dat senioren interesse zouden hebben in een woning op het Bavo-terrein wanneer dat verder ontwikkeld wordt. De voorkeur hierbij is wel dat ze dan aan de kant van het centrum willen wonen. De minst gewilde wijk is Zeeburg. Van de senioren geeft 58% aan niet in Zeeburg te willen wonen. Uit de open antwoorden blijkt dat dit vooral te maken heeft met het imago van de wijk, de uitstraling en de dichte bebouwing. Uitgesplitst naar woonlocatie is het een logische bevinding dat van de senioren die in De Zilk willen wonen er op dit moment al bijna driekwart in De Zilk woont. Slechts 3% van de senioren die nu in Noordwijkerhout woont, noemt De Zilk als potentiële woonbuurt. Dit ondersteunt de bevindingen vanuit de open gesprekken waarbij het gros van de senioren uit Noordwijkerhout aangeeft niet naar De Zilk te willen verhuizen. Dit komt vooral door het gebrek aan voorzieningen en door het beeld van De Zilk als hechte gemeenschap waar men niet snel tussenkomt. Omgekeerd geldt dat een deel van de senioren uit De Zilk een aantal buurten in Noordwijkerhout wel als toekomstige woonlocatie ziet. Zo geeft 23% van deze senioren aan het centrum wel als optie te zien en geeft 20% de wijken Boekhorst, Guldemond, Mossennest II, Sint Bavo en Victor aan als mogelijke wijken om te wonen. Daartegenover staat wel dat een behoorlijk aandeel van de senioren uit De Zilk een woning in Noordwijkerhout niet als optie ziet. Een van de respondenten verwoordt dit mooi: Een echte Zilker blijft in De Zilk en een Noordwijkerhouter in Noordwijkerhout. Omgevingskenmerken Net als bij de woningkenmerken is senioren gevraagd welke omgevingskenmerken voor hen het meest van belang zijn. De volgende vier zijn het meest benoemd: 1. Afstand tot dagelijkse voorzieningen; dit is veruit de belangrijkste voorwaarde voor de woonlocatiekeuze van senioren. Van de senioren benoemt 55% dit. Ze willen hun eigen boodschappen blijven doen, ook wanneer zij hulpbehoevend worden. Een supermarkt in de buurt is hiervoor belangrijk. Afstand tot voorzieningen is een relatief begrip. Ter illustratie: senioren uit Zeeburg zoeken bijvoorbeeld naar een woning in een wijk rond het centrum, terwijl senioren uit Mossennest echt in het centrum zelf zoeken. 2. Afstand tot het centrum; 49% van de senioren stelt dit als voorwaarde voor een nieuwe woning. Dit hangt logischerwijs deels samen met de nabijheid van dagelijkse voorzieningen. Hieraan kan worden toegevoegd dat senioren in de gesprekken aangeven dat wonen in het centrum vereenzaming tegen kan gaan: in het centrum gebeurt het. Senioren kunnen zelf hun dagelijkse boodschappen blijven doen, ze blijven in beweging en hebben hier meer aanspraak. Een veelgehoord nadeel van het centrum is dat de woningprijs op dit moment erg hoog is. 3. Afstand tot medische voorzieningen; senioren benadrukken het belang van medische voorzieningen in hun woonomgeving. In tegenstelling tot de dagelijkse voorzieningen is de aanwezigheid hiervan eerder wenselijk dan doorslaggevend. Dit komt waarschijnlijk mede doordat het grootste deel op dit moment nog geen gezondheidsproblemen heeft en niet afhankelijk is van medische hulp. 4. Buurtbewoners; 20% van de senioren noemt de buurtbewoners als belangrijke voorwaarde voor hun woningkeuze. Senioren vinden het belangrijk om in een buurt te wonen waar zij hun sociale netwerk kunnen onderhouden. Het verschilt per persoon of men op zoek is naar een buurt met vooral senioren of dat men juist gemengd wil wonen. Dit wordt onderstaand nader toegelicht /g Woonvoorkeuren en verhuisgedrag van senioren in Noordwijkerhout en De Zilk 21

26 De buurtbewoners Tabel 5.6: Woonomgeving: gewenste samenstelling buurt (of complex) naar huidige woonlocatie en leeftijd Vooral Gemengde Anders / Geen voorkeur Huidige situatie ouderen buurt Weet niet Totaal Totaal (n=265) 30% 41% 17% 12% 100% Noordwijkerhout (n=227) 27% 45% 19% 9% 100% De Zilk (n=38) 47% 16% 9% 28% 100% Jonge senioren (n=160) 25% 46% 16% 13% 100% Oude senioren (n=101) 38% 34% 19% 9% 100% Bron: Onderzoek woonvoorkeuren senioren, Companen. Voorkeur voor gemengde buurten (jong & oud) Buurtbewoners zijn mede bepalend in de woonlocatiekeuze. Onder de senioren in het onderzoek bestaat een lichte voorkeur voor het wonen in gemengde buurten (of een gemengd complex voor degenen die een appartement wensen). Uit de interviews blijkt dat deze voorkeur sterk persoonsgebonden is. Er zijn senioren die stellen: Ik wil niet in een seniorenappartement wonen, want ik heb geen behoefte aan zeurende oude mensen. of Ik wil graag in een buurt wonen waar de kinderen op straat spelen, dat houdt de buurt levend. Anderen stellen juist: Moet je jongeren en ouderen combineren in een wijk? Jongeren hebben geen tijd om op ouderen te letten. Ouderen hebben wel tijd om op elkaar te letten. of Mijn ideaal is een soort van klein dorpje met seniorenwoningen met daarbij voldoende winkels, zorg en andere voorzieningen. Uitgesplitst naar woonlocatie blijkt dat senioren uit De Zilk een grotere behoefte hebben om in een oudere buurt te wonen, terwijl in Noordwijkerhout de vraag naar gemengde buurten groter is. De jonge senioren (65-74 jaar) zijn vaker op zoek naar gemengde buurten, terwijl er onder de 75-plussers een lichte voorkeur bestaat voor buurten waarin vooral ouderen wonen. Wat verder opvalt, en dit geldt ook in het algemeen, is dat er een redelijke groep senioren is die geen voorkeur heeft voor een specifieke buurtsamenstelling of samenstelling van een appartementencomplex /g Woonvoorkeuren en verhuisgedrag van senioren in Noordwijkerhout en De Zilk 22

27 6 Huidig aanbod in Noordwijkerhout en De Zilk Zoals blijkt uit het vorige hoofdstuk hebben ouderen specifieke eisen als het gaat om huisvesting. Het is de vraag in hoeverre zij dit kunnen vinden binnen het bestaande aanbod. De woningstichting en de gemeente zijn geïnteresseerd in de vraag hoe de ouderen het huidige aanbod voor senioren in Noordwijkerhout en De Zilk beoordelen. 6.1 Beoordeling van het aanbod Tijdens de interviews zijn een aantal voorbeelden voorgelegd (zie bijlage II). Hierbij is de vraag gesteld welk type woning ouderen het meest aanspreekt en welk het minst. De gebruikte voorbeelden zijn: J.A.M. Pijnenburgflat (Noordwijkerhout) De Clemenshof (Noordwijkerhout) Puyckendam (Noordwijkerhout) Robijn Staete (Noordwijkerhout) Groenewege / Absveen (Noordwijkerhout) Breeland (De Zilk) Hoekgat (De Zilk) De voorbeelden verschillen van elkaar op woning- en woonomgevingskenmerken. Zo zijn bijvoorbeeld de Pijnenburgflat, de Clemenshof, Pucykendam, Robijn Staete en Breeland allen appartementen maar verschillen ze in prijs, grootte, indeling, (gemeenschappelijke) voorzieningen, bouwjaar, etc. Ook verschilt per voorbeeld de wijk en daarmee de afstand tot het centrum en (medische) voorzieningen, de buurtbewoners, de openbare ruimte, etc. Het doel hiervan is om te achterhalen voor welk type woning en welk type woonomgeving senioren een voorkeur hebben. Het gaat dus bijvoorbeeld niet specifiek om Puyckendam, maar meer om het type woning: een ruim nieuwbouw appartement, dichtbij de dagelijkse voorzieningen (Vomar). Omdat senioren sommige voorbeelden wel kennen en andere niet, kan dit niet volledig objectief gemeten worden. Daarom is ervoor gekozen om naast een beschrijving van het type woning en het type woonomgeving ook de voorbeelden in dit hoofdstuk op te nemen. 6.2 Meest en minst aantrekkelijk aanbod Wanneer de resultaten worden samengevat kan er voor zowel de meest als de minst aantrekkelijke voorbeelden een top drie worden opgesteld. Hierbij is een uitsplitsing gemaakt naar de huidige woonlocatie en naar huurders en kopers. In de tabellen is weergegeven welk aandeel van de senioren de verschillende voorbeelden hebben bestempeld als meest aantrekkelijk en minst aantrekkelijk. Tabel 6.1: Top 3 meest aansprekende typen seniorenwoningen uitgesplitst naar huidige woonlocatie van respondenten Noordwijkerhout (n=323) De Zilk (n=61) 1. Puyckendam (27%) 1. Groenewege / Absveen (26%) 2. Robijn Staete (24%) 2. Breeland (20%) 3. Groenewege/Absveen (16%) 3. Puyckendam (20%) /g Woonvoorkeuren en verhuisgedrag van senioren in Noordwijkerhout en De Zilk 23

28 Tabel 6.2: Top 3 minst aansprekende typen seniorenwoningen uitgesplitst naar huidige woonlocatie van respondenten Noordwijkerhout (n=323) De Zilk (n=61) 1. Groenewege / Absveen (28%) 1. BeBo-woningen Hoekgat (21%) 2. BeBo-woningen Hoekgat (19%) 2. Robijn Staete (20%) 3. J.A.M. Pijnenburgflat (12%) 3. Groenewege /Absveen (18%) Bron: Onderzoek woonvoorkeuren senioren, Companen. Tabel 6.3: Top 3 meest aansprekende typen seniorenwoningen onder huurders en kopers Senioren woonachtig in koopwoning (n=199) Senioren woonachtig in huurwoning (n=184) 1. Robijn Staete (27%) 1. Puyckendam (30%) 2. Puyckendam (22%) 2. Groenewege / Absveen (17%) 3. Groenwege / Absveen (19%) 3. Robijn Staete (16%) Bron: Onderzoek woonvoorkeuren senioren, Companen. Tabel 6.4: Top 3 minst aansprekende typen seniorenwoningen onder huurders en kopers Senioren woonachtig in koopwoning (n=199) Senioren woonachtig in huurwoning (n=184) 1. Groenewege / Absveen (31%) 1. Groenewege/Aabsveen (22%) 2. BeBo-woningen Hoekgat (22%) 2. BeBo-woningen Hoekgat (17%) 3. J.A.M. Pijnenburgflat (13%) 3. J.A.M. Pijnenburgflat (9%) Bron: Onderzoek woonvoorkeuren senioren, Companen. De traditionele laagbouwwoningen zoals die aan Groenewege/Absveen behoren zowel tot de top drie meest aansprekende als tot de top drie minst aansprekende woningtypen. Het type Puyckendam lijkt over het algemeen de meest aantrekkelijke seniorenwoning te zijn. Zowel voor huurders en kopers als voor senioren uit Noordwijkerhout en De Zilk behoort dit type appartement tot de top drie meest aantrekkelijke woningtypen. Het type appartementen op Robijn Staete is het aantrekkelijkst voor senioren die nu in een koopwoning wonen. De minst aantrekkelijke typen seniorenwoningen zijn de BeBo-woningen aan het Hoekgat en de Pijnenburgflat. De meest en minst aantrekkelijke woningen zijn onderstaand per project uitgewerkt. 6.3 Meest aantrekkelijk aanbod Type Puyckendam Kenmerken appartementen Huurprijs / Koopprijs 650 / Servicekosten 50 Aantal slaapkamers 2 Oppervlakte totaal 75 m 2 Oppervlakte woonkamer (incl. 35 m 2 keuken) Oppervlakte slaapkamer 1 14 m 2 Oppervlakte slaapkamer 2 8 m 2 Oppervlakte badkamer 6 m 2 Oppervlakte toiletruimte 2 m 2 Oppervlakte was- / CV-ruimte 3 m 2 Oppervlakte berging in de woning 3 m 2 Extra Energiezuinig, lift, activiteitencentrum en oplaadpunten voor scootmobielen /g Woonvoorkeuren en verhuisgedrag van senioren in Noordwijkerhout en De Zilk 24

29 Tabel 6.5: Geïnteresseerden Puyckendam: mening over de woning* Spreekt wel aan (n=100) Spreekt niet aan (n=100) De uitstraling van het gebouw 62% 9% De grootte van de woning 39% 2% De buitenruimte 33% 3% Gemeenschappelijke voorzieningen 31% 1% Het aantal kamers 23% 2% De prijs van de woning 22% 16% Het uitzicht van de woning 6% 2% Anders 57% 22% * Omdat respondenten meerdere kenmerken kunnen benoemen komen de totalen boven de 100% uit. Bron: Onderzoek woonvoorkeuren senioren, Companen. De grootte van het appartement, de gelijkvloerse indeling en de uitstraling van het gebouw spreken senioren aan. Het gaat in dit geval om het feit dat het nieuwbouw is en er goed uitziet. Ook de buitenruimte en het aantal slaapkamers wordt door senioren gewaardeerd. Vooral het aantal slaapkamers is bepalend. 95% van alle senioren (de totale onderzoeksgroep) noemt twee slaapkamers overigens als minimale ondergrens. Daarnaast blijkt uit de open antwoorden dat het aparte toilet een duidelijk pluspunt is. Verder worden de gemeenschappelijke voorzieningen die Puyckendam biedt gewaardeerd. Van de geïnteresseerden benoemt 31% dit als pluspunt. De mogelijkheid om in de toekomst gemakkelijk met leeftijdsgenoten een kop koffie te drinken of een activiteit te ondernemen is wat dit deel van de senioren aanspreekt. Over de prijs van de appartementen zijn de meningen verdeeld. Een aantal senioren benadrukt de huurprijs te hoog te vinden, terwijl er anderen zijn die het juist wel mee vinden vallen, bijvoorbeeld in vergelijking tot de dure appartementen uit het voorbeeld van Robijn Staete. Tabel 6.6: Geïnteresseerden Puyckendam: mening over de woonomgeving* Spreekt wel aan (n=100) Spreekt niet aan (n=100) De afstand tot winkelvoorzieningen 75% 5% De (levendigheid van de) buurt 18% 1% De buurtbewoners 16% 2% De afstand tot het centrum 14% 21% De afstand tot medische voorzieningen 8% 8% Anders 32% 14% *Omdat respondenten meerdere kenmerken kunnen benoemen komen de totalen boven de 100% uit. Bron: Onderzoek woonvoorkeuren senioren, Companen. Het meest aansprekend is de afstand tot winkelvoorzieningen, in dit geval vooral de afstand tot de Vomar. Driekwart van de geïnteresseerde senioren geeft aan dit een pluspunt te vinden van Puyckendam. De afstand tot het centrum wordt over het algemeen minder goed beoordeeld en in de mondelinge toelichting geven een aantal senioren aan dat dit type woning juist in het centrum zou moeten staan. Verder wordt de wijk Victor over het algemeen beschouwd als een goede en rustige wijk in Noordwijkerhout /g Woonvoorkeuren en verhuisgedrag van senioren in Noordwijkerhout en De Zilk 25

30 Type Robijn Staete Bij het voorbeeld Robijn Staete is een beschrijving gegeven van de dure (penthouse-)appartementen. Hoewel dit complex ook voor een deel uit sociale huurappartementen bestaat, is er bewust gekozen om juist de dure appartementen te tonen zodat onderzocht kan worden of er vraag is naar dit woningtype. Kenmerken appartementen Huurprijs / Koopprijs 1100 / Servicekosten 54 Aantal slaapkamers 2 Oppervlakte totaal 100 m 2 Oppervlakte woonkamer + open keuken 51 m 2 Oppervlakte slaapkamer 1 15 m 2 Oppervlakte slaapkamer 2 12 m 2 Oppervlakte badkamer 6 m 2 Oppervlakte toiletruimte 2 m 2 Oppervlakte berging in de woning 3 m 2 Extra Extra toilet, zeer ruim balkon, energiezuinig, lift aanwezig Onder de senioren in Noordwijkerhout behoren de appartementen op Robijn Staete tot het meest aantrekkelijk aanbod, terwijl dit onder senioren in De Zilk tot de top drie van minst aansprekend aanbod behoort. Tabel 6.7: Geïnteresseerden Robijn Staete: mening over de woning* Spreekt wel aan (n=84) Spreekt niet aan (n=84) De grootte van de woning 69% 10% De uitstraling van het gebouw 44% 5% De buitenruimte 35% 0% Het aantal kamers 23% 8% Gemeenschappelijke voorzieningen 14% 5% Het uitzicht van de woning 12% 1% De prijs van de woning 5% 50% Anders 43% 25% * Omdat respondenten meerdere kenmerken kunnen benoemen komen de totalen boven de 100% uit. Bron: Onderzoek woonvoorkeuren senioren, Companen. Van de senioren met een voorkeur voor het type Robijn Staete waardeert 69% de grootte van de appartementen. Daarnaast scoren de uitstraling en de buitenruimte hoog als het gaat om woningkenmerken. Uit de mondelinge toelichting blijkt dat vooral de oppervlakte, de gelijkvloerse indeling, het grote balkon, de hoeveelheid zonlicht in de appartementen en het aparte (en dubbele) toilet duidelijke pluspunten zijn. Wat senioren zeer tegenspreekt is de prijs. De helft van de senioren met een voorkeur voor Robijn Staete benoemt de prijs als minpunt. Een huurprijs rond de is (te) veel voor de meeste senioren. De prijs lijkt de afkeur van senioren uit De Zilk grotendeels te verklaren. Van De Zilkers geeft 85% aan dat zij de prijs van het appartementtype Robijn Staete te hoog vinden. Onder senioren die op dit moment in een koopwoning wonen scoort het type Robijn Staete het hoogst. Naar verwachting heeft dit te maken met het feit dat senioren verwachten hun huidige woning goed te kunnen verkopen en van dit geld de dure appartementen te financieren. Tabel 6.8: Geïnteresseerden Robijn Staete: mening over de woonomgeving* Spreekt wel aan (n=84) Spreekt niet aan (n=84) De afstand tot het centrum 52% 16% De afstand tot medische voorzieningen 50% 1% De afstand tot winkelvoorzieningen 25% 12% De buurtbewoners 8% 2% De (levendigheid van de) buurt 8% 5% Anders 23% 21% *Omdat respondenten meerdere kenmerken kunnen benoemen komen de totalen boven de 100% uit. Bron: Onderzoek woonvoorkeuren senioren, Companen /g Woonvoorkeuren en verhuisgedrag van senioren in Noordwijkerhout en De Zilk 26

31 Meer dan helft van de senioren met een voorkeur voor het type Robijn Staete benoemt de afstand tot medische voorzieningen en de afstand tot het centrum als pluspunten. Daarnaast wordt de afstand tot winkelvoorzieningen door een kwart van de senioren als pluspunt gezien, maar dit hangt mede samen met de afstand tot het centrum. Uit de open antwoorden blijkt dat vooral de afstand tot Munnekeweij gewaardeerd wordt. Men beschouwt dit in het licht van een toekomstige zorgvraag als meerwaarde van deze appartementen. Verder wordt Mossenest II als rustige en prettige buurt gezien. Met betrekking tot de woonomgeving beoordelen de senioren uit De Zilk vooral de ligging in Noordwijkerhout als grootste minpunt. Type Breeland Kenmerken appartementen Huurprijs / Koopprijs 710 / Servicekosten 36 Aantal slaapkamers 2 Oppervlakte totaal 80 m 2 Oppervlakte woonkamer + keuken 30 m 2 Oppervlakte slaapkamer 1 13 m 2 Oppervlakte slaapkamer 2 12 m 2 Oppervlakte badkamer 7 m 2 Oppervlakte toiletruimte 2 m 2 Oppervlakte berging in de woning 7 m 2 Extra Energiezuinig, lift Het appartementtype Breeland scoort hoog onder inwoners van De Zilk. Kanttekening die hierbij geplaatst moet worden is dat het absolute aantal respondenten met een voorkeur voor het type Breeland beperkt is, namelijk 25 respondenten. Tot deze groep behoren tevens senioren uit Noordwijkerhout. Dit betekent dat de antwoorden enigszins genuanceerd geïnterpreteerd dienen te worden. Tabel 6.9: Geïnteresseerden Breeland: mening over de woning* Spreekt wel aan (n=25) Spreekt niet aan (n=25) De grootte van de woning 76% 0% De uitstraling van het gebouw 72% 0% De buitenruimte 60% 0% Het aantal kamers 44% 0% De prijs van de woning 28% 28% Het uitzicht van de woning 24% 8% Gemeenschappelijke voorzieningen 4% 16% Anders 64% 32% *Omdat respondenten meerdere kenmerken kunnen benoemen komen de totalen boven de 100% uit. Bron: Onderzoek woonvoorkeuren senioren, Companen. Vooral de grootte van de woning, de uitstraling van het complex en de buitenruimte worden als pluspunten gezien. Uit de mondelinge toelichting blijkt dat senioren het grote balkon en de gelijkvloerse indeling waarderen. Ook wordt de extra bergruimte als pluspunt beschouwd. Een enkeling benoemt het ontbreken van een apart toilet als minpunt van de appartementen. Tot slot wordt de prijs van de woningen door bijna een derde van de geïnteresseerden als nadeel beschouwd /g Woonvoorkeuren en verhuisgedrag van senioren in Noordwijkerhout en De Zilk 27

32 Tabel 6.10: Geïnteresseerden Breeland: mening over de woonomgeving* Spreekt wel aan (n=25) Spreekt niet aan (n=25) De buurtbewoners 32% 4% De afstand tot winkelvoorzieningen 24% 32% De (levendigheid van de) buurt 12% 8% De afstand tot medische voorzieningen 8% 24% De afstand tot het centrum 0% 20% Anders 36% 40% *Omdat respondenten meerdere kenmerken kunnen benoemen komen de totalen boven de 100% uit. Bron: Onderzoek woonvoorkeuren senioren, Companen. Voor de woonomgeving geldt dat ongeveer een op de vijf geïnteresseerden de afstand tot medische voorzieningen en het centrum als minpunt beschouwt. De afstand tot winkels zien senioren zowel als plus- en minpunt. Degene die het als pluspunt zien wonen op dit moment allen in De Zilk. Hetzelfde geldt voor de senioren die de buurtbewoners als pluspunt beschouwen. Logischerwijs is dit het gevolg van het feit dat mensen al in De Zilk wonen en hier hun sociale netwerk hebben. De senioren uit Noordwijkerhout beschouwen De Zilk als hechte gemeenschap waar men moeilijk tussen kan komen. Over het algemeen blijkt uit de gesprekken dat senioren uit De Zilk liever niet naar Noordwijkerhout verhuizen en vice versa. 6.4 Minst aantrekkelijk aanbod Type BeBo-woningen Hoekgat Kenmerken woning Huurprijs / Koopprijs 600 / Servicekosten 3 Aantal slaapkamers 2 Oppervlakte totaal 55 m 2 Oppervlakte woonkamer + keuken 26 m 2 Oppervlakte slaapkamer 1 12 m 2 Oppervlakte slaapkamer 2 10 m 2 Oppervlakte badkamer 5 m 2 Oppervlakte berging in de woning 4 m 2 Extra Tuin Het type BeBo (Beneden-Boven)-woningen zoals die aan het Hoekgat in De Zilk, scoort slecht als het gaat om aantrekkelijkheid. Tabel 6.11: Niet-geïnteresseerden BeBo-woning: mening over de woning* Spreekt niet aan (n=74) Spreekt wel aan (n=74) De uitstraling van het gebouw 46% 10% De grootte van de woning 39% 12% De prijs van de woning 7% 12% Gemeenschappelijke voorzieningen 5% 0% Het uitzicht van de woning 5% 0% De buitenruimte 4% 10% Het aantal kamers 1% 16% Anders 69% 14% *Omdat respondenten meerdere kenmerken kunnen benoemen komen de totalen boven de 100% uit. Bron: Onderzoek woonvoorkeuren senioren, Companen. Vooral de uitstraling en de grootte van de woning scoren slecht als het gaat om aantrekkelijkheid. De helft van de senioren beoordeelt de uitstraling als minpunt en 39% van de senioren vindt de woning te klein. Uit de mondelinge toelichting blijkt dat vooral de indeling en het feit dat er (jonge) huishoudens boven wonen niet aanspreken. Senioren benadrukken dat zij bang zijn voor overlast, omdat men niet /g Woonvoorkeuren en verhuisgedrag van senioren in Noordwijkerhout en De Zilk 28

33 weet wie er boven komt te wonen. Ook het kleine tuintje aan de voorzijde spreekt de meesten niet aan. Wanneer senioren verhuizen, zoekt een deel bewust naar een woning zonder tuin waaraan zij onderhoud moeten plegen. Tot slot beschouwen enkele senioren het als een probleem dat er geen apart toilet in de woning aanwezig is. Tabel 6.12: Niet-geïnteresseerden BeBo-woning: mening over de woonomgeving* Spreekt niet aan (n=74) Spreekt wel aan (n=74) De afstand tot winkelvoorzieningen 38% 1% De afstand tot het centrum 34% 0% De afstand tot medische voorzieningen 30% 1% De (levendigheid van de) buurt 13% 4% De buurtbewoners 12% 0% Anders 72% 15% *Omdat respondenten meerdere kenmerken kunnen benoemen komen de totalen boven de 100% uit. Bron: Onderzoek woonvoorkeuren senioren, Companen. Als het om de woonomgeving gaat is de afstand tot voorzieningen, zowel winkels, medisch als het centrum, een veelgenoemd minpunt onder de senioren. Uit de open antwoorden blijkt de belangrijkste beperkende factor de ligging in De Zilk te zijn. Bijna 60% van de niet-geïnteresseerden benoemt het feit dat de woningen in De Zilk liggen als reden dat zij de woonomgeving niet aantrekkelijk vinden. Kanttekening hierbij is dat dit vooral senioren uit Noordwijkerhout zijn. Type J.A.M. Pijnenburgflat Kenmerken appartementen Huurprijs / Koopprijs 620 / Servicekosten 50 Aantal slaapkamers 2 Oppervlakte totaal 75 m 2 Oppervlakte woonkamer 24 m 2 Oppervlakte slaapkamer 1 16 m 2 Oppervlakte slaapkamer 2 8 m 2 Oppervlakte keuken 12 m 2 Oppervlakte badkamer 4 m 2 Oppervlakte berging in de woning 2 m 2 Extra Lift, huismeester Tot slot behoort het type Pijnenburgflat voor senioren uit Noordwijkerhout tot de top drie van het minst aantrekkelijk seniorenaanbod. De kanttekening die hierbij geplaatst moet worden is dat de groep senioren die dit type seniorenwoning als minst aantrekkelijk benoemt beduidend kleiner is dan voor het type laagbouw seniorenwoning of de BeBo-woning. Het gaat in dit geval om 43 senioren, terwijl de groep niet-geïnteresseerden voor de andere twee woningtypen uit respectievelijk 102 en 74 senioren bestaat. Tabel 6.13: Niet-geïnteresseerden J.A.M. Pijnenburgflat: mening over de woning* Spreekt niet aan (n=43) Spreekt wel aan (n=43) De uitstraling van het gebouw 70% 5% De buitenruimte 35% 2% De grootte van de woning 23% 0% De prijs van de woning 12% 5% Het aantal kamers 5% 16% Het uitzicht van de woning 5% 2% Gemeenschappelijke voorzieningen 5% 0% Anders 47% 2% *Omdat respondenten meerdere kenmerken kunnen benoemen komen de totalen boven de 100% uit. Bron: Onderzoek woonvoorkeuren senioren, Companen /g Woonvoorkeuren en verhuisgedrag van senioren in Noordwijkerhout en De Zilk 29

34 De senioren die de het type Pijnenburgflat als minst aantrekkelijk beschouwen, komen nagenoeg allemaal uit Noordwijkerhout. Zij geven aan dat vooral de uitstraling van het gebouw niet aanspreekt. Het oogt enigszins gedateerd en de buitenruimte wordt als onaantrekkelijk beschouwd. Uit de open antwoorden blijkt dat de inpandige balkons voor veel senioren als groot nadeel worden gezien. Senioren zijn op zoek naar ruime balkons met veel licht en daar wordt in dit geval niet aan voldaan. Verder beoordeelt een kwart de grootte van de woning als minpunt. Hoewel de appartementen wel over twee slaapkamers beschikken, blijkt dit toch niet altijd voldoende voor senioren. Tot slot wordt in de open antwoorden de gesloten keuken en het ontbreken van een apart toilet als nadeel beschouwd. Eén van de respondenten heeft wel een heel opmerkelijke reden om niet te kiezen voor de Pijnenburgflat, namelijk: Als je overlijdt in deze woning moet je kist rechtop het gebouw uitgedragen worden. Tabel 6.14: Niet-geïnteresseerden J.A.M. Pijnenburgflat: mening over de woonomgeving* Spreekt niet aan (n=43) Spreekt wel aan (n=43) De afstand tot het centrum 14% 26% De afstand tot winkelvoorzieningen 9% 7% De (levendigheid van de) buurt 9% 5% De afstand tot medische voorzieningen 7% 2% De buurtbewoners 5% 2% Anders 23% 16% * De totalen blijven in tabel 26 onder de 100%, omdat een deel van de senioren aangeeft de omgeving niet te kennen of dat zij niet goed weten wat er wel en niet aanspreekt. Deze antwoordmogelijkheden zijn niet in de tabel opgenomen. Bron: Onderzoek woonvoorkeuren senioren, Companen. De woonomgevingskenmerken worden beduidend minder negatief beoordeeld. Onder de senioren die de Pijnenburgflat als minst aantrekkelijk beschouwen geeft slechts een klein deel aan dat zij de woonomgevingskenmerken als negatief beschouwen. In het geval van de Pijnenburgflat lijkt het meer de woning dan de woonomgeving te zijn die als onaantrekkelijk wordt beschouwd. Nogmaals moet worden benadrukt dat het in het geval van de Pijnenburgflat om een beperkte groep respondenten gaat die dit woningtype als onaantrekkelijk beschouwt. 6.5 Een uitzondering Type Laagbouw seniorenwoning Absveen / Groenewege Kenmerken woning Huurprijs / Koopprijs 600 / Servicekosten 1,50 Aantal slaapkamers 2 Oppervlakte totaal 65 m 2 Oppervlakte woonkamer + keuken 31 m 2 Oppervlakte slaapkamer 1 12 m 2 Oppervlakte slaapkamer 2 12 m 2 Oppervlakte badkamer + toilet-ruimte 5 m 2 Extra Tuin, extra verdieping De meest opvallende bevinding is dat het type seniorenwoningen zoals die aan Groenewege/Absveen zowel aanspreken als niet aanspreken. De meningen over de traditionele laagbouwwoningen zijn verdeeld. Geïnteresseerden in dit type woning waarderen vooral de uitstraling van de woning en de buitenruimte. In de mondelinge toelichting geven de senioren aan dat ze met dit type woning hun vrijheid behouden. Zij beschouwen het als zelfstandige woning ( het is echt een huisje ) en waarderen het idee dat ze niet met meerdere senioren in een groot complex worden weggestopt. Vooral het behoud van een (kleine) tuin is wat hen aanspreekt /g Woonvoorkeuren en verhuisgedrag van senioren in Noordwijkerhout en De Zilk 30

35 De niet-geïnteresseerden waarderen de uitstraling van de woning niet en vinden de woning bovendien te klein. Uit de mondelinge toelichting blijkt dat vooral de niet-gelijkvloerse indeling van de woning als groot nadeel wordt beschouwd. Ook de tuin spreekt deze senioren niet aan. Hoewel een enkeling benadrukt dat een eigen tuin wel vrijheid biedt, zien de meesten dit als een last vanwege het onderhoud. Zij benadrukken dan ook: wij willen geen trap en tuin meer als we dan toch gaan verhuizen. Ook beoordelen zij de woningen als gedateerd en niet meer van deze tijd. Met betrekking tot de woonomgeving bestaat er meer overeenstemming tussen geïnteresseerden en niet-geïnteresseerden. Vooral de afstand tot het centrum, de winkels en de medische voorzieningen is wat men niet aanspreekt. Voor beide groepen geldt dat ongeveer een kwart aangeeft dat de woningen in Zeeburg te ver weg liggen. Ook de buurt zelf spreekt niet aan. Uit de mondelinge toelichting blijkt dat vooral het imago niet aanspreekt. Senioren zijn van mening dat de huizen te dicht op elkaar staan en de buurt daardoor te rommelig oogt. Een deel van de geïnteresseerden deelt deze mening en benoemt dat dit type woning in De Zilk of in het centrum van Noordwijkerhout had moeten staan. 6.6 Wat spreekt aan? Ongeacht het woningtype zijn er een aantal woningkenmerken die belangrijk zijn voor senioren. Uit de beoordeling van het huidige aanbod blijkt dat vooral de uitstraling, gelijkvloerse indeling, de grootte, de buitenruimte en de prijs kenmerken zijn die bepalen of een woning aantrekkelijk is. Voor de woonomgeving zijn dit vooral de afstand tot het centrum, de supermarkt en de medische voorzieningen en de bewonerssamenstelling van de buurt en/of het appartementencomplex. Dit stemt overeen met de bevindingen uit het vorige hoofdstuk /g Woonvoorkeuren en verhuisgedrag van senioren in Noordwijkerhout en De Zilk 31

36 7 Zorgen in, over en voor de toekomst Ter afsluiting van de interviews is senioren gevraagd hoe zij hun toekomst zien als het gaat om zorg en welzijn. Er gebeurt op dit moment veel op zorggebied in Nederland dat duidelijke gevolgen heeft voor de situatie van ouderen. Er wordt bezuinigd op zorguitgaven en gemeenten krijgen meer verantwoordelijkheid in het organiseren van zorg op lokaal niveau. Van mensen wordt verwacht dat zij in grotere mate aanspraak gaan maken op hun directe omgeving. Maken senioren zich zorgen over wat dit voor hen betekent of gaat betekenen? 7.1 Ontwikkelingen in de zorg De zorgen over de toekomst zijn zeer persoonsgebonden. Uit de open gesprekken blijkt de vraag of men zich zorgen maakt over de toekomst, een vraag te zijn waar niet iedereen ja of nee op kan antwoorden. Een deel van de respondenten maakt zich duidelijk zorgen over de toekomst. Waar zij zich dan vooral zorgen over maken zijn de kosten voor de zorg, de vraag of zij nog aanspraak maken op professionele ondersteuning, het feit dat hun kinderen ver weg wonen of hun gezondheid die in de toekomst achteruit kan gaan. Vooral de senioren die behoren tot de lagere inkomensklassen maken zich zorgen over de kosten van zorg in toekomst: Ik maak me vooral zorgen over dat er een deel van de vergoede zorg geschrapt gaat worden. Als ik dat zelf moet bekostigen, kan ik dat niet. Alle hulp moet maar minder zijn. De AOW stijgt niet, terwijl alle andere kosten omhoog schieten. Bij de hogere inkomens wordt deze zorg minder benoemd. Daarnaast bestaat er een groep senioren die zich wel zorgen maakt over de toekomst, maar dan vooral over wat dit betekent voor anderen. Eén van de respondenten is mantelzorger en stelt: ik ben nu mantelzorger voor mijn broer. Hij krijgt nu nog een indicatie van 10 uur per maand. Ik vraag me af hoe dit zich gaat ontwikkelen in de toekomst. Voor mezelf verwacht ik niet dat ik nog aanspraak kan maken op professionele zorg. Anderen leggen meer de nadruk op het personeel dat werkt in de zorgsector: In theorie zijn dit mooie plannen, maar de praktijk blijkt weerbarstiger. Mensen die werken in de zorg of hier afhankelijk van zijn staan in de kou. Kijk maar naar de PGB-betalingen. Een behoorlijk deel van de senioren maakt zich geen zorgen over de toekomst. Zij stellen dat het een zorg voor later is, zo blijkt uit de antwoorden: Wie dan leeft, wie dan zorgt of Ik vraag me wel eens af of ik zorg kan blijven krijgen. Maar het heeft geen zin om me zorgen te maken. Wie weet ben ik tegen die tijd wel dood. Ook geeft een deel aan dat zij zich geen zorgen maken, omdat dit toch iets is wat buiten hun macht ligt en waar ze geen invloed op uit kunnen oefenen. Hoewel niet iedereen zich er zorgen over maakt, zijn nagenoeg alle senioren kritisch over de ontwikkelingen in de zorg die zich op dit moment voltrekken. 7.2 Aanspraak op mantelzorg Eén van de belangrijke uitgangspunten in het zorgbeleid is dat ouderen meer aanspraak moeten maken op hun directe omgeving. Familieleden, vrienden en buren moeten meer gaan betekenen in de zorg voor en ondersteuning van ouderen. Om deze reden is senioren de vraag gesteld in hoeverre zij /g Woonvoorkeuren en verhuisgedrag van senioren in Noordwijkerhout en De Zilk 32

37 verwachten aanspraak te kunnen maken op hun directe omgeving. Hierbij geeft 54% van de senioren dat zij niet verwachten in de toekomst te kunnen rekenen op ondersteuning van de mensen om hun heen. Van de senioren geeft 35% aan hier wel op te kunnen rekenen en de overige 11% geeft aan het niet te weten. Wanneer de senioren worden uitgesplitst naar leeftijd blijkt er geen verschil te bestaan tussen jonge en oude senioren. Voor beide groepen geldt dat meer dan helft in de toekomst niet rekent op mantelzorg. Van de senioren die aangeven niet op naasten te kunnen rekenen is de meest genoemde reden dat hun kinderen ver weg wonen, de kinderen zelf een druk leven hebben en de kinderen geen tijd hebben om ook nog eens voor hun ouders te zorgen. Verder willen senioren hun directe omgeving niet belasten met de vraag om voor hen te zorgen: ik wil mijn kinderen niet vragen. Ik zou nog liever iemand inhuren of Mijn kinderen zouden het wel kunnen en zijn ook sociaal genoeg om het te doen. Maar het is gewoon niet wenselijk. Zij zijn zelf ook druk met hun eigen kinderen en het werk. Als het gaat om hulp uit de buurt blijkt dit lang niet altijd te kunnen: De buren zijn nog ouder dan ik ben. Ik ben zelf het meest vitaal. Dan kan ik hen toch niet vragen om voor me te zorgen. Ik zou hen moeten helpen en dat wil ik ook wel. Van de 35% die aangeeft wel op mantelzorg te kunnen rekenen, is het meest gehoorde argument dat hun kinderen op dit moment al in de buurt wonen: Ze wonen 50 meter bij me vandaan en komen zo even langs als het nodig is. Toch is er wel een duidelijk onderscheid in mensen die er op dit moment al structureel gebruik van maken en senioren die stellen dat ze incidenteel wel op steun kunnen rekenen, maar verwachten dat een structurele relatie niet kan en niet werkt. Een optie die benoemd is, is het scheiden van zorgtaken: Je zou eigenlijk een schifting moeten maken in zorgtaken. Mantelzorg in combinatie met professionele zorg. Huishoudelijke taken kunnen worden opgevangen met mantelzorg, terwijl de echte verzorging vraagt om professionele hulp. Tot slot benoemt één van de senioren zijn aversie tegen georganiseerde mantelzorg: Mantelzorg kun je niet institutionaliseren. Als het spontaan ontstaat werkt het en als het wordt opgelegd dan werkt het niet. De meningen verschillen sterk, maar de meeste senioren zijn kritisch over de mogelijkheden van mantelzorg in de toekomst /g Woonvoorkeuren en verhuisgedrag van senioren in Noordwijkerhout en De Zilk 33

38 8 Ervaringen vanuit de interviews Het houden van 383 gesprekken met senioren is een manier van onderzoek doen die hen de mogelijkheid biedt om hun antwoorden toe te lichten. Senioren vertellen uiteenlopende verhalen die variëren van persoonlijke gebeurtenissen tot aan hun tevredenheid (of onvrede) over het wonen in Noordwijkerhout en De Zilk. De enquêteurs hebben in de maanden van het onderzoek (maart en april) sfeerverslagen bijgehouden, met daarin voor hen de zaken die opvallen. In dit afsluitende hoofdstuk zijn de belangrijkste bevindingen hieruit beschreven. Niet vanuit onderzoeksmatige en statistische onderbouwing, maar meer vanuit ervaring. De interviews dragen bij aan bewustwording Een veelgehoord geluid in de interviews is dat het gesprek bijdraagt aan de bewustwording van senioren. Men geeft aan dat ze niet eerder op deze manier hebben nagedacht over de toekomst. Het laten zien van voorbeelden en het bespreken van voor- en nadelen van een eventuele verhuizing maakt men meer bewust van wat dit betekent voor hun toekomst. Een sprekend voorbeeld hiervan is een ouder echtpaar dat de enquêtrice letterlijk heeft bedankt voor haar komst. Mevrouw bleek graag te willen verhuizen, terwijl meneer zo lang mogelijk wil blijven wonen. Dit was voor hen een drempel om erover te praten. Door het interview is dit onderwerp voor hen bespreekbaar geworden. Een Noordwijkerhouter blijft in Noordwijkerhout en een Zilker in De Zilk Een stelling die veelvuldig terugkomt in de interviews en vanuit de sfeerverslagen van de enquêteurs. Vooral het beperkte voorzieningenaanbod en De Zilk als hechte gemeenschap zijn voor de senioren uit Noordwijkerhout redenen om hier niet te willen wonen. De Zilkers waarderen juist de hechte gemeenschap en hebben sterke sociale binding met het dorp. Een opvallende bevinding voor senioren die wonen in het buitengebied is dat zij vrij gemakkelijk denken over de toekomst. Ze willen graag zelfstandig blijven wonen en gaan ervan uit dat bijvoorbeeld boodschappen gewoon aan huis kunnen worden bezorgd. Of de wens om zelfstandig te blijven wonen altijd realistisch is, blijft de vraag. Bewustwording kan voor deze groep een belangrijk aandachtspunt zijn. Senioren in Noordwijkerhout en De Zilk zijn zeer gastvrij De enquêteurs zijn overal zeer gastvrij ontvangen. Hoewel senioren van tevoren telefonisch benaderd zijn en aan hebben gegeven te willen deelnemen aan het onderzoek, namen zij ruim de tijd om hun ervaringen te delen en hun mening te geven. Uiteraard onder het genot van vele koppen koffie. Senioren zijn tevreden over het wonen in Noordwijkerhout en De Zilk Op enkele uitzonderingen na, zijn de senioren over het algemeen zeer tevreden over het wonen in de gemeente Noordwijkerhout. Vooral de ligging tussen de bollenvelden, de natuur en het strand wordt zeer gewaardeerd. Een vorm van binding aan de gemeente is dan ook sterk waar te nemen. Wat betreft de huurders kan gesteld worden dat zij over het algemeen zeer tevreden zijn met woningstichting Sint Antonius van Padua. Ze waarderen de snelle service bij problemen, onderhoud en reparaties. Waar vind ik een (sociale) huurwoning? Een laatste bevinding is dat sommige senioren moeite hebben met het vinden van een huurwoning. Huidige huurders hebben moeite om het aanbod te vinden op internet, vooral nu sociale huurwoningen via Woningnet worden aangeboden. Kopers weten in sommige gevallen simpelweg niet waar zij terecht kunnen voor een (sociale) huurwoning, omdat zij zich hier nooit mee bezig hebben gehouden /g Woonvoorkeuren en verhuisgedrag van senioren in Noordwijkerhout en De Zilk 34

39 Bijlagen /g Woonvoorkeuren en verhuisgedrag van senioren in Noordwijkerhout en De Zilk 35

40 Bijlage I Vragenlijst /g Woonvoorkeuren en verhuisgedrag van senioren in Noordwijkerhout en De Zilk 36

41 Respondentnummer: Huidige woonsituatie 1. Hoe lang woont u al in uw huidige woning? Korter dan 2 jaar 2 tot 5 jaar 5 tot 15 jaar 15 tot 25 jaar 25 tot 40 jaar 40 jaar of langer Weet niet 2. Zijn de woonkamer, keuken, badkamer, toilet en minimaal 1 slaapkamer in uw huidige woning zonder traplopen te bereiken? Ja, deze vertrekken bevinden zich op één verdieping Ja, doordat er een (trap-)lift in de woning aanwezig is Nee Weet niet 3. Zou u in uw huidige woning willen blijven wonen als u of uw partner zorgbehoevend wordt? Ja Misschien Nee Weet niet 4. In hoeverre zou u uw huidige woning (laten) aanpassen als u of uw partner zorgbehoevend wordt? Niet, ik zou geen aanpassingen doen en er wel blijven wonen -> ga naar vraag 6 Niet, ik zou verhuizen naar een andere woning -> ga naar vraag 6 Alleen als er kleine aanpassingen nodig zijn (beugels, aangepaste drempels, elektrische deuropeners) Zowel als er kleine of grote aanpassingen nodig zijn (verbreding deuren, plaatsen traplift, hellingbaan naar voordeur of verbouwing) Niet van toepassing; mijn woning is al geschikt -> ga naar vraag 6 Weet niet 5. Is het voor u mogelijk om de aanpassingen zelf kunnen betalen of bent u daarvoor afhankelijk van de Woningstichting of de gemeente? Ja, namelijk: Nee, namelijk: Weet niet 6. Bent u van plan binnen vijf jaar te verhuizen? Ja, zeker Ja, misschien wel Nee, waarschijnlijk niet -> ga naar vraag 8 Nee, zeker niet -> ga naar vraag 8 Weet niet 7. Binnen welke termijn denkt u te gaan verhuizen? Binnen 1 jaar -> ga naar vraag 13 Over 1 tot 2 jaar -> ga naar vraag 13 Over 2 tot 5 jaar -> ga naar vraag 13 Dat is afhankelijk van het woningaanbod -> ga naar vraag 13 Dat is afhankelijk van de verkoop van mijn huidige woning -> ga naar vraag 13 Dat is afhankelijk van mijn gezondheidssituatie -> ga naar vraag 13 Weet niet -> ga naar vraag 13 1

42 Motieven / belemmeringen om niet te verhuizen ENQ: De respondent heeft aangegeven de komende vijf jaar niet te willen verhuizen. In hoeverre spelen de huidige woning, woonomgeving, persoonlijke redenen en het woningaanbod daarin een rol? 8. Heeft dit te maken met uw huidige woning? (meerdere antwoorden mogelijk) Nee, de woning is voor mij geen reden Ja, ik ben gehecht aan mijn huidige woning Ja, ik woon hier nog niet zo lang Ja, ik pas liever mijn eigen woning aan Ja, namelijk: Weet niet 9. Heeft dit te maken met uw huidige woonomgeving? (meerdere antwoorden mogelijk) Nee, de woonomgeving is voor mij geen reden Ja, met de rust/levendigheid van woonomgeving/-buurt Ja, met (het contact met) de buurtbewoners Ja, met de aanwezige voorzieningen Ja, namelijk: Weet niet 10. Heeft dit te maken met persoonlijke redenen (financiën)? (meerdere antwoorden mogelijk) Nee, geen persoonlijke redenen Ja, ik ben bang dat ik er op achteruit ga (bang voor het nieuwe) Ja, ik voel mij te jong om te verhuizen naar een specifieke ouderenwoning Ja, ik voel mij te oud om te verhuizen (naar een specifieke ouderenwoning) Ja, ik wil alleen nog verhuizen naar een verzorgingshuis (niet nog twee keer verhuizen) Ja, verhuizen kost teveel geld Ja, verhuizen kost me te veel moeite (kan ik fysiek niet aan) Ja, namelijk: Weet niet 11. Heeft dit te maken met het woningaanbod? (meerdere antwoorden mogelijk) Nee, het woningaanbod is voor mij geen reden Ja, de woningmarkt is momenteel te ongunstig (verkoop/koop woning) Ja, ik kan (waarschijnlijk) geen geschikte woning vinden Ja, ik denk dat ik dan meer huur moet betalen / maandelijks meer geld aan wonen moet besteden Anders, namelijk: Weet niet Eventuele toelichting: 12. En welke van deze redenen is het meest bepalend voor uw keuze om niet te verhuizen? Weet niet Na vraag 12 doorgaan naar het blok Huidig aanbod in Noordwijkerhout op pagina 4. 2

43 Verhuisredenen / motieven om wel te verhuizen ENQ: De respondent heeft aangegeven binnen vijf jaar te willen verhuizen. In hoeverre spelen de huidige woning, woonomgeving en persoonlijke redenen daarin een rol? 13. Is de huidige woning voor u een reden om te verhuizen? (maximaal drie antwoorden) Nee, de woning is voor mij geen reden Ja, de woning / tuin vergt veel onderhoud Ja, de woning is te groot Ja, de woning is te duur Ja, de energielasten van de woning zijn te hoog Ja, ik wil een woning huren Ja, mijn huidige woning is niet geschikt voor senioren Anders, namelijk: Weet niet 14. Is de huidige woonomgeving / buurt voor u een reden om te verhuizen? (maximaal drie antwoorden) Nee, de woonomgeving is voor mij geen reden Ja, ontevreden over openbare ruimte Ja, te weinig parkeerplekken Ja, de buurt / omgeving is te druk Ja, de buurt / omgeving is te rustig Ja, te weinig contact met buren Ja, overlast van verkeer Ja, te weinig medische voorzieningen Ja, te weinig (dagelijkse) voorzieningen, bijv. supermarkt Ja, te weinig (luxe) voorzieningen, bijv. kledingwinkel Ja, vanwege slechte toegang tot openbaar vervoer Ja, ik woon te ver van het centrum Anders, namelijk: Weet niet 15. Heeft u persoonlijke redenen om te verhuizen? (maximaal drie antwoorden) Nee, geen persoonlijke redenen Ja, kinderen die uit huis gaan Ja, dichterbij vrienden / familie willen wonen Ja, gezondheidstoestand / afhankelijk van zorg Ja, beëindiging samenwonen / huwelijk (scheiden) Ja, overlijden partner / echtgeno(o)t(e) Ja, verandering van inkomen (pensioen, VUT, uitkering) Anders, namelijk: Weet niet 16. En welke van deze redenen is het meest bepalend voor uw verhuiswens? Weet niet 17. Zijn er zaken waar u tegenaan loopt bij (de voorbereiding van) uw verhuizing? Zo ja, welke zijn dat? 3

44 Huidig aanbod in Noordwijkerhout en De Zilk ENQ: Aan de hand van voorbeelden van woningen van Woningstichting Sint Antonius van Padua in de gemeente Noordwijkerhout probeer je te achterhalen wat de woonwensen van de respondent zijn. Leg de voorbeelden aan de respondent voor, licht de woningen toe die ze niet kennen en vraag ze welke woning het meest en welke het minst aanspreekt. Van die twee woningen vraag je vervolgens welke kenmerken aan de woning en woonomgeving wel/niet aanspreken. Let op: Ook als de respondent pas op de lange termijn wil verhuizen, zijn we benieuwd naar zijn of haar oordeel. 18. Welke woning spreekt u het meest aan? A: J.A.M Pijnenburgflat B: Clemenshof C: Groenewege / Absveen D: Robijn Staete E: Hofwijk / Puijckendam F: Breeland (De Zilk) G: Hoekgat (De Zilk) Weet niet ENQ: vraag 19 en 20 hebben betrekking op de woning die de respondent het meest aanspreekt. 19. Welke kenmerken van de woning spreken u wel aan en welke niet? (meerdere antwoorden mogelijk) Deze woningkenmerken spreken mij aan: Deze woningkenmerken spreken mij niet aan: De uitstraling van het gebouw De uitstraling van het gebouw De prijs Te duur De grootte van de woning Te groot De buitenruimte Te klein Het aantal kamers Te weinig buitenruimte Het uitzicht vanuit de woning Te weinig slaapkamers Het uitzicht vanuit de woning Aanwezigheid van gemeenschappelijke Aanwezigheid van gemeenschappelijke (recreatie-)voorzieningen (recreatie-)voorzieningen Ontbreken van gemeenschappelijke Ontbreken van gemeenschappelijke (recreatie-)voorzieningen (recreatie-)voorzieningen Niet van toepassing: niets spreekt mij aan Niet van toepassing: alles spreekt mij aan Weet niet Weet niet Anders, namelijk: Anders, namelijk: 4

45 20. Welke kenmerken van de woonomgeving spreken u wel aan en welke niet? (meerdere antwoorden mogelijk) Deze kenmerken van de buurt spreken mij aan: Deze kenmerken van de buurt spreken mij niet aan: Niet van toepassing: ik ken deze omgeving Niet van toepassing: ik ken deze omgeving niet niet De (levendigheid van de) buurt De buurt is te rustig De afstand tot winkelvoorzieningen De buurt is te druk De afstand tot medische voorzieningen De afstand tot winkelvoorzieningen De afstand tot het centrum De afstand tot medische voorzieningen De buurtbewoners De afstand tot het centrum De buurtbewoners Niet van toepassing: niets spreekt mij aan Niet van toepassing: alles spreekt mij aan Weet niet Weet niet Anders, namelijk: Anders, namelijk: 21. Welke woning spreekt u het minst aan? A: J.A.M Pijnenburgflat B: Clemenshof C: Groenewege / Absveen D: Robijn Staete E: Hofwijk / Puijckendam F: Breeland (De Zilk) G: Hoekgat (De Zilk) Weet niet ENQ: vraag 22 en 23 hebben betrekking op de woning die de respondent het minst aanspreekt. 22. Welke kenmerken van de woning spreken u wel aan en welke niet? (meerdere antwoorden mogelijk) Deze woningkenmerken spreken mij aan: Deze woningkenmerken spreken mij niet aan: De uitstraling van het gebouw De uitstraling van het gebouw De prijs Te duur De grootte van de woning Te groot De buitenruimte Te klein Het aantal kamers Te weinig buitenruimte Het uitzicht vanuit de woning Te weinig slaapkamers Het uitzicht vanuit de woning Aanwezigheid van gemeenschappelijke Aanwezigheid van gemeenschappelijke (recreatie-)voorzieningen (recreatie-)voorzieningen Ontbreken van gemeenschappelijke Ontbreken van gemeenschappelijke (recreatie-)voorzieningen (recreatie-)voorzieningen Niet van toepassing: niets spreekt mij aan Niet van toepassing: alles spreekt mij aan Weet niet Weet niet Anders, namelijk: Anders, namelijk: 5

46 23. Welke kenmerken van de woonomgeving spreken u wel aan en welke niet? (meerdere antwoorden mogelijk) Deze kenmerken van de buurt spreken mij aan: Deze kenmerken van de buurt spreken mij niet aan: Niet van toepassing: ik ken deze omgeving Niet van toepassing: ik ken deze omgeving niet niet De (levendigheid van de) buurt De buurt is te rustig De afstand tot winkelvoorzieningen De buurt is te druk De afstand tot medische voorzieningen De afstand tot winkelvoorzieningen De afstand tot het centrum De afstand tot medische voorzieningen De buurtbewoners De afstand tot het centrum De buurtbewoners Niet van toepassing: niets spreekt mij aan Niet van toepassing: alles spreekt mij aan Weet niet Weet niet Anders, namelijk: Anders, namelijk: Woonwensen ENQ: De hoofdvraag van dit blok is: welke wensen/eisen stelt de respondent aan zijn woning en woonomgeving? Als het goed is heeft de respondent bij de voorbeelden al een aantal wensen genoemd. Zie vraag 24 t/m 35 daarom vooral als een checklist waarvan je alleen die vragen stelt die nog niet besproken zijn. Let op: Ook als de respondent pas op de lange termijn wil verhuizen, zijn we benieuwd naar zijn of haar oordeel. 24. Zoekt u een huur- of een koopwoning? Huurwoning Koopwoning -> ga naar vraag 25 Liefst een huurwoning, anders een koopwoning Liefst een koopwoning, anders een huurwoning Geen voorkeur Weet niet 25. Hoeveel wilt u maandelijks maximaal aan kale huur betalen? (kale huur wil zeggen zonder servicekosten, zonder gas/water/elektra) Tot 390 euro -> ga naar vraag tot 560 euro -> ga naar vraag tot 700 euro -> ga naar vraag euro of meer -> ga naar vraag 26 Weet niet 26. In welke prijsklasse zoekt u een naar een koopwoning? Tot euro tot euro tot euro tot euro tot euro euro of meer Weet niet 6

47 27. Wat voor een type woning zoekt u? (maximaal drie antwoorden) Geef d.m.v. een cijfer aan welke het meest (1) de voorkeur heeft en welke het minst (3) Tussenwoning in een rij Hoekwoning in een rij Twee-onder-een kap / geschakelde woning Vrijstaande woning Benedenwoning Bovenwoning Appartement zonder lift Appartement met lift Patiowoning Seniorenwoning (laagbouw met tuin) Anders, namelijk: Maakt niet uit, zolang de woning maar geschikt is voor senioren Weet niet ENQ: Vraag 28 t/m 30 alleen stellen indien de respondent op zoek is naar een appartement, het niet weet of geen voorkeur heeft. 28. Vindt u het belangrijk dat er in het appartementencomplex gemeenschappelijke voorzieningen aanwezig zijn? Ja Nee, het maakt mij niet uit -> ga naar vraag 30 Nee, ik woon liever in een complex waar deze niet aanwezig zijn -> ga naar vraag 30 Weet niet 29. Welke gemeenschappelijke voorzieningen vindt u belangrijk? Huismeester Receptie Recreatiezaal / ontmoetingsruimte Restaurant of gezamenlijke eetzaal Tuin / terras Medische voorzieningen (bijv. huisartsenspreekuur) Anders, namelijk: Weet niet 30. Welke van de volgende uitspraken over de grootte van het appartementencomplex is het meest voor u van toepassing? Ik woon het liefst in een kleinschalig complex (minder dan 10 appartementen) Ik woon het liefst in een complex van middelmatige grootte (10 tot 20 appartementen) Ik woon het liefst in een groot complex (minimaal 20 appartementen) Het maakt mij niet uit hoe groot het complex is Weet niet 31. Hoeveel slaapkamers moet uw gewenste woning minimaal hebben? 1 slaapkamer 2 slaapkamers 3 slaapkamers 4 slaapkamers 5 slaapkamers of meer Weet niet 7

48 32. Welke van de volgende uitspraken is het meest voor u van toepassing? Ik woon het liefst in een buurt /complex waar (vooral) mensen van mijn eigen leeftijd wonen. Ik woon het liefst in een buurt /complex waar zowel jonge (alleenstaande) mensen, gezinnen en mensen van mijn eigen leeftijd wonen. Het maakt mij niet uit wie er in mijn buurt woont. Anders, namelijk: Weet niet Welk woningkenmerken zijn voor u het meest bepalend bij de keuze voor een nieuwe woning? (maximaal drie antwoorden) Geef d.m.v. een cijfer aan welke het meest (1) de voorkeur heeft en welke het minst (3) Woningtype Koop- / huurwoning Aantal slaapkamers Hoogte van de koopprijs / maandhuur Hoogte van de energielasten Onderhoud van de woning Indeling gelijkvloers Uitstraling van de woning / wooncomplex Indeling van de woning Het uitzicht vanuit de woning Aanwezigheid van buitenruimte Anders, namelijk: Weet niet Welke kenmerken van de woonomgeving zijn voor u het meest bepalend bij de keuze voor een nieuwe woning? (maximaal drie antwoorden) Geef d.m.v. een cijfer aan welke het meest (1) de voorkeur heeft en welke het minst (3) De openbare ruimte Parkeerruimte Levendigheid van de omgeving Buurtbewoners Drukte van het verkeer Nabijheid van medische voorzieningen Nabijheid van (dagelijkse) voorzieningen, bijv. supermarkt Nabijheid van (luxe) voorzieningen, bijv. kledingwinkel Nabijheid van openbaar vervoer (bushalte) Nabijheid van het centrum Nabijheid van natuur Anders, namelijk: Weet niet 8

49 35. Naar welke wijk(en) in Noordwijkerhout of De Zilk gaat uw voorkeur uit en in welke wijken zou u juist niet willen wonen? (meerdere antwoorden mogelijk) Ik ben niet op zoek naar een woning in Noordwijkerhout of De Zilk In deze wijk(en) zou ik wel willen wonen: In deze wijk(en) wil ik (absoluut) niet wonen: Centrum Centrum De Boekhorst De Boekhorst Duin en Dal Duin en Dal Gravendam Gravendam Guldemond Guldemond Mossennest Mossennest Mossennest II Mossennest II Sancta Maria Sancta Maria Sint Bavo Sint Bavo Victor Victor Victori Victori Zeeburg Zeeburg Kern Noordwijkerhout, wijk maakt niet uit Alle wijken in Noordwijkerhout Kern De Zilk Kern De Zilk Buitengebied Noordwijkerhout of de Zilk Buitengebied Noordwijkerhout of de Zilk Maakt niet uit Maakt niet uit Weet niet Weet niet SANCTA MARIA ZEEBURG SINT BAVO VICTORI GULDE- MOND CENTRUM DE BOEKHORST VICTOR MOSSEN- NEST MOSSENNEST II GRAVENDAM 9

50 Wonen en zorg in de toekomst ENQ: Hoe ziet de respondent het voor zich; stel de gezondheidssituatie verslechtert, hoe moet dat dan met zorg? In hoeverre kan men rekenen op familie? Let op: als de respondent heeft aangegeven écht niet meer te willen verhuizen, probeer dan te achterhalen hoe Er is een aantal veranderingen gaande omtrent zorg in Nederland. U heeft hier vast over gehoord via de radio of TV. 36. Maakt u zich wel eens zorgen over de toekomst? Zo ja, waar maakt u zich zorgen over? Ontvangt u op dit moment professionele hulp voor ondersteuning bij persoonlijke verzorging of huishoudelijke taken? Ja, omdat ik het zelf niet meer (allemaal) kan (WMO) Ja, voor het gemak (bijv. particulier geregelde schoonmaakster) Nee Weet niet Ontvangt u op dit moment hulp of ondersteuning van mensen om u heen (familie, vrienden, kennissen) bij persoonlijke verzorging of huishoudelijke taken? Ja Nee Weet niet Zouden mensen om u heen (familie, vrienden, kennissen) u (meer) ondersteuning kunnen bieden? Ja Nee Weet niet 10

51 Persoonlijke kenmerken 40. Wat is uw geboortejaar? 41. Hoe is uw huishouden samengesteld? Alleenstaand Gehuwd / samenwonend zonder (thuiswonende) kind(eren) Gehuwd / samenwonend met thuiswonend(e) kind(eren) Eenoudergezin met thuiswonend(e) kind(eren) Anders, namelijk: Weet niet 42. Hoe zou u uw gezondheid typeren? Ik heb geen enkel gezondheidsprobleem Ik heb af en toe wat gezondheidsproblemen, maar die zijn niet ernstig Ik heb af en toe wat gezondheidsproblemen en die beperken mijn doen en laten in beperkte zin Ik heb gezondheidsproblemen die mijn doen en laten beperken Ik heb gezondheidsproblemen die mijn doen en laten ernstig beperken 43. Kunt u een indicatie geven van uw totale netto huishoudensinkomen per maand? Tot euro tot euro tot euro tot euro tot euro euro of meer Weet niet Tot slot Heeft u nog opmerkingen die u kwijt wilt of wilt u nog zaken toevoegen die in de vragenlijst niet aan de orde zijn gekomen? Dit is het einde van de vragenlijst. Hartelijk dank voor uw medewerking 11

52 Checklist onderzoek woonvoorkeuren van senioren Deze vragen hoef je niet te stellen aan de respondent, maar vul je na afloop van het huisbezoek zelf in op basis van je eigen waarneming. 1. Om wat voor type woning gaat het? Tussenwoning in een rij Hoekwoning in een rij Twee-onder-een kap / geschakelde woning Vrijstaande woning Benedenwoning Bovenwoning Appartement zonder lift Appartement met lift Patiowoning Seniorenwoning (laagbouw met tuin) Anders, namelijk: Weet niet 2. Is het mogelijk om vanaf de straat de woning te bereiken zonder trap te hoeven lopen? Hierbij horen ook eventuele opstapjes bij de voordeur Ja Nee 3. Is de woning rolstoeldoorgankelijk? Denk aan: brede deuropeningen, geen drempels etc. Ja Nee 12

53 Bijlage II Voorbeelden bestaand aanbod /g Woonvoorkeuren en verhuisgedrag van senioren in Noordwijkerhout en De Zilk 1

54 A Appartementen voor senioren J.A.M Pijnenburgflat De J.A.M Pijnenburgflat aan de Akelei is gebouwd in Er bevinden zich 16 seniorenappartementen allen sociale huurwoningen op drie verdiepingen. De woningen zijn voorzien van een eigen balkon of loggia, waar ruimte is om beschut buiten te zitten. In het gebouw is één uur per week op donderdag een huismeester aanwezig. Plattegrond appartement Kenmerken appartementen Huurprijs / Koopprijs 620 / Servicekosten 50 Aantal slaapkamers 2 Oppervlakte totaal 75 m 2 Oppervlakte woonkamer 24 m 2 Oppervlakte slaapkamer 1 16 m 2 Oppervlakte slaapkamer 2 8 m 2 Oppervlakte keuken 12 m 2 Oppervlakte badkamer 4 m 2 Oppervlakte berging in de woning 2 m 2 Extra Lift en huismeester in gebouw aanwezig

55 B Appartementen Clemenshof Grenzend aan de Kerkstraat zijn in 1996 de appartementen aan het Clemenshof gebouwd. Deze 73 appartementen hebben uitzicht op de binnentuin en zijn voorzien van een eigen balkon of terras. Het appartement heeft een ruime woonkeuken, een apart toilet en enkele appartementen zijn voorzien van een derde slaapkamer. De appartementen worden bewoond door mensen van alle leeftijden. In het gebouw is een gemeenschappelijke ruimte aanwezig. Kenmerken appartementen Huurprijs / Koopprijs 655 / Servicekosten 50 Aantal slaapkamers 3 Oppervlakte totaal 75 m 2 Oppervlakte woonkamer + open keuken 39 m 2 Oppervlakte slaapkamer 1 12 m 2 Oppervlakte slaapkamer 2 7 m 2 Oppervlakte slaapkamer 3 7 m 2 Oppervlakte badkamer + toiletruimte 6 m 2 Oppervlakte berging in de woning 2 m 2 Extra Energiezuinig, derde slaapkamer, lift en recreatiezaal in gebouw aanwezig Plattegrond appartement

56 C Seniorenwoningen Groenewege Absveen Aan de Groenewege en Absveen zijn in 1982, verdeeld over drie woonblokken, 24 rijwoningen voor senioren gebouwd. Bij deze woningen hoort zowel aan de voor- als achterkant een tuintje. De indeling is vrij traditioneel, met een ruime woonkamer inclusief keukenblok en één slaapkamer op de begane grond. De tweede slaapkamer ligt op de eerste verdieping en is alleen te bereiken met een trap. Kenmerken woning Huurprijs / Koopprijs 600 / Servicekosten 1,50 Aantal slaapkamers 2 (waarvan één op eerste verdieping) Oppervlakte totaal 65 m 2 Oppervlakte woonkamer + keuken 31 m 2 Oppervlakte slaapkamer 1 12 m 2 Oppervlakte slaapkamer 2 12 m 2 Oppervlakte badkamer + toiletruimte 5 m 2 Extra Tuin, extra verdieping Plattegrond woning

57 D Appartementen voor senioren Robijn Staete Dit appartementengebouw uit 2004 is speciaal ontworpen voor ouderen en ligt aan de Parallelweg. Het complex bestaat uit 68 appartementen: 40 sociale huurappartementen met een huur van 710 en 28 duurdere huurappartementen met een huur tussen 850 en appartementen hebben een derde slaapkamer. Het centrum van Noordwijkerhout ligt op ongeveer 500 meter afstand. Kenmerken appartementen Huurprijs / Koopprijs 1100 / Servicekosten 54 Aantal slaapkamers 2 Oppervlakte totaal 100 m 2 Oppervlakte woonkamer + open keuken 51 m 2 Oppervlakte slaapkamer 1 15 m 2 Oppervlakte slaapkamer 2 12 m 2 Oppervlakte badkamer 6 m 2 Oppervlakte toiletruimte 2 m 2 Oppervlakte berging in de woning 3 m 2 Extra Extra toilet, zeer ruim balkon, energiezuinig, lift aanwezig Plattegrond appartement

58 E Appartementen voor senioren Puyckendam Het appartementengebouw Hofwijk aan de Pilarenlaan is afgelopen jaar opgeleverd. Het gebouw ligt naast basisschool de Victorschool en wordt omringd door andere nieuwbouwcomplexen. Binnenkort worden de gebouwen Welgelegen en Bethlehem opgeleverd. Volgend jaar volgen de laatste twee blokken met 33 sociale huur- en 27 koopappartementen. Alle seniorenappartementen zijn voorzien van een aparte wasruimte en een balkon. In de gebouwen zijn oplaadpunten voor scootmobielen aanwezig en er is ook een activiteitencentrum. Hier kunnen bewoners terecht voor diverse activiteiten. Een klein winkelcentrum bevindt zich naast het complex. Plattegrond appartementen Kenmerken appartementen Huurprijs / Koopprijs 650 / Servicekosten 50 Aantal slaapkamers 2 Oppervlakte totaal 75 m 2 Oppervlakte woonkamer (inclusief 35 m 2 open keuken) Oppervlakte slaapkamer 1 14 m 2 Oppervlakte slaapkamer 2 8 m 2 Oppervlakte badkamer 6 m 2 Oppervlakte toiletruimte 2 m 2 Oppervlakte was- / CV-ruimte 3 m 2 Oppervlakte berging in de woning 3 m 2 Extra Energiezuinig, in het gebouw aanwezig: lift, activiteitencentrum en oplaadpunten voor scootmobielen

59 F Appartementen voor senioren Breeland (De Zilk) In 2005 zijn aan het Breeland in De Zilk 23 seniorenappartementen gebouwd. Deze moderne appartementen zijn allen voorzien van een eigen balkon of terras. De appartementen aan de voorzijde van het gebouw hebben uitzicht op een gevarieerd plantsoen. Op ongeveer 200 meter afstand bevindt zich een buurtsupermarkt. Plattegrond appartement Kenmerken appartementen Huurprijs / Koopprijs 710 / Servicekosten 36 Aantal slaapkamers 2 Oppervlakte totaal 80 m 2 Oppervlakte woonkamer + open keuken 30 m 2 Oppervlakte slaapkamer 1 13 m 2 Oppervlakte slaapkamer 2 12 m 2 Oppervlakte badkamer 7 m 2 Oppervlakte toiletruimte 2 m 2 Oppervlakte berging in de woning 7 m 2 Extra Energiezuinig, lift aanwezig

60 G Hat-woningen Hoekgat (De Zilk) Aan het Hoekgat in De Zilk staan vijf woningen waarvan de begane grond is bestemd voor senioren en de bovenwoning voor één- of tweepersoonshuishoudens. Deze woningen zijn gebouwd in 1991 en zijn voorzien van een (kleine) tuin. Op ongeveer 300 meter bevindt zich een buurtsupermarkt. Plattegrond woning Kenmerken woning Huurprijs / Koopprijs 600 / Servicekosten 3 Aantal slaapkamers 2 Oppervlakte totaal 55 m 2 Oppervlakte woonkamer + open keuken 26 m 2 Oppervlakte slaapkamer 1 12 m 2 Oppervlakte slaapkamer 2 10 m 2 Oppervlakte badkamer 5 m 2 Oppervlakte berging in de woning 4 m 2 Extra Tuin