Oplegnotitie gemeenteraad bij onderzoeksresultaten bestuurskrachtonderzoek gemeente Weesp

Transcriptie

1 Oplegnotitie gemeenteraad bij onderzoeksresultaten bestuurskrachtonderzoek gemeente Weesp Inleiding De gemeente Weesp heeft op verzoek van de provincie Noord-Holland een bestuurskrachtonderzoek uitgevoerd. De provincie heeft dat verzoek gedaan naar aanleiding van het rapport Gooi en Vechtstreek: regio met een plus!? en het advies dat de provincie aan de hand daarvan aan de minister van Binnenlandse Zaken heeft uitgebracht. De minister had met name gevraagd naar een advies over de toekomst van Weesp omdat de positie van Weesp na het mislukken van de GV4 fusie onzeker is. Het eindperspectief voor Weesp wordt bepaalt na afronding van het bestuurskrachtonderzoek. Na overleg met de provincie is afgesproken dat de gemeenteraad van Weesp zelf opdrachtgever is van dit onderzoek. De gemeenteraad heeft een stuurgroep aangewezen die belast is met de aansturing van het project 'Weesp meet eigen kracht'. Deze stuurgroep heeft een plan van aanpak opgesteld wat is goed gekeurd door de gemeenteraad. De stuurgroep heeft daarnaast samen met de andere raads- en commissieleden onder leiding van een extern deskundige de hoofd- en deelvragen opgesteld. Ook is in kaart gebracht met welke personen of organisaties gesproken moest worden om een goed beeld te krijgen van het functioneren van de gemeente Weesp. Het onderzoek is uitgevoerd in twee deelonderzoeken: één deel waren de burger- en ondernemerspeiling en de stadsgesprekken. Het andere deel waren de deskresearch en omgevingsgesprekken. De burger- en ondernemerspeiling en de stadsgesprekken zijn uitgevoerd door I&O research. De burger- en ondernemerspeiling zijn uitgevoerd volgens de voorgeschreven methode door KING gemeenten. Zij hebben de burger- en ondernemerspeiling ontwikkeld. De stadsgesprekken waren vooral bedoeld om op te halen wat er leeft binnen de samenleving en om een beeld te krijgen wat belangrijk is voor de toekomst. Het was niet de bedoeling om uitgebreide discussies te hebben over de richting van de bestuurlijke toekomst. Aan de hand van de verkregen informatie kan de gemeenteraad de discussie voeren over de bestuurlijke toekomst van Weesp. Een verdere onderzoeksverantwoording is te vinden in de rapporten van I&O research: bijlage 1, 2 en 3. De deskresearch en omgevingsgesprekken zijn uitgevoerd door de KplusV. De deskresearch bestond uit een documentanalyse, een begrotingsanalyse, verschillende duidingsgesprekken met interne stakeholders en een handelingsonderzoek met de gemeenteraad en college van burgemeester & wethouders. Doordat de begrotingsanalyse als belangrijkste insteek is gekozen blijven enkele zaken onderbelicht. Waar dit zo is, wordt in dit document geprobeerd daar aandacht aan te besteden. Daarnaast zijn er verschillende gesprekken geweest met externe stakeholders zoals bestuurders van buurgemeenten en vertegenwoordigers van 1

2 partners in diverse grote projecten. Ook in het rapport van KplusV is een verdere onderzoeksverantwoording opgenomen. Deze is opgenomen als bijlage 4. Leeswijzer Dit document is een analyse van de onderzoeksresultaten van de verschillende deelonderzoeken. In het eerste deel worden de belangrijkste resultaten van de onderzoekers weergegeven. In de analyse en conclusie wordt door de stuurgroep geprobeerd duiding te geven aan de onderzoeksresultaten en de onderliggende problemen zonder meteen op zoek te gaan naar een oplossing. Er is dan ook nog geen aandacht voor een mogelijke toekomstvisie. Dit is een volgende stap in het proces. In dit document worden allereerst de belangrijkste onderzoeksresultaten besproken. Dit doen we aan de hand van de thema s: - Reflectie gemeenschap - Taakzwaarte en hulpbronnen Daarna worden deze individuele resultaten in samenhang bekeken en geanalyseerd. Ten slotte worden er conclusies getrokken. Reflectie gemeenschap Dit bestuurskrachtonderzoek is niet alleen een onderzoek van feiten en cijfers. De gemeenteraad wilde nadrukkelijk ook van de gemeenschap van Weesp horen hoe zij denkt over het wonen en werken in de gemeente Weesp. Ook was er hierbij aandacht voor het functioneren van het gemeentebestuur. Hiervoor zijn een burger- en ondernemerspeiling gehouden en stadsgesprekken gevoerd. Uit de peilingen blijkt dat de gemeente Weesp door de bank genomen onder of op de benchmark presteert en dat ondernemers kritischer zijn dan burgers. Burgers wonen prettig in Weesp (7,8), maar als men de gemeente moet beoordelen dan geven burgers doorgaans een cijfer tussen een 6 en een 7. Als het gaat om de relatie tussen burgers en de gemeente ligt dit cijfer lager, meestal tussen een 5 en een 6. Bij ondernemers zien we een vergelijkbaar beeld: ze zijn redelijk tevreden over het ondernemersklimaat en de openbare ruimte, maar duidelijk minder over de manier waarop de gemeente ondernemers betrekt en de samenwerking zoekt. Relatie gemeente, burgers en ondernemers Zowel de uitkomsten uit de Burgerpeiling, de Ondernemerspeiling als de Stadsgesprekken laten zien dat de relatie tussen de gemeente en burgers, ondernemers en maatschappelijke verbeterd kan worden. Dit aspect wordt laag gewaardeerd en is zeer belangrijk voor burgers en ondernemers. De gemeente Weesp scoort hierop lager dan gemiddeld in Nederland. Het vertrouwen in de wijze waarop de gemeente bestuurd wordt is relatief laag (met 21% in Weesp versus 28% gemiddeld in de benchmark) en ook de waardering voor de mate waarin de gemeente afspraken nakomt, is lager dan gemiddeld (22% Weesp versus 27% benchmark). Uit de Stadsgesprekken blijkt dat men zich niet altijd gehoord, gezien of serieus genomen voelt. Dit speelt bij nieuwe plannen of beleid (inspraak, co-creatie), maar ook bij het niet (tijdig) reageren op s of verzoeken. De gemeente kan de samenwerking met haar 2

3 inwoners en ondernemers verbeteren door ze in een vroegtijdig stadium te betrekken bij het ontwikkelen en uitvoeren van plannen en hierover op tijd en concreet te communiceren. De verbeterpunten met de hoogste prioriteit liggen dan ook in de relatiesfeer. Individuele dienstverlening en processen De individuele dienstverlening wordt in de twee peilingen gemiddeld (burgers) tot relatief laag gewaardeerd (ondernemers) en is belangrijk voor zowel burgers als ondernemers. Burgers geven de dienstverlening een 6,5, ondernemers een 6,2. Hoewel de scores zeker niet slecht zijn (voldoende tot ruimvoldoende op of rond de landelijke benchmark) is er ruimte voor verbetering. Dat bleek ook onder andere uit de stadsgesprekken waarbij mensen aangaven moeilijk contact te kunnen krijgen met de gemeente, geen antwoorden krijgen op s of er wordt geklaagd over het kennisniveau van de dienstverleners. Hostmanship Een stap verder is het vermenselijken van de dienstverlening: hostmanship. Hier gaat het er om dat medewerkers er de verantwoordelijkheid voor nemen dat het probleem wordt opgepakt (en mensen niet van het kastje naar de muur sturen), dat dit gebeurt in dialoog met de hulpvrager, dat de medewerker zich inleeft in de hulpvrager (en mensen met empathie en consideratie benadert) en dat mensen aangenaam verrast worden (dat de medewerker iets aanbiedt waar niet om gevraagd wordt, maar wat mensen wel goed kunnen gebruiken). Met name op deze laatste twee punten scoort de gemeente Weesp (met 56% en 36%) relatief laag. Verbetering van met name deze hostmanship-aspecten kan het totaaloordeel voor de dienstverlening doen stijgen. Hiervoor is in de interne organisatie een (cultuur-)verandering wenselijk. Taakzwaarte en hulpbronnen De onderzoekers van KplusV hebben door middel van een begrotingsanalyse in kaart gebracht hoe groot de taakzwaarte/opgave van de gemeente Weesp is. Dit hebben zij vergeleken met andere gemeenten van dezelfde grootteklasse maar ook met gemeenten met dezelfde karakteristieken (demografie, ligging, etc.). Daarna hebben zij dit getoetst in gesprekken met bestuurders, ambtenaren en samenwerkingspartners. Per domein hebben zij conclusies getrokken. Daarnaast hebben ze de hulpbronnen bekeken die daar tegenover staan. Ook deze zijn in eerste instantie bekeken vanuit een begrotingsanalyse. Daarnaast is ook verder gekeken naar andere databronnen en beleidsnotities. Ook hierbij hebben ter verdieping gesprekken plaatsgevonden met verschillende stakeholders. Taakzwaarte Ruimtelijk domein Kijkend naar het geheel dan ziet KplusV dat Weesp in 2014 en 2015 meer begroot op het ruimtelijk domein dan de vergelijkingsgroepen, in 2016 is dit vergelijkbaar geworden. De ambtelijke capaciteit die Weesp inzet voor het ruimtelijk domein is overigens wel hetzelfde gebleven als in de andere jaren. De komende jaren zal Weesp de nodige inspanningen moeten blijven doen op het gebied van infrastructuur, kwaliteitsbeheersing, vergunningverlening, en toezicht en handhaving. Daarbij komt dat de taakuitvoering als gevolg van de omgevingswet tegelijkertijd met deze inspanningen opgepakt moet gaan worden. De zwaarte voor de opgaven in het ruimtelijk domein is voor Weesp duidelijk groter dan voor de gemeenten waarmee vergeleken is. 3

4 Sociaal domein De uitvoering van het sociaal domein in de Gooi en Vechtstreek is versnipperd en niet congruent met de samenwerkingsverbanden in aanpalende sectoren. Dit geldt ook voor Weesp. Met het beëindigen van de SWW-samenwerking richt Weesp zich momenteel op stroomlijning van de uitvoering binnen de Gooi en Vechtstreek. Ten opzichte van de Gooi en Vechtstreek en de selectiegroep heeft de bevolking van de gemeente Weesp een lagere sociaaleconomische status. De verhoudingen met de groottegroep en Hogedorp 1 zijn nagenoeg gelijk. Voor de Jeugdzorg en voor de Wmo constateert KplusV een vergelijkbare zwaarte van de opgaven. Overall is het sociaal domein van een gemiddelde zwaarte voor Weesp, zei het dat door het aantal bijstandsontvangers en het aantal personen met een reintegratievoorziening Weesp een verwacht tekort op de begroting (meer uitgaven dan inkomsten vanuit het Rijk) heeft. Leefomgeving en voorzieningen Bij de meeste opgaven heeft Weesp geen specifiek afwijkende zwaarte. In vergelijking met de Gooi en Vechtstreek kennen sommige opgaven voor Weesp wel een grotere zwaarte, terwijl wij in vergelijking met de andere selectiegroepen geen afwijkend beelden zien. Opvallend is dat Weesp voor het beheer en onderhoud van wegen, straten en pleinen en van openbaar groen en voor onderwijshuisvesting een relatief grotere zwaarte kent, wat te verklaren is uit de aard van de bestrating en van het openbaar groen. Digitale overheid Gemeenten hebben veel gedaan aan ICT, evenzo Weesp. Echter, gemeenten en dus ook Weesp staan aan het begin van de ontwikkeling waarbij ICT een belangrijk bepalende component vormt voor het organiseren en inrichten van werkprocessen. Dit is een flinke opgave voor Weesp en vergt veel verandervermogen, investeringen en een bepaalde omvang, wat voor Weesp betekent dat dit om samenwerking met andere gemeenten vraagt. Burgerparticipatie De gemeente Weesp vindt burgerparticipatie belangrijk. De burgerparticipatie wordt door Weesp vanuit het specifieke beleidsveld opgepakt. Vanuit het ruimtelijke domein kent Weesp een grote opgave op het gebied van burgerparticipatie. Tegelijkertijd kent Weesp vanuit het sociaal domein geen specifieke opgave op dit gebied. Het algemene beeld over burgerparticipatie, los van specifieke issues, is dat Weesp doet wat nodig is, niet meer dan gemiddeld, zo is de conclusie van KplusV Hulpbronnen Financiële positie en beleid De gemeente Weesp heeft een sluitende meerjarenbegroting. Tegelijkertijd is de opgave voor een duurzaam financieel evenwicht van Weesp (net als voor alle andere gemeenten) blijvend aanwezig. Uit de kadernota blijkt dat er een tekort wordt verwacht. Op dit moment wordt gewerkt aan verschillende ombuigingsvoorstellen om dit tekort op te lossen. Bij de ombuigingen is nog geen rekening gehouden met structurele personeelsuitbreiding in verband met de groei van de gemeente. Overigens ook niet met de inkomsten die dat met zich mee brengt. Verder zullen toekomstige investeringen zorgvuldig gepland moeten worden. Extra hulpbronnen zijn er financieel, materieel en personeel niet of nauwelijks. Van 1 Zie voor uitleg Hogedorp rapport KplusV 4

5 de gebiedsontwikkeling Bloemendalerpolder of van verkoop van maatschappelijk vastgoed zijn er nauwelijks structureel en incidenteel positieve financiële effecten te verwachten. Weesp heeft in 2015 stappen gezet ter verbetering van de interne controle. Het is nodig dat de gemeente het risicomanagement verder gaat professionaliseren. Of dit gevolgen heeft voor het weerstandsvermogen en het risicoprofiel moet nog blijken. Politiek-bestuurlijk samenspel Zowel de raad als college van Weesp lijken vooral operationeel gericht en minder tactisch en strategisch, zo concludeert KplusV. Op deze manier is er te weinig sprake van countervailing power, die gewenst is in het dualisme. Met countervailing power wordt bedoeld dat raad en college elkaar in dit geval onvoldoende tegenkracht bieden, elkaar onvoldoende kritisch bevragen op de verschillende rollen. Het operationele karakter ziet KplusV ook terug in het functioneren van de ambtelijke organisatie. Politiek-bestuurlijk leiderschap Bij het politiek-bestuurlijk leiderschap ziet KplusV een focus op operationele punten in plaats van op strategische en tactische punten. Weesp heeft de focus op aanpakken in het hier en nu, en is daar goed in. Aan de andere kant van de medaille is Weesp minder goed in koers bepalen, kaders stellen en richting houden. Hiervoor ontbeert het Weesp ook aan voldoende hulpbronnen, zie ook hierna. Ambtelijke organisatie De ambtelijke organisatie is een groot zorgpunt voor de gemeente Weesp. Als gevolg van bezuinigingen op de ambtelijke organisatie en als gevolg van een fusie en/of een samenwerking die sinds 2005 telkens in zicht was, is er voor gekozen om vooral in te zetten op operationele taakuitvoering en minder op visieontwikkeling, kaderstelling, beleidstaken en bedrijfsvoeringstaken. De organisatie is hierdoor onderbezet en afhankelijk van enkele individuen om het college kwalitatief te ondersteunen. De organisatie is bovendien kwetsbaar omdat er weinig geïnvesteerd is in organisatieontwikkeling; dit uit zich in onderbezetting op bedrijfsvoeringsfuncties en veel inhuurkrachten. Externe samenwerking Hoewel Weesp financieel niet veel investeert (financieel) samenwerkingsverbanden wordt erop dit moment bijvoorbeeld wel veel tijd en energie gestoken in de overgang van de inkoop op het Sociaal domein van Utrecht West naar Regio Gooi en Vechtstreek. Ook wordt in dat kader de samenwerking gezocht met de gemeente Gooise Meren. Deze inspanningen zijn niet terug te vinden in de begroting maar worden wel degelijk gedaan. Samenwerking gebeurt voornamelijk op beleidsinhoudelijke thema's. Dit uit zich onder meer in het feit dat er in Weesp geen strategisch afwegingskader is voor samenwerking. Samenwerking gebeurt op basis van pragmatische en bedrijfsmatige argumenten. Voor wat betreft de deelname in samenwerkingsverbanden wreekt het zich dat Weesp op beleidsmatige functies onvoldoende capaciteit heeft om in alle gevallen volwaardig mee te doen. Opvallend is dat regionale samenwerking op strategisch gebied laag is in de hele Gooi en Vechtstreek. Dat blijkt ook uit het onderzoek wat de provincie laat uitvoeren naar de bestuurskracht van de gehele regio. 5

6 Verdergaande samenwerking of fusie met andere gemeente(n)? Tijdens de Stadsgesprekken is beperkt gesproken over bestuurlijke en/of ambtelijke samenwerking of fusie. Het onderwerp is benoemd en er was ruimte om hierover door te praten. Een zelfstandig onderwerp is het echter nooit geworden in de gesprekken. Dat was ook niet de bedoeling van deze gesprekken. Wel werd bestuurlijke samenwerking of fusie gezien als mogelijke oplossing voor geconstateerde problemen. Bij de onderwerpen individuele dienstverlening en de relatie tussen gemeente en inwoners bijvoorbeeld werd enkele keren openlijk getwijfeld aan de deskundigheid van ambtenaren en bestuurders. Bij het sociaal domein werd geconstateerd dat gemeentegrenzen belemmerend kunnen werken voor cliënten en dat een kleinere gemeente als Weesp niet in alle zorg en diensten kan voorzien. Een grotere bestuurlijke organisatie zou, kortom, kunnen zorgen voor meer slagkracht en deskundigheid. Als keerzijde kwam eveneens een aantal zaken aan de orde die bij schaalvergroting geborgd zouden moeten worden. Deelnemers aan de Stadsgesprekken zijn gesteld op kleinschaligheid, korte lijnen en persoonlijk contact. Dat blijkt ook uit veel van de genoemde actiepunten en aanbevelingen. Fysieke loketten, persoonlijk contact (naast het digitale contact), vaste contactpersonen, menselijke dienstverlening en het faciliteren van eigen initiatief van burgers en ondernemers, zouden ook in een groter samenwerkingsverband voldoende gewaarborgd moeten zijn. Analyse De bestuurskracht van het gemeentebestuur is onderzocht door middel van deskresearch en een aantal omgevingsgesprekken. Hierbij zijn onder andere het bestuur, de ambtelijke organisatie, de financiële situatie en regionale samenwerking tegen het licht gehouden. Daarnaast is aan inwoners, maatschappelijke organisaties en ondernemers gevraagd hun mening te geven over het gemeentebestuur. De gemeente Weesp is een gemiddelde of net iets onder het gemiddelde gemeente zowel qua prestaties als taakzwaarte. Dit blijkt uit zowel de burger- en ondernemerspeiling door I&O research als de deskresearch door KplusV. Er zijn gebieden waar de gemeente Weesp een grotere taakzwaarte dan gemiddeld heeft. Dit blijft echter beperkt tot met name het fysieke domein. Een belangrijke constatering is dat inwoners van Weesp de relatie tussen inwoners en de gemeente relatief laag waarderen. Ditzelfde beeld is te zien bij de ondernemers. Een veel genoemd punt hierbij is de communicatie door de gemeente. Inwoners, ondernemers en maatschappelijke organisaties vinden dat ze te weinig betrokken worden bij het opstellen of uitvoeren van beleid. In de huidige maatschappij wordt het betrekken van inwoners en organisaties echter steeds belangrijker. Inwoners worden steeds mondiger en nemen steeds vaker het initiatief voor het verbeteren van hun eigen woon- en leefomgeving. Dit wordt ook steeds meer van hen gevraagd. Ook in bijvoorbeeld de zorg wordt steeds meer van mensen zelf en hun omgeving verwacht. Dit vraagt om een andere taakopvatting van de gemeente. Een andere taakopvatting vraagt echter ook een andere kijk op de benodigde hulpbronnen. Een andere constatering is dat de taakzwaarte van de gemeente Weesp als gemiddeld wordt ingeschaald. KplusV constateert dat de organisatie die de taken uit moet voeren structureel onderbezet is. Met name op beleidsadvisering en bedrijfsvoeringsfuncties is sprake van 6

7 onderbezetting en een gemis aan kwaliteit op strategisch en tactisch niveau. Ook constateert KplusV dat er weinig is geïnvesteerd in de organisatie de laatste jaren, mede als gevolg van de aanhoudende onduidelijkheid over de bestuurlijke toekomst. Gezien de ontwikkelingen die op de gemeente afkomen zijn dit zorgwekkende constateringen. De rol van de gemeente ontwikkeld zich steeds verder in een tempo dat deze organisatie niet bij kan houden. En dit is niet alleen voor de organisatie lastig. Ook het bestuur richt zich volgens KplusV op operationele zaken in plaats van strategische en tactische punten. De focus ligt op het hier en nu en veel minder op het bepalen van koers, kaders stellen en richting houden. Daarbij moet worden opgemerkt dat het bestuur hierbij wordt geremd door het gebrek aan ambtelijke capaciteit die hen kan ondersteunen bij het bepalen van de koers, kaders stellen en richting houden. Er is daarom ook geen ruimte om taken af te stoten. En niet alleen de organisatie kan de ontwikkelingen niet bijhouden. Ook de financiële situatie van de gemeente wordt door KplusV gekenmerkt als een aandachtspunt. Het creëren van een duurzaam financieel evenwicht is een belangrijke opgave. Tot nu toe is het echter nog altijd gelukt om een sluitende begroting te maken. KplusV constateert echter dat de schuldquote veel hoger is dan het gemiddelde. De gemeente Weesp leent relatief veel geld per hoofd van de bevolking. Dit soort leningen worden gebruikt voor de financiering van onder andere de verbouwingen van scholen e.d. Toekomstige investeringen zullen zorgvuldig gepland moeten worden in verband met de steeds kleiner wordende financieringsruimte. Ter nuancering moet worden opgemerkt dat tegenover deze schulden ook bezittingen op de balans staan. Dit is met uitzondering van de lening die afgesloten ten behoeve van de terugkoop van de Papelaan. Deze lening wordt echter in 2017 afgelost. Als we kijken naar de komende tien jaar moet geconcludeerd worden dat er eigenlijk geen extra financiële hulpbronnen te vinden zijn. De gemiddelde woonlasten in Weesp zijn laag en bieden nog ruimte om te stijgen. Maar de verwachting is ook dat bijvoorbeeld de gebiedsontwikkeling in de Bloemendalerpolder nauwelijks structureel positieve financiële effecten gaat opleveren. Daardoor zijn er nauwelijks mogelijkheden om te investeren in materieel en personeel. Gezien de resultaten van de verschillende onderdelen van het bestuurskrachtonderzoek concludeert de stuurgroep dat taakzwaarte en hulpbronnen niet in balans zijn. Er zijn onvoldoende hulpbronnen aanwezig om de taakzwaarte aan te kunnen. De Provincie Noord-Holland heeft gevraagd om een bestuurskrachtonderzoek om daarmee te komen tot een visie op de bestuurlijke toekomst van Weesp. In overleg met de provincie heeft de gemeente Weesp het onderzoek zelf ter hand genomen. Daarbij is afgesproken dat er ook antwoord gegeven zal worden op een aantal vragen die de provincie heeft gesteld De vragen van de provincie en antwoorden daarop zijn hieronder weergegeven. Dit betreft vooral de vragen naar de bestuurskracht van de gemeente. Het antwoord op de vraag wat dit betekent voor de bestuurlijke toekomst van Weesp wordt met de toekomstvisie beantwoord. - Is de gemeente Weesp in staat om haar wettelijke taken adequaat uit te voeren?: Uit beide rapporten kan geconcludeerd worden dat de gemeente Weesp op dit moment in staat is haar wettelijke taak uit te voeren. Weesp scoort in de peilingen gemiddeld tot net iets onder het gemiddelde en KplusV concludeert dat Weesp datgene wat ze doet goed doet. Hierbij moet worden aangetekend dat het vertrouwen in het bestuur van de gemeente ruim onder het gemiddelde scoort. Niet bij alle taken 7

8 is bekend of de uitvoering adequaat gebeurt aangezien de gemeente Weesp weinig onderzoek doet naar de effectiviteit van haar beleid. - Is de gemeente Weesp in staat naar behoren bij te dragen aan regionale opgaven: Uit het onderzoek blijkt dat de gemeente Weesp over de volle breedte niet naar behoren bijdraagt aan de regionale opgaven. Weesp is vooral gericht op de eigen problematiek. - Is de gemeente Weesp in staat om lokale wensen in eigen ambities om te zetten en deze te realiseren: KplusV concludeert dat de gemeente Weesp erg lokaal gericht is en daarmee in staat is om de lokale wensen in ambities om te zetten en deze te realiseren. De dingen die Weesp doet, doet ze over het algemeen goed. - Is de gemeente Weesp in staat in te spelen op wensen en ambities van andere overheden: De onderzoekers concluderen dat de gemeente Weesp pragmatisch is. Op operationeel niveau kan de gemeente Weesp inspelen op de wensen en ambities van andere overheden, op strategisch en tactisch niveau niet. - Is de gemeente Weesp in staat tot het effectief en efficiënt organiseren van de uitvoering van al haar taken en daar regie over te voeren: Uit het onderzoek van KplusV blijkt dat de gemeente Weesp in de uitvoering de dingen die ze moet doen goed doet maar daar net voldoende regie op kan voeren. Op strategisch en tactisch niveau concludeert KplusV dat de gemeente niet altijd in staat is om haar taken effectief en efficiënt te organiseren. Een zelfde beeld ontstaat als we kijken naar het onderzoek van I&O research. Conclusie Uit de verschillende onderzoeken blijkt dat Weesp een gemiddelde gemeente is. Dit geldt zowel bij de resultaten uit de burger- en ondernemerspeiling als de taakzwaarte in beeld gebracht in de deskresearch. Er zijn hier echter ook een aantal uitschieters. Zo scoort de relatie burger/gemeente veel lager dan gemiddeld. Hierbij gaat het met name om het vertrouwen dat inwoners hebben in het bestuur. Aan de hulpbronnen kant scoort de gemeente Weesp minder goed. De financiële positie staat onder druk en de ambtelijke organisatie is onderbezet en heeft onvoldoende kwaliteit met name op tactisch en strategisch niveau. Operationeel gezien is de organisatie redelijk op orde. De vraag is of er voldoende bestuurlijk leiderschap aanwezig is om de opgaven van de komende 10 jaar aan te pakken. Ook de samenwerking in SWW en Regio Gooi en Vechtstreek verband bieden onvoldoende ondersteuning. Kortom: taakzwaarte en hulpbronnen zijn niet in balans. Er zijn twee mogelijkheden om taakzwaarte en hulpbronnen weer in balans te brengen. Aan de ene kant kan bekeken worden of de taakzwaarte verlaagd kan worden. Aan de andere kant moet bekeken worden of het mogelijk is de hulpbronnen te versterken. Taakzwaarte verlagen In het onderzoek is de taakzwaarte van de gemeente Weesp gekwalificeerd als gemiddeld. Weliswaar liggen er met name op het fysieke domein een aantal belangrijke opgaven maar 8

9 op andere domeinen is de taakzwaarte van de gemeente Weesp gemiddeld. Gezien de ontwikkelingen van het overdragen van taken van het rijk/provincie naar de gemeenten ligt het voor de hand dat de wettelijke taken eerder toe zullen nemen dan af. Daarmee groeit de taakzwaarte. De taakzwaarte kan alleen afnemen wanneer de eigen ambities van de gemeente worden teruggeschroefd. Dit betekent dat de gemeente zich ontwikkeld tot een beheer gemeente. Bovendien is gebleken uit het onderzoek onder inwoners en ondernemers dat zij ontevreden zijn over de inzet van de gemeente. Er is weinig vertrouwen in het gemeentebestuur. Omdat we als gemeente niet blij zijn met dit resultaat willen ook werken aan verbetering hiervan. Ook dit draagt bij aan een juist grotere taakzwaarte. Versterken hulpbronnen Het versterken van de hulpbronnen is de andere optie om de taakzwaarte en hulpbronnen in balans te brengen. Er komen uit het onderzoek drie belangrijke punten naar voren waarop versterking nodig is: financiën, bestuurlijke aansturing en de ambtelijke organisatie. Allereerst de financiën: gemeente hebben maar een beperkte eigen ruimte om inkomsten te genereren. Voor het grootste gedeelte van de inkomsten is de gemeente afhankelijk van de inkomsten uit het gemeentefonds. Dit is de laatste jaren niet bepaald een stabiele inkomsten bron. Weesp heeft relatief lage woonlasten (Onroerende Zaak Belasting, andere gemeentelijke heffingen) voor haar inwoners. Hierin zit nog ruimte om meer inkomsten te generen. Dit levert echter geen grote bedragen op. Er zijn dus mogelijkheden om de financiële hulpbron van de gemeente te versterken maar ze zijn zeer beperkt. De bestuurlijke aansturing door raad en college wordt ook aangewezen als hulpbron die onvoldoende functioneert. Dit probleem speelt niet alleen in Weesp. Voor steeds meer politieke partijen is het moeilijk om kwalitatief goede mensen te vinden. Versterken van deze hulpbron vraagt om investeringen in trainingen e.d. en commitment van de betrokken bestuurders. Ook kan de kennis en kunde in de samenleving beter benut worden door inwoners en ondernemers op thema s te vragen een bijdrage te leveren. Dit vraagt wel een andere grondhouding van bestuur en ambtelijke organisatie. Om een andere grondhouding te realiseren zijn grote investeringen nodig. Dit geldt evengoed voor de investering die nodig is om het vertrouwen van inwoners en ondernemers in het bestuur te versterken. Als derde hulpbron die versterking nodig heeft is de ambtelijke organisatie genoemd. De organisatie is gefocust op het hier en nu en doet dat goed. Er zijn echter allerlei ontwikkelingen aan de gang die vragen om meer visie en lange termijn denken. De afgelopen jaren heeft de organisatie daar niet in geïnvesteerd omdat er vanuit werd gegaan dat er een fusie zou komen. Versterking van de ambtelijke organisatie vraagt om een grote investering in kwantiteit maar ook in kwaliteit. Gezien de financiële situatie zijn dergelijke investeringen niet realistisch. Tenslotte is samenwerking genoemd als hulpbron die op dit moment weinig toevoegt aan de bestuurskracht van Weesp. Toch concludeert het rapport van KplusV dat opschaling de enige oplossing is voor geconstateerde problemen van de gemeente Weesp. Voor opschaling is er een aantal opties: intensieve samenwerking, ambtelijke fusie en bestuurlijke fusie. KplusV geeft een aantal overwegingen mee om te komen tot een keuze voor één van de drie opties: De samenwerkingsgerichtheid is relatief laag in de hele Gooi en Vechtstreek. 9

10 Het intensiveren van samenwerking vergt ambtelijke capaciteit, naast bestuurlijke en politieke focus op samenwerken en minder op what s in it for us. Een ambtelijke fusie leidt in de regel tot bestuurlijke drukte en tot het dienen van meerdere heren (i.c. gemeentebesturen). De ervaring leert dat één ambtelijke organisatie die maximaal twee besturen dient, nog effectief en efficiënt kan functioneren. Hierbij gelden de voorwaarden dat het gemeentebestuur in staat is de opdrachtgeversrol adequaat in te vullen en dat de gemeenteraad duidelijke kaders stelt. Anders gezegd, het vergt functioneren op strategisch (visie) en tactisch (beleid) niveau en niet op operationeel niveau. Een ambtelijke fusie vergt een bepaalde inschikkelijkheid van de gemeente: om de efficiencyvoordelen te realiseren zullen processen en werkwijzen gestandaardiseerd moeten zijn en zal het beleid geharmoniseerd moeten zijn. Een herindeling moet door de gemeente aan de burgers uitgelegd kunnen worden in die zin dat een herindeling leidt tot behoud en versterking van wat Weesp is. Ook inwoners hebben aangegeven dat opschaling misschien wel de beste oplossing is voor de, ook door hen, geconstateerde problemen. Daarbij werd wel meegegeven dat kleinschaligheid, korte lijnen en persoonlijk contact wel heel belangrijk zijn en bij een eventuele samenwerking of fusie wel gewaarborgd moeten zijn. De gemeenteraad onderschrijft de conclusie van KplusV dat volledig zelfstandig (zonder hulp van anderen in welke vorm ook) verder gaan als Weesp geen optie meer is. Daarom gaat de gemeenteraad met elkaar en de inwoners, ondernemers en maatschappelijke organisaties tijdens een Politiek Plein het gesprek aan om te komen tot een eenduidige toekomstvisie voor de gemeente Weesp. 10