Materiaal, tips & trucs

Transcriptie

1 Handleiding Natuurwetenschappen 1B OVSG isbn: Materiaal, tips & trucs Uiteraard behoren het leerwerkboek, kleurpotloden, een bord en een voldoende variatie aan krijt of bordstiften tot de basisuitrusting van elke les. Een smartboard waarop de cursus interactief als bordboek wordt getoond (met meer dan 100 links die bij de besproken thema's met 1 druk op het smartboard kunnen opgeroepen worden) is natuurlijk het neusje van de zalm. Iedere CD- bordboek bevat - het leerwerkboek in WORD (niet ingevuld) - het leerwerkboek in WORD (ingevuld) - het leerwerkboek in pdf (niet ingevuld) - het leerwerkboek in pdf (ingevuld) - het leerwerkboek in notebook voor SMARTBOARD (niet ingevuld, wèl voorzien van de links) - het leerwerkboek in notebook voor SMARTBOARD (ingevuld en voorzien van de links) Grasduin zeker eens in de lijst van websites die vermeld staan bij "didactisch materiaal" Achteraan in het leerwerkboek bevinden zich een aantal pagina's met kleurfoto's die door de leerlingen op de gepaste plaats in hun werkboek moeten worden opgeplakt. De ervaring leert ons dat je best tijdens de eerste les ALLE foto's laat uitknippen en bewaren in een (brief)omslag die geperforeerd mee in het kaft wordt gestoken Het didactisch fotomateriaal dat de leerlingen in het leerwerkboek kunnen gebruiken, kunnen zij o.a. van het internet halen; wij stellen nl. een aantal bruikbare foto's en extra materiaal voor op Je collega ITC kan met de leerlingen zeker in de lesonderdelen "internet" eens op zoek gaan in die website en hun leren hoe ze de foto's kunnen binnenhalen en gebruiken in hun werkstructuur. - Soms wordt er verwezen naar een uitvergroting; het gaat dan om uitvergrotingen van de tekeningen uit de cursus die je op transparant kan zetten of schijnen via een beamer of powerpoint. Alle uitvergrotingen voor a'kunde en wetenschappen (1B en bvl) staan op 1 cd die je kan bestellen aan 5. (zie: "Hoe bestellen" op de startpagina) - Op 3 DVD's (zie inhoud volgende pagina) verzamelden we een aantal filmfragmenten die zeer bruikbaar zijn bij de lessen natuurwetenschappen 1B en bvl; iedere DVD kost 5 en kan worden besteld via de website. (zie: "Hoe bestellen" op de startpagina) Alle op- en aanmerkingen die kunnen bijdragen om deze tips & trucs te optimaliseren of uit te breiden worden in dank aanvaard op werkgroepwetenschappenboom@telenet.be wetenschappen 1B OVSG 1 tips & trucs

2 DVD 1 1- OVER MIJN LIJF a. skelet 29' b. gebit 24' c. spijsvertering 28' d. huid (onvolledige opname) 9' e. bloed 26' 2- DE GROEIENDE PLANT 18' voor het 1ste jaar A en B: oud, maar oerdegelijk 3- WORTEL, STENGEL, BLAD 23' proefjes i.v.m. de functies van de verschillende organen van de plant; zelfde opmerking als hierboven! 4- HOE WORDT EEN WEERBERICHT GEMAAKT? 24' uit de reeks "de Peulschil" met Chris Van Den Durpel 5- MET DE CAMERA IN 50' a. de luchtwegen en de longen b. de slokdarm en de maag c. de neus d. de dikke darm e. de prostaatklier f. de nieren g. de baarmoeder en de eileider h. de buikholte (lever, gal, maag, middenrif, dunne darm) DVD 2 ALLE PROEVEN UIT POP-ELEKTRON (MET BART PEETERS) Vermits ieder item maar een tiental minuten duurt, is alles in 3 tracks gemonteerd (track 1 en 2 staan op DVD 2; track 3 op DVD 3) en moet je een beetje zoeken naar het juiste item. Wat zeer bruikbaar is voor de 1ste graad (A en B-stroom) staat in het blauw gedrukt. Gezien de jonge leeftijd van Bart Peeters, begrijp je dat dit collectoritem een zekere "leeftijd" heeft; soms is het dan ook nodig verouderd cijfermateriaal wat aan te passen. Ik denk dat ook je collega's aardrijkskunde, biologie en zeker fysica/chemie van de 1ste en 2de graad interesse zullen vertonen voor de getoonde experimenten. Veel kijkplezier TITEL 1: ONDERWERPEN 1 28 (3 uur) 1- peristaltiek 2- computer en chips 3- wandelende takken 4- vuur maken met water 5- verslaving en drugs 6- ontploffen 7- smelten door afkoelen 8- telemetrie van vogels (draadloze telecommunicatie) 9- een keten is zo sterk, als zijn zwakste schakel 10- avonturen in het scheikundelab 11- astronomie 12- stroboscoop en bewegende delen 13- reactie en reflex 14- uitzetting van vaste stoffen 15- vleermuizen 16- goochelen met chemie 17- Pascal en de hydrostatische druk 18- Bart loopt op batterijen 19- warmtepomp 20- voedselpiramide en het boemerangeffect 21- adembewegingen 22- soorten van licht 23- een sprookje: biologisch licht 24- stalagmieten en stalagtieten 25- de wereld is NIET plat 26- van koemest tot biogas 27- Bart gaat op "pierenjacht" 28- het winnen van zout met natrium TITEL 2: ONDERWERPEN (36') 29- verdwijnen van het regenwoud: prijsvraag (antwoord bij 34) 30- hulp van de fysica in het dagelijks leven 31- telegeleide race-wagens 32- van alchemist tot goud 33- Bart gaat door de geluidsmuur 34- verdwijnen van het regenwoud wetenschappen 1B OVSG 2 tips & trucs

3 DVD 3 TITEL 1: ONDERWERPEN reclame voor waspoeder 2- een luchtballon in je huiskamer 3- roken, gebroken, gewroken 4- de verrassende zijde van aluminium 5- survival of the fittest: Darwin 6- Bart in het circus 7- de quiz der onwetendheid, zuren 8- de beklaagde is zure regen TITEL 2: BIOBITS de man 10' TITEL 3: BIOBITS de vrouw 10' TITEL 4: BIOBITS zwangerschap 8' TITEL 5: BIOBITS de huid 10' TITEL 6: ZAP OP ROOK 22' TITEL 7: ALS DAT NIET GEWELDIG IS 19' de grote rokersquiz (met Bart De Pauw) TITEL 8: WAT GEBEURT ER MET MIJ? 27' heel plezante tekenfilm over de puberteit TITEL 9: AIDS TOT HIER EN NIET VERDER (cijfergegevens aanpassen: aantal gekende HIV-patiënten in België op 1/1/09: ; aantal gekende AIDS-patiënten in België op 1/1/09: TITEL 10: OVER LEVEN: mirakel van een liefde 42' opnames in het en voortplantingsstelsel van de mens Zeker bezoeken: groot aanbod aan kruiswoordpuzzels en woordzoekers meer dan 1 miljoen zeer scherpe foto's over "alles en nog meer"; helaas staat op elke foto "shutterstock" vermeld, maar laat dit de pret niet (altijd) drukken! kies onderwijs en dan een categorie; er zitten voor elk thema wel een memory tussen! THEMA 1: ORDENEN VAN DE LEVENDE WEZENS Deel 1: Ordenen en herkennen van levende wezens (pag.7) Benadrukken dat ordenen maar kan via een goed criterium; de opdracht 1 van pag.7 (klassikaal aan het bord in te vullen) brengt hier zeker duidelijkheid in. Afbeeldingen van micro-organismen. In de tekst worden ook virussen vermeld, hoewel dat niet helemaal correct is. Maar vermits virussen wel door de leerlingen gekend worden en er vaak heel goede afbeeldingen van te vinden zijn op het internet, werden ze hier vermeld wetenschappen 1B OVSG 3 tips & trucs

4 Er werden slechts 4 kenmerken van de levende wezens weerhouden; in het nieuwe leerplan wordt "reageren op prikkels" niet meer als expliciet kenmerk vermeld voor 1B-ers. Model of wandkaart van de wervelkolom van de mens en eventueel geraamten van andere dieren om het begrip "gewerveld" aan te brengen. Opdracht 5 pag. 11 kan als (eenvoudige) ICT-taak worden gegeven; de benodigde foto's staan op CD met uitvergrotingen: dierenfoto's van pag Fotomateriaal (levende exemplaren, opgezette modellen) van vissen, amfibieën, reptielen, vogels en zoogdieren. CD met uitvergrotingen: pag.14. (indeling gewervelde dieren) Deze taak staat op uitgewerkt als CLIMopdracht. De afbeeldingen van al de dieren van pag. 15 (opdracht 8) zijn terug te vinden op de CD van het bordboek / pfd-versie. De foto's voor het maken van opdracht 9 pag. 15 kunnen eventueel gehaald worden op Op bovenstaande site staat er ook een dierendomino die door de leerlingen kan worden afgeprint, uitgeknipt en gespeeld per 2. Op deze manier worden alle kenmerken van de verschillende klassen nog eens herhaald Zeker de leerlingen attent maken op de internetoefeningen (pag.17); indien voldoende computers kan je met heel de klas aan de slag. Deel 2: Speurtocht in de natuur rondom ons (pag.19) Dit hoofdstuk speelt zich volledig af "op het terrein"; een bos, een park, e.d. Maak duidelijke afspraken voor de start (pag. 19) en laat de leerlingen zelf hun groepstaken "organiseren" aan de hand van de CLIMafspraken van opdracht 7.Laat het vooral vanuit de leerlingen komen, geef een aantal tips om bladeren te drogen. (Samen een plantenpers maken:2 multiplexplaten van 45 x32 cm,zodat er juist een halve krantenbladzijde tussen kan; de 4 hoekpunten voorzien van 4 gaten met bout en moer; eventueel nog een aantal luchtgaten in het hout boren om de verdamping te bevorderen) en benadruk het aspect van samenwerken in groepjes,waarbij iedereen deelneemt aan de verschillende activiteiten en de groep samen tot een resultaat moet komen. Het indelen van de groepen kan bijv. aan de hand van foto's van planten en dieren die verknipt worden en waarbij iedere deelnemer met zijn "fotostuk" op zoek gaat naar zijn partners om de foto te vervolledigen. CD met uitvergrotingen: tekening van pag.21(nervatuur en bladrand) CD met uitvergrotingen: pag.22. (wie ben ik?) Determineren van bomen kan ook op: De knutselopdracht van pagina 30 kan vakoverschrijdend met de lessen PO uitgewerkt worden. Wil je deze excursie nog wat wetenschappelijker maken en de lln. wat extra opzoekwerk laten maken,dan zijn volgende naslagwerkjes daarvoor uitermate geschikt: -Weidebloemen (B.Kremer Uitg.Thieme) -Zoogdierengids in kleur (H.Hofmann Uitg.Thieme) -Bomengids in kleur (G.Aas Uitg.Thieme) -Paddestoelengids in kleur (Garnweidner Uitg.Thieme) -De nieuwe dieren-en plantengids voor onderweg (W.Eisenreich Uitg.Thieme) -Dierensporengids (P.Bang Uitg.Tirion) -Bruun's vogelgids (B.Bruun Uitg.Tirion) -Wat bloeit daar? (D.Aichele Uitg.Thieme) -Geïllustreerde flora (M.Blamey Uitg.Thieme) -De kleine bomengids (L.Klinting Uitg.Ploegsma) -De kleine insectengids (L.Klinting Uitg.Ploegsma) -De kleine zoogdierengids (L.Klinting Uitg.Ploegsma) -De kleine vogelgids (L.Klinting Uitg.Ploegsma) -Wapiti beestenboek (R.Van Eck Uitg.Wapiti) Uiteraard zijn de (geplastificeerde) zoekkaarten van NME voor bomen, planten, struiken, bodemen waterdiertjes ideaal om mee op het terrein te nemen. Meer INFO op wetenschappen 1B OVSG 4 tips & trucs

5 Uitgegeven in vierkleurendruk op geplastificeerd papier. Formaat : gesloten: 17,5 cm x 25 cm open: 70 cm x 25 cm Een zoekkaart kost slechts 1,50 Have fun!! Deel 3: Dieren zijn aangepast aan hun omgeving (pag.29) Aan de hand van foto's,opgezette dieren of levend materiaal kunnen een aantal aanpassingen nog eens "live" worden aanschouwd. Het is de bedoeling dat de leerlingen per 3 een deeltaak van dit thema uitwerken en doorgeven aan de rest van de klas. De aangeleerde CLIMvaardigheden van vorig deel kunnen hier wellicht al hun vruchten afleveren? Ben je zelf een handige Harry of kan je met je leerlingen aan de slag, zaag dan in hout (vezelplaat/multiplex) het profiel van een vis (ongev. 1m breed) uit en bedek een zijde "dakpansgewijs" met CD-tjes; de ander zijde wordt op dezelfde manier aangepakt, maar hier liggen de "CD-schubben" in de verkeerde richting. Wil je een foto van dit knutselwerk? Stuur dan een mailtje naar werkgroepwetenschappenboom@telenet.be en de afbeelding wordt je per ommegaande g d. THEMA 2: BOUW VAN EEN BLOEMPLANT Deel 1: Hoe zijn bloemplanten uitwendig opgebouwd? (pag.43) Wandplaat, model, levend materiaal waarop de verschillende delen van een bloemplant te herkennen zijn; CD met uitvergrotingen: pag. 43 (bloemplant) en pag. 44 (proef wortel) 3 maatglazen van 100 ml; olie; plantjes met en zonder wortel Kleurstof om kleuropname in de stengel waar te nemen. Deze proef lukt mij maar met wisselend succes; experimenteer met een preiplant, witte anjer of vlijtig liesje. Als kleuring probeer je best een aantal kleurstoffen uit: methyleenblauw, eosine, of kleurstoffen voor voedingsmiddelen. Wil diegene die deze (of gelijkaardige) proef met 100% succes uitvoert zich bekend maken. Hij krijgt ne kus van de meester ( of van zijn vrouw ). Als alternatief kan je deze proef ( en nog veel meer fraaie dingen ) bekijken op de B(V)RT-schooluitzending van " De groeiende plant " en " Wortel, stengel en blad " ( zie inhoud DVD) Bonen laten kiemen in vochtige watten ( of in de gaatjes van een vochtige spons ); bonen in verschillende ontwikkelingsstadia; Plant met duidelijke hoofd,- zijwortel en wortelhaartjes ( of verder ontwikkelde bonenplant) ; een goed vergrootglas of binoculair; preiplant (of andere plant met duidelijke bijwortels) "Grote" stengel waarop duidelijk de knoppen en knopen te zien zijn CD met uitvergrotingen: pag.47 (bouw van de stengel) Deel 2: Hoe zijn bloemplanten inwendig opgebouwd? (pag. 49) CD met uitvergrotingen: pag.49 (bouw van de microscoop); pag.52 (soorten weefsels bij de hulst); pag.54: microscopische tekening ui / dovenetel Ui,het preparaat van een vliesje kan je zelfs ongekleurd waarnemen; nochtans geeft een kleuring (methyleenblauw,ki3,.. )een duidelijkere afbakening van de celwand en de celkern; het vliesje haal je uit een van de rokken aan de binnenzijde van de ui. Preparaat van een doorsnede van een plantenorgaan (blad,stengel ). Wij maakten in de klas een "macro-voorstelling" : op een vezelplaat (cirkelvormig, straal 25 cm ) kleefden we een 5-tal " weefsels "; ieder weefsel bestond uit een aantal (dezelfde) kleine doosjes die gekleurd of beplakt werden. Vulweefsel wordt gemaakt met maïskorrels die met houtlijm op de plaat worden bevestigd; dekweefsel zijn gekleurde kroonkurken, die netjes zij aan zij, op de vezelplaat worden genageld, 1 laag volledig rondom; steunweefsel: luciferdoosjes enz Vergeet niet met de leerlingen aan de slag te gaan op de websites die op pagina 55 vermeld staan. THEMA 3: DE MENS BINNENSTE BUITEN GEKEERD Belangrijke organen in het lichaam van de mens (pag.59) wetenschappen 1B OVSG 5 tips & trucs

6 3-D model of wandplaat van de organen van de mens; bij het 3D-model de leerlingen actief de mens laten uit elkaar prutsen (en liefst ook weer alles erin op de juiste plaats) CD met uitvergrotingen: pag.60 (inwendige bouw van de mens) Een leuke werkvorm: o hang in elke hoek van de klas een bordje met daarop de naam van een stelsel: ademhaling bloedvaten spijsvertering uitscheiding. Geef elke leerling een kaartje met de naam van een orgaan; iedereen asap bij het juiste stelsel gaan staan. o Laat de leerlingen op een rol behangpapier hun lichaamsvorm overtekenen; afbeeldingen van verschillende organen (ware grootte) uitknippen en op de juiste plaats laten kleven o zelfklevende etiketten met de naam van een orgaan op elkaars lichaam plakken. Drie op een rij (pag.62-63). Deze spelvorm kan je effectief spelen op de smartbordversie. CD met uitvergrotingen: pag.65 (zoek de 10 verschillen) Vergeet niet met de leerlingen aan de slag te gaan op de websites die op pagina 66 vermeld staan. THEMA 4: WE ETEN OM TE LEVEN : DE SPIJSVERTERING Deel 1: Wat zit er in ons voedsel? (pag. 69) Zetmeel (vb.maïzena),proefbuisjes,water,ki 3 -oplossing (lugol) in een druppelflesje. KI 3 maak je zo: 100 ml water;1g KI; 0,5 g I 2 ; Druivensuiker,clinistix (uit de handel genomen sinds 2014 omwille van te onnauwkeurige kleurenschaal) en vervangen door diastix,albustix (te koop bij de apotheker,gedroogd eiwit (te bestellen bij leveranciers van chemische producten ); olie-of vetoplossing, sudan(iii)poeder te bestellen bij leveranciers van chemische producten; het is zeker te vinden Vincent Leermiddelen ( Let er wel voor op dat je de donkerrode versie hebt! Vetten kan je eventueel ook opsporen dmv de vetvlekproef waarbij het voedingsmiddel op (dun) papier wordt gedrukt; er is (duidelijk?) een afdruk van het vet waarneembaar. Soms is een "watervlek" niet zo erg verschillend van een vetvlek. Kobaltchloridepapier maak je zo: 45 g CoCl 2 in 100 ml water oplossen OF 116 g CoCl 2.6H 2 O in 100 ml water; hierin dompel je gedurende een uurtje filtreerpapiertjes, laten drogen broedstoof 80 is perfect- (indien nog niet voldoende blauw: procedure een aantal maal herhalen) en best bewaren afgesloten van de lucht (bijv. in een exsiccator ) Zorg voor een aantal van de voedingsmiddelen die op pag. 72 vermeld staan voor onderzoek naar voedingsstoffen. Gebruik liefst wit vlees (kip, kalkoen e.d. ) omdat de verkleuring daarop duidelijker te zien is; vaak kan men in broodvlees (frikadellenkoek) en aanverwante "vlees"soorten zetmeel en suiker aantonen omdat brood, meel en suiker is toegevoegd. In een boterham is ong. 1,2% vet aanwezig, vaak tè weinig om aan te tonen d.m.v. sudanpoeder; een rijpe appel bevat zetmeel, een groene niet; kaas bevat ong. 1% suiker en kan meestal niet aangetoond worden met een diastix. CD met uitvergrotingen: pag (voedingsmiddelentabel) CD met uitvergrotingen: pag.77 (organen van de spijsvertering) Op de DVD: "Over mijn lijf": de spijsvertering Deel 2: Hoe werkt ons "fabriekje" van de spijsvertering? (pag.76) Model of wandplaat waarop de organen van de spijsvertering duidelijk te zien zijn. Er bestaat (bestond) een systeem waarbij de organen (voorzien van noppen) van elk stelsel afzonderlijk kunnen worden aangebracht op een vilten doek waarop het lichaam van de mens is getekend. De lln. kunnen er de namen van de organen "opkleven". De firma die het in onze school leverde (ong.20 jaar geleden) is ondertussen ter ziele gegaan; maar het systeem is levendiger dan ooit. Als alternatief kan je afbeeldingen van de organen van de spijsvertering met dubbelwandige kleefband aanbrengen bij een gewillig "slachtoffer". Of wat dacht je van een witte T-shirt te beschilderen met de organen? Een leuke werkvorm: iedere leerling ontvangt een kaartje met daarop de naam (of afbeelding) van een orgaan van de spijsvertering. Het is de bedoeling dat de leerlingen met hun kaartje duidelijk zichtbaar (zonder één woord te spreken) in de volgorde gaan staan waarop het voedsel zich een weg baant door het lichaam. "Van snot tot prot" zeg maar. wetenschappen 1B OVSG 6 tips & trucs

7 Model of wandplaat van een tand(doorsnede);er bestaat een didactisch model van een kies (600x vergroot) die uit elkaar kan worden gepeuterd om de verschillende delen aan te tonen. Te koop bij Vincent Leermiddelen ( CD met uitvergrotingen: pag.78 (bouw van een tand); pag.79 /80 tanden in het menselijk gebit Op de DVD: "Over mijn lijf": het gebit Röntgenfoto's van gebit en tand; verschillende soorten tanden (mens,andere zoogdieren). Zetmeel, water, KI 3, speeksel, 2 proefbuisjes, maatbeker, warm water, diastix. Ossengalzeep,gal van een varken of een koe (als je een gewillige slager in je vriendenkring hebt, wil het wel eens lukken dat je er aan geraakt ), olie, maatbekertje. Groot model van de voedingsdriehoek /piramide (self-made?);wij hebben er op school zelf een in elkaar geknutseld met de leerlingen (in hout; ongeveer 1,5m hoog, met allemaal vakjes waar je de voedingsmiddelen kan in plaatsen; (vooral de mini-uitgaven van voedingsmiddelen zoals ze wel eens worden verkocht voor kinderen om "winkeltje" mee te spelen zijn uiterst bruikbaar). Wil je er een foto van of wat meer info: werkgroepwetenschappenboom@telenet.be Een aantal verpakkingen van voedingsmiddelen waarop de voedingsstoffen vermeld staan; CD met uitvergrotingen: pag.89 (de voedingsdriehoek) CD met uitvergrotingen: tekeningen van pag.93 (hersenkraker) Spel: Snap je hapje; te koop bij Centrum Informatieve Spelen Leuven Naamsesteenweg ook verkrijgbaar bij de christelijke mutualiteit (CM) Ontdek of je gevarieerd eet, drinkt en beweegt: THEMA 5: WE ADEMEN OM TE LEVEN Deel 1: Hoe werkt onze ademhaling? (pag.97) Plastieken bus (5 l) voorzien van een schaalverdeling per 500 ml; grote plastieken bak of kuip; plastieken slang; spirometer; chronometer; lintmeter Longen (+ luchtpijp ) van een varken (voor enkele euro's te koop in het slachthuis of via de plaatselijke slager). Denk je al enkele lessen verder, dan neem je er ineens een hart bij en vriest dit in tot op het moment van gebruik. De prijs is afhankelijk van het humeur van de dame aan de kassa in het slachthuis. De dissectie levert het beste rendement op als je de luchtpijp enkele cm voor de vertakking in de 2 luchtpijptakken afsnijdt; steek in 1 luchtpijptak zo diep mogelijk een plastieken aquariumslangetje (of pipet) en blaas erin: het onderste deel van de long wordt mooi opgeblazen; steek een dunne roerstaaf in en luchtpijptak en gebruik deze staaf als gids om de tak met een schaar mooi open te leggen. Men ziet dan duidelijk de grote openingen van waaruit de grootste longtakken zich afsplitsen; men kan op dezelfde manier ook de longslagader openen. CD met uitvergrotingen: pag.99 (de organen van de ademhaling) Wandplaat of model van de longen en / of van het ademhalingsstelsel 2 dezelfde maatbekers; afdekplaatjes; 2 (drijf)kaarsjes; uitgeademde lucht (maatbeker met water vullen en in een glazen bak gevuld met water, onder water omdraaien en via een rubberen darmpje uitademen in de maatbeker; afdekken en je maatbeker met uitgeademde lucht is voorradig ). De fout die optreedt aan de opening van de "teut" van de maatbeker is bij beide gelijk en van een te verwaarlozen grootte ; Kalkwater ( het is niet noodzakelijk om telkens vers kalkwater te bereiden; je kan een voorraadfles kalkwater "stand by" houden: vul een grote fles (5 l) met leidingwater en 5 lepels Ca(OH) 2 ; fles sluiten en goed schudden (je hebt nu kalkmelk); laat nu 24u bezinken en giet dan voorzichtig de bovenste helft heldere vloeistof over in een gebruikersfles van 1 liter; indien nodig eerst even filtreren; de fles goed sluiten; vul de voorraadfles opnieuw aan met water; als je steeds uit de gebruikersfles van het "bovenste vaatje" tapt dan hoef je bijna nooit te filtreren, zelfs als er op de bodem wat bezinksel ligt. Je kan proef 2 op pagina 102 ook uitvoeren waarbij je niet de kaars verwijdert, maar het kalkwater gewoon in de beker, bij de drijfkaars giet; CD met uitvergrotingen: pag.104 (gasuitwisseling) Deel 2: Roken, een kwestie van (on)gezond verstand (pag.106) De "rokersfles": (materiaal zie pagina 109 werkstructuur). Bij Vincent Leermiddelen ( kan je een "automatische sigarettenroker" kopen ter vervanging van de rokersfles. Op de DVD met filmmateriaal vind je o ZAP OP ROOK 22' o ALS DAT NIET GEWELDIG IS 19' de grote rokersquiz (met Bart De Pauw) wetenschappen 1B OVSG 7 tips & trucs

8 o ROKEN, GEBROKEN, GEWROKEN Educatief pakket Stichting Volksgezondheid en Roken ; met een speciale link voor jongeren THEMA 6: MENS EN GEZONDHEID: BLOED, ZWEET EN TRANEN Deel 1: Het bloed als transportmiddel (pag.117) Niet echt noodzakelijk, maar wil je het bloedplasma in real-time aan je publiek tonen, dan is een litertje bloed (gratis)" vers" uit het slachthuis onontbeerlijk; meestal is er al een anti-stollingsproduct aan het bloed toegevoegd. Zo niet: voeg 2 g kaliumoxalaat of 1,5 g ammoniumoxalaat per liter bloed toe om stollen te voorkomen; je doet de oxalaten in poedervorm in de lege fles; bloed toevoegen en flink schudden om de oplossing homogeen te maken. Om de verschillende lagen duidelijk te zien moet je het bloed wel een 4-tal uren in de koelkast laten staan; het kan ook sneller met een centrifuge: op enkele minuten heb je een mooie afscheiding van bloedplasma; Je kan zelfs de voedingsstoffen eiwit en suiker aantonen met albustix en diastix in het bloedplasma als het voldoende afgescheiden is en het min of meer kleurloos oogt vermits in het (rode) bloed zelf de verkleuringen van de teststrookjes niet duidelijk waarneembaar zijn. Alternatief: laat een (ingevroren) steak rustig ontdooien; het opgevangen bloed volstaat ruim om de voedingsstoffen aan te tonen. Microscopisch preparaat van een bloeduitstrijkje (als je de juiste weg kent, gratis te krijgen in het ziekenhuis of klinisch labo ) of wandplaat met bloedsamenstelling. Varkenshart ( slachthuis, slager, beenhouwerijafdeling GB, Delhaize ) - model, wandplaat, CD met uitvergrotingen: pag.119 (bouw van het hart ) pag.120 : de bloedsomloop Eventueel: materiaal om zelf bloedgroepen op te sporen. Te koop bij Vincent Leermiddelen ( Op de DVD: "Over mijn lijf": het bloed Spel: Het prikpakket: Samenstelling van het bloed: inhoud algemeen inhoud (overzicht) Bloed samenstelling Deel 2: Longen, huid en nieren voeren afvalstoffen af (pag.125) Wandplaat, microscopisch preparaat, model of slide van de doorsnede van onze huid CD met uitvergrotingen: pag.125 (bouw van de huid) ; Varkensnier ( slachthuis, slager, beenhouwerijafdeling GB, Delhaize e.d.), Model, wandplaat CD met uitvergrotingen: pag. 131 (bouw van een nier) CD met uitvergrotingen: pag.132 (woordzoeker) Op de DVD: "Over mijn lijf": de huid (onvolledige opname; slechts 9 minuten) Handige tips om brandwonden te vermijden: ALGEMEEN BESLUIT: HOE WERKEN ALLE STELSELS SAMEN? (pag.135) CD met uitvergrotingen: pag.138 (hoe werken alle stelsels samen?) Spel: - Het Grote Eerstehulpspel; te koop bij Centrum Informatieve Spelen Naamsesteenweg 130. Leuven. INFO: - Broodje Gewond INFO: THEMA 7: STOFFEN KUNNEN VERANDEREN Deel 1: Eigenschappen van stoffen (pag.143) Een 20-tal genummerde flesjes of afsluitbare proefbuisjes, gevuld met de verschillende stoffen. bijvoorbeeld: koffie azijn koffiepoeder theeoplossing afwasmiddel citroensap - melk peper wetenschappen 1B OVSG 8 tips & trucs

9 krijtpoeder ammoniak bleekwater - zetmeel suiker - zout cola limonade olie waspoeder tarwebloem - suikerwater Poreusheid. Volgende materialen: hout plastic steen metaal - krijt - glas Doordringbaarheid. Volgende materialen: bierglas afdrooghanddoek je werkboek klasraam badkamertegels soepbord Samendrukbaarheid: een fiets. Deel 2: Fysische verschijnselen (pag.147) 5 proefbuisjes, suiker, zand, rode inkt, (aardappel)zetmeel, krijtpoeder; Zout, maatbeker met koud en met warm water, maatbeker 500 ml, proefbuisje. Ijsblokjes, maatbeker, thermometer. CD met uitvergrotingen: pag.150 Proefbuisje,water,vloeistofthermometer,grote maatbeker,ijs, keukenzout. Maatbeker, elektrisch vuur, bunzenbrander (indien geen gasvoorziening aanwezig is,kan worden gebruik gemaakt van een campingvuurtje met gaspatroon,er bestaan zoveel hulpstukken voor dat een dergelijk vuurtje zeer goed kan worden omgebouwd tot een alternatief voor een bunzenbrander, proefbuisje, water, thermometer, chronometer CD met uitvergrotingen: pag.152 Proefbuis, jodiumschilfers, maatbeker met water van ong.80 C. Bol en ring van 's Gravesande; gasbrander. Als de bol na afkoeling weer door de ring kan, is dat in eerste instantie te wijten aan het uitzetten van de ring en niet aan het inkrimpen van de bol, vermits een lineaire uitzetting (ring) sneller gebeurt dan de inkrimping van een vol lichaam. Rondbodemkolf; kurken stop; glazen buisje; elastiekje, gekleurde vloeistof; grote maatbeker of bak met warm water; ijskoud water CD met uitvergrotingen: pag (uitzetting vloeistoffen- gassen) Rondbodemkolf; kurken stop; gebogen glazen buisje met gekleurde vloeistof ; grote maatbeker of bak met warm water; ijskoud water CD met uitvergrotingen: pag.160(uitzetting in de praktijk) Materiaal extra proefjes i.v.m. uitzetting (pag ) muntstuk zet uit: een muntstuk (bv. 2) een paperclip een kaars en lucifers een houten plankje een hamer en 2 spijkers een ijzerdraadje een stift een ovenwant of houten wasknijper waterthermometer klein glazen potje met schroefdop (confituur) grote spijker en hamer plastieken strootje (liefst doorzichtig) een beetje klei of siliconen kleurstof (bijv. inkt) dansende munt een kommetje met water een muntstuk (bv. 2 euro) een glazen fles (van frisdrank) wetenschappen 1B OVSG 9 tips & trucs