Daltonboek. Over het hoe en waarom!

Transcriptie

1 Daltonboek Over het hoe en waarom! 1

2 Inhoudsopgave Hoofdstuk Titel Pagina 1 Inleiding 3 2 Voor wie is dit document geschreven 4 3 Relatie met andere beleidsstukken Waarom Daltononderwijs Het Daltononderwijs: de 6 kernwaarden Rollen waar de school op voorbereidt Hier staan we voor Onze kernwaarden op leerkracht- en leerlingenniveau Kenmerken van onze school in trefwoorden Dagkleuren Dagritme Handelingswijzers en symbolen De taak Taakbord en weekbord kleuters (Zelf-) correctie Keuzewerk en meervoudige intelligentie Uitgestelde aandacht Samenwerken en samenwerkend leren Materialen Werkplekken De kring Zorg voor klas, school en schoolomgeving 42 7 Informatie en rapportage 44 8 Borging afspraken 46 9 De Daltonmatrix Verdere ontwikkelingen Overzicht ontwikkelingslijnen Bijlagen

3 Inleiding Voor u ligt het Daltonboek van De Tamarisk. We zijn een christelijke daltonbasisschool in het zuiden van de stad Groningen. Een basisschool met een gedreven team, betrokken ouders en enthousiaste kinderen. In 2005 zijn we op zoek gegaan naar een onderwijskundig concept dat de vele mogelijkheden en ontwikkelingskansen van kinderen centraal stelt, een concept waarbinnen differentiatie, samenwerking, verantwoordelijkheid en taakgerichtheid sleutelwoorden zijn en waar gewerkt wordt aan een brede persoonlijke ontplooiing. Na een brede bezinning bleef er voor ons maar één optie over: we wilden ons gaan ontwikkelen tot een Daltonschool. In 2009 heeft de Nederlandse Daltonvereniging, na een grondige visitatie, ons het predicaat Daltonschool verleend. En daar zijn we trots op. In het Daltononderwijs ligt een geweldige uitdaging die ons elke dag opnieuw weer inspireert. Natuurlijk stoppen we veel energie in alle ontwikkelingen, maar gelukkig mogen wij, en met name ook de kinderen, dagelijks de vruchten plukken van deze inspanningen. Waarom Daltononderwijs? Wat kenmerkt het Daltononderwijs? Hoe werken de leerlingen op een Daltonschool? Allemaal vragen die we in dit Daltonboek van De Tamarisk willen beantwoorden. Ons Daltonboek is niet een klassieker die staat te verstoffen op de boekenplank. Telkens opnieuw worden inhouden vernieuwd, aangepast, aangevuld en aangescherpt. Want basisonderwijs, en zeker Daltononderwijs, is dynamisch en altijd in ontwikkeling. We hopen dat ons Daltonboek duidelijk maakt hoe we op De Tamarisk vorm en inhoud geven aan goed en sterk gefundeerd basisonderwijs. Dat het elke lezer enthousiast mag maken! Namens het schoolteam van Henk Huisinga (directeur) 3

4 2. Voor wie is dit document geschreven Een Daltonschool baseert zich op duidelijke uitgangspunten, stelt zichzelf duidelijke doelen en wil schoolbreed eenduidig zijn in de aanpak van het leerstofaanbod. Om alle afspraken en werkwijzen goed te borgen, is dit Daltonboek geschreven. Het geeft leerkrachten (en directie) richting en handvatten in hun dagelijks handelen en voorkomt dat personele wisselingen of uitbreidingen het onderwijsleerproces stagneren. We kunnen daarom gerust stellen dat het Daltonboek voor de leerkrachten (en directie) een soort handboek en naslagwerk is. Het biedt duidelijkheid, geeft de richting aan en maakt de rode draad zichtbaar. Voor ouders en verzorgers is het niet altijd eenvoudig een goede basisschool te kiezen die goed past bij de eisen die ouders/verzorgers aan een basisschool stellen. Ons Daltonboek kan de ouders helpen bij een goed overwogen schoolkeus door inzichtelijk te maken hoe we op De Tamarisk werken. Daarnaast zijn er nog een aantal belangrijke, voor zich sprekende doelgroepen te onderscheiden: - invalleerkrachten - stagiaires en LIO-ers - de voorschoolse voorzieningen - ouders/verzorgers die al kinderen op school hebben - het schoolbestuur en de Algemeen Directeur van de VCOG - leden van de Dalton-visitatie-commissies - personeel van andere Daltonscholen - de onderwijsinspectie Met het voorgaande wordt benadrukt dat ons Daltonboek een document is waarmee we ons Dalton-basisonderwijs willen en kunnen verantwoorden. We willen transparant zijn in al ons doen en laten. De Daltonkernwaarden Vrijheid/Verantwoordelijkheid, Zelfstandigheid, Samenwerken, Effectiviteit, Reflectie en Borging zijn belangrijk voor alle geledingen binnen de school. Ons Daltonboek is daarom beschreven in de vorm van bindende afspraken die het team voor zichzelf heeft vastgesteld en vastgelegd. 4

5 3. Relatie met andere beleidsstukken Het schoolplan Iedere Nederlandse school heeft een Schoolplan, waarin uitgebreid wordt verwoord hoe er wordt gewerkt, waarom er zo wordt gewerkt, welke materialen daarbij worden gebruikt en wat de ontwikkelingsplannen voor een periode van vier schooljaren zijn. De reikwijdte van het schoolplan is daarmee groter dan die van het plan dat nu voor u ligt. In dit Daltonboek worden voornamelijk de praktische afspraken beschreven die binnen het onderwijsteam zijn gemaakt om ervoor te zorgen dat onze school een Daltonschool is en blijft. De schoolgids Ouders/verzorgers die overwegen hun kind aan te melden op De Tamarisk ontvangen onze schoolgids. In de schoolgids staat veel inhoudelijke informatie voor ouders en er wordt ook in uitgelegd wat Daltononderwijs inhoudt. Omwille van de leesbaarheid blijft dit beperkt tot een uiteenzetting op hoofdlijnen. Wie door de tekst in de schoolgids meer geïnteresseerd is geraakt in het Daltononderwijs en meer gedetailleerd wil weten hoe we er in de praktijk mee werken, kan verdieping vinden in ons Daltonboek. Dit Daltonboek is ook te vinden op onze website Ieder schooljaar ontvangen de ouders daarnaast een locatieboekje met de jaarlijkse roosters, leerlingenlijsten, adressenoverzichten en andere organisatorische informatie. Ook staan daarin de (Dalton-)innovatietrajecten voor dat schooljaar vermeld. Overige plannen: formatieplan en zorgplan Het basisonderwijs kent naast het schoolplan en de schoolgids ook het formatieplan en het onderwijsondersteuningsplan. Het formatieplan omvat een meer technische beschrijving hoe de door de overheid beschikbaar gestelde personele formatie wordt ingezet. Het onderwijsondersteuningsplan beschrijft hoe de leerlingenzorg wordt vormgegeven binnen het samenwerkingsverband van scholen waar onze school deel van uitmaakt. In het onderwijsondersteuningsprofiel worden de zorgplan-afspraken meer specifiek en praktisch voor De Tamarisk uitgewerkt. Hierin wordt ook de rol die de Tamarisk speelt in het kader van het Passend Onderwijs binnen het samenwerkingsverband nader gespecificeerd. Voor beide plannen geldt, dat het Daltonelement er niet rechtstreeks in te herkennen is. Maar er zijn wel degelijk raakvlakken. Zo streven wij ernaar om door de inzet van vakkundig en geschoold personeel en door de Daltonwerkwijze veel tijd te kunnen besteden aan de individuele leerlingen, waardoor de leerlingenzorg goed tot zijn recht kan komen. 5

6 4. Waarom Daltononderwijs Onze keus voor het Daltononderwijs is gerelateerd aan onze visie op de maatschappij in het algemeen en op kinderen in het bijzonder. Deze maatschappij ondergaat een tot voor kort onvoorstelbaar snelle verandering en het is belangrijk dat we met ons onderwijs dienen te proberen op deze verandering in te spelen. We leiden onze leerlingen op voor banen die we nu waarschijnlijk nog niet eens kennen. Daarom willen we ons als schoolteam de volgende vragen stellen: Welke 21-eeuwse kennis en vaardigheden willen we onze leerlingen meegeven? Op welke wijze willen we de leerlingen die kennis en vaardigheden op een optimale manier aanleren? Hoe kunnen wij ons onderwijs daarvoor zo optimaal mogelijk inrichten, waarbij de volgende aspecten aan de orde komen: kwaliteitszorg, leerstofaanbod, didactisch handelen, differentiatie (afstemming), de rol van de leerlingen en begeleiding/zorg. Bij genoemde 21-eeuwse kennis en vaardigheden gaat het om zaken als samenwerken, communicatie, creativiteit, ict-geletterdheid, sociale- en culturele vaardigheden, kritisch denken en probleem oplossend vermogen. De huidige maatschappij vraagt mensen die kunnen ontwerpen kunnen plannen en vooruitzien. Mensen die initiatief tonen en ondernemend zijn en zich bewust zijn van de democratische processen die onder besluitvorming liggen en daaraan ook kunnen deelnemen. Op De Tamarisk zetten leerlingen hun eerste stap naar deelname aan deze maatschappij. Behalve het individuele en gedifferentieerde cognitieve leerstofaanbod, willen we dat leerlingen interactieve vaardigheden ontwikkelen en deze vanzelfsprekend gaan vinden. Natuurlijk houd je rekening met elkaar, wissel je elkaar argumenten uit, zoek je samen naar een oplossing en profiteren we van elkaars talenten. Daltononderwijs is op De Tamarisk een manier van omgaan met elkaar ( a way of life ) Een omgeving waarin je verantwoordelijkheid krijgt en daarop ook aangesproken kunt worden, waarin je actief deelneemt aan activiteiten en waaraan je een eigen unieke meerwaarde toevoegt. 6

7 4.1. Het Daltononderwijs; de 6 kernwaardenkernwaarden. 1. Vrijheid en verantwoordelijkheid. Freedom and responsibility together perform the miracle (Parkhurst) Vrijheid en verantwoordelijkheid zijn twee kanten van dezelfde medaille. Het één kan niet zonder het ander. Het Daltononderwijs ziet een mens/kind als een persoon die zelf kan en mag kiezen, maar die voor de gevolgen van zijn keuzes ook verantwoordelijkheid draagt. Voorwaarde is dat er samen duidelijke en algemeen aanvaardbare afspraken worden gemaakt over de grenzen van deze vrijheid. Alleen door verantwoordelijkheid te geven kan verantwoordelijkheid worden geleerd. Het is de taak van onze leerkrachten om iedere leerling een structuur te bieden om vrijheid binnen grenzen te leren hanteren. Dit wordt gedaan door middel van een dagtaak of weektaak. Leerlingen krijgen de ruimte om te ontdekken en te experimenteren, maar worden tegelijk ook geconfronteerd met de relatie tussen wat ze doen en wat dat oplevert. Hierbij spelen zelfkennis en zelfinschatting een grote rol. 2. Zelfstandigheid Experience is the best and indeed the only real teacher (Parkhurst) De kinderen worden gestimuleerd en aangezet om problemen zelf op te lossen, het werk zelf te plannen en dus niet voortdurend afhankelijk te zijn van hulp. Uitgangspunt daarbij is dat we geloven in de vele mogelijkheden die kinderen in potentie hebben. Ook leren we de kinderen om hun werk zelf te waarderen. De leerkracht biedt de ruimte tot zelfstandige verwerking van opdrachten binnen de taak en toont daarmee zijn vertrouwen in de leerling. Het zelfvertrouwen van de kinderen krijgt hiermee een stevige impuls. Zelfstandigheid kan alleen gedijen als kinderen voldoende verantwoordelijkheid en vrijheid wordt geboden. Deze manier van werken stimuleert het probleemoplossend denken van onze leerlingen. De keuzevrijheid dwingt hem/haar tot het nemen van zelfstandige beslissingen die voor de leerling effectief en verantwoord zijn. 3. Samenwerking. The school functions as a social community (Parkhurst) Een mens kan, ondanks zijn vrijheid en zelfstandigheid, niet zonder zijn medemens. Een medemens om te steunen maar ook om steun van te krijgen. De grens van de individuele vrijheid wordt altijd gevormd door de vrijheid van de ander. De leerling functioneert als lid van een sociale groep, waarin elk vrij individu zich er voortdurend van bewust moet zijn, dat hij meewerkt en verantwoordelijk is voor het geheel en dat het daarover verantwoording schuldig is. Samenwerken is voorwaarde voor een democratische grondhouding. Het verwerven van kennis en vaardigheden in samenwerking met anderen kan het leren vergemakkelijken. Als leerlingen leren met elkaar samen te werken ontwikkelen ze sociale vaardigheden en leren ze reflecteren op de manier waarop ze leren, zoals het beoordelen van een eigen inbreng en die van medeleerlingen, het aangaan van een dialoog, het leren omgaan met teleurstellingen en het ervaren van meeropbrengst uit de samenwerking. Het uiteindelijke doel is democratisch burgerschap. 7

8 4. Effectiviteit/doelmatigheid. Efficiency measure a simple and economic reorganization of the school (Parkhurst) Het daltononderwijs bij ons op school is gericht op een effectieve inzet van tijd, menskracht en middelen. Een taak als drager van de te leren vaardigheden en kennis biedt optimaal gelegenheid om tot een doelmatige inrichting te komen. Een taak op maat houdt leerlingen doelmatig en functioneel bezig. Daarnaast dienen we als daltonschool te zorgen voor opbrengsten, waarbij de hier genoemde kernwaarden het fundament zijn voor de prestaties van onze leerlingen. 5. Reflectie. I would be the first to hear welcome criticism (Parkhurst) Het kritisch benaderen van onderwijskundige ontwikkelingen en inzichten is op een daltonschool vanzelfsprekend. Iedere leerkracht van de Tamarisk reflecteert op zijn/haar onderwijspraktijk en professioneel handelen. Ook op schoolniveau vindt reflectie over het onderwijs voortdurend plaats. Reflectie en evaluatie dragen in hoge mate bij tot een verkenning van de leerweg om het beoogde doel te bereiken. Op leerlingniveau willen we dat de leerling zich eigenaar voelt van zijn/haar eigen leerproces. Dat betekent dat we de leerling stimuleren om te reflecteren op hun eigen handelen en daar conclusies uit te trekken voor een volgende taakperiode. 6. Borging. Door verschillen te delen, vermenigvuldigt de kwaliteit. (Parkhurst) Om de kwaliteit van ons Daltononderwijs te borgen doen we aan planmatige zelfevaluatie en worden we als Daltonschool elke 5 jaar gevisiteerd. Een daltonschool is een lerende organisatie, die haar leerkrachten ondersteunt bij het zich permanent scholen en bij het experimenteren in en het reflecteren op hun praktijk. Teamleren heeft bij ons op school hoge prioriteit. Verantwoordelijkheden voor dalton liggen in het team van leerkrachten. Binnen onze schoolorganisatie werken we met Kijkwijzers. Twee maal per jaar worden de groepen met deze kijkwijzers bezocht om gemaakte afspraken te implementeren. Deze groepsbezoeken worden zowel door de locatieleiders als middels collegiale consultatie gedaan. Ook buiten de school participeren we in het daltonnetwerk Noord-Nederland om zo ook van elkaar te leren. De Nederlandse Dalton Vereniging geeft licenties af aan scholen als zij blijk geven de kernwaarden op goede wijze in de praktijk vorm en inhoud te hebben gegeven. Wij hebben deze licentie in 2009 ontvangen. 8

9 4.2. Rollen waarop de school voorbereidt. Het kind in het vervolgonderwijs Niet alleen het traditionele "huiswerk maken" vraagt van de kinderen dat ze bovengenoemde vaardigheden beheersen. De ontwikkelingen in het Voortgezet Onderwijs doen een steeds groter beroep op de zelfstandigheid en de verantwoordelijkheid van kinderen. Zij krijgen steeds vaker projecten en studieopdrachten waarbij je niet individueel, maar samen met klasgenoten opdrachten moet uitwerken. In het hoger onderwijs is deze manier van werken, ook wel het zelfverantwoordelijk werken genoemd, al veel langer gebruikelijk. De volwassene als beroepsbeoefenaar Beroepen waarbij je in je eentje werkt en waar je alleen maar volgend moet doen wat de baas je opdraagt, komen nauwelijks (meer) voor. In de meeste beroepen in onze moderne, westerse kennismaatschappij worden initiatief, verantwoordelijkheidsgevoel en creativiteit verwacht. Regelmatig zal er moeten worden overlegd met collega's, met opdrachtgevers en/of met diverse instanties. Zowel zelfstandigheid als het goed kunnen samenwerken zijn daarbij essentieel. De volwassene als medeburger De maatschappij is gebaat bij mensen die zich actief inzetten voor de samenleving: mensen die zich verantwoordelijk voelen voor hun medemens en daarom bijvoorbeeld vrijwilligerswerk willen doen, mensen die geëngageerd zijn en willen deelnemen aan de democratische processen in de samenleving en mensen die oog hebben voor de noden van hun medemensen. Kortom wat onze maatschappij vraagt zijn mensen zonder vrees (Parkhurst) 9

10 5. Hier staan we voor De begrippen vrijheid/verantwoordelijkheid, zelfstandigheid, samenwerken, effectiviteit, reflectie en borging zijn voor elke Daltonschool het vertrekpunt, maar de vertaling naar de dagelijkse onderwijspraktijk verschilt per school. Dit geldt ook voor onze school. Op De Tamarisk leren we de kinderen deze Daltonvaardigheden te ontwikkelen en kunnen ze ermee experimenteren, waarbij we het borgingsaspect meer toepassen in de organisatie van onze school. De accenten die wij op De Tamarisk willen aanbrengen Daltononderwijs staat voor een brede vorming, zowel cognitief, cultureel, sportief en Sociaal-emotioneel. Deze vorming draagt bij aan een sterke persoonlijkheidsontwikkeling. Het kritisch onderzoekend benaderen van moderne ontwikkelingen en inzichten is bij ons op school vanzelfsprekend. Daarmee blijft de Tamarisk zich constant ontwikkelen zonder de doelmatigheid van onderwijs en de inbreng van een ondernemende leerling uit het oog te verliezen. Ons onderwijs stelt zich ten doel om het onderwijsleerproces efficiënter in te richten door de kerndoelen m.b.t. de leerinhouden van het onderwijs af te stemmen op de behoeften, interesses en competenties van de leerlingen. De basis van al ons handelen moet zijn gericht op het creëren van een pedagogisch klimaat waarin de sociale en emotionele veiligheid voor het kind gewaarborgd wordt. In de dagelijkse activiteiten is het ontwikkelen van waardenbesef en oordeelsvermogen de rode draad. Kinderen moeten elkaar respecteren. Er wordt volop rekening gehouden met verschillen tussen leerlingen. Hiervoor is het nodig de ontwikkeling van het kind goed in de gaten te houden middels observaties, toetsgegevens en een uitgebreid leerlingvolgsysteem. Ook verschillen in bijvoorbeeld belangstelling, werkhouding en creativiteit worden nauwkeurig gevolgd en verwerkt in gedifferentieerde opdrachten. De ontwikkelingen op het gebied van Meervoudige Intelligentie geven we binnen de school een belangrijke plek binnen ons keuzewerk. Vrijheid betekent voor ons, dat de leerkracht een deel van de verantwoordelijkheid voor het leren bij het kind legt, zodat het kind zoveel mogelijk eigenaar wordt van zijn/haar eigen leerproces. Essentieel hierbij is het geven van feedback aan en reflectie op het werk van het kind, zowel door het kind zelf en zijn medeleerlingen als door de leerkracht Er wordt zoveel mogelijk les gegeven vanuit concrete leefsituaties. Kinderen moeten leren allerlei informatiebronnen te hanteren en te beoordelen. We bieden een grote variatie aan in werkvormen en materialen. 10

11 5.1. Onze kernwaarden op leerkracht- en leerlingenniveau. 1. Vrijheid/verantwoordelijkheid. Wij verwachten van onze leerkrachten: dat ze om kunnen gaan met de begrippen vrijheid en verantwoordelijkheid. dat ze een taak op maat maken waarin een hoeveelheid(deels door de leerling zelf gekozen) onderwijsactiviteiten over een bepaalde tijdsperiode staat aangegeven die de leerlingen zelf kunnen plannen in de tijd. dat ze de leerling benaderen als een persoon in ontwikkeling die het schoolwerk als taak aanneemt en zich eigen maakt. dat ze de leerlingen op passende wijze begeleiden en sturing geeft waar nodig. dat ze uitgaan van de mogelijkheden van hun leerlingen en hun handelen er op is gericht op de motivatie en het zelfvertrouwen van de leerlingen te vergroten. dat ze hun eigen verantwoordelijkheid nemen en verantwoording afleggen bij hun leidinggevende. dat ze de taak zien als een wederzijdse werkovereenkomst met hun leerling. dat ze hun leerlingen aanspreken op de eigen verantwoordelijkheid voor het leerproces. dat ze systematisch de vorderingen van hun leerlingen volgen. dat ze een doelmatige instructie ( D.I.M.) hanteren. Wij verwachten van onze leerlingen: dat ze kunnen omgaan met de hun gegeven vrijheden en verantwoordelijkheden. dat ze op hun eigen wijze, niveau, tempo en volgorde hun taak kunnen verwerken, waarbij ze hun (deels zelf gekozen) onderwijsactiviteiten zelf kunnen plannen. dat ze blijk geven van het besef dat ze zelf eigenaar zijn van het eigen leerproces. dat ze zelf verantwoordelijkheid nemen en verantwoording afleggen aan de leerkracht. dat ze betrokken zijn bij de beoordeling van hun werk. dat ze zelf hun hulpmiddelen pakken. 2. Zelfstandigheid. Wij verwachten van onze leerkrachten: dat ze een veilige omgeving creëren waarin hun leerlingen de ruimte krijgen om zelfstandig te leren. dat ze de ruimte creëren voor hun leerlingen om hun talenten te ontdekken en te ontwikkelen. dat ze hun leerlingen uitdagen hun leertaken tot een goed einde te brengen, zodat de leerlingen succeservaringen op kunnen doen. dat ze om kunnen gaan met uitgestelde aandacht en dit ook toepassen. 11

12 dat ze instrumenten aanbieden om de zelfstandigheid te vergroten, zoals taakbord, taakbrief, planbord etc. dat ze voldoende taakwerktijd bieden aan hun leerlingen. Wij verwachten van onze leerlingen: dat ze beslissen over de vormgeving van hun eigen leerproces, waarbij gekeken wordt naar keuze van activiteiten, taken en werkvormen. dat ze zichzelf uitdagen om hun taak tot een goed einde te brengen. ze initiatieven ontplooien. dat ze om kunnen gaan met uitgestelde aandacht. dat ze voldoende tijd nemen om zelfstandig te kunnen werken. 3. Samenwerken. Wij verwachten van onze leerkrachten: dat ze in de samenwerking met de collega s constructief zijn met als doel samen de taak vorm te geven en het onderwijsaanbod constant te evalueren en waar nodig te verbeteren. dat ze hun leerlingen de kans bieden zich verder sociaal te ontwikkelen door het lokaal/de school zo in te richten dat dit een soort sociale oefenruimte wordt. dat ze in staat zijn het beste uit hun leerlingen te halen door ze veelvuldig in de gelegenheid te stellen om samen te werken met andere leerlingen. Wij verwachten van onze leerlingen: dat ze binnen de gestelde kaders op een respectvolle manier met elkaar samenwerken, zodat de socialiteit en de groepsinteractie wordt bevorderd. dat ze de gangbare omgangsvormen binnen onze school respecteren. dat ze op een functionele (effectieve) wijze samenwerken. 4. Effectiviteit. Wij verwachten van onze leerkrachten: dat ze het onderwijs zo inrichten dat er efficiëntie is qua tijd, ruimte en middelen, zodat het onderwijs is gericht op opbrengsten. dat ze onderwijs geven in een voorbereide leeromgeving. dat ze in staat zijn om een goed doordachte klassenmanagement te hanteren. dat ze het directe instructie model kunnen toepassen binnen de Daltonkaders en de combinatiegroepen. dat ze een gevarieerd aanbod hanteren van didactische werkvormen. dat ze een gedifferentieerd leerstofaanbod hanteren, wat tot uiting komt in de inrichting van de taak. 12

13 Wij verwachten van onze leerlingen: dat ze op een efficiënte manier omgaan met hun tijd, ruimte en middelen. dat ze zich eigenaar weten van hun eigen leerproces. dat ze prestatief zijn ingesteld. 5. Reflectie. Wij verwachten van onze leerkrachten: dat ze reflecteren op hun eigen onderwijskundig gedrag. dat ze ruimte bieden voor bezinning en reflectie. dat ze hun leerlingen de gelegenheid bieden om zich te oefenen in het plannen, organiseren, regisseren, reflecteren en het initiatief nemen. dat ze hun leerlingen simuleren om stil te staan bij de eigen inbreng in leersituaties, dat ze nagaan welke gevoelens, wensen, belemmeringen en persoonlijke inzichten in het spel waren bij het leren. dat ze met hun leerlingen spreken over hun studieaanpak. dat ze belangstelling tonen voor het welbevinden van hun leerlingen. dat ze hun leerlingen (zinnige) complimenten geven. dat ze hun leerlingen feedback durven vragen op het eigen functioneren. dat ze initiatieven nemen om elkaar te consulteren. Wij verwachten van onze leerlingen: 6. Borging. dat ze zich bewust worden van het eigen kunnen door voor, tijdens en na het volbrengen van een leertaak terug te blikken op gemaakte keuzes en hieruit lering te trekken voor een volgende keer. dat ze reflecteren op hun eigen gedrag en prestaties. Dat ze gebruiken maken van reflectie vooraf (plannen, taak overzien, strategie bepalen, aanpakgedrag, wat, waar wanneer hoe en met wie?), van reflectie tijdens (monotoring en bijstelling) en reflectie achteraf (evaluatie van product en proces, leerpunten benoemen en bijstellen van de planning) Aangezien we het onderdeel borging zien als een organisatorisch aspect van ons onderwijs worden hieronder alleen de indicatoren op schoolniveau vermeld; We hebben de daltonontwikkeling beschreven in ons schoolplan en vooral in dit Daltonboek waarbij het ontwikkelen, borgen en evalueren van ons beleid centraal staat. Onze daltonidentiteit is terug te vinden in onze schoolgids, op de website, in dit Daltonboek en ander informatiemateraal. ( folders, flyers e.d.) We zorgen ervoor dat alle leerkrachten de daltonnascholing hebben gevolgd. We werken op de Tamarisk met een daltoncoördinator. Om de kwaliteit van ons daltononderwijs verder te borgen werken we met kijkwijzers. Twee maal per jaar worden alle groepen bezocht, waarbij aan de hand van deze kijkwijzers wordt gekeken of theorie en praktijk nog in overeenstemming zijn. 13

14 Er is een duidelijke doorgaande lijn binnen onze school, waarbij we de leerlijnen t.a.v. de daltonontwikkeling per jaargroep hebben beschreven. We dragen als Tamarisk er zorg voor dat ze daltonontwikkeling op alle 3 locaties synchroon verloopt. We zijn als school betrokken bij het daltonnetwerk. We volgende de vorderingen van onze leerlingen middels een geautomatiseerd leerlingvolgsysteem. Ouders zijn betrokken bij de ontwikkeling en borging van de daltonkwaliteit Kenmerken van onze school in trefwoorden. De goede Daltonschool die wij willen zijn, kenmerkt zich vooral door: Een goed en sterk pedagogisch klimaat Een duidelijke en herkenbare rode lijn binnen alle groepen Individueel taakwerk met een leerstofaanbod op meerdere niveaus Een aanbod van keuzewerk, rekening houdend met Meervoudige Intelligentie Uitgestelde aandacht om een oplossingsgerichte houding te bevorderen Samenwerken binnen en buiten de taak Realistisch en herkenbaar onderwijs Het gebruik van dagkleuren, handelingswijzers en symbolen Een samenwerkend team (leren van elkaar, opvattingen delen, intervisie) Eisen stellen en verantwoording vragen Vaste dagstructuur m.b.v. dagritme-afspraken De genoemde onderwerpen zijn uitgewerkt en beschreven in dit Daltonboek. Deze onderwerpen worden regelmatig geëvalueerd, bijgesteld, aangescherpt en aangevuld. We kunnen dus vaststellen dat ons Daltononderwijs dynamisch is en voortdurend in ontwikkeling is. Ons Daltonboek wordt daarom ook jaarlijks geëvalueerd en bijgewerkt. D a l t o n o n d e r w ij s, d a a r s t a a n w e v o o r! 14

15 6.1 Dagkleuren Iedere dag van de week wordt in de hele school aangegeven met een dagkleur. Maandag Dinsdag Woensdag Donderdag Vrijdag Rood Oranje Geel Groen Blauw (Om het begrip Week te duiden, zijn de zaterdag en zondag ook toegevoegd en wit gekleurd) In alle groepen hangt als ruggesteun/handelingswijzer een dagkleuren-schema. De dagkleuren structureren de week voor de kinderen. Ook kan met het aangeven/inkleuren van een dagkleur eenvoudig een planning van de opdrachten worden gemaakt. De kleuren laten in één oogopslag zien of de opdracht binnen een redelijke termijn uitgevoerd kon worden. Daarnaast is direct zichtbaar of de opdrachten goed over de week zijn verdeeld. Tevens worden de dagkleuren gebruikt bij de administratie van verschillende zaken. (omdat zowel de start-dagkleur als de klaar-dagkleur wordt ingekleurd) Kleutergroepen In de kleutergroepen wordt in de kring iedere dag aangegeven welke dag en dagkleur het is. Dit wordt zichtbaar gemaakt door de dagritmeplanning op het weekbord. De kaartjes hangen op de dagkleur van dat moment. Op het taakbord heeft ook iedere dag de afgesproken dagkleur. Op het taakbord wordt door de leerling met opdracht-/activiteitenkaartjes zichtbaar gemaakt op welk dagdeel het aan welke opdracht/activiteit heeft gewerkt. Groepen 3 t/m 8 Op hun taakbrief geven de kinderen met de dagkleur aan wanneer op welke dag ze met een opdracht starten (planning) en kleuren ook de dagkleur in van de dag waarop de opdracht af is (evaluatie). Vooral als de taak meerdere dagen beslaat, geeft dit de leerkracht belangrijke informatie. Een kind dat in het begin van de week weinig opdrachten maakt en vervolgens alles op het laatste moment moet maken, moet geleerd worden dit beter te spreiden. Kinderen die duidelijk te snel van start gaan en daarbij veel fouten maken, moet worden geleerd dat de kwaliteit van het werk belangrijker is dan dat het snel af is. Wanneer start-dagkleur en klaar-dagkleur niet of nauwelijks corresponderen, kan dit duiden op een te hoge moeilijkheidsgraad of een te ruim aanbod. Vanaf groep 6 worden de dagkleuren ook gebruikt om een planning op de weektaak aan te geven. De kinderen kleuren dan de dagkleur in van de dag waarop ze met de opdrachten willen beginnen. 15

16 vrijheid / verantwoordelijkheid zelfstandigheid samenwerking effectiviteit reflectie borging Daltonaspecten Verantwoordelijkheid nemen voor de eigen planning. Zelfstandig administreren. De samenwerkingsopdrachten in tijd plannen Leerlingen worden meer eigenaar van hun eigen leerproces. Zowel vooraf, tijdens en na de taak. Werkwijze in dit Daltonboek. Implementatie via Kijkwijzers 16

17 6.2 Dagritme Een duidelijke structuur en ordening aanbrengen in alles wat we doen vinden we erg belangrijk. Naast de weekstructuur (6.1 dagkleuren) zorgen we middels een vast dagritme voor een zichtbare en dagelijks herkenbare planning en indeling van de dag. Kleuters Een hulpmiddel om de dagindeling in de kleutergroepen zichtbaar te maken en te ordenen zijn de dagritmekaarten. Op het weekbord wordt op de dagkleurstrook het dagritme aangegeven middels de dagritmekaarten. Op de dagritmekaarten staan afbeeldingen die de verschillende activiteiten voorstellen die voor de bewuste dag gepland staan. Deze dagritmekaarten worden aan het begin van de dag, voordat de kleuters op school komen, in de juiste volgorde gehangen. Ook is er ruimte om een bijzondere activiteit in de week alvast te plannen (bv een foto van a.s. jarige op donderdag alvast daar ophangen) Door middel van een knijper wordt bijgehouden "waar we zijn".. Groepen 3 t/m 8 Ook de dagordening in de groepen 3 t/m 8 kent een vast dagritme. Op de volgende bladzijde is het dagritme-rooster afgedrukt. Net als bij de kleutergroepen wordt het dagritme ook voor de leerlingen zichtbaar gemaakt. In de groepen 3 en 4 gebeurt dit met dagritmekaarten, vanaf de groepen 5 wordt hiervoor gebruik gemaakt van ons digibord. We hanteren hiervoor een vast format. Naast een goede planning, een duidelijke structuur biedt het de leerlingen ook inzicht hoeveel er besteed kan worden aan de geplande activiteiten. Op het dagritme-overzicht staan de volgende (vaste) activiteiten vermeld: - Kring/Godsdienst - (Taak-)instructie - Taakwerk - Lezen - Flexibel. Wanneer we het dagritme voor leerlingen zichtbaar maken, zullen ook de andere dagactiviteiten zichtbaar zijn (bewegingsonderwijs, muziek, SchoolTV, spreekbeurt etc.) Rekenstart als aanvulling op het dagritmerooster: Voorafgaand aan één van de rekeninstructiemomenten wordt dagelijks een rekenstart gepland. Tijdens deze momenten wordt op een prikkelende manier gezamenlijk de rekenbasisvaardigheden geoefend (bv met behulp van een rekenspel). 17

18 vrijheid / verantwoordelijkheid zelfstandigheid samenwerking effectiviteit reflectie borging Dagritme groep 3-8 Daltonaspecten De kinderen voelen zich medeverantwoordelijk voor het verloop van de dag. Het stimuleert het taakbesef. Het dagritmepakket en de weekborden zijn een voorstadium van het leren plannen. Ook bij het samen plannen van samenwerkingsopdrachten is het weekbord een welkom hulpmiddel. Door het zichtbaar maken van het dagritme zijn de kinderen beter in staat hun activiteiten te plannen. Het zichtbaar maken van het dagritme is een hulpmiddel bij de reflectiemomenten. Werkwijze in dit Daltonboek. Implementatie via Kijkwijzers instr P instr P 4 instr A instr A 5 instr U instr U 6 instr Z instr Z 7 instr E instr E 8 instr instr Godsdienst Taakwerk Taakwerk Lezen Taakwerk Kring Leesparade Bij een combinatiegroep verspringt de instructietijd (met tussentijd ivm verlengde instructiemoment) (zie voorbeeld hieronder) 3 instr P instr P 4 instr A instr A combi Instr instr 18

19 6.3 Handelingswijzers en symbolen Omdat met behulp van pictogrammen en symbolen veel afspraken en richtlijnen in één oogopslag duidelijk zijn, maken we daar op De Tamarisk graag gebruik van. Eén afbeelding maakt vaak meer duidelijk dan tien zinnen. Dit noemen we handelingswijzers. Welke pictogrammen/symbolen gebruiken we in school? Toiletgebruik Uit het oogpunt van zelfstandigheid, wordt het gebruik van het toilet geregeld middels (kleur-)symbolen. De leerling weet hierdoor precies wanneer hij/zij gebruik kan maken van het toilet. (Op de toiletdeur staat aangegeven welke het jongens- of meisjestoilet is) Dagritmekaarten kleutergroepen De afbeelding op de dagritmekaart in de kleutergroepen maakt duidelijk welke activiteit (in welke volgorde) wordt aangeboden/gedaan. We maken dit zichtbaar op het weekbord. Verplichte opdrachten kleutergroepen Een symbool (vierkant, driehoek, rondje, rechthoek en ster) verwijst naar de opdrachten die in een bepaalde week gemaakt moeten worden. De opdracht hangt als een handelingswijzer boven het taakbord. Check -kaartje in kleutergroepen Om het registreren al vroeg bij te brengen bij onze leerlingen hangen de leerlingen in groep 1 en 2 een transparant check-kaartje over hun opdrachtkaartje, zodat ze zelf registreren wat al af is. Uitgestelde-aandacht-tekens Aan de kleurenboom kan het kind zien of het met zijn vraag bij de leerkracht terecht kan of dat het een andere oplossing moet zoeken. Bij het onderwerp uitgestelde aandacht (6.8) zal dit nader worden uitgelegd. Hulpvraagkaartje Door het plaatsen van een persoonlijk hulpvraagkaartje in de boog maakt de leerling non-verbaal duidelijk dat hulp van de leerkracht gewenst is. Handelingswijzers bij hulpvragen of moeilijkheden Vaak is een eenvoudige hint of aanwijzing al voldoende om vragen van leerlingen te beantwoorden. We hanteren daarvoor materialen/bronnen die binnen de school aanwezig zijn. We leren kinderen deze hulpmiddelen te gaan gebruiken wanneer ze naar een oplossing zoeken (woordenboek pakken om betekenis op te zoeken, de atlas pakken om te weten of Oslo noordelijker of zuidelijker dan Groningen ligt, Google voor een afbeelding van een mummie etc. etc.). Verder hebben we handelingswijzers (aanpakken bij het oplossen van b.v. taal- en rekenopdrachten) in naslagmappen verzameld (hoe een deling maken, hoe een woord afkorten etc.) Met een handelingswijzer kunnen leerlingen zonder hulp van de leerkracht een 19

20 handeling/opdracht/activiteit uitvoeren of een oplossingsmethode vinden. Ook worden er handelingswijzers duidelijk zichtbaar in een ruimte opgehangen, b.v. de werkwijze binnen de teams in de groepen 3 t/m 8. Geluids(overleg-)symbolen (stil en fluisteren) Op de gang (buiten de lokalen) worden twee geluidssymbolen gebruikt.. Eén symbool geeft aan dat er stil gewerkt wordt aan opdrachten (bv voor pauze), Een ander symbool geeft aan dat er fluisterend samengewerkt mag worden (bv na pauze). Deze symbolen worden gebruikt in onze Daltonruimtes, buiten de groep. vrijheid / verantwoordelijkheid zelfstandigheid samenwerking effectiviteit reflectie borging Daltonaspecten Symbolen verschaffen duidelijkheid, zodat het kind verantwoordelijkheid kan nemen voor de eigen keuzes. Daarnaast geven ze ook de mate van vrijheid aan. Kijkend naar het symbool kan het kind zelfstandig beslissingen nemen, zonder dat iets aan de leerkracht hoeft te worden gevraagd. Door de symbolen te respecteren, houdt het kind rekening met anderen. Door het gebruik van symbolen kan de tijd van de leerkracht voor de leerlingen effectiever worden gebruikt. Binnen de schoolorganisatie reflecteren we dikwijls omtrent het gebruik van de symbolen en stellen zo nodig bij. Werkwijze in dit Daltonboek. Implementatie via Kijkwijzers 20

21 6.4 De Taak De Taak (het taakwerk) zal waarschijnlijk het meest bekende en aansprekende (uiterlijke) kenmerk zijn van een Daltonschool. Vele Daltonaspecten krijgen in het taakwerk een plekje, zoals: leren plannen, verantwoordelijkheid t.a.v. planning, verwerking en registratie, gerichte opdrachten tot samenwerking, differentiatie in leerstofaanbod, eigen inbreng van de leerling, individuele opdrachten tot herhaling/verbreding of verdieping en reflectie op het eigen werk. Hoewel er een vrijheid en eigen verantwoordelijkheid is voor het taakwerk, menen we toch hoge eisen te moeten stellen aan het taakwerk. Een aantal eisen die we stellen: - wanneer de opdracht te moeilijk is en hulp te lang op zich laat wachten (er zijn bv nog maar vijf minuten rood verstreken, mag met een andere opdracht worden gestart - het taakwerk moet in de desbetreffende week geheel gemaakt/gedaan zijn. Wanneer dit niet het geval is en het is verwijtbaar niet af, dan gaat het werk mee naar huis. Ouders/verzorgers worden hiervan op de hoogte gebracht. - het taakwerk moet er netjes en verzorgd uitzien (niet af, maar goed af ) - ook vinden we het belangrijk dat de leerling een mate van eigen inbreng heeft in de samenstelling van het taakwerk. Er is in de school een opbouw in het omgaan met de taak. Die opbouw betreft onder andere - de tijd die op een dag/in een week aan de taak besteed wordt - het aantal dagen waarvoor de taak is opgesteld (periode) - de omvang van de taak - de onderdelen van de taak. - de differentiatie in de taak. Taaktijd De genoemde tijden zijn richtlijnen / gemiddelden. In principe gaat het hier om de minimale omvang van de beschikbare taaktijd. Afhankelijk van de dag en bijzondere omstandigheden (of activiteiten) in de groep kan dit anders zijn. De ene groep kan op het gebied van de totale taaktijd meer aan dan de andere. Het is aan de leerkracht om te beoordelen of meer mogelijk is. Natuurlijk kan er, waar nodig, naar leerlingen toe een meer individuele aanpassing op de taaktijd-afspraak plaatsvinden Wanneer leerlingen een groter beroep moeten doen op verlengde of individuele instructie zal er minder taaktijd overblijven voor deze leerling. In de samenstelling van de taak dient hier rekening mee gehouden te worden, zodat elke leerling wel de succeservaring kan opdoen wanneer een taak af is. groep per dag per week uur uur uur 5.00 uur uur 6.00 uur uur 8.25 uur uur 9.00 uur uur 9.00 uur uur 9.00 uur 21

22 Taakperiode In de kleutergroepen worden de verplichte opdrachten op een taakbord zichtbaar gemaakt. Ieder dagdeel wordt het opdrachtsymbool opgehangen aan het haakje Vanaf groep 3 werken we met papieren taken. Groep 3 werkt met een dagtaak. Groep 4 werkt het eerste halfjaar met een dagtaak. In het tweede halfjaar met twee weekdeel-taken (ma-di en wo-vr) Groep 5 t/m 8 werkt met een weektaak. Taakinhoud (maatwerk) - Voor het opstellen van de taak wordt een digitaal format gebruikt. Deze taakbrief wordt door de leerkracht digitaal ingevuld. - Het taakwerk bevat diverse opdrachten. Naast plus - en keuzeopdrachten staan in de taak ook verplichte opdrachten. Deze zijn zo ingericht dat ze in alle redelijkheid binnen de beschikbare taaktijd gemaakt kunnen worden*. - De volgorde waarin de taakopdrachten worden gemaakt staat de leerling vrij. Echter het taakwerkmoment van uur tot uur is gereserveerd voor rekenen, taal en spelling. Dat betekent dat de leerlingen op dat moment alleen uit deze vakken kunnen kiezen. We eisen hierbij dat eerst de verplichte opdrachten worden gemaakt, voordat er met de extra en aanvullende opdrachten wordt begonnen. Voor de andere taakwerkmomenten staat het de leerlingen vrij om te kiezen. - De taakinhoud voor rekenen, taal en spelling wordt per opdracht in principe aangeboden op drie differentiatieniveaus, elk aangegeven op de taakbrief. Deze niveaus zijn gerelateerd aan de groepsplannen. Elke leerling start met de opdracht die bij hem/haar past. Het is natuurlijk mogelijk om de niveaus voor elke leerlingen aan te passen waar nodig. - Aangezien een leerling werkt volgens een groepsplan of een individueel handelingsplan, wordt deze concreet vertaald naar taakopdrachten en op het individuele niveau afgestemd. - In het omgaan met tempo- en niveauverschillen binnen de taak schuilt het vakmanschap van de leerkracht. - Op de taak kan worden aangegeven wanneer instructie vooraf verplicht is. Vooraf aan de instructie mag die opdracht dan niet worden gemaakt. - Ook wordt aangegeven wanneer de leerling of een medeleerling het resultaat zelf mag corrigeren/waarderen. - Naast de leerstofgebieden staan op de taak ook vermeld: - de plusopdrachten - de samenwerkingsopdracht (minimaal 1) - de taakevaluatie door leerlingen - de computeropdracht (minimaal 1/Ambrasoft) - het keuzewerkmoment - de eigen doelstelling(en) van de leerling. met evt. de daarbij behorende lesstof. - Met de dagkleur wordt aangegeven wanneer wordt gestart met een opdracht en wanneer de opdracht af is. - De meeste opdrachten zijn geschikt als taakwerk. Toetsen nemen we niet op in het taakwerkrooster, maar worden wel op de taakbrief vermeld. - De invulling van de taak is ter beoordeling van de groepsleerkracht in samenspraak met de leerling. Verbijzondering groep 1 en 2 De drie tot vier verplichte opdrachten worden met een symbool op het taakbord opgehangen. 22

23 De overige opdrachten zijn ontwikkelingsopdrachten, waaruit de leerling kan kiezen. Begripsomschrijving Extra werk, Pluswerk, Keuzewerk Extra werk : werk dat meer is dan de gemiddelde opdracht (=3 e taakwerkniveau) Pluswerk : aanvullende leerstof buiten methode maar wel leerstofgerelateerd Keuzewerk : het werken met diverse, naar intelligentiegebied ingedeelde spellen/ activiteiten/ opdrachten met een educatieve waarde en niet-lesstofgerelateerd waaraan door een groep op een vast moment wordt gewerkt. Taakplanning/uitvoering De weektaak start op maandag en hij wordt afgerond op vrijdag. (Bij een weekdeel-taak is dit maandag-dinsdag en woensdag-vrijdag.) De taak dient altijd af te zijn: Zo niet dan wordt gekeken naar: a. werkhouding van het kind. b. inhoud van de taak ( teveel of te moeilijk?) Als de taak niet af is, terwijl dit wel had gekund, rekening houdend met de mogelijkheden van het kind, wordt de taak aan het einde van de taakperiode meegegeven naar huis waar het afgemaakt moet worden en na het weekend ingeleverd. Ouders/verzorgers worden hiervan op de hoogte gesteld via vastgesteld format. Planning en notatie Naarmate het kind meer vrijheid krijgt bij het plannen van zijn werkzaamheden, heeft hij/zij ook meer handvatten nodig om dit te kunnen doen. Ook moet voor leerkracht en kind zichtbaar zijn hoe ver hij gevorderd is. - Elke opdracht kent daarom twee dagkleurvakken. Eén om in te kleuren met de startdagkleur en één om in te kleuren met klaar-dagkleur. In één oogopslag kan zo worden gezien of de opdrachten niet te moeilijk/te veel zijn voor de individuele leerling. - Het vakje voor de start-dagkleur wordt vanaf midden groep 4 gebruikt als planningsvakje. - De leerling vermeldt/noteert welke keuzewerkopdracht hij/zij gedaan heeft. Vanaf groep 4 plannen de leerlingen het taakwerk. Groeps-voortgangsregistratiekaart Vanaf midden groep 4 staan de opdrachten van de weektaak op een centrale groepsregistratiekaart waarbij een vast format wordt gehanteerd. Hierop wordt de opdracht afgekleurd die af is. De registratiekaart laat snel zien: - wie welke opdrachten af heeft (en wie nog niet) - welke leerling de opdracht af heeft en dus gevraagd kan worden om hulp te bieden. De kaart heeft een centrale plaats in de klas, voor iedereen zichtbaar. Evaluatie, reflectie, zelfsturing en beoordeling Evaluatie en reflectie. Het leren van de vaardigheden die het kind nodig heeft om goed/verantwoordelijk met de taak om te kunnen gaan is een proces wat onze nadrukkelijke aandacht heeft. De leerkracht bespreekt de voorwaarden om zelfstandig en in vrijheid aan het taakwerk te werken regelmatig met de kinderen. Belangrijke vragen die daarbij moeten worden beantwoord: "Voor welke problemen kwam je te staan, hoe heb je ze opgelost en wat heb je ervan geleerd." De leerkracht zal dit zowel groepsgewijs als individueel doen. 23

24 Het zal dan gaan over voorwaarden als planning, samenwerken, netheid, inzet, zelfstandig problemen oplossen, rekening houden met elkaar e.d. Op de taakbrief evalueren de leerlingen hun taakwerk en geven ze aan welke aandachtspunten besproken moeten worden. Tevens reflecteren ze op hun eigen handelen en stellen ze voor de komende planperiode hun doelen bij of stellen ze nieuwe doelen. Voor de evaluatie/reflectie wordt aan het einde van elke dag tijd ingeruimd. Zelfsturing Zelfsturing doet een beroep op de leerlingen om zelf te kunnen benoemen waarvoor nog meer geoefend zou moeten worden. Op de taakbrief nemen de kinderen een eigen leerdoel op voor de volgende weektaak (bv ik wil de tafel van 6 nog meer oefenen / ik wil het taallesje netter opschrijven / ik wil de startdagkleuren nauwkeuriger invullen etc.) Beoordeling Het kind heeft ook recht op individuele feedback van de leerkracht. In de kleutergroepen vindt dit plaats tijdens het werken of na de werkles. Vanaf het moment dat de kinderen voldoende kunnen lezen in groep drie, gebeurt dit in de vorm van een schriftelijke beoordeling. Op de taak kan de leerling ook zijn/haar eigen beoordeling/waardering vermelden. Lay-out De lay-out van de taakbrieven is door de hele school heen uniform. We onderscheiden hierbij 3 lay-outs, nl. de dagtaak van groep 3, de meerdaagse taak vanaf midden groep 4 en de weektaak vanaf groep 5. Wel kunnen accenten worden aangegeven, maar mogen niet van invloed zijn op de afgesproken lay-out. Naast de opdrachten staan op de taakbrief ook in ieder geval vermeld: - de naam van het kind - de groep - de datum en/of het weeknummer - het logo van de school - wanneer de instructie plaatsvindt - wie het werk nakijkt - de eigen doelstelling van de leerling - ruimte voor reflectie en evaluatie Bundelen en meegeven van de taakbladen De taakbladen worden door de kinderen een tijdlang bewaard in een verzamelmapje. De verzamelde en gebundelde taakbladen nemen de leerlingen in groep 3&4 eenmaal per twee weken mee. De verzamelde en gebundelde taakbladen nemen de leerlingen in groep 5-8 telkens voor de vakanties mee (max.10 weektaken). 24

25 De Daltonaspecten binnen het taakwerken zijn legio. We noemen: vrijheid / verantwoordelijkheid zelfstandigheid samenwerking effectiviteit reflectie borging Daltonaspecten Vrijheid in de eigen planning en de uitvoering daarvan. Verantwoordelijkheid nemen voor de eigen gemaakte keuzes. Vrijheid om wel of niet de instructie te volgen en de verantwoordelijkheid daarvoor dragen. Zelfstandig administreren. Kritisch het eigen werk evalueren. Opdrachten in tweetallen of grotere groepen uitvoeren. Onderlinge hulp. Doordat door het taakwerk het onderwijs meer is toegesneden op de ind. leerling is er een grotere mate van effectiviteit. Op de taak en binnen het dagritme wordt ruimschoots gelegenheid geboden tot evaluatie en reflectie. Werkwijze in dit Daltonboek. Implementatie via Kijkwijzers 25

26 6.5 Taakbord en weekbord kleuters In alle kleutergroepen hangt een Taakbord en een Weekbord. Beide borden zijn ingedeeld conform de dagkleurafspraken (de zaterdag en zondag zijn wit). Weekbord Op het weekbord wordt de planning van de dag aangegeven d.m.v. symbolen. Ook is het mogelijk een bijzondere activiteit in de week al aan te geven middels een kaartje (bv de verjaardag van juf of viering van het Sinterklaasfeest e.d.). De kaartjes worden voor of tijdens de kring op het bord gehangen. De leerlingen zien behalve de dagplanning dus ook direct welke dag(kleur) het is. Taakbord Het taakbord kent per dagdeel een verplichte opdracht (8 dagdelen per week). De verplichte opdrachten van de desbetreffende week hangen als voorbeeld/afbeelding/ kaart in de groep en zijn voorzien van een wiskundig symbool (rondje, vierkant, driehoek en rechthoek). Deze worden op een vast moment in de week door de leerling zelf gepland. Wanneer de kleuter de keus voor een opdracht maakt, hangt hij/zij het symbool van de opdracht aan het haakje. Ook de niet-verplichte opdrachten/activiteiten worden met symboolkaartjes op het taakbord gehangen. Door gebruik van het taakbord is direct zichtbaar welke leerling opdrachten uitstelt of juist niet. Waar nodig kan de leerkracht dus snel en adequaat begeleiding en ondersteuning bieden. Ook is het mogelijk een opdracht in de tijd te plannen (bv op maandag alvast een opdrachtkaart bij woensdag hangen) Registratie Wanneer de leerling klaar is met de opdracht, mag een transparant checkkaartje over de opdracht worden gehangen. Dagritmekaarten Een hulpmiddel om de dagindeling in de kleutergroepen en in groep 3 en 4 zichtbaar te maken en te ordenen zijn de dagritmekaarten. Op het weekbord in groep 1/2 wordt op de dagkleurstrook het dagritme aangegeven middels de dagritmekaarten. Op de dagritmekaarten staan afbeeldingen die de verschillende activiteiten voorstellen die voor de bewuste dag gepland staan. Deze dagritmekaarten worden aan het begin van de dag, tijdens de kring, in de juiste volgorde gehangen. Ook is er ruimte om een bijzondere activiteit in de week alvast te plannen (bv een foto van a.s. jarige op donderdag alvast daar ophangen) Door middel van een knijper wordt bijgehouden "waar we zijn". 26

27 vrijheid / verantwoordelijkheid zelfstandigheid samenwerking effectiviteit reflectie borging Daltonaspecten Door het gebruik van het taakbord wordt de kleuter taakbesef geoefend. (Dit gebeurt in de kleutergroepen uiteraard ook op zeer veel andere manieren.) Het kind is er verantwoordelijk voor dat het zijn opdrachten af krijgt. Daarbij heeft het de vrijheid om een opdracht vandaag of op een andere dag te doen. De keuze wordt in principe zelfstandig gemaakt, al zal het duidelijk zijn dat de leerkracht hierbij vaak nog een handje zal helpen. Het zelfstandig "administreren" d.m.v. de kaartjes en de akkoordkaarjes is voor sommige kleuters best nog wel moeilijk, maar vormt een goede voorbereiding op het werken met een taakblad vanaf groep 3. Het zelfstandig pakken, schoonmaken en opruimen van materialen is een belangrijk element van het werken in de kleutergroepen. De leerkracht zal bewust zoeken naar samenwerkingsopdrachten. Daarnaast wordt er ook veel aandacht besteed aan het elkaar helpen en het delen van het materiaal. Door het werken met het taakbord en de keuzevrijheid die de leerlingen in groep 1/2 wordt geboden zal er een grotere effectiviteit zijn in het aanleren van de vaardigheden Doordat de leerlingen zelf eigenaar worden van hun bord zullen ze worden uitgedaagd om te reflecteren op hun handelen. Werkwijze in dit Daltonboek. Implementatie via Kijkwijzers 27

28 6.6 (Zelf-)correctie Kind of leerkracht Wij hechten grote waarde aan het zelf corrigeren door de kinderen. Dit geldt zowel voor de opdrachten die binnen de taak worden gedaan als voor opdrachten daarbuiten. Zelfcorrectie heeft een aantal voordelen: 1. Het kind krijgt meteen feedback op zijn werk. Hij hoeft niet te wachten tot hij het werk pas later terugkrijgt van de leerkracht. 2. Het heeft een duidelijk leereffect, omdat het kind, als het een fout ontdekt, zich meteen zal afvragen hoe deze fout kon ontstaan. 3. Het geeft de kinderen hierdoor een beter inzicht in wat ze kunnen en bij welke zaken ze hulp moeten vragen van de leerkracht. 4. De leerkracht heeft hierdoor meer tijd om kinderen individueel te begeleiden. In de kleutergroepen is veel materiaal voorhanden dat zelfcorrigerend is. Daarnaast leren we om kritisch naar de eigen resultaten te kijken. (Wat vooral goed, wat zou nog beter/anders kunnen?) Waar mogelijk zetten we ook in de daarop volgende groepen zelfcorrigerende materialen in. Met name bij het keuzewerk. In de loop van groep 3 mogen de kinderen bepaalde opdrachten al zelf corrigeren. Met name de signaleringsdictees en rekenopdrachten lenen zich daar al snel voor. Naarmate de kinderen ouder worden is er steeds meer mogelijk. In de hogere groepen wordt dit geleidelijk uitgebreid. Het streven is, om de kinderen zo veel als mogelijk is en zo veel als zij aankunnen, zelf te laten corrigeren. De groepsleerkracht is degene die het beste kan inschatten welk werk in zijn groep er wel en welk er niet geschikt is om door de kinderen te laten nakijken. Hierbij gelden de volgende afspraken: 1. Toetsen worden door de leerkracht nagekeken. 2. Regelmatig corrigeert de leerkracht het werk van alle kinderen om goed de vorderingen te kunnen bepalen. 3. De leerkracht neemt steekproeven om te kijken of het corrigeren goed is gebeurd. 4. Ook hier kan "op maat" worden gewerkt. Het ene kind geeft er blijk van al heel zelfstandig en goed te kunnen nakijken, terwijl de ander onzorgvuldig is. Dit laatste kind kan minder vrijheid aan en moet meer worden ondersteund en gecontroleerd. 5. Ook andere correctievormen kunnen worden gebruikt, zoals nakijken in tweetallen, leerkracht en kind kijken ieder de helft na, klassikale correctie e.d. Corrigeren moet je leren Zelf nakijken vraagt een bepaalde houding van de kinderen. De kinderen moeten zich realiseren dat je je werk nakijkt om er iets van te leren en dat je tijdens je oefenperiode best fouten mag maken. Het gaat er niet om zoveel mogelijk "krulletjes" in je schrift te hebben, maar om het vastgestelde doel te halen. Als leerkrachten moeten we ons realiseren dat we dit de kinderen moeten leren. 28

29 De symbolen om zelfcorrectie en correctie door maatje op taak aan te geven Het symbool # betekent: deze opdracht kijk je zelf na Het symbool ## betekent: deze opdracht kijkt je maatje na Wanneer geen symbool bij de taakopdracht is vermeld, vindt correctie plaats door de groepsleerkracht. Daltonkasten In iedere groep is een ladenkast aangeduid als Daltonkast. De Daltonkast bevat voor iedere leerling een eigen, gelabeld laatje. In het laatje kunnen leerlingen hun werk (schrift, werkboek, werkblad etc) leggen dat nog niet af is terwijl de taakwerkperiode is afgelopen. Tijdens een volgend taakwerkmoment kunnen de opdrachten weer uit het laatje worden gehaald. De inzet van de kast heeft dus een directe relatie met onze Dalton-werkwijze. Ook kunnen bepaalde hulpmiddelen/handelingswijzers door een leerling in zijn/haar laatje worden opgeborgen. Dit geldt ook t.a.v. individueel, op niveau, in te zetten werkbladen etc. vrijheid / verantwoordelijkheid zelfstandigheid samenwerking effectiviteit reflectie borging Daltonaspecten Verantwoordelijkheid nemen voor de eigen manier van corrigeren. Hulp / uitleg vragen als je merkt dat er veel fouten zijn gemaakt. Zelfstandig nakijken. In de varianten waarbij je elkaar of samen corrigeert. Wanneer de leerlingen hun eigen werk corrigeren dan wordt er een extra leermoment gecreëerd, waardoor de effectiviteit zal toenemen. Zelfcorrectie is een uitstekende vorm van reflectie Werkwijze in dit Daltonboek. Implementatie via Kijkwijzers 29

30 6.7 Keuzewerk en Meervoudige Intelligentie Keuzewerk Op een vast moment in de week kunnen/mogen de leerlingen een eigen keuze-opdracht kiezen. Het keuzewerk waaraan/waarmee gewerkt wordt is een stukje vrijheid/ verantwoordelijkheid waaraan de leerlingen zelf inhoud geven. Keuzewerk is niet vrijblijvend even iets voor jezelf doen, het is ook niet een vorm van uitloopwerk voor snelle werkers en het is zeker niet leuk even een spelletje doen. Wat keuzewerk wel is: een niet-vrijblijvende, educatieve activiteit; de scheidslijn educatief-recreatief is niet altijd scherp te trekken (ganzenborden is b.v. een telactiviteit in groep 3) een vast onderdeel van de dag- of weektaak een activiteit die de kinderen zelf mogen kiezen, afhankelijk van hun belangstelling en intelligentie in de kleutergroepen wordt keuzewerk door de leerling zelf ingepland. Het materiaal staat in de blauwe driehoekskast. keuzewerk is in principe zelfcorrigerend, al zal de leerkracht ook hierbij volgen wat de leerlingen doen en welke kwaliteit ze leveren, aan/met het keuzewerk kan zowel individueel of samen worden gewerkt (Op een registratiekaart wordt genoteerd welk keuzewerk is gekozen) Meervoudige Intelligentie Het uitgangspunt van meervoudige intelligentie is dat iedereen talenten heeft die niet te vatten zijn in de simpele constatering dat hij meer of minder intelligent is. De één is verbaal heel sterk en leert gemakkelijk door gebruik te maken van taal; een ander ziet snel verbanden of logische gevolgen en een derde blinkt uit in ruimtelijk inzicht of maakt gebruik van klanken en ritmes. Iedere leerling kan succesvol zijn als zijn/haar sterke intelligenties worden aangesproken Keuzewerk en Meervoudige Intelligentie Omdat we onderschrijven dat leerlingen verschillend leren en dat succeservaringen leiden tot een positieve leerhouding en een verhoogde motivatie, hebben we de inhoud van het keuzewerk gerangschikt naar de acht intelligentiegebieden die Howard Gardner onderscheidt: verbaallinguïstisch logischmathematisch visueelruimtelijk muzikaalritmisch lichamelijkkinesthetisch Naturalistisch Interpersoonlijk Intrapersoonlijk woordtalent cijfertalent beeldtalent muziektalent bewegingstalent. natuurtalent samentalent zelftalent Om leerlingen te laten ervaren/ontdekken welke intelligentie opvallend aanwezig is, gebruiken we een eenvoudig instrument, welke vrij toegankelijk is op het internet: 30

31 Organisatie van het keuzewerk De materialen voor het keuzewerk in de groepen 1 en 2 staan in (dichtbij) het eigen lokaal. De leerkracht wisselt iedere maand de keuzewerkmaterialen. Voor de groepen 3-4, 5-6 en 7-8 zijn acht boxen ingericht, waarbij elke box ingericht is o.b.v. één van de acht intelligentiegebieden. De boxen zijn herkenbaar aan een pictogram dat de desbetreffende intelligentie symboliseert. Alle beschikbare materialen zijn naar intelligentiegebied en groep gerangschikt en vervolgens in een overzicht verwerkt en ingebonden in een overzichtsmap. In iedere groep is deze overzichtsmap aanwezig en door leerlingen in te zien (bij het maken van een keuze). De inhoud van de boxen wordt waar nodig gesaneerd, aangevuld en/of geactualiseerd. Daarbij kunnen ook specifieke wensen van leerlingen uitgangspunt zijn. Bij het gebruik van dit materiaal in het kader van Meervoudige Intelligentie wordt gebruik gemaakt van 2 principes, nl. het matchen en het stretchen. Bij matchen kan de leerlingen de activiteit kiezen die in het verlengde ligt van de eigen interesses en bij stretchen kan een activiteit worden gekozen, die juist niet in dit verlengde ligt. De leerkracht kan daarin sturen. Vast tijdstip Iedere week staat een half uur voor keuzewerk gepland. Dit gebeurt met een hele groep op een vast tijdstip. Er is dus wel een opdracht/activiteit (naar intelligentie) te kiezen, maar het tijdstip ligt vast. Uitgangspunt hierbij is dat we tijdens de taakuren streven naar een rustige werkomgeving en dat het keuzewerk niet alleen voorbehouden is aan de snellere leerlingen. vrijheid / verantwoordelijkheid zelfstandigheid samenwerking effectiviteit reflectie borging Daltonaspecten De kinderen hebben de vrijheid om zelf te kiezen wat ze willen leren. Hun keuze moeten ze ook waarmaken. Ze zijn verantwoordelijk voor de uitvoering. Het maken van de keuze wordt zelfstandig gemaakt, zonder dat de leerkracht zich daarin mengt. Ook de uitvoering gebeurt zelfstandig. Op verzoek van de leerling zal de leerkracht helpen en suggesties geven. Veel opdrachten kunnen alleen samen gedaan worden. Bij andere bestaat de mogelijkheid om ze alleen of samen te doen. Wanneer een leerling zich vaardigheid eigen maakt via materiaal dat past bij de eigen intelligentiegebieden zal de effectiviteit van de activiteit worden verhoogd. Na elk keuzemoment wordt er gereflecteerd op de activiteit Werkwijze in dit Daltonboek. Implementatie via Kijkwijzers 31

32 6.8 Uitgestelde aandacht Wat is uitgestelde aandacht? Met uitgestelde aandacht bedoelen we een periode dat de leerkracht niet meteen beschikbaar is voor vragen en problemen van kinderen. Waarom we werken met momenten van uitgestelde aandacht 1. Kinderen leren in deze periode zelfstandig probleempjes op te lossen 2. Leerlingen leren gebruik te maken gebruik van elkaars kennis en oplossingsmethoden 3. De leerkracht krijgt meer tijd om rustig met individuele (of met kleine groepjes) kinderen te werken. Kleursymbolen en afspraken binnen de drie perioden van uitgestelde aandacht We werken met kleurenafspraken om de perioden van uitgestelde aandacht voor de leerlingen inzichtelijk en herkenbaar te maken. De kleuren zijn zichtbaar te maken m.b.v. een kleurenboom. Afspraken (in volgorde) wanneer de Rode boom zichtbaar is: - lees de opdracht nog eens goed door - haal en gebruik hulpmiddelen (liniaal, woordenboek, atlas, computer etc.) - ga eerst de volgende opdracht/vraag maken - kinderen zoeken oplossingen die andere leerlingen niet (zo weinig mogelijk) storen. Afspraken (in volgorde) wanneer de Gele boom zichtbaar is: - vraag iemand binnen je team om hulp - gebruik hulpmiddelen. - kijk op de centrale registratiekaart wie de opdracht al gemaakt heeft - vraag deze leerling om hulp (wanneer deze in het lokaal aan zijn/haar eigen tafel werkt - zet de hulpvraagkaart in de boemerang Afspraken wanneer de Groene boom zichtbaar is: - alle leerlingen zijn te bevragen - leerkracht biedt hulp in volgorde van de boemerang De volgorde van uitgestelde aandacht wordt met handelingswijzers zichtbaar gemaakt in de klas. Voorwaarden De materialen en hulpmiddelen die de leerlingen nodig hebben zijn beschikbaar en liggen op de afgesproken (vaste) plaatsen. Leerlingen hebben de vrijheid en verantwoordelijkheid om ongevraagd de materialen en hulpmiddelen te halen die ze nodig hebben. Regelmatig zal de leerkracht de perioden van zelfstandig werken kort met de kinderen evalueren en waar nodig aanvullende en verduidelijkende afspraken met hen maken. Rol van de leerkracht - individuele hulp bieden aan individuele (of groepjes) leerlingen, gebruik makend van de Instructietafel en waar nodig gebaseerd op het desbetreffende handelingsplan - observatie van werkhouding, initiatief, samenwerking etc. - niet storende en zachte aanspreek-/uitlegtoon 32

33 - directe hulp/feedback bieden bij vragen - hulp bij begeleide inoefening vrijheid / verantwoordelijkheid zelfstandigheid samenwerking effectiviteit reflectie borging Daltonaspecten De vrijheid om zelf oplossingen te bedenken voor gerezen problemen. Tevens de verantwoordelijkheid voor de gevolgen daarvan. De vrijheid om hulp te zoeken en te geven. De hulp van de leerkracht wordt pas gegeven als niet het kind, maar de leerkracht daartoe het initiatief neemt.. Oplossingen door middel van samenwerken worden gestimuleerd. Leerlingen leren eerst zelf een oplossing te zoeken. Het antwoord op hun vraag zal op deze manier beter beklijven. De periodes van zelfstandig werken worden dagelijks geëvalueerd met de leerlingen. Werkwijze in dit Daltonboek. Implementatie via Kijkwijzers 33

34 6.9 Samenwerken / Samenwerkend Leren Wij vinden het van grote pedagogische waarde dat kinderen sociale vaardigheden opdoen en leren om samen te werken. Samen ontdekken, samen overleggen, samen afspraken maken, samen genieten, samen delen en elkaar ontmoeten: de basis om later in een complexe samenleving rekening met elkaar te kunnen houden en samen te kunnen profiteren van elkaars specifieke kennis en kunde. Hierbij is vooral de didactische waarde van groot belang. Voor het didactisch samenwerken hanteren we de begrippen Samenwerkend Leren of Coöperatief Leren. Leerlingen leren met behulp van diverse werkvormen gebruik te maken van elkaars talenten. We hanteren de definitie van Ebbens en Ettekoven: Een samenwerkingssituatie zo structureren dat samen (effectief) leren voor iedere leerling mogelijk wordt, zodat elke leerling (mee-)leert en de gewenste doelen haalt. In de bijlage is een werkvormenoverzicht opgenomen. Dagelijks werken leerlingen samen. Soms op eigen initiatief en soms op die van de leerkracht. Om de mogelijkheden tot samenwerken zo natuurlijk mogelijk te laten verlopen zitten de leerlingen groepsgewijs (in meertallen) in het lokaal. De leerkracht deelt deze groepen in naar niveau waarbij uitgegaan wordt van een smalle bandbreedte wat niveau betreft, waarbij rekening wordt gehouden met sociale samenstelling van de groep. Deze groepen worden teams genoemd. Hoe en wanneer werken we samen Er zijn natuurlijk vele momenten waarop leerlingen samenwerken. Zonder uitputtend te willen zijn willen we een aantal gestructureerde momenten benoemen: - Samenwerken in de taak Er worden expliciet samenwerkingsopdrachten in de taak opgenomen. - Samenwerken tijdens de instructielessen Alle handleidingen doen suggesties voor samenwerkingsopdrachten tijdens de instructiemomenten. De leerkrachten nemen deze samenwerkingsopdrachten op in hun lesprogramma. - Samenwerken tijdens de perioden van uitgestelde aandacht In hoofdstuk 6.8 zijn de perioden van uitgestelde aandacht beschreven, met daarin vermeld de momenten waarop leerlingen elkaar helpen bij de taakopdrachten - Samenwerken in je team. Binnen het team waarin de leerling zit kan hij/zij als vraagbaak fungeren en werkt samen aan opdrachten die in die periode gedaan moeten worden. - Samenwerken binnen het bewegingsonderwijs Ook hier zal worden gezocht naar werkvormen waarbij samenwerking nodig is. Veel sport- en spelvormen zijn hiervoor geschikt. Maar ook het samen klaarzetten van materialen en het elkaar hulp bieden zijn geschikte momenten. - Samenwerken binnen culturele en kunstzinnige vorming Regelmatig wordt er samen aan groepsopdrachten gewerkt, wordt er samen gedanst en samen gemusiceerd, zowel productief als receptief. - Samenwerken binnen de momenten van het Keuzewerk De meeste meerkeuzewerk-opdrachten worden samen gedaan als spelvorm, overlegvorm of doevorm. 34

35 - Samenwerken met je maatje In groep 1 en 2 heeft elke leerling heeft een maatje waarmee dagelijks aan opdrachten wordt gewerkt of waarover samen wordt overlegd. Vanaf groep 3 heeft iedere leerling alleen nog een maatje voor de samenwerkingsopdracht. Verder wordt er dan in teams gewerkt. We willen dat onze leerlingen het vanzelfsprekend vinden dat je samenwerkt, samen oplossingen zoekt en dat je elkaar helpt. Het is heel normaal dat je elkaar om hulp vraagt. Tijdens het zelfstandig werken zal de leerkracht zich terughoudend opstellen t.o.v. de gebeurtenissen in de groep. Ook probleempjes in de sociale sfeer moeten de kinderen in eerste instantie zelfstandig proberen op te lossen. vrijheid / verantwoordelijkheid zelfstandigheid samenwerking effectiviteit reflectie borging Daltonaspecten Verantwoordelijkheid nemen voor de fysieke en sociale omgeving. De vrijheid om hulp te zoeken en te geven. Zelfstandig hulp zoeken en hulp verlenen. Duidelijk. Uit onderzoek is gebleken dat samenwerken een hoog leerrendement heeft. Binnen het dagelijkse reflectiemoment zal ook steeds het samenwerken punt van aandacht zijn. Werkwijze in dit Daltonboek. Implementatie via Kijkwijzers 35

36 6.10 Materialen De inrichting Het geven van verantwoordelijkheid aan leerlingen, het bevorderen van zelfstandigheid en het samenwerken aan opdrachten stelt hoge eisen aan de inrichting van de lokalen (en andere ruimtes). De inrichting moet zo zijn, dat de kinderen alle materialen die zij nodig hebben, zelfstandig kunnen pakken en daarna weer opruimen. Alle materialen staan op vaste, afgesproken plaatsen en zijn in voldoende mate aanwezig. De leerkracht wordt voor deze routinematige acties dus niet gevraagd. Alle groepen Met name ook in de kleutergroepen ligt er een zware nadruk op deze vorm van zelfstandigheid. In de daarop volgende groepen wordt dit voortgezet. Potloden, kleurpotloden, papier, woordenboeken, atlassen, lesboeken en scharen kunnen de leerlingen zelf pakken/halen. Er zijn duidelijke afspraken over de wijze waarop de materialen gehaald, gepakt (bv zonder te storen) en gebruikt worden en hoe de materialen weer opgeruimd dienen te worden (schoon, dezelfde plek etc.). Uitzondering Bij het zelf pakken/gebruiken van materialen die je nodig hebt, geldt een uitzondering voor zaken die mogelijk gevaar opleveren (bijv. snijmachine) of die relatief duur zijn (bijv. bepaalde creatieve materialen). vrijheid / verantwoordelijkheid zelfstandigheid samenwerking effectiviteit reflectie borging Daltonaspecten De vrijheid om zonder te vragen materialen te gebruiken die nodig zijn. Zelf bepalen wat nodig is en dat zelf halen. Ook een ander moet de spullen weer gebruiken, dus laat het schoon achter, maak niet alles op en overleg over het gebruik van schaarse spullen. Wanneer leerling zelf hun materialen kunnen pakken er er een effectievere benutting van de beschikbare tijd. In het dagelijkse reflectiemoment is ook het omgaan met materialen een punt van aandacht. Werkwijze in dit Daltonboek. Implementatie via Kijkwijzers 36

37 6.11 Werkplekken Lokalen en daarbuiten Niet alleen in het eigen lokaal van de leerling wordt aan opdrachten gewerkt. Ook op de gangen en in daltonruimtes zijn werkplekken ingericht. De kinderen hebben een zekere vrijheid in het kiezen van een werkplek in de school. De leerkracht geeft hen het vertrouwen om buiten de groep te werken. Wanneer dit vertrouwen wordt beschaamd, dan wordt alleen binnen de groep gewerkt. Doordat er met een (dag-/week-)taak wordt gewerkt, waarbinnen eigen keuzes gemaakt kunnen worden, werken de leerlingen op hetzelfde moment niet altijd aan dezelfde opdrachten. De ene leerling werkt aan zijn/haar rekenopdracht, een ander groepje leerlingen krijgt op dat moment nog aanvullende uitleg aangeboden door de leerkracht en tegelijkertijd werken achter de computer twee leerlingen samen aan een groepsopdracht. Afspraken Omdat we een duidelijke structuur en een rustige werkomgeving essentieel vinden, hebben we voor de werkplekken buiten de lokalen de volgende afspraken gemaakt: - voor de ochtendpauze kan er alleen aan een individuele opdracht worden gewerkt (passend binnen de hulpvraag-afspraken, zie 6.8: uitgestelde aandacht) - na de ochtendpauze mag daarnaast ook aan samenwerkingsopdrachten worden gewerkt Voorbereiding bij de kleuters In de kleutergroepen is het werken in steeds verschillende hoeken vanzelfsprekend. Ook zijn er hoeken in de gang ingericht. Doordat kinderen er aan wennen ook buiten de lokalen te werken, waar ook anderen langs komen en/of zitten te werken, worden de kinderen goed voorbereid op het latere zelfstandig werken in ruimtes waar de leerkracht ook niet steeds aanwezig is. Belangrijkste werkafspraak en gehanteerde geluidssymbolen (stil en fluisteren) Werken doe je geconcentreerd en doelgericht, zonder dat anderen daar last van hebben. Een afspraak die zowel in het klaslokaal geldt, als daarbuiten. Op de gang (buiten de lokalen) worden twee geluidssymbolen gebruikt.. Eén symbool geeft aan dat er stil gewerkt wordt aan opdrachten (bv voor pauze), Een ander symbool geeft aan dat er fluisterend samengewerkt mag worden (bv na pauze). 37

38 vrijheid / verantwoordelijkheid zelfstandigheid samenwerking effectiviteit reflectie borging Daltonaspecten De vrijheid om zelf de werkplek te bepalen. De verantwoordelijkheid om zijn werk te maken en dus om een gunstige werkplek te kiezen, ligt in principe bij het kind. Bij het maken van deze keuze moet het kind aanvankelijk met de leerkracht overleggen, maar uiteindelijk maakt het deze keuze zelfstandig. In het "je mag elkaar niet storen" is één van de belangrijkste aspecten van het samenwerken samengevat. Door deze manier van werken worden de ruimtes binnen het schoolgebouw op een veel effectievere wijze benut. In het dagelijkse reflectiemoment is ook het werken buiten de groep een punt van aandacht. Werkwijze in dit Daltonboek. Implementatie via Kijkwijzers 38

39 6.12 De kring Wat bedoelen we met de kring In alle groepen wordt in meer of mindere mate gewerkt met een kring. Het woord kring kent twee betekenissen. - een organisatievorm, een kringopstelling van het meubilair - een werkvorm, een manier van communiceren (hoeft niet altijd in een kringopstelling plaats te vinden) Toepassing van de kring: - In alle groepen wordt de week geopend met een kringgesprek, waarin de ontmoeting centraal staat. Een dergelijk kringgesprek duurt maximaal 20 minuten. - De kring is een moment van ontmoeting, begroeting en viering. Daarom zal op meerdere ochtenden gestart worden met de kringactiviteit. De thema s en verhalen uit onze methode Kind op Maandag zullen hierbij de belangrijkste leidraad zijn. Deze momenten van ontmoeting en viering worden ook muzikaal omlijst. - In de groepen 1 en 2 wordt iedere ochtend en middag begonnen met een kring. Vanuit de kring vindt ook het kiezen van de opdrachten/activiteiten plaats. - Ook wordt regelmatig de kring ingezet wanneer bijvoorbeeld aanvullende informatie of instructie wordt gegeven. In de onderbouw is er dan met name een gerichtheid op taalactiviteiten (taalontwikkeling). - De kleine kring is een effectief middel in alle groepen, waarin kinderen leren intensiever met elkaar te communiceren en/of waarin de leerkracht instructie kan geven aan een groepje kinderen; bijvoorbeeld tijdens het taakwerken. De kleine kring wordt veel toegepast in de onderbouw, waarbij pre-instructie t.a.v. taal- en rekenkundige (hoeveelheden) begrippen een belangrijk speerpunt is. Het effect zal een meer betrokken en actieve rol zijn in de grote kring. - In een gesprekskring, waarin door de kinderen van gedachten wordt gewisseld over bepaalde onderwerpen/inhouden, kunnen de kinderen met gebaren aangeven of ze een nieuw onderwerp willen inbrengen of willen reageren op wat een ander heeft gezegd. Een vuist vooruit steken betekent Een vinger opsteken betekent : Ik wil reageren op wat is gezegd. : Ik wil een nieuw onderwerp toevoegen/ inbrengen We streven ernaar dat, daar waar mogelijk, ook kinderen de rol van gespreksleider op zich nemen. Vanaf groep 7 vinden we dit vanzelfsprekend. 39

40 vrijheid / verantwoordelijkheid zelfstandigheid samenwerking effectiviteit reflectie borging Daltonaspecten Het kind is verantwoordelijk voor het naleven van de kringregels en zo voor de goede sfeer in de groep. Zelf duidelijk kunnen aangeven of en wanneer je iets wilt aanvullen, dan wel een nieuw onderwerp wil inbrengen. Het is voor het samenwerken van groot belang dat kinderen leren communiceren (duidelijk je gedachten verwoorden en leren luisteren naar elkaar). Deze vaardigheid worden geoefend in de kring. Het werken met grote en kleine kring is een effectief middel om leerlingen te instrueren. In het dagelijkse reflectiemoment is ook het verloop van de kring een punt van aandacht. Werkwijze in dit Daltonboek. Implementatie via Kijkwijzers 40

41 6.13 Zorg voor de klas, school en schoolomgeving Verantwoordelijkheid dragen leer je door verantwoordelijkheid te krijgen. In de voorgaande hoofdstukken is duidelijk gebleken dat we onze leerlingen in vele situaties leren om verantwoordelijk te zijn voor hun werk. In alle vrijheid die geboden wordt blijft de belangrijkste voorwaarde/afspraak: Het werk moet niet alleen af zijn, maar ook goed, netjes en verzorgd af. De verantwoordelijkheid van de leerlingen geldt niet alleen ten aanzien van de taakopdrachten. Verantwoordelijkheid dragen betekent ook dat de leerlingen de zorg leren hebben voor hun fysieke omgeving: het lokaal, de andere ruimtes en het terrein rondom de school. Ook de zorg en aandacht voor medeleerlingen is hierbij een belangrijk aandachtspunt. Hulpjes / klassendienst in de klas In alle groepen hebben de kinderen onder schooltijd bij toerbeurt een taak om de leerkracht te assisteren bij allerlei dagelijkse, huishoudelijke zaken (boeken uitdelen, tafels klaarzetten, iets ophalen etc.). Ook na schooltijd helpen leerlingen (vlg. rooster) mee om (in beperkte mate uiteraard) te helpen opruimen en schoonmaken van het lokaal. Bij de kleuters noemen we dat de hulpjes, in de andere groepen klassendienst. Hulp pleinwacht Tijdens de ochtendpauze assisteren twee leerlingen uit groep 7 of 8 de pleinwacht. Ze bieden eerste hulp wanneer een medeleerling daar behoefte aan heeft (gevallen, onenigheid etc.). Wanneer geen oplossing kan worden geboden, wordt de hulp van de leerkracht ingeroepen. De pleinwachtleerlingen zijn herkenbaar aan een gekleurd hesje, waarbij de leerkracht een KIVA hesje draagt. De pleinwachtleerlingen worden vooraf getraind t.a.v. aanspreektoon, troost bieden, bemiddelen en niet straffen etc. Deze leerlingen zijn daarnaast verantwoordelijk voor de uitgifte en het opruimen van spelmateriaal. Begeleiding nieuwe leerling Een nieuwe leerling krijgt 2 maatjes die een hele week hem/haar begeleiden bij het wegwijs worden in de school. De maatjes ondersteunen hem/haar bij het werken met taakopdrachten, vertellen hem/haar de afspraken, bieden hulp bij het vinden van de materialen, vertellen waar de diverse ruimtes/kamers/lokalen zijn en waar ze voor gebruikt worden. Ook laten ze hem/haar kennismaken met de overige personeelsleden die allemaal op school werken. De maatjes zijn voor de nieuwe leerling de grote vraagbaak. In de school In de school zijn schoolregels van kracht, waaronder ook het netjes houden van de algemene ruimtes. Wij spreken de leerlingen erop aan dat ze ook verantwoordelijk zijn voor de werkomgeving buiten de lokalen. Rond de school De leerlingen maken volgens een rooster regelmatig, onder leiding van een leerkracht, de pleinen en de naaste tuinen schoon. 41

42 Leerlingenraad. We werken op De Tamarisk met een leerlingenraad. Hierin hebben gekozen leerlingen zitting uit de groepen 5 t/m 8. Ook de locatieleider neemt deel aan het overleg. De leerlingenraad vergadert eens per zes weken een half uur over schoolzaken die een directe link hebben naar het welzijn van en de zorg voor de leerlingen. In iedere groep staat een doos waarin leerlingen opmerkingen en suggesties kunnen verzamelen. De afgevaardigde van de groep selecteert onderwerpen die vervolgens in de leerlingenraad worden besproken (bv. gebruik fietsenstalling, spelmateriaal etc.). Eén van de raadsleden is notulist en legt de afspraken vast. Hij/zij zorgt ervoor dat alle leden de notulen ontvangen. vrijheid / verantwoordelijkheid zelfstandigheid samenwerking effectiviteit reflectie borging Daltonaspecten Al deze activiteiten zijn gericht op het stimuleren van het verantwoordelijkheidsgevoel. Als intermediair zelfstandig oplossingen kunnen zoeken. Zelf bepalen waar aandacht voor de omgeving is gewenst De hier genoemde activiteiten vinden allemaal in groepjes, meestal tweetallen, plaats, zodat er altijd "werkoverleg" nodig zal zijn. Wanneer leerlingen ervaren dat de school van hen is, zullen ze ook meer gemotiveerd zijn om de school netjes te houden. Genoemde activiteiten worden met de desbetreffende leerlingen geëvalueerd. Werkwijze in dit Daltonboek. Implementatie via Kijkwijzers 42

43 7. Informatie en rapportage In dit document staat beschreven dat we als Daltonschool een duidelijk, gestructureerd en weloverwogen onderwijsconcept hebben. Een concept dat volop rekening houdt met de talenten van individuele leerlingen en daarom maatwerk wil bieden. Maar ook een concept dat over de muren van de leerstofinhouden heenkijkt en daarom ook vaardigheden en attitudes van de leerlingen sterk wil ontwikkelen. Omdat de maatschappij daarom vraagt en wij daar dus rekening mee willen houden. Informatie aanstaande/nieuwe ouders/verzorgers Dat onze school een Daltonschool is, dragen we uit naar ouders/verzorgers en kinderen, maar bijvoorbeeld ook naar invalleerkrachten. Omdat in de praktijk ons Daltononderwijs het best gevoeld wordt, worden nieuwe ouders/verzorgers op school uitgenodigd om naast informatie ook een eerste indruk van onze werkwijze op te doen. Omdat de leerlingen precies weten hoe we op onze daltonschool werken, zal de rondleiding door de school worden verzorgd door twee leerlingen uit de hoogste groepen. Na het informatiegesprek ontvangen aanstaande ouders/verzorgers de schoolgids en het Daltonboek. (De schoolgids is tevens te downloaden via de website van de Tamarisk.) Rapportage Ouders/verzorgers moeten weten hoe de ontwikkeling van hun zoon of dochter verloopt. Drie keer per jaar vindt er daarom een formele rapportage plaats naar de ouders/ verzorgers. Naast de leerstofvorderingen worden ook de ontwikkelingen t.a.v. genoemde Daltonkernwaarden gerapporteerd. In het rapport waardeert behalve de leerkracht ook de leerling zijn of haar werk van de voorbije periode. De ouders/verzorgers worden voor een nadere toelichting op het rapport uitgenodigd voor een zgn. tien-minutengesprek. Indien daartoe aanleiding is, kan ook een langere tijdsduur worden gepland. Wij beschouwen ouders/verzorgers van onze leerlingen als partners in de opvoeding. Daarom willen we graag met hen van gedachten wisselen omtrent de voortgang van hun kind(eren) en vinden wij hun aanwezigheid op de rapportbespreking belangrijk en noodzakelijk. Inloopmiddagen Ieder zes weken is er voor de ouders/verzorgers gelegenheid om na schooltijd het werk van hun kinderen in te kijken. Zo is het mogelijk om voortdurend goed op de hoogte te blijven van de ontwikkeling van hun zoon of dochter. De inloopmiddagen worden aan het begin van ieder schooljaar gepland. Maandbrief Iedere maand verschijnt de maandbrief. Naast veel algemene informatie staan daarin ook de (Dalton-)ontwikkelingen vermeld waaraan we op dat moment werken. 43

44 Website Veel schoolinformatie staat vermeld op de website van De Tamarisk. Ook kan daar de schoolgids en dit Daltonboek worden gedownload. Tevens staan ook alle maandbrieven op de site. Bundelen en meegeven van de taakbladen (zie ook hoofdstuk 6.4) De taakbladen worden door de kinderen een tijdlang bewaard in een verzamelmapje. Omdat we de ouders regelmatig willen informeren over onze specifieke Dalton-werkwijze en willen laten zien hoe we dit dagelijks vormgeven, worden de (dag-/week-)taakbladen gebundeld aan de leerlingen meegegeven. De verzamelde en gebundelde bladen nemen de leerlingen in groep 3&4 eenmaal per twee weken mee (10 dagtaken). De verzamelde en gebundelde bladen nemen de leerlingen in groep 5-8 telkens voor de vakanties mee (max.10 dagtaken). 44

45 8. Borging afspraken Certificaat Daltonleerkracht We zijn ons ervan bewust dat Daltononderwijs hoge eisen stelt aan het personeel. Daarom zijn de leerkrachten op De Tamarisk allemaal in het bezit van het certificaat Daltonleerkracht. Voor nieuwe leerkrachten die niet in het bezit zijn van dit certificaat, geldt de verplichting dat ze z.s.m. na aanstelling aanvullende Daltonscholing volgen. Bij aanname van nieuwe leerkrachten zullen de Daltonkernwaarden onderwerp van gesprek zijn. Doorgaande lijn Een doorgaande Daltonleerlijn binnen de school moet gewaarborgd zijn. Hierdoor verloopt het ontwikkelingsproces als vanzelfsprekend en is elk volgend stapje geborgd door de voorafgaande. Om overzicht te houden op alle Daltonafspraken binnen de school, werken we met een Kijkwijzer. Hierop staan de concrete en zichtbare afspraken vermeld. Twee keer per jaar wordt met deze kijkwijzer een kijkje in alle groepen genomen. Dit gebeurt zowel door de locatieleiders als middels collegiale consultatie. Aandachtspunten of fricties worden op deze wijze direct zichtbaar, waardoor gerichte actie/bijsturing mogelijk is. De evaluatie van de Dalton-groepsbezoeken vindt plaats in het plenaire teamoverleg. 45

46 9. Daltonmatrix. In onderstaand schema een overzicht van de regels en routines op de Tamarisk uitgesplitst meer leerjaar; 1. Weektaak Groep Daltonmatrix 2012 Regels en routines op de Tamarisk Groep 1 Groep 2 Groep 3 Groep 4 Groep 5 Groep 6 Groep 7 Groep 8 Item Kerntaak (welke vakgebieden vallen onder de kerntaak) Keuzetaak (welke vakgebieden vallen onder de keuzetaak) Differentiatie (welke taken heb je en hoe staat dit op de taak vermeld) Werkjes volgens leerlijnen Spelen,ontw materiaal en knutselen Van sommige lln eis je meer Werkjes volgens leerlijnen Spelen,ontw materiaal en knutselen Taal, rekenen lezen schrijven Keuzebakken m.b.v. Meervoudige intelligentie Basistaak Zontaak Taal rekenen, lezen, schrijven en spelling Keuzebakken m.b.v. Meervoudige intelligentie Basistaken rekenen en taal worden aangeboden op 3 niveaus. Alle vakken Alle vakken Alle vakken Alle vakken Keuzebakken m.b.v. Meervoudige intelligentie Basistaken rekenen en taal worden aangeboden op 3 niveaus. Keuzebakken m.b.v. Meervoudige intelligentie Basistaken rekenen en taal worden aangeboden op 3 niveaus. Keuzebakken m.b.v. Meervoudige intelligentie Basistaken rekenen en taal worden aangeboden op 3 niveaus. Keuzebakken m.b.v. Meervoudige intelligentie Basistaken rekenen en taal worden aangeboden op 3 niveaus. Taaktijd (hoeveel tijd kunnen ll. besteden aan hun kernen keuzetaak) Taak plannen (hoeveel en welke taken worden gepland, dag- of weekplanning) Aftekenen/registreren (wat en wanneer tekenen lln. af, wat en hoe registreert de lkr.) Weektaak meegeven (hoe vaak mee en wanneer definitief mee) Taakwerk inleveren (waar leveren de lln. hun werk in) Weektaak niet af (wat doe je met het werk dat niet af is en wanneer ga je over naar een andere taak) Lay-out, evaluatie en inhoud weektaak Half uur 3 kwartier tot 1 uur Dagplanning 1 werkje, vanaf maart weekplanning 1 werkje Leerkracht vooraf en lln na ieder kernwerk Weekplanning 2 werkjes (extra: 1 werkje) Leerkracht vooraf en lln na ieder kernwerk Hele dag m.u.v. de instructie Kerntaak per dag af Na elke taak inkleuren met de dagkleur vraagt begeleiding! n.v.t. n.v.t. Eens in de 2 weken Lkr zegt waar of doet dit zelf Lkr zegt waar of doet dit zelf Nakijkbakken per groep?????????? Na toetsing evt aanpassing 2 uur en 15 min. Kerntaak per 2 dagen af. Na elke taak inkleuren met de dagkleur vraagt begeleiding! Eens in de 2 weken Nakijkbakken per groep Na toetsing evt aanpassing Planbord Planbord Dagtaak Combitaak (in ontwikkeling) 2 uur en 15 min. Weekplanning voor alle zelfstandige lessen Lln tekenen alles zelf af ook op de centrale lijst voor de lkr Voor iedere vakantie In de nakijkbakken per groep Mee naar huis op vrijdag of eerder of weektaak aanpassen Nieuwe weektaak 2 uur en 15 min. Weekplanning voor alle zelfstandige lessen Lln tekenen alles zelf af ook op de centrale lijst voor de lkr Voor iedere vakantie In de nakijkbakken per groep Mee naar huis op vrijdag of eerder of weektaak aanpassen Nieuwe weektaak 2 uur en 15 min. Weekplanning voor alle zelfstandige lessen Lln tekenen alles zelf af ook op de centrale lijst voor de lkr Voor iedere vakantie In de nakijkbakken per groep Mee naar huis op vrijdag of eerder of weektaak aanpassen Nieuwe weektaak 2 uur en 15 min. Weekplanning voor alle zelfstandige lessen Lln tekenen alles zelf af ook op de centrale lijst voor de lkr Voor iedere vakantie In de nakijkbakken per groep Mee naar huis op vrijdag of eerder of weektaak aanpassen Nieuwe weektaak 46

47 2. Inrichting Groep Groep 1 Groep 2 Groep 3 Groep 4 Groep 5 Groep 6 Groep 7 Groep 8 Item Instructietafel (wanneer werk je hieraan en welke instructie geef je hier) Werkplekken (waar mag worden (samen)gewerkt) Inrichting klas (tafelgroepen, postvakjes, Daltonkast) Kleine kring voor werken, rek, taal, soc. em., spel Tafels, hoeken en gang Kring/tafelgroep/ werkhoeken/ Daltonkast Kleine kring voor werken, rek, taal, soc. em., spel Tafels, hoeken en gang Kring/tafelgroep/ werkhoeken/ Daltonkast Gebruikt voor verlengde instructie en lln. met handelingsplan. Klas, gang en Daltonruimte. Tafelgroepen (teams) Daltonkast en inleverbakken. Gebruikt voor verlengde instructie en lln. met handelingsplan. Klas, gang en Daltonruimte. Tafelgroepen (teams) Daltonkast en inleverbakken. Gebruikt voor verlengde instructie en lln. met handelingsplan. Klas, gang en Daltonruimte. Tafelgroepen (teams) Daltonkast en inleverbakken. Gebruikt voor verlengde instructie en lln. met handelingsplan. Klas, gang en Daltonruimte. Tafelgroepen (teams) Daltonkast en inleverbakken. Gebruikt voor verlengde instructie en lln. met handelingsplan. Klas, gang en Daltonruimte. Tafelgroepen (teams) Daltonkast en inleverbakken. Gebruikt voor verlengde instructie en lln. met handelingsplan. Klas, gang en Daltonruimte. Tafelgroepen (teams) Daltonkast en inleverbakken. 3. Organisatie zelfstandig werken Groep Groep 1 Groep 2 Groep 3 Groep 4 Groep 5 Groep 6 Groep 7 Groep 8 Item Werkafspraken klas (blokjes, hoeveel en welke rondes loop je, stilteklok) Werkafspraken gang/hal (wie mag er, hoeveel lln., welke regels hanteer je hierbij) Nakijkafspraken(wat wordt nagekeken door lln/lkr, hoeveel controle door lkr) Symbolen in de klas (wc-gang, smileys, dagritmekaarten, dagen van de week) Lkr bepaalt de ronde. Geen blokjes maar poppetje 2 lln duplo 2 llnbouwhoek Evaluatie werkles Wc, smileys, dagritme, dagen van de week Idem en een stoorketting voor de indlln 2 lln duplo 2 llnbouwhoek Evaluatie werkles Wc, smileys, dagritme, dagen van de week Blokjes voor lln Rondes afhankelijk van de situatie Stilteklok Moet het allemaal dezelfde?? Situatie afhankelijk Klassikaal eigen werk en vanaf januari het rekenen en de weektaak. Dezonkind. kijken zelf na. Smiley s op weektaak Dagritmekaarten en dagen van de week, wc Blokjes voor lln Rondes afhankelijk van de situatie Stilteklok Moet het allemaal dezelfde?? Situatie afhankelijk Alleen met rekenen, af en toe taal. Wel controle door leerkracht. Werk van elkaar nakijken. Smiley s op weektaak Dagritmekaarten en dagen van de week, wc Blokjes, weektaak op tafel en afkleuren ongeveer 2/3 rondes en stilteklok moet nog in 5a Vrije keuze maar stoor de anderen niet en werk rustig. Gangverbod als dat niet lukt Leerlingen kijken alles zelf na en de leerkracht controleert Heeft lln teveel fouten laten zien aan lkr voor uitleg Wc gang, vraagcomplimenten bord dagritme 5a dagen van Blokjes, weektaak op tafel en afkleuren ongeveer 2/3 rondes en stilteklok Vrije keuze maar stoor de anderen niet en werk rustig. Gangverbod als dat niet lukt Leerlingen kijken alles zelf na en de leerkracht controleert Wc gang dagritme, dagkaarten dagen van de week vraagcomplimentenbord Blokjes, weektaak op tafel en afkleuren ongeveer 2/3 rondes en stilteklok Vrije keuze maar stoor de anderen niet en werk rustig. Gangverbod als dat niet lukt Leerlingen kijken alles zelf na en de leerkracht controleert Afhankelijk van de duur van de les aantal lessen ed. Vrije keuze maar stoor de anderen niet en werk rustig. Gangverbod als dat niet lukt Leerlingen kijken alles zelf na en de leerkracht controleert 47

48 de week 4. Sociaal-emotioneel Groep Groep 1 Groep 2 Groep 3 Groep 4 Groep 5 Groep 6 Groep 7 Groep 8 Schoolregels (omgang met schoolen pleinregels) Projectweek (welke activiteiten doe je, start je met taal en rekenen en herhaal je de week na de kerstvakantie) Ontwikkelingslijn sociaalemotioneel (wat doe je in je groep) Portfolio Alles wat die dag is gebeurd Afgesproken regels Idem maar wel een positieve afsluiting Afgesproken regels Na elke les korte evaluatie Dagelijks kort nabespreken, wat ging er goed. Daarnaast foto s van de gevoelens bespreken. Visueel de regel van de week en op de weektaak.. Eerste week na de zomervakantie Kinderen en hun sociale talenten Zie afspraken portfolio (in afsprakenboek) Kinderen en hun sociale talenten Zie afspraken portfolio (in afsprakenboek) Gevoelens per dag, methode kinderen en hun sociale talenten Zie afspraken portfolio (in afsprakenboek) Na elke les korte evaluatie Kort nabespreken, wat ging er goed en bij vraagcomplimenten bord. Visueel de regel van de week en op de weektaak Eerste week na de zomervakantie Kind van de week en vraagcomplimentenbord Zie afspraken portfolio (in afsprakenboek) Item Evaluatie per dag (welke vakken evalueer je, groepsgewijs of individueel, gevoelens/vraagcomplimentenbord) Vraagcomplimentenbord 2 tot 3 keer per dag bij lessen, procesevaluatie individueel en groepsgewijs Afgesproken regels Rustig beginnen met rekenen en taal en verder het project: hoe maak je van een groep een groep Kinderen en hun sociale talenten Relaties/sexualiteit Zie afspraken portfolio (in afsprakenboek) Vraagcomplimentenbord 2 tot 3 keer per dag bij lessen, procesevaluatie individueel en groepsgewijs Afgesproken regels Rustig beginnen met rekenen en taal en verder het project: hoe maak je van een groep een groep Kinderen en hun sociale talenten Relaties/sexualiteit Zie afspraken portfolio (in afsprakenboek) entree Afgesproken regels?? Kinderen en hun sociale talenten Relaties/sexualiteit Zie afspraken portfolio (in afsprakenboek) Toetsen, rapport, cito, spreekbeurt Afgesproken regels Kinderen en hun sociale talenten Relaties/sexualiteit klassenvergadering Zie afspraken portfolio (in afsprakenboek) 48

49 5. Samenwerkend leren Groep Groep 1 Groep 2 Groep 3 Groep 4 Groep 5 Groep 6 Groep 7 Groep 8 Item Maatjeswerk \ Vooral sociaalemotionele doelstelling Zichtbaar in de klas, maatjes worden systematisch gekoppeld. Vooral sociaalemotionele doelstelling Zichtbaar in de klas, maatjes worden systematisch gekoppeld. Er wordt gewerkt met zg. tafelteams: hierin zit je maatje. Elke 3 weken een vast maatje 2 maatjes werkjes per week, naar gym met maatje, foto s op bord Verplicht en gekozen maatje voor een aantal weken tot volgende vakantie opdrachten op de weektaak. Incidentele opdrachten als het zo uitkomt Enkele taken op de weektaak na twee weken wisselen Na 1 week wisselen Na twee weken wisselen Coöperatief leren (tafelgroepen met groepsleider, welke taken heeft hij) Tafelgroepen voor de lunch en soms bij andere activiteiten, geen groepsleider Tafelgroepen met groepsleider die materiaal uitdeelt en opruimt aan eind van de dag Tafelgroepen met groepsleider die materiaal uitdeelt en opruimt aan eind van de dag Rollen: stiltekapitein, tijdsbewaker etc Tafelgroepen met groepsleider die materiaal uitdeelt en opruimt aan eind van de dag Rollen: stiltekapitein, tijdsbewaker etc Tafelgroepen met groepsleider die materiaal uitdeelt en opruimt aan eind van de dag Rollen: stiltekapitein, tijdsbewaker etc Te weinig Tafelgroepen met groepsleider die materiaal uitdeelt en opruimt aan eind van de dag Rollen: stiltekapitein, tijdsbewaker etc Verschillende opdrachten 49

50 10. Verdere ontwikkelingen In onze visie is basisonderwijs, en zeer zeker Daltononderwijs, dynamisch en altijd in ontwikkeling. Stilstaan is voor ons achteruitgang. In het schoolplan van De Tamarisk staan alle ontwikkelingen beschreven waaraan we de komende jaren willen werken. Met betrekking tot ons Daltononderwijs willen we noemen: - verdere uitbouw (implementatie) van keuzewerk o.b.v. Meervoudige Intelligentie - samenwerkend en coöperatief leren - aanschaf en implementatie van zelfcorrigerende materialen - voortdurende evaluatie van bestaande afspraken en werkwijzen en de daaruit voortvloeiende follow-up - collegiale consultatie - inrichting van het bewegingsonderwijs op een daltonschool - zichtbaarheid van het dagritme na groep 2 - handelingswijzers ontwikkelen en toepassen - het hoofdstuk Bijlagen in het Daltonboek vormgeven 50

51 11. Overzicht ontwikkelingslijnen ( Dit model gaat nog uit van de originele 3 pijlers van Dalton. T.z.t. zal het model worden aangepast op de nieuwe 6 kernwaarden) 51

52 IK-DOELEN BIJ ONZE DALTON KERNWAARDEN Groep SAMENWERKEN ZELFSTANDIGHEID VERANTWOORDELIJKHEID Samen werken (spelen) Hierbij is het samenwerken nog vooral doel en nog geen middel. Er is nog geen sprake van taakdifferentiatie. De taak ligt vooraf vast. Sociale doelstellingen staan hierbij centraal. Zelfstandig werken Het gaat hierbij om het creëren van situaties waarbij kinderen leren omgaan met uitgestelde aandacht. Leerkracht gestuurd Het gaat hierbij nog sterk om leerkracht gestuurd werken. Kinderen dragen slechts weinig verantwoordelijkheid voor het eigen leerproces. Kinderen mogen de volgorde van taken kiezen Ik * gebruik namen van groepsgenoten * kijk een ander aan tijdens het spreken * geef een ander de kans om mee te doen * durf een inbreng te Hebben * spreek verstaanbaar * speel/werk mee aan groepsopdrachten * luister naar een ander * laat een ander uitpraten * accepteer de inbreng van een ander * blijf bij een groepje * deel materialen met anderen * speel/werk in groepjes van verschillende grootte samen * reageer vriendelijk op een ander Ik * durf initiatieven te nemen (nieuwe dingen te doen) * stel vragen over de taken * maak een taakkeuze * voer een taakje alleen uit * verzamel materiaal * speel/werk ook buiten het lokaal * praat en werk rustig Ik * durf kleine vrijheden aan * maak de afgesproken taak af * houd mij aan regels / afspraken * ga zorgvuldig met materiaal om 52

53 IK-DOELEN BIJ ONZE DALTON KERNWAARDEN Groep SAMENWERKEN ZELFSTANDIGHEID VERANTWOORDELIJKHEID Samen werken (spelen) Hierbij is het samenwerken nog vooral doel en nog geen middel. Er is nog geen sprake van taakdifferentiatie. De taak ligt vooraf vast. Sociale doelstellingen staan hierbij centraal. Zelfstandig werken Het gaat hierbij om het creëren van situaties waarbij kinderen leren omgaan met uitgestelde aandacht. Leerkracht gestuurd Het gaat hierbij nog sterk om leerkracht gestuurd werken. Kinderen dragen slechts weinig verantwoordelijkheid voor het eigen leerproces. Kinderen mogen de volgorde van taken kiezen Ik * stel vragen aan een ander * reageer op wat een ander zegt * moedig een ander aan mee te doen * bied aan om iets uit te leggen * vraag hulp aan een ander * herinner een ander aan de taak of opdracht * kan omgaan met verschillen in de groep * geef een ander een complimentje * verzamel samen met anderen materialen * ben samen met anderen verantwoordelijk voorpositief taalgebruik Ik * controleer samen met jufmijn eigen werk * praat mee over een opdracht * kan omgaan met uitgestelde aandacht * verzorg mijn eigen werkplek * ken het gebruik van materialen en kan daar goed mee omgaan. Ik * houd mij zonder controle aan afspraken * kom afspraken na * ben persoonlijk aanspreekbaar op mijn gedrag * heb oog voor een maatje * sta achter een gemaakte keuze 53

54 IK-DOELEN BIJ ONZE DALTON KERNWAARDEN Groep SAMENWERKEN ZELFSTANDIGHEID VERANTWOORDELIJKHEID Samen leren Het gaat hierbij om het creëren van situaties waarbij kinderen van en met een ander leren. De vorm wordt nog sterk gestructureerd door de taak of door de leerkracht. Zelfstandig leren De kinderen dragen zelf verantwoordelijkheid voor de manier waarop zij kennis verwerven, de taken indelen, hoe zij omgaan met de spanningsboog, etc. De taken zelf liggen nog vast. Gedeelde sturing Hier is sprake van een vrij breed scala aan mogelijkheden. In een begin van gedeelde sturing gaat het bijvoorbeeld om werkvormen waarbij de leerkracht alternatieven aandraagt, waaruit gekozen kan worden. Er zijn verplichte en keuzeonderdelen. In een later stadium volgen dan activiteiten waarbij kinderen in sterke mate keuzemogelijkheden hebben in het bepalen waaraan, hoe en met wie er gewerkt wordt Ik * maak ondersteunende opmerkingen * kom afspraken en beloften na * werk met alle groepsgenoten samen * help een ander zonder voor te zeggen * zeg op vriendelijke wijze er niet mee eens te zijn * bepaal met anderen de plaats van werk * wil en durf initiatief te nemen * kan coachen (tutoren) van andere kinderen aan * los samen met een ander problemen op * heb een positieve invloed binnen mijn team Ik * deel mijn eigen werk in (volgorde) * controleer mijn eigen werk en kijk indien gevraagd na * werk taakgericht * kan verschillende soorten instructie (uitleg) aan * kan werken in wisselende groepsgrootte * laat mij niet afleiden Ik * kan tegen kritiek * heb inbreng in het groepsgebeuren * denk mee bij het opstellen van plannen * leg verantwoording af over mijn doen en Laten * maak zelf keuzes voor de inhoud van mijn taak 54

55 IK-DOELEN BIJ ONZE DALTON KERNWAARDEN Groep SAMENWERKEN ZELFSTANDIGHEID VERANTWOORDELIJKHEID Coöperatief leren Het gaat hierbij om open leersituaties waarin kinderen van en met een ander leren en/of een bijdrage leveren aan een anders leerproces. Zelfverantwoordelijk leren Het gaat hierbij om leersituaties waarin kinderen zelfsturend bezig zijn. De kinderen leren zichzelf al doelen te stellen ten aanzien van ambitieniveau, het gewenste eindresultaat. Zij maken keuzes over hoe zij deze doelen willen bereiken. De leerstof wordt nog goeddeels door de leerkracht aangereikt. Zelfverantwoordelijk leren Het gaat hierbij om leersituaties waarin kinderen zelfsturend bezig zijn. De kinderen leren zichzelf al doelen te stellen ten aanzien van ambitieniveau, het gewenste eindresultaat. Zij maken keuzes over hoe zij deze doelen willen bereiken. De leerstof wordt nog goeddeels door de leerkracht aangereikt. Ik Ik Ik * verdeel taken * wissel informatie uit * kan samen met anderen een taak afmaken * accepteer verschil van mening * behoud op lange termijn een goede relatie * kan het eens worden met een ander * bouw samen ideeën verder uit * ben bereid datgene wat ik geleerd heb over te brengen op anderen * houd een gesprek met anderen * zeg tegen een ander op een respectvolle wijze wat ik ervan vind of van hem/haar vind * wil en durf leiderschap te tonen * heb inbreng in discussies * kan buiten de groep samenwerken (tutoren) * administreer en plan mijn eigen werk * verwoord eigen oplossingsstrategieën * gebruik de tijd effectief * kan mijn eigen tijd indelen * controleer het materiaal * verwoord mijn eigen mening * weet waar ik goed en minder goed in ben (leerstof) * kan, waar nodig, emoties beheersen * draag zorg voor een goede sfeer * kan begrip opbrengen voor de situatie * neem initiatieven om de ander te leren kennen * denk mee bij het opstellen van plannen * draag (mede)verantwoordelijkheid voor mijn klasgenoten 55

56 12. Bijlagen 12.1 Takenbladen. Dagtaak groep 3. 56