Daltonboek CBS de Zevenster

Transcriptie

1 Daltonboek CBS de Zevenster CBS de Zevenster Zevensterstraat GN Enschede tel:

2 Inhoudsopgave: Inleiding... 3 Hoofdstuk 1: Geschiedenis en beleid Geschiedenis van CBS de Zevenster voor Daltononderwijs Relatie met andere beleidsstukken... 4 Hoofdstuk 2: Visie op Daltononderwijs Kenmerken van Daltononderwijs Rollen waarop de school voorbereidt Hier staan wij voor Onze kernwaarden op leerkracht- en leerlingenniveau Hoofdstuk 3: Daltononderwijs in de praktijk Dagkleuren Dagritme kaarten Handelingswijzers en symbolen De taak (Zelf-) correctie Uitgestelde aandacht Samenwerken/ samenwerkend leren Materialen Werkplekken Zorg voor de klas, school en schoolomgeving Hoofdstuk 4: informatie en rapportage Hoofdstuk 5: Borging afspraken.39 Hoofdstuk 6: Verdere ontwikkelingen.40 Hoofdstuk 7: Ontwikkelingslijnen..41 Hoofdstuk 8: Bijlagen 42

3 Inleiding Dit Daltonboek is voor iedereen die geïnteresseerd is in het Daltononderwijs op CBS de Zevenster. Wij zijn trots op het onderwijs dat we geven en willen u langs deze weg graag laten zien hoe wij invulling geven aan dit onderwijs. Daarnaast kan dit boek van belang zijn voor de onderwijsinspectie, nieuw personeel en het bestuur waar CBS de Zevenster toe behoort. In het eerste hoofdstuk is kort beschreven hoe basisschool de Zevenster Daltonschool geworden is en wat de relatie is van dit document met andere beleidsstukken. In het tweede hoofdstuk wordt onze visie op Daltononderwijs weergegeven en in het derde hoofdstuk komen vele praktische zaken aan bod waar in het dagelijks onderwijs hier op school mee gewerkt wordt. Het vierde en laatste hoofdstuk laat zien wat de huidige ontwikkelingen zijn en welke plannen er liggen voor de toekomst. Wij hopen dat u, na het lezen van dit boek, een helder en volledig beeld hebt van ons Daltononderwijs! Namens het team van CBS de Zevenster, Gea Pereboom Directeur CBS de Zevenster Enschede, oktober 2013

4 Hoofdstuk 1: Geschiedenis en beleid 1.1 Geschiedenis van CBS de Zevenster voor Daltononderwijs In de periode van heeft het team van de toenmalige Anna van Burenschool, na een fase van oriëntatie, samen met de ouders van de school het besluit genomen om op weg te gaan Daltonschool te worden. Er volgde een periode van zoeken en wikken en wegen. Er werden diverse modellen beproefd en onder leiding van Leon Breukers van Expertis onderwijsadviseurs kreeg de weg steeds duidelijker bermen. Er werd scholing gevolgd bij Wenke Adviesbureau voor het verkrijgen van het certificaat Daltonleerkracht. Een tweede scholingstraject leverde een Dalton coördinator. In de periode die daarop volgde vonden vele wisselingen plaats binnen het team en ook binnen de directie. Door de vele wisselingen was de rode draad binnen de school zoek, met als gevolg ontevreden ouders en leerlingen die een andere school zochten. In het schooljaar kwam er een nieuwe directeur en keerde de rust binnen de school terug. Vanuit die rust en stabiliteit kan er weer gewerkt worden aan het (Dalton)onderwijs en kunnen ingezette leerlijnen worden voortgezet. We vinden het van groot belang dat alle leerkrachten vanuit dezelfde visie werken. De leerkrachten die nog geen Dalton certificaat hebben, volgen in het huidige cursusjaar ( ) de Dalton cursus. Daarna kan er een Dalton coördinator aangesteld worden, die de gemaakte afspraken moet bewaken en vernieuwen en moet invoeren. 1.2 Relatie met andere beleidsstukken Schoolgids Nieuwe ouders krijgen ter informatie een schoolgids. De schoolgids staat op onze site ( zodat alle ouders de schoolgids in kunnen zien. In de schoolgids staat een op hoofdpunten gerichte uitleg over alle zaken binnen de school en natuurlijk ook over het Daltononderwijs. Het

5 Daltonboek is voor belangstellenden, naast de schoolgids, te lezen op de site. Op aanvraag is het boek op school in te lezen. Schoolplan Iedere Nederlandse school heeft een schoolplan, waarin uitgebreid verwoord wordt hoe er gewerkt wordt, waarom er zo gewerkt wordt, welke materialen daarbij gebruikt worden en wat het beleid voor de komende jaren is. De reikwijdte van het schoolplan is daarmee groter dan het voorliggende Daltonboek. In het Daltonboek staan de praktische afspraken beschreven die binnen het team gemaakt zijn om ervoor te zorgen dat onze school een Daltonschool is en blijft. Overige plannen: formatieplan en zorgplan Het basisonderwijs kent naast het schoolplan en de schoolgids ook het formatieplan en het schoolondersteuningsprofiel. Het formatieplan omvat een meer technische beschrijving hoe de door de overheid beschikbaar gestelde personele formatie wordt ingezet. Het schoolondersteuningsprofiel beschrijft hoe de leerlingenzorg wordt vormgegeven binnen het samenwerkingsverband van scholen waar onze school deel van uitmaakt. Voor beide plannen geldt dat het Daltonelement er niet rechtstreeks in te herkennen is. Maar er zijn wel degelijk raakvlakken. Zo streven wij ernaar om door de inzet van vakkundig en geschoold personeel en door de Daltonwerkwijze veel tijd te kunnen besteden aan de individuele leerlingen, waardoor de leerlingenzorg goed tot zijn recht kan komen.

6 Hoofdstuk 2: Visie op Daltononderwijs Onze keus voor het Daltononderwijs is gerelateerd aan onze visie op de maatschappij in het algemeen en op kinderen in het bijzonder. Deze maatschappij ondergaat een tot voor kort onvoorstelbaar snelle verandering en het is belangrijk dat we met ons onderwijs dienen te proberen op deze verandering in te spelen. We leiden onze leerlingen op voor banen die we nu waarschijnlijk nog niet eens kennen. Daarom willen we ons als schoolteam de volgende vragen stellen: welke 21-eeuwse kennis en vaardigheden willen we onze leerlingen meegeven? op welke wijze willen we de leerlingen die kennis en vaardigheden op een optimale manier aanleren? hoe kunnen wij ons onderwijs daarvoor zo optimaal mogelijk inrichten, waarbij de volgende aspecten aan de orde komen: kwaliteitszorg, leerstofaanbod, didactisch handelen, differentiatie (afstemming), de rol van de leerlingen en begeleiding/zorg Bij genoemde 21-eeuwse kennis en vaardigheden gaat het om zaken als samenwerken, communicatie, creativiteit, ict-geletterdheid, sociale- en culturele vaardigheden, kritisch denken en probleem oplossend vermogen. De huidige maatschappij vraagt mensen die kunnen ontwerpen, kunnen plannen en vooruitzien. Mensen die initiatief tonen en ondernemend zijn en zich bewust zijn van de democratische processen die onder besluitvorming liggen en daaraan ook kunnen deelnemen. Op CBS de Zevenster zetten leerlingen hun eerste stap naar deelname aan deze maatschappij. Behalve het individuele en gedifferentieerde cognitieve leerstofaanbod, willen we dat leerlingen interactieve vaardigheden ontwikkelen en deze vanzelfsprekend gaan vinden. Natuurlijk houd je rekening met elkaar, wissel je elkaar argumenten uit, zoek je samen naar een oplossing en profiteren we van elkaars talenten. Daltononderwijs is op CBS de Zevenster een manier van omgaan met elkaar ( a way of life ). Een omgeving waarin je verantwoordelijkheid krijgt en daarop ook aangesproken kunt worden, waarin je actief deelneemt aan activiteiten en waaraan je een eigen unieke meer waarde toevoegt.

7 2.1 Kenmerken van Daltononderwijs Vrijheid en verantwoordelijkheid. "Freedom and responsibility together perform the miracle" (Parkhurst) Vrijheid en verantwoordelijkheid zijn twee kanten van dezelfde medaille. Het één kan niet zonder het ander. Het Daltononderwijs ziet een mens/kind als een persoon die zelf kan en mag kiezen, maar die voor de gevolgen van zijn keuzes ook verantwoordelijkheid draagt. Voorwaarde is dat er samen duidelijke en algemeen aanvaardbare afspraken worden gemaakt over de grenzen van deze vrijheid. Alleen door verantwoordelijkheid te geven kan verantwoordelijkheid worden geleerd. Het is de taak van onze leerkrachten om iedere leerling een structuur te bieden om vrijheid binnen grenzen te leren hanteren. Dit wordt gedaan door middel van een dagtaak of weektaak. Leerlingen krijgen de ruimte om te ontdekken en te experimenteren, maar worden tegelijk ook geconfronteerd met de relatie tussen wat ze doen en wat dat oplevert. Hierbij spelen zelfkennis en zelfinschatting een grote rol. Zelfstandigheid "Experience is the best and indeed the only real teacher" (Parkhurst) De kinderen worden gestimuleerd en aangezet om problemen zelf op te lossen, het werk zelf te plannen en dus niet voortdurend afhankelijk te zijn van hulp. Uitgangspunt daarbij is dat we geloven in de vele mogelijkheden die kinderen in potentie hebben. Ook leren we de kinderen om hun werk zelf te waarderen. De leerkracht biedt de ruimte tot zelfstandige verwerking van opdrachten binnen de taak en toont daarmee zijn vertrouwen in de leerling. Het zelfvertrouwen van de kinderen krijgt hiermee een stevige impuls. Zelfstandigheid kan alleen gedijen als kinderen voldoende verantwoordelijkheid en vrijheid wordt geboden. Deze manier van werken stimuleert het probleemoplossend denken van onze leerlingen. De keuzevrijheid dwingt hem/haar tot het nemen van zelfstandige beslissingen die voor de leerling effectief en verantwoord zijn.

8 Samenwerken "The school functions as a social community" (Parkhurst) Een mens kan, ondanks zijn vrijheid en zelfstandigheid, niet zonder zijn medemens. Een medemens om te steunen maar ook om steun van te krijgen. De grens van de individuele vrijheid wordt altijd gevormd door de vrijheid van de ander. De leerling functioneert als lid van een sociale groep, waarin elk vrij individu zich er voortdurend van bewust moet zijn, dat hij meewerkt en verantwoordelijk is voor het geheel en dat het daarover verantwoording schuldig is. Samenwerken is voorwaarde voor een democratische grondhouding. Het verwerven van kennis en vaardigheden in samenwerking met anderen kan het leren vergemakkelijken. Als leerlingen leren met elkaar samen te werken ontwikkelen ze sociale vaardigheden en leren ze reflecteren op de manier waarop ze leren, zoals het beoordelen van een eigen inbreng en die van medeleerlingen, het aangaan van een dialoog, het leren omgaan met teleurstellingen en het ervaren van meeropbrengst uit de samenwerking. Het uiteindelijke doel is democratisch burgerschap. Effectiviteit/doelmatigheid Efficiency measure a simple and economic reorganization of the school (Parkhurst) Het Daltononderwijs bij ons op school is gericht op een effectieve inzet van tijd, menskracht en middelen. Een taak als drager van de te leren vaardigheden en kennis biedt optimaal gelegenheid om tot een doelmatige inrichting te komen. Een taak op maat houdt leerlingen doelmatig en functioneel bezig. Daarnaast dienen we als Daltonschool te zorgen voor opbrengsten, waarbij de hier genoemde kernwaarden het fundament zijn voor de prestaties van onze leerlingen.

9 Reflectie I would be the first to hear welcome criticism (Parkhurst) Het kritisch benaderen van onderwijskundige ontwikkelingen en inzichten is op een Daltonschool vanzelfsprekend. Iedere leerkracht van CBS de Zevenster reflecteert op zijn/haar onderwijspraktijk en professioneel handelen. Ook op schoolniveau vindt reflectie over het onderwijs voortdurend plaats. Reflectie en evaluatie dragen in hoge mate bij tot een verkenning van de leerweg om het beoogde doel te bereiken. Op leerling niveau willen we dat de leerling zich eigenaar voelt van zijn/haar eigen leerproces. Dat betekent dat we de leerling stimuleren om te reflecteren op hun eigen handelen en daar conclusies uit te trekken voor een volgende taakperiode. Borging Door verschillen te delen, vermenigvuldigt de kwaliteit. (Parkhurst) Om de kwaliteit van ons Daltononderwijs te borgen doen we aan planmatige zelfevaluatie en worden we als Daltonschool elke 5 jaar gevisiteerd. Een Daltonschool is een lerende organisatie, die haar leerkrachten ondersteunt bij het zich permanent scholen en bij het experimenteren in en het reflecteren op hun praktijk. Teamleren heeft bij ons op school hoge prioriteit. Binnen onze schoolorganisatie werken we met Kijkwijzers. Twee maal per jaar worden de groepen met deze kijkwijzers bezocht om gemaakte afspraken te implementeren. Deze groepsbezoeken worden zowel door de directeur en de intern begeleider en middels collegiale consultatie gedaan. Ook buiten de school gaan we participeren in het Daltonnetwerk Deventer om zo ook van elkaar te leren.

10 De Nederlandse Dalton Vereniging geeft licenties af aan scholen als zij blijk geven de kernwaarden op goede wijze in de praktijk vorm en inhoud te hebben gegeven. Wij hebben deze licentie in 2007 ontvangen. 2.2 Rollen waarop de school voorbereidt Het kind in het vervolgonderwijs Niet alleen het traditionele "huiswerk maken" vraagt van de kinderen dat ze de hiervoor genoemde vaardigheden beheersen. De ontwikkelingen in het Voortgezet Onderwijs doet een steeds groter beroep op de zelfstandigheid en de verantwoordelijkheid van kinderen. Zij krijgen steeds vaker projecten en studieopdrachten waarbij je niet individueel, maar samen met klasgenoten opdrachten moet uitwerken. In het hoger onderwijs is deze manier van werken, ook wel het zelfverantwoordelijk werken genoemd, al veel langer gebruikelijk. De volwassene als beroepsbeoefenaar Beroepen waarbij je in je eentje werkt en waar je alleen maar volgend moet doen wat de baas je opdraagt, komen nauwelijks (meer) voor. In de meeste beroepen in onze moderne, westerse kennismaatschappij worden initiatief, verantwoordelijkheidsgevoel en creativiteit verwacht. Regelmatig zal er moeten worden overlegd met collega's, met opdrachtgevers en/of met diverse instanties. Zowel zelfstandigheid als het goed kunnen samenwerken zijn daarbij essentieel. De volwassene als medeburger De maatschappij is gebaat bij mensen die zich actief inzetten voor de samenleving: mensen die zich verantwoordelijk voelen voor hun medemens en daarom bijvoorbeeld vrijwilligerswerk willen doen, mensen die geëngageerd zijn en willen deelnemen aan de democratische processen in de samenleving en mensen die oog hebben voor de noden van hun medemensen. Kortom wat onze maatschappij vraagt zijn mensen zonder vrees (Parkhurst) 2.3 Hier staan wij voor Kinderen verschillen. In ons onderwijs erkennen wij die verschillen en wij willen daar op een adaptieve manier mee omgaan. Dat betekent dat wij, uitgaande van de basisbehoeften die alle kinderen hebben (relatie,

11 competentie en autonomie), ons onderwijs proberen af te stemmen op die verschillen bij leerlingen. De thema's vrijheid/verantwoordelijkheid, zelfstandigheid en samenwerken worden door alle Daltonbasisscholen onderschreven, maar de uitwerking verschilt (Hierbij wordt nog uitgegaan van de originele 3 pijlers van Dalton). Op onze school leren we de kinderen om bovenstaande vaardigheden te ontwikkelen zodat ze goed voorbereid worden op hun volwassen leven en hun functioneren in het voortgezet onderwijs. In het onderstaande overzicht staat omschreven welke accenten wij leggen. De basis van al ons handelen is gericht op het creëren van een pedagogisch klimaat waarin de sociale en emotionele veiligheid voor het kind gewaarborgd wordt In de dagelijkse activiteiten wordt veel aandacht geschonken aan het ontwikkelen van waardenbesef en oordeelsvermogen. Kinderen moeten elkaar respecteren Er wordt rekening gehouden met verschillen tussen leerlingen. Hiervoor is het nodig de ontwikkeling van het kind goed in de gaten te houden. Het betreft hier niet alleen verschillen in cognitieve en sociale vaardigheden, maar ook verschillen in bijvoorbeeld belangstelling, werkhouding en creativiteit Vrijheid betekent voor ons dat de leerkracht een deel van de verantwoordelijkheid voor het leren bij het kind legt. Essentieel hierbij is het feedback geven aan en het begeleiden van het kind We sluiten zoveel mogelijk aan bij de belevingswereld van het kind Kinderen moeten leren diverse informatiebronnen te hanteren en te beoordelen Er wordt gestreefd naar een grote variatie in werkvormen en materialen

12 Kenmerken van onze school in trefwoorden De Daltonschool die wij willen zijn, kenmerkt zich vooral door: een goed pedagogisch klimaat doorgaande leerlijnen van groep 1 t/m 8 gedifferentieerde weektaken de rol van het keuzewerk uitgestelde aandacht verschillende samenwerkingsvormen aansluiting bij de belevingswereld van kinderen oog hebben voor het kind en zijn of haar talenten een samenwerkend team (leren van elkaar, opvattingen delen, intervisie) gedeelde sturing door leerkracht en leerling De genoemde kenmerken zijn grotendeels uitgewerkt en beschreven in dit Daltonboek. Enkele andere zijn in ontwikkeling. Wat in dit boek is vastgelegd, zal regelmatig onderwerp van bespreking zijn en blijven zodat het Daltonniveau gewaarborgd blijft. 2.4 Onze kernwaarden op leerkracht- en leerlingenniveau. Vrijheid/verantwoordelijkheid Wij verwachten van onze leerkrachten: dat ze om kunnen gaan met de begrippen vrijheid en verantwoordelijkheid dat ze een taak op maat maken waarin een hoeveelheid onderwijsactiviteiten (deels door de leerling zelf gekozen) over een bepaalde tijdsperiode staat aangegeven die de leerlingen zelf kunnen plannen in de tijd dat ze de leerling benaderen als een persoon in ontwikkeling die het schoolwerk als taak aanneemt en zich eigen maakt dat ze de leerlingen op passende wijze begeleiden en waar nodig sturing geven dat ze uitgaan van de mogelijkheden van hun leerlingen en hun handelen gericht is op de motivatie en het zelfvertrouwen van de leerlingen te vergroten dat ze hun eigen verantwoordelijkheid nemen en verantwoording afleggen bij hun leidinggevende dat ze de taak zien als een wederzijdse werkovereenkomst met hun leerling dat ze hun leerlingen aanspreken op de eigen verantwoordelijkheid voor het leerproces dat ze systematisch de vorderingen van hun leerlingen volgen

13 dat ze het IGDI model hanteren voor het geven van doelmatige instructie Wij verwachten van onze leerlingen: dat ze kunnen omgaan met de hun gegeven vrijheden en verantwoordelijkheden dat ze op hun eigen wijze, niveau, tempo en volgorde hun taak kunnen verwerken, waarbij ze hun (deels zelf gekozen) onderwijsactiviteiten zelf kunnen plannen dat ze blijk geven van het besef dat ze zelf eigenaar zijn van het eigen leerproces dat ze zelf verantwoordelijkheid nemen en verantwoording afleggen aan de leerkracht dat ze betrokken zijn bij de beoordeling van hun werk dat ze zelf hun hulpmiddelen pakken Zelfstandigheid Wij verwachten van onze leerkrachten: dat ze een veilige omgeving creëren waarin hun leerlingen de ruimte krijgen om zelfstandig te leren dat ze de ruimte creëren voor hun leerlingen om hun talenten te ontdekken en te ontwikkelen dat ze hun leerlingen uitdagen hun leertaken tot een goed einde te brengen, zodat de leerlingen succeservaringen op kunnen doen dat ze om kunnen gaan met uitgestelde aandacht en dit ook toepassen dat ze instrumenten aanbieden om de zelfstandigheid te vergroten, zoals weektaak, planbord, etc. dat ze voldoende zelfstandigwerktijd bieden aan hun leerlingen Wij verwachten van onze leerlingen: dat ze beslissen over de vormgeving van hun eigen leerproces, waarbij gekeken wordt naar keuze van activiteiten, taken en werkvormen dat ze zichzelf uitdagen om hun taak tot een goed einde te brengen ze initiatieven ontplooien dat ze om kunnen gaan met uitgestelde aandacht dat ze voldoende tijd nemen om zelfstandig te kunnen werken Samenwerken Wij verwachten van onze leerkrachten:

14 dat ze in de samenwerking met de collega s constructief zijn met als doel samen de taak vorm te geven en het onderwijsaanbod constant te evalueren en waar nodig te verbeteren dat ze hun leerlingen de kans bieden zich verder sociaal te ontwikkelen door het lokaal/de school zo in te richten dat dit een soort sociale oefenruimte wordt dat ze in staat zijn het beste uit hun leerlingen te halen door ze veelvuldig in de gelegenheid te stellen om samen te werken met andere leerlingen Wij verwachten van onze leerlingen: dat ze binnen de gestelde kaders op een respectvolle manier met elkaar samenwerken, zodat de socialiteit en de groepsinteractie wordt bevorderd dat ze de gangbare omgangsvormen binnen onze school respecteren dat ze op een functionele (effectieve) wijze samenwerken Effectiviteit Wij verwachten van onze leerkrachten: dat ze het onderwijs zo inrichten dat er efficiëntie is qua tijd, ruimte en middelen, zodat het onderwijs is gericht op opbrengsten dat ze onderwijs geven in een voorbereide leeromgeving dat ze in staat zijn om een goed doordachte klassenmanagement te hanteren dat ze het directe instructie model kunnen toepassen binnen de Daltonkaders en de combinatiegroepen dat ze een gevarieerd aanbod hanteren van didactische werkvormen dat ze een gedifferentieerd leerstofaanbod hanteren, wat tot uiting komt in de inrichting van de taak Wij verwachten van onze leerlingen: dat ze op een efficiënte manier omgaan met hun tijd, ruimte en middelen dat ze zich eigenaar weten van hun eigen leerproces dat ze prestatief zijn ingesteld Reflectie Wij verwachten van onze leerkrachten: dat ze reflecteren op hun eigen onderwijskundig gedrag dat ze ruimte bieden voor bezinning en reflectie dat ze hun leerlingen de gelegenheid bieden om zich te oefenen in het plannen, organiseren, regisseren, reflecteren en het initiatief nemen

15 dat ze hun leerlingen stimuleren om stil te staan bij de eigen inbreng in leersituaties, dat ze nagaan welke gevoelens, wensen, belemmeringen en persoonlijke inzichten in het spel waren bij het leren dat ze met hun leerlingen spreken over hun studie aanpak dat ze belangstelling tonen voor het welbevinden van hun leerlingen dat ze hun leerlingen (zinnige en positieve) complimenten geven dat ze hun leerlingen feedback durven vragen op het eigen functioneren dat ze initiatieven nemen om elkaar te consulteren Wij verwachten van onze leerlingen: dat ze zich bewust worden van het eigen kunnen door voor, tijdens en na het volbrengen van een leertaak terug te blikken op gemaakte keuzes en hieruit lering te trekken voor een volgende keer dat ze reflecteren op hun eigen gedrag en prestaties dat ze gebruiken maken van reflectie vooraf (plannen, taak overzien, strategie bepalen, aanpakgedrag, wat, waar wanneer hoe en met wie?), van reflectie tijdens (monotoring en bijstelling) en reflectie achteraf (evaluatie van product en proces, leerpunten benoemen en bijstellen van de planning) Borging Aangezien we het onderdeel borging zien als een organisatorisch aspect van ons onderwijs worden hieronder alleen de indicatoren op schoolniveau vermeld: we hebben de Daltonontwikkeling beschreven in ons schoolplan en vooral in dit Daltonboek waarbij het ontwikkelen, borgen en evalueren van ons beleid centraal staat onze Daltonidentiteit is terug te vinden in onze schoolgids, op de website, in dit Daltonboek en ander informatie materiaal we zorgen ervoor dat alle leerkrachten de Daltonnascholing hebben gevolgd/volgen we gaan met een Daltoncoördinator werken om de kwaliteit van ons Daltononderwijs verder te borgen werken we met kijkwijzers (IGDI model) en nemen we de Dalton kenmerken mee ( leerkrachtcompetenties Dalton). Twee maal per jaar worden alle groepen bezocht, waarbij aan de hand van deze kijkwijzers wordt gekeken of theorie en praktijk nog in overeenstemming zijn er is een duidelijke doorgaande lijn binnen onze school, voor wat betreft de Dalton lijn we zijn als school betrokken bij het Daltonnetwerk

16 we volgen de vorderingen van onze leerlingen middels een geautomatiseerd leerlingvolgsysteem ouders zijn betrokken bij de ontwikkeling en borging van de Daltonkwaliteit Kenmerken van onze school in trefwoorden De goede Daltonschool die wij willen zijn, kenmerkt zich vooral door: een goed en sterk pedagogisch klimaat een duidelijke en herkenbare rode lijn binnen alle groepen individueel taakwerk met een leerstofaanbod op meerdere niveaus een aanbod van keuzewerk, rekening houdend met belangstelling van kinderen uitgestelde aandacht om een oplossingsgerichte houding te bevorderen samenwerken binnen en buiten de taak realistisch en herkenbaar onderwijs het gebruik van dag kleuren, handelingswijzers en symbolen een samenwerkend team (leren van elkaar, opvattingen delen, intervisie) eisen stellen en verantwoording vragen vaste dagstructuur m.b.v. dagritme-afspraken De genoemde onderwerpen zijn uitgewerkt en beschreven in dit Daltonboek. Deze onderwerpen worden regelmatig geëvalueerd, bijgesteld, aangescherpt en aangevuld. We kunnen dus vaststellen dat ons Daltononderwijs dynamisch is en voortdurend in ontwikkeling. Het is de bedoeling dat ons Daltonboek jaarlijks geëvalueerd en bijgewerkt wordt.

17 Hoofdstuk 3: Daltononderwijs in de praktijk 3.1 Dagkleuren Iedere dag van de week wordt in de hele school aangegeven met een dagkleur. Maandag rood Dinsdag geel Woensdag groen Donderdag oranje Vrijdag blauw (Om het begrip Week te duiden, zijn de zaterdag en zondag ook toegevoegd en wit gekleurd in de groepen 1 t/m 4) In de groepen 1 t/m 4 hangt als ruggensteun/handelingswijzer een dagkleuren-schema. De dagkleuren structureren de week voor de kinderen. Ook kan met het aangeven/inkleuren van een dagkleur eenvoudig een planning van de opdrachten worden gemaakt. De kleuren laten in één oogopslag zien of de opdracht binnen een redelijke termijn uitgevoerd kan worden. Daarnaast is direct zichtbaar of de opdrachten goed over de week zijn verdeeld. Tevens worden de dagkleuren gebruikt bij de administratie van verschillende zaken (omdat zowel de start-dagkleur als de klaardagkleur wordt ingekleurd). In de school wordt iedere dag aangegeven met een vaste kleur. Deze kleuren geven structuur aan de week en tijdsbesef. Dit helpt de kinderen bij het maken van een planning. Daarnaast worden de kleuren gebruikt bij de administratie. Groep 0/1/2 Hier wordt de dag aangegeven door middel van een zwarte pijl die de juiste dag aan wijst. In de ochtendkring wordt dit besproken. De namen van de dagen worden op deze manier op een speelse wijze aangeleerd. De foto van de leerkracht/leerkrachten die deze dag

18 lesgeeft/lesgeven wordt bij de juiste dag gehangen. De kleuren worden ook gebruikt op het planbord. Op dit bord staan de activiteiten van een periode aangegeven. Leerlingen plannen, door middel van het ophangen van knopen in de dagkleuren, welke activiteit ze wanneer gaan doen. Groep 3 t/m 8 Op het digibord staat de naam van de dag met de kleur van die dag. Op de weektaak geven de kinderen met de dagkleur aan wat ze gepland hebben en wanneer het afgerond is. Dit geeft de leerkracht inzicht in de manier van werken van het kind en biedt mogelijkheden om hem hierbij te begeleiden: een kind dat in het begin weinig productief is en dus alles op het laatste moment moet maken, wordt geleerd het werk beter te spreiden een kind dat te snel van start gaat en daarbij veel fouten maakt, wordt geleerd dat de kwaliteit van het werk belangrijker is dan snel werken Daltonaspecten vrijheid/verantwoordelijkheid verantwoordelijkheid nemen voor de eigen planning. zelfstandigheid zelfstandig administreren. samenwerking de samenwerkingsopdrachten in tijd plannen effectiviteit leerlingen worden meer eigenaar van hun eigen leerproces reflectie zowel vooraf, tijdens als na de taak borging werkwijze in dit Daltonboek implementatie via Kijkwijzers

19 3.2 Dagritme kaarten Een duidelijke structuur en ordening aanbrengen in alles wat we doen vinden we erg belangrijk. Naast de weekstructuur (3.1 dagkleuren) zorgen we middels een vast dagritme voor een zichtbare en dagelijks herkenbare planning en indeling van de dag. Kleuters Een hulpmiddel om de dagindeling in de kleutergroepen zichtbaar te maken en te ordenen zijn de dagritmekaarten. Op de dagritmekaarten staan afbeeldingen die de verschillende activiteiten voorstellen die voor de bewuste dag gepland staan. Deze dagritmekaarten worden aan het begin van de dag, voordat de kleuters op school komen, in de juiste volgorde aan een lijn voor het raam gehangen. Door middel van een knijper wordt bijgehouden "waar we zijn". Groepen 3 t/m 8 Ook de dagindeling in de groepen 3 t/m 8 kent een vast dagritme. Net als bij de kleutergroepen wordt het dagritme voor de leerlingen zichtbaar gemaakt. In de groepen 3 t/m 8 gebeurt dit met dagritmekaarten die op het bord opgehangen worden. Naast een goede planning, een duidelijke structuur, biedt het de leerlingen ook inzicht hoeveel er besteed kan worden aan de geplande activiteiten. De groepen 3 t/m 6 maken gebruik van pictogrammen, groep 7/8 gebruikt woorden. Groep 7/8 groep 5/6 Groep 3/4

20 3.3 Handelingswijzers en symbolen Omdat met behulp van pictogrammen en symbolen veel afspraken en richtlijnen in één oogopslag duidelijk zijn, maken we daar op CBS de Zevenster graag gebruik van. Eén afbeelding maakt vaak meer duidelijk dan tien zinnen. Dit noemen we handelingswijzers. Welke pictogrammen/symbolen gebruiken we in school? Toiletgebruik Uit het oogpunt van zelfstandigheid, wordt in groep 0/1/2 het gebruik van het toilet geregeld middels Jip en Janneke kaarten die bij de deur van het lokaal hangen en die omgedraaid moeten worden. In de groepen 3 t/m 8 wordt gebruik gemaakt van toilet eenden, één voor de meisjes en één voor de jongens. Deze worden op een afgesproken plek neergezet als het toilet bezocht wordt en weer terug geplaatst bij terugkomst. De leerling weet hierdoor precies wanneer hij/zij gebruik kan maken van het toilet. (Op de toiletdeur staat aangegeven welke het jongens-of meisjestoilet is) Dagritmekaarten De afbeelding op de dagritmekaart in de kleutergroepen maakt duidelijk welke activiteit (in welke volgorde) wordt aangeboden/gedaan. We maken dit zichtbaar door de kaarten op te hangen voor het raam. In de groepen 3 t/m 6 maakt ook de afbeelding op de dagritme kaart duidelijk welke activiteit (in welke volgorde) wordt aangeboden/gedaan. Deze kaarten worden op het digibord gehangen. Groep 7/8 gebruikt geen symbolen, maar woorden om bovenstaande duidelijk te maken.

21 Knopen in groep 0/1/2 Om het registreren al vroeg bij te brengen bij onze leerlingen hangen de leerlingen in groep 0, 1 en 2 een knoop in de dagkleur op het planbord onder de activiteit die ze gaan doen. Uitgestelde-aandacht-tekens Aan de kleurenklok in groep 0/1/2 kan het kind zien of het met zijn vraag bij de leerkracht terecht kan of dat het een andere oplossing moet zoeken. In de groepen 3 t/m 8 wordt de time-timer hiervoor gebruikt. Vraagtekenblokje Door het plaatsen van het vraagtekenblokje (vraagteken boven) maakt de leerling non-verbaal duidelijk dat hulp van de leerkracht gewenst is. Leerlingen kunnen ook aangeven of ze stil willen werken (rode kleur boven), of dat er op fluistertoon om hulp gevraagd mag worden (groene kleur boven). De rode ketting Als de leerkracht de rode stoffen ketting omheeft, mag de leerling de leerkracht niet storen.

22 Handelingswijzers bij hulpvragen of moeilijkheden Vaak is een eenvoudige hint of aanwijzing al voldoende om vragen van leerlingen te beantwoorden. We hanteren daarvoor materialen/bronnen die binnen de school aanwezig zijn. We leren kinderen deze hulpmiddelen te gaan gebruiken wanneer ze naar een oplossing zoeken (woordenboek pakken om betekenis op te zoeken, de atlas pakken om te weten of Oslo noordelijker of zuidelijker dan Groningen ligt, Google voor een afbeelding van een mummie etc. etc.). Verder hebben we handelingswijzers (aanpakken bij het oplossen van spelling en begrijpend lezen). Met een handelingswijzer kunnen leerlingen zonder hulp van de leerkracht een handeling/opdracht/activiteit uitvoeren of een oplossingsmethode vinden. Geluids(overleg-)kaarten (stil en fluisteren) Op de gang en in de lokalen worden twee geluidskaarten gebruikt. Eén kaart geeft aan dat er stil gewerkt wordt aan opdrachten. Een andere kaart geeft aan dat er fluisterend samengewerkt mag worden. Deze kaarten worden gebruikt in onze Daltonruimte buiten de groep en in de klassen (groep 3 t/m 8). Daltonaspecten vrijheid/verantwoordelijkheid symbolen verschaffen duidelijkheid, zodat het kind verantwoordelijkheid kan nemen voor de eigen keuzes. Daarnaast geven ze ook de mate van vrijheid aan. zelfstandigheid samenwerking kijkend naar het symbool kan het kind zelfstandig beslissingen nemen, zonder dat iets aan de leerkracht gevraagd hoeft te worden. door de symbolen te respecteren, houdt het kind rekening met anderen.

23 effectiviteit reflectie door het gebruik van symbolen kan de tijd van de leerkracht effectiever voor de leerlingen gebruikt worden. binnen de schoolorganisatie reflecteren wij dikwijls omtrent het gebruik van de symbolen en stellen zo nodig bij. borging werkwijze in dit Daltonboek. implementatie via Kijkwijzers 3.4 De taak De weektaak (het zelfstandig werken) zal waarschijnlijk het meest bekende en aansprekende (uiterlijke) kenmerk zijn van een Daltonschool. Vele Daltonaspecten krijgen in het zelfstandig werken een plekje, zoals: leren plannen, verantwoordelijkheid t.a.v. planning, verwerking en registratie, gerichte opdrachten tot samenwerking, differentiatie in leerstofaanbod, eigen inbreng van de leerling, individuele opdrachten tot herhaling/verbreding of verdieping en reflectie op het eigen werk. Hoewel er een vrijheid en eigen verantwoordelijkheid is voor het zelfstandig werken, menen we toch hoge eisen te moeten stellen aan het werk. Een aantal eisen die we stellen: - wanneer de opdracht te moeilijk is en hulp te lang op zich laat wachten, er zijn bv al vijf minuten rood verstreken, mag met een andere opdracht worden gestart - het werk moet in de desbetreffende week geheel gemaakt/gedaan zijn. Wanneer dit niet het geval is en het is verwijtbaar niet af, dan kan het werk eventueel mee naar huis worden gegeven. Ouders/verzorgers worden hiervan op de hoogte gebracht. - het werk moet er netjes en verzorgd uitzien (niet af, maar goed af ) Er is in de school een opbouw in het omgaan met de taak. Die opbouw betreft onder andere - de tijd die op een dag/in een week aan de taak besteed wordt - het aantal dagen waarvoor de taak is opgesteld (periode) - de omvang van de taak - de onderdelen van de taak - de differentiatie in de taak

24 Taakperiode In de kleutergroepen worden de verplichte opdrachten op een planbord zichtbaar gemaakt. Ieder dagdeel wordt een knoop opgehangen aan het haakje onder het symbool van de activiteit. Vanaf groep 3 werken we met een papieren dag- /weektaak. Taakinhoud (maatwerk) - voor het opstellen van de dag- /weektaak wordt een digitaal format gebruikt. Deze dag- /weektaak wordt door de leerkracht digitaal ingevuld. - de dag- /weektaak bevat diverse opdrachten. Naast keuze opdrachten staan in de taak ook verplichte opdrachten. Deze zijn zo ingericht dat ze in alle redelijkheid binnen de beschikbare zelfstandig werken tijd gemaakt kunnen worden. Ook is er rekening gehouden met de cognitieve vaardigheden van de leerlingen. - de volgorde waarin de keuze opdrachten worden gemaakt staat de leerling vrij. Het werkmoment van uur tot uur is gereserveerd voor lezen, rekenen, taal en spelling. Dat betekent dat de leerlingen op dat moment alleen uit deze vakken kunnen kiezen. We eisen hierbij dat eerst de verplichte opdrachten worden gemaakt, voordat er met de extra en aanvullende opdrachten wordt begonnen. Voor de zelfstandig werk momenten staat het de leerlingen gedeeltelijk vrij om te kiezen. - de taakinhoud voor rekenen, taal en spelling wordt per opdracht in principe aangeboden op drie differentiatieniveaus (IGDI model) Deze niveaus zijn gerelateerd aan de groepshandelingsplannen. Elke leerling start met de opdracht die bij hem/haar past. Het is natuurlijk mogelijk om de niveaus waar nodig voor elke leerling aan te passen waar nodig. - aangezien een leerling werkt volgens een groepshandelingsplan of een individueel handelingsplan, wordt deze concreet vertaald naar taakopdrachten en op het individuele niveau afgestemd. In het omgaan met tempo- en niveauverschillen binnen de taak schuilt het vakmanschap van de leerkracht. - op het bord bij de dagplanning kan worden aangegeven wanneer (verlengde) instructie vooraf verplicht is en voor wie. Vooraf aan de instructie mag die opdracht dan niet worden gemaakt. - de leerlingen mogen de volgende activiteiten zelf nakijken/corrigeren: rekenen spelling taal verkeer

25 Naast de leerstofgebieden staan op de taak ook vermeld: - samenwerkingsopdrachten - de computeropdracht (minimaal 1) - keuzewerk - beoordeling weektaak - eventueel handtekening ouder Met de dagkleur wordt aangegeven wanneer wordt gestart met een opdracht en wanneer de opdracht af is. - de meeste opdrachten zijn geschikt als zelfstandig werk. Toetsen staan op de weektaak en bij de planning op het bord - de invulling van de taak is ter beoordeling van de groepsleerkracht Differentiatie - in alle groepen wordt rekening gehouden met het ontwikkelingsniveau van de individuele leerling - in groep 3 wordt gebruik gemaakt van de termen zon/maan/sterniveau. Er wordt gekeken naar niveau, tempo en vaardigheden van het kind. - in de groepen 1 t/m 8 hebben we een min-/basis-/plustaak. Het kan zijn dat een kind, bijv. een plustaak heeft voor taal en een mintaak voor rekenen. Er wordt dus een taak op maat gemaakt. Hierin schuilt het vakmanschap van de leerkracht Daltonaspecten vrijheid/verantwoordelijkheid vrijheid in de eigen planning en de uitvoering daarvan. verantwoordelijkheid nemen voor de eigen gemaakte keuzes. gedeeltelijke vrijheid om wel of niet de instructie te volgen en de verantwoordelijkheid daarvoor dragen. zelfstandigheid zelfstandig administreren. kritisch het eigen werk evalueren. samenwerking opdrachten in tweetallen of grotere groepen uitvoeren. onderlinge hulp effectiviteit doordat door het zelfstandig werken het onderwijs meer is toegesneden op de ind. leerling is er een grotere mate van effectiviteit

26 reflectie borging op de taak en binnen het dagritme wordt gelegenheid geboden tot evaluatie en reflectie. werkwijze in dit Daltonboek. implementatie via Kijkwijzers 3.5 (Zelf-)correctie Kind of leerkracht Wij hechten grote waarde aan het zelf corrigeren door de kinderen. Dit geldt zowel voor de opdrachten die binnen de taak worden gedaan als voor opdrachten daarbuiten. Zelfcorrectie heeft een aantal voordelen: - het kind krijgt meteen feedback op zijn werk. Hij hoeft niet te wachten tot hij het werk pas later terugkrijgt van de leerkracht - het heeft een duidelijk leereffect, omdat het kind, als het een fout ontdekt, zich meteen zal afvragen hoe deze fout kon ontstaan - het geeft de kinderen hierdoor een beter inzicht in wat ze kunnen en bij welke zaken ze hulp moeten vragen van de leerkracht - de leerkracht heeft hierdoor meer tijd om kinderen individueel te begeleiden In de kleutergroepen is veel materiaal voorhanden dat zelfcorrigerend is. Daarnaast leren we om kritisch naar de eigen resultaten te kijken.(wat vooral goed, wat zou nog beter/anders kunnen?) Waar mogelijk zetten we ook in de daarop volgende groepen zelfcorrigerende materialen in. Met name bij het keuzewerk en ICT gerelateerd werk. In de loop van groep 3 mogen de kinderen bepaalde opdrachten al zelf corrigeren. Met name de signaleringsdictees en rekenopdrachten lenen zich daar al snel voor. Naarmate de kinderen ouder worden is er steeds meer mogelijk. In de hogere groepen wordt dit geleidelijk uitgebreid. Het streven is, om de kinderen zo veel als mogelijk is en zo veel als zij aankunnen, zelf te laten corrigeren. De groepsleerkracht is degene die het beste kan inschatten welk werk in zijn groep er wel en welk er niet geschikt is om door de kinderen te laten nakijken. Hierbij gelden de volgende afspraken: - toetsen worden door de leerkracht nagekeken - regelmatig corrigeert de leerkracht het werk van alle kinderen om goed de vorderingen te kunnen bepalen

27 - de leerkracht neemt steekproeven om te kijken of het corrigeren goed is gebeurd - ook hier kan "op maat" worden gewerkt. Het ene kind geeft er blijk van al heel zelfstandig en goed te kunnen nakijken, terwijl de ander onzorgvuldig is. Dit laatste kind kan minder vrijheid aan en moet meer worden ondersteund en gecontroleerd - ook andere correctievormen kunnen worden gebruikt, zoals nakijken in tweetallen, leerkracht en kind kijken ieder de helft na, klassikale correctie e.d. Corrigeren moet je leren Zelf nakijken vraagt een bepaalde houding van de leerlingen. Leerlingen moeten zich realiseren dat je je werk nakijkt om er iets van te leren en dat je tijdens je oefenperiode best fouten mag maken. Het gaat er niet om zoveel mogelijk "krulletjes" in je schrift te hebben, maar om het vastgestelde doel te halen. Als leerkrachten moeten we ons realiseren dat we dit de kinderen moeten leren. Daltonkasten In de groepen 0/1/2 en 5 t/m 8 is een kast aangeduid als Daltonkast. De Daltonkast bevat voor iedere leerling een eigen, gelabeld vakje. In het vakje kunnen leerlingen hun werk (schrift, werkboek, werkblad etc) leggen dat nog niet af is terwijl het zelfstandig werken is afgelopen. Tijdens een volgend zelfstandig werkmoment kunnen de opdrachten weer uit het vakje worden gehaald. De inzet van de kast heeft dus een directe relatie met onze Daltonwerkwijze. Ook kunnen bepaalde hulpmiddelen/handelingswijzers door een leerling in zijn/haar vakje worden opgeborgen. Dit geldt ook t.a.v. individueel, op niveau, in te zetten werkbladen etc. In groep 3/4 gebruiken de leerlingen hiervoor een verzamel map.

28 Daltonaspecten vrijheid/verantwoordelijkheid verantwoordelijkheid nemen voor de eigen manier van corrigeren hulp / uitleg vragen als je merkt dat er veel fouten zijn gemaakt zelfstandigheid zelfstandig nakijken. samenwerking in de varianten waarbij je elkaar of samen corrigeert effectiviteit wanneer de leerlingen hun eigen werk corrigeren dan wordt er een extra leermoment gecreëerd, waardoor de effectiviteit zal toenemen reflectie zelfcorrectie is een uitstekende vorm van reflectie borging werkwijze in dit Daltonboek implementatie via Kijkwijzers 3.6 Uitgestelde aandacht Onder uitgestelde aandacht verstaan we een periode waarin de leerkracht niet meteen beschikbaar is voor vragen of problemen van leerlingen. Twee belangrijke redenen voor het gebruik van uitgestelde aandacht zijn: leerlingen leren in deze tijd zelfstandig problemen op te lossen en op elkaar aangewezen te zijn voor hulp de leerkracht heeft de tijd om met leerlingen individueel of in kleine groepjes te werken Als een kind een vraag heeft of probleem tegenkomt waarmee het niet bij de leerkracht terecht kan, zal hij/zij in deze volgorde proberen een oplossing te vinden: 1. eerst zelf goed nadenken over een oplossing 2. navragen bij de eigen groep 3. het blokje op het vraagteken zetten, zodat de leerkracht bij de volgende vaste ronde ziet, dat het kind een vraag heeft

29 Voordat de leerlingen zelfstandig aan het werk gaan, vraagt de leerkracht aan de leerlingen of er nog vragen zijn om te zien of iedereen aan het werk kan. Daarna gaat de periode van uitgestelde aandacht in. De leerkracht geeft de tijd aan door middel van de time timer of de kleurenklok. Vanaf groep 3 hebben alle leerlingen een blokje op tafel met een rode/groene stip en een vraagteken. De leerlingen met een vraag worden geholpen in de vaste loop ronde. Ze gaan ondertussen verder met ander werk. De leerkracht zal regelmatig met de leerlingen hun ervaringen tijdens de uitgestelde aandacht bespreken. Daltonaspecten vrijheid/verantwoordelijkheid vrijheid om oplossingen te bedenken voor problemen en de verantwoordelijkheid voor de gevolgen daarvan. De vrijheid om hulp te zoeken en te geven zelfstandigheid samenwerking effectiviteit reflectie borging de hulp van de leerkracht wordt pas gegeven als de leerkracht het initiatief neemt oplossingen d.m.v. samenwerken wordt gestimuleerd leerlingen leren eerst zelf een oplossing te zoeken. Het antwoord op hun vraag zal op deze manier beter beklijven de periodes van zelfstandig werken worden dagelijks geëvalueerd met de leerlingen werkwijze in dit Daltonboek implementatie via Kijkwijzers 3.7 Samenwerken/ Samenwerkend Leren Wij vinden het van grote pedagogische waarde dat leerlingen sociale vaardigheden opdoen en leren om samen te werken. Samen ontdekken, samen overleggen, samen afspraken maken, samen genieten, samen delen en elkaar ontmoeten: de basis om later in een complexe samenleving rekening met elkaar te kunnen houden en samen te kunnen profiteren van elkaars specifieke kennis en kunde. Hierbij is vooral de didactische waarde van groot belang. Voor het didactisch

30 samenwerken hanteren we de begrippen Samenwerkend Leren of Coöperatief Leren. Leerlingen leren met behulp van diverse werkvormen gebruik te maken van elkaars talenten. We hanteren de definitie van Ebbens en Ettekoven: Een samenwerkingssituatie zo structureren dat samen (effectief) leren voor iedere leerling mogelijk wordt, zodat elke leerling (mee-)leert en de gewenste doelen haalt. In de bijlage is een werkvormen-overzicht opgenomen. Dagelijks werken leerlingen samen. Soms op eigen initiatief en soms op die van de leerkracht. Hoe en wanneer werken we samen Er zijn natuurlijk vele momenten waarop leerlingen samenwerken. Zonder uitputtend te willen zijn, willen we een aantal gestructureerde momenten benoemen: - samenwerken in de taak - er worden expliciet samenwerkingsopdrachten in de taak opgenomen - samenwerken tijdens de instructielessen. Alle handleidingen doen suggesties voor samenwerkingsopdrachten tijdens de instructiemomenten. De leerkrachten nemen deze samenwerkingsopdrachten op in hun lesprogramma - samenwerken tijdens de perioden van uitgestelde aandacht - samenwerken binnen het bewegingsonderwijs. Ook hier zal worden gezocht naar werkvormen waarbij samenwerking nodig is. Veel sport- en spelvormen zijn hiervoor geschikt. Maar ook het samen klaarzetten van materialen en het elkaar hulp bieden zijn geschikte momenten - samenwerken binnen culturele en kunstzinnige vorming. Regelmatig wordt er samen aan groepsopdrachten gewerkt, wordt er samen gedanst en samen gemusiceerd, zowel productief als receptief - samenwerken binnen de momenten van het keuzewerk. De meeste meerkeuzewerk-opdrachten worden samen gedaan als spelvorm, overlegvorm of doevorm - samenwerken met je maatje. In groep 1 en 2 heeft elke leerling heeft een maatje waarmee dagelijks aan opdrachten wordt gewerkt of waarover samen wordt overlegd. Vanaf groep 3 heeft iedere leerling alleen nog een maatje voor de samenwerkingsopdracht

31 We willen dat onze leerlingen het vanzelfsprekend vinden dat je samenwerkt, samen oplossingen zoekt en dat je elkaar helpt. Het is heel normaal dat je elkaar om hulp vraagt. Tijdens het zelfstandig werken zal de leerkracht zich terughoudend opstellen t.o.v. de gebeurtenissen in de groep. Ook probleempjes in de sociale sfeer moeten de kinderen in eerste instantie zelfstandig proberen op te lossen. Er is een verschil tussen samenwerken (samen een opdracht maken) en samen werken: Samen werken betekent ook rekening houden met elkaar en elkaar helpen: - tijdens het werk stoor je elkaar niet - je voelt je verantwoordelijk voor het welzijn van de medeleerlingen - je voelt je verantwoordelijk voor de sfeer in de groep en school als geheel. Pestgedrag hoort daar niet bij, maar belangstelling voor een ziek kind en zorg dragen voor een nette schoolomgeving wel Leerlingen moeten het normaal vinden dat je elkaar helpt en dat je hulp vraagt. Leerkrachten moeten hen dit, waar nodig, leren. Daltonaspecten vrijheid/verantwoordelijkheid verantwoordelijkheid nemen voor de fysieke en sociale omgeving. de vrijheid om hulp te zoeken en te geven. zelfstandigheid zelfstandig hulp zoeken en hulp verlenen samenwerking hierboven zijn voorbeelden gegeven effectiviteit uit onderzoek is gebleken dat samenwerken een hoog leerrendement heeft. reflectie binnen het dagelijkse reflectiemoment zal ook steeds het samenwerken punt van aandacht zijn. borging werkwijze in dit Daltonboek. implementatie via Kijkwijzers

32 3.8 Materialen De inrichting Het geven van verantwoordelijkheid aan leerlingen, het bevorderen van zelfstandigheid en het samenwerken aan opdrachten stelt hoge eisen aan de inrichting van de lokalen (en andere ruimtes). De inrichting moet zo zijn, dat de leerlingen alle materialen die zij nodig hebben, zelfstandig kunnen pakken en daarna weer opruimen. Alle materialen staan op vaste, afgesproken plaatsen en zijn in voldoende mate aanwezig. De leerkracht wordt voor deze routinematige acties dus niet gevraagd. Alle groepen, met name ook in de kleutergroepen, ligt de nadruk op deze vorm van zelfstandigheid. In de daarop volgende groepen wordt dit voortgezet. Potloden, kleurpotloden, papier, woordenboeken, atlassen, lesboeken en scharen kunnen de leerlingen zelf pakken/halen. Er zijn duidelijke afspraken over de wijze waarop de materialen gehaald, gepakt (bv zonder te storen) en gebruikt worden en hoe de materialen weer opgeruimd dienen te worden (schoon, dezelfde plek etc.). Uitzondering Bij het zelf pakken/gebruiken van materialen die je nodig hebt, geldt een uitzondering voor zaken die mogelijk gevaar opleveren (bijv. snijmachine) of die relatief duur zijn (bijv. bepaalde creatieve materialen). Daltonaspecten vrijheid/verantwoordelijkheid de vrijheid om zonder te vragen materialen te gebruiken die nodig zijn zelfstandigheid zelf bepalen wat nodig is en dat zelf halen samenwerking ook een ander moet de spullen weer gebruiken, dus laat het schoon achter, maak niet alles op en overleg over het gebruik van schaarse spullen effectiviteit wanneer leerlingen zelf hun materialen kunnen pakken ontstaat er een effectievere benutting van de beschikbare tijd reflectie in het dagelijkse reflectiemoment is ook het omgaan met materialen een punt van aandacht borging werkwijze in dit Daltonboek implementatie via Kijkwijzers

33 3.9 Werkplekken Lokalen en daarbuiten In een Daltonschool zal een kind (moeten) wennen aan een zeker werkgeruis. Niet alleen in het eigen lokaal van de leerling wordt aan opdrachten gewerkt. Ook in Daltonruimtes zijn werkplekken ingericht. De leerlingen hebben een zekere vrijheid in het kiezen van een werkplek in de school. De leerkracht geeft hen het vertrouwen om buiten de groep te werken. Wanneer dit vertrouwen wordt beschaamd, dan wordt alleen binnen de groep gewerkt. Doordat er met een (dag-/week-) taak wordt gewerkt, waarbinnen eigen keuzes gemaakt kunnen worden, werken de leerlingen op hetzelfde moment niet altijd aan dezelfde opdrachten. De ene leerling werkt aan zijn/haar rekenopdracht, een ander groepje leerlingen krijgt op dat moment nog aanvullende uitleg aangeboden door de leerkracht en tegelijkertijd werken achter de computer leerlingen. Voorbereiding bij de kleuters In de kleutergroepen is het werken in steeds verschillende hoeken vanzelfsprekend. Ook zijn er hoeken in het speellokaal en het extra lokaal ingericht. Doordat leerlingen er aan wennen ook buiten de lokalen te werken, waar ook anderen langs komen en/of zitten te werken, worden de leerlingen goed voorbereid op het latere zelfstandig werken in ruimtes waar de leerkracht ook niet steeds aanwezig is. Afspraken Omdat we een duidelijke structuur en een rustige werkomgeving essentieel vinden, hebben we voor de werkplekken buiten de lokalen de volgende afspraken gemaakt: - werken doe je geconcentreerd en doelgericht, zonder dat anderen daar last van hebben. Een afspraak die zowel in het klaslokaal geldt, als daarbuiten - in de Dalton ruimtes wordt door middel van kaartjes aangegeven dat er stil gewerkt wordt aan opdrachten of dat er fluisterend samengewerkt mag worden Daltonaspecten vrijheid/verantwoordelijkheid de vrijheid om zelf de werkplek te bepalen.