Wat is CO2? (koolstofdioxide) een gas is dat in de lucht zit, net als zuurstof. ervaren of je CO 2
|
|
- Raphaël Bos
- 9 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Klimaatverandering 7 en 8 2 Wat is CO2? Proefjes Doelen Begrippen Materialen De leerlingen: weten dat (koolstofdioxide) een gas is dat in de lucht zit, net als zuurstof ervaren of je kan zien, ruiken en proeven weten dat bijna alle levende wezens zuurstof inademen en uitademen weten dat planten uitademen en zuurstof inademen weten dat altijd vrijkomt als je iets verbrandt weten dat niet giftig is weten dat we niet zonder kunnen weten dat de aarde warm houdt de lucht, het gas, de, de koolstofdioxide, de zuurstof, de fotosynthese, de dampkring, de atmosfeer Knettersnoepjes, een paar per leerling Filmpje van Schooltv Beeldbank: Koolstofdioxide We kunnen niet zonder Foto van de aarde vanuit het heelal Zoek bij Google: afbeeldingen, satellietfoto aarde (Voet)bal en flesje water Werkblad 2: Wat is? Voor proef 1: waxinelichtje en lucifers glas Voor proef 2: -brandblusser (Dit moet niet een brandblusser zijn die ook gebruikt wordt bij brand, maar één speciaal voor deze lessen) plastic bak Voor proef 3: frisdrank met koolzuur bekertjes, waarvan de helft met deksel Voor proef 4: glas half gevuld met water schoonmaakazijn soda 6 rozijnen of gare spaghettislierten eetlepel Duur 60 minuten wwwduurzameleerlijnnl 3
2 Inleiding (10 minuten) Deel knettersnoepjes uit en zeg dat ze nu hebben gegeten Blik terug op de van Texelse Tim Daarin zegt hij dat klimaatverandering iets te maken heeft met Maar wat is eigenlijk? Daarover gaat deze les Bespreek wat de leerlingen zelf al weten over Laat vervolgens het volgende filmpje van Schooltv Beeldbank zien: Koolstofdioxide We kunnen niet zonder Hierin wordt het volgende uitgelegd: Wat is lucht? In lucht zit zuurstof en Bijna alle levende wezens ademen zuurstof in en uit Bij verbranding komt vrij Samen met het zonlicht veranderen groene planten weer in zuurstof Dat heet fotosynthese Planten maken zoveel zuurstof dat er voor iedereen voldoende is Zo blijft het gasmengsel in de lucht steeds keurig in evenwicht Bespreek het filmpje na is hetzelfde als koolstofdioxide, of koolzuurgas ademen we uit en het komt vrij bij verbranding Dit kan een vuurtje zijn, maar ook bijvoorbeeld verbranding van benzine in de motor van een auto Voor verbranding is zuurstof nodig Zuurstof verandert bij verbranding in Geef de leerlingen de opdracht in twee minuten zoveel mogelijk situaties te noemen, waarbij vrij komt (Bijv: auto s, fabrieken, elektriciteitscentrales, motorboten, brommers/scooters, kampvuur, barbecue, gasfornuis, open haard, kachel) Bespreek wat de leerlingen hebben bedacht en maak een lijst op het bord In al deze situaties komt dus vrij Maar wat gebeurt er eigenlijk met die? Om dat te zien, kun je het beste in een ruimteschip stappen en de aarde vanuit de ruimte bekijken De aarde is in het heelal een bijzondere planeet Laat het plaatje van de aarde zien (De naam aarde is eigenlijk raar, want als je vanuit een ruimteschip naar de aarde kijkt zou je zien dat we het beter de planeet water kunnen noemen) Wat de aarde bijzonder maakt (en wat anders is dan bij andere planeten) is dat er een hele dunne laag met lucht omheen zit Dit noemen we de dampkring/atmosfeer Vergelijk het met een voetbal die nat is (voordoen) De bal is de aarde, het water is de dampkring/atmosfeer Maak op het bord een schematische tekening van de aarde met daaromheen een ring Schrijf daarbij: dampkring/atmosfeer wwwduurzameleerlijnnl 4
3 Proef 1: Verbranding en of kaars blussen met Zonder de atmosfeer zou er op aarde geen lucht zijn en dus ook geen leven is een belangrijk onderdeel van de dampkring/atmosfeer Als wordt uitgeademd, of als het vrijkomt bij verbranding, komt het in de dampkring/ atmosfeer terecht Kern (30 minuten) De proefjes kunnen allemaal als demonstratie gedaan worden door de leerkracht, maar ze kunnen ook in roulatiesysteem door groepjes van twee leerlingen worden gedaan, aan de hand van werkblad 2 Leg uit dat de proefjes gedaan worden om te ontdekken of je kan zien, proeven en ruiken Klimaatverandering 7 en 8 2a Werkblad Wat is? Proefjes Jullie gaan proefjes doen om te ontdekken of je kan zien, proeven en ruiken Wat heb je nodig? Voor proef 1: waxinelichtje en lucifers glas Voor proef 2: CO2-brandblusser plastic bak Voor proef 3: frisdrank met koolzuur bekertjes, waarvan de helft met deksel Voor proef 4: glas half gevuld met water schoonmaakazijn soda 6 rozijnen of gare spaghettislierten eetlepel Steek het waxinelichtje aan Zet het glas over het brandende kaarsje Wat gebeurt er? Hoe komt dat denk je? Proef 2: zien en voelen? Spuit met de brandblusser kort in een plastic bak Wat uit de brandblusser komt is Wat zie je? Voel voorzichtig en schrijf op hoe het voelt Afronding (20 minuten) Spreek de proefjes na Leg uit waarom een goed blusmiddel is Als je dit over vuur heen spuit sluit je het af voor zuurstof en dus stopt de brand is een gas dat je niet ziet, soms wel kan ruiken of proeven /voelen De laatste tijd ontstaat het idee dat slecht en gevaarlijk is Soms wordt het zelfs giftig genoemd Bespreek met de leerlingen dat dit niet waar kan zijn zit immers overal om ons heen in de lucht en het zit ook in frisdrank Zonder zouden planten niet kunnen leven en zouden wij ook geen zuurstof meer krijgen Mensen en dieren nemen zuurstof op en ademen uit Planten nemen de op en geven zuurstof af en zo heb je een mooie kringloop van zuurstof en Beide raken niet op De kringloop wordt nu verstoord, doordat de mensen fossiele brandstoffen gebruiken voor transport, industrie en het opwekken van elektriciteit Hiermee komt er te veel in de lucht Omdat de warmte vasthoudt wordt het dus warmer op aarde Zonder zou het op de aarde héél koud zijn Laat de leerlingen de schematische tekening van de aardbol met de woorden dampkring en atmosfeer overtekenen Tussen aarde en dampkring maken ze kleine tekeningetjes van situaties waarin wordt geproduceerd wwwduurzameleerlijnnl 5
4 en tekenen ze groene planten, die weer omzetten in zuurstof Het mag een tekening worden, zoals in een stripboek zou kunnen staan NB Voor de duidelijkheid: koolmonoxide is iets anders Dit kan ook ontstaan bij onvolledige verbranding (gebeurt niet altijd), maar dit is wel giftig Extra Proefjes: Kaarsje in kalkwater: Materialen: waxinelichtjes gasfornuisaansteker kalkwater (te regelen via TOA OSG) doorzichtig bakje/pot met deksel Kalkwater is een soort toverwater Als er bijkomt dan verandert het van helder water in wittig water Doe het kaarsje in de pot, giet om het kaarsje een klein laagje kalkwater Steek het kaarsje aan Doe de deksel op de pot Wacht tot het kaarsje uit gaat Zwenk de pot voorzichtig een paar keer Wat gebeurt er met het kalkwater? Hoe komt dat? Ademen in kalkwater Materialen: kalkwater reageerbuisje rietjes Kalkwater is een soort toverwater Als er bijkomt dan verandert het van helder water in wittig water Doe een beetje kalkwater in een reageerbuisje Blaas via een rietje door het kalkwater Wat gebeurt er? Hoe komt dat? wwwexpeditionchemistrynl ballonnetje-oplaten koeienuier bruisraket colafontein lavalamp wwwduurzameleerlijnnl 6
5 Kaars blussen met een minibrandblusser Materialen: waxinelichtjes bekerglas schaaltje azijn bakpoeder (1 zakje) maatcilinder lucifers Wat moet je doen? Zet het waxinelichtje in het schaaltje Steek het waxinelichtje aan Doe de bakpoeder in de maatcilinder Voeg 20 ml azijn toe Laat het mengsel even borrelen Giet de lucht uit de maatcilinder heel voorzichtig en langzaam in het schaaltje Er mag geen borrelend mengsel in het schaaltje komen wwwduurzameleerlijnnl 7
6 Klimaatverandering 7 en 8 2a Werkblad Wat is? Proefjes Jullie gaan proefjes doen om te ontdekken of je kan zien, proeven en ruiken Wat heb je nodig? Voor proef 1: waxinelichtje en lucifers glas Voor proef 2: CO2-brandblusser plastic bak Voor proef 3: frisdrank met koolzuur bekertjes, waarvan de helft met deksel Voor proef 4: glas half gevuld met water schoonmaakazijn soda 6 rozijnen of gare spaghettislierten eetlepel Proef 1: Verbranding en Steek het waxinelichtje aan Zet het glas over het brandende kaarsje Wat gebeurt er? Hoe komt dat denk je? Proef 2: zien en voelen? Spuit met de brandblusser kort in een plastic bak Wat uit de brandblusser komt is Wat zie je? Voel voorzichtig en schrijf op hoe het voelt
7 Waarom verdwijnt het denk je? Waarom zou CO2 een goed blusmiddel zijn? Proef 3: De smaak en de geur van Doe in twee bekers een beetje frisdrank Doe een beetje water in een derde In frisdrank zitten belletjes (prik) Dit is Doe een deksel op een van de bekertjes frisdrank en schud goed Eén van jullie doet zijn ogen dicht De ander laat de twee bekertjes frisdrank ruiken, zonder te zeggen welke geschud is Ruik je verschil? Laat nu uit beide bekertjes proeven Neem tussendoor een slokje water, om je tong te spoelen Proef je verschil? Is de smaak anders? Let op: het gaat echt om de smaak, niet om hoe de prik aanvoelt in je mond! Door het schudden verdwijnt de uit de frisdrank Heeft de smaak? Ja/nee Proef 4: Spelen met Doe een halve eetlepel soda in het glas met water Roer de soda goed door het water Doe er drie eetlepels schoonmaakazijn bij en doe de rozijnen of de spaghetti erbij Kijk wat er gebeurt Hoe komt dat?
Introductieles. Klimaatverandering. Filmpje - woordweb thematafel
Klimaatverandering 7 en 8 Klimaatverandering 7 en 8 1 Introductieles Klimaatverandering Filmpje - woordweb thematafel Doelen De leerlingen: worden enthousiast voor het thema en hun voorkennis wordt geactiveerd.
Nadere informatieSheet 2: Bekijk met de kinderen de tussenstand van Afval the Game op Instagram en/of Facebook. Hoe gaat het bij de kinderen met inzamelen?
Afval the Game Docentenhandleiding les 2 Duur Voor deze les hebt u ongeveer 80 minuten nodig. Leerdoelen De kinderen hebben in de vorige les geleerd dat het belangrijk is om plastic te scheiden, zodat
Nadere informatieChemische reacties. 1 Hoeveel verschillende stoffen zijn er denk je? Zijn het er rond de tien, rond de duizend of zelfs meer? ...
Hiernaast is de lancering van de eerste spaceshuttle te zien (in 1981). Bij de lancering krijgt de raketmotor van de spaceshuttle zijn brandstof uit de enorme tank waarop de spaceshuttle is gemonteerd.
Nadere informatieEnergie in je lichaam
Les in het kort De leerlingen maken kennis met energiezaken in relatie tot hun eigen lichaam. Ze leren voedsel te zien als brandstof. Ze leren de relatie tussen ademhaling en inspanning kennen. Ze meten
Nadere informatieGroep 8 Basisles: Elektriciteit opwekken
Leerkrachtinformatie Lesduur: 35 tot 40 minuten Deze basisles kunt u op verschillende manieren organiseren: A. Klassikaal (35 minuten) U verzorgt en begeleidt de les. U gebruikt hierbij deze leerkrachtinformatie
Nadere informatieFossiele brandstoffen? De zon is de bron!
Energie 5 en 6 3 Fossiele brandstoffen? De zon is de bron! Filmpjes werkblad Doelen Begrippen Materialen Duur De leerlingen: weten dat fossiele brandstoffen hele oude resten van planten zijn. kunnen een
Nadere informatieElektriciteit en stroom, wat is het? Proefjes met stroom en electriciteit
Energie 5 en 6 2 Elektriciteit en stroom, wat is het? Proefjes met stroom en electriciteit Doelen Begrippen Materialen De leerlingen: begrijpen hoe elektriciteit en stroom ontstaan, als een brandstof wordt
Nadere informatie4 Verbranding. Bij gele vlammen ontstaat roet (4.1)
4 Verbranding Verbrandingsverschijnselen (4.1) Bij een verbranding treden altijd een of meer van de volgende verschijnselen op: rookontwikkeling, roetontwikkeling, warmteontwikkeling, vlammen, vonken.
Nadere informatieDeel 1: traditionele kalkwater met koolstofdioxide test.
Bereiding en eigenschappen van CO 2 Deel 1: traditionele kalkwater met koolstofdioxide test. 1.1 Onderzoeksvraag Hoe kunnen we CO 2 aantonen? 1.2 Mogelijke hypothesen 1.2.1 Geen interactie: Er vormt zich
Nadere informatiePlant in de klas Instructieblad leerkracht Groep 6/7/8
Plant in de klas Instructieblad leerkracht Groep 6/7/8 Colofon Titel: Plant in de klas - Instructieblad leerkracht, groep 6/7/8 Auteurs: Nienke van den Berg Hilde Spitters (NIGZ) Redacteuren: John Luteijs
Nadere informatieBekers vastzuigen met koffiefilter
A1 1 Bekers vastzuigen met koffiefilter 2 bekers 1 koffiefilter 1 schaar 1 waxinekaarsje Lucifers Waarom gaat het kaarsje uit? Hoe kan het dat je de onderste beker op kunt tillen zonder deze aan te raken
Nadere informatieExperimenten KIT. werkboekje. Dokter in de wetenschap: Klas:
Experimenten werkboekje KIT Dokter in de wetenschap: Klas: 1 Licht/zon Zonnebaden in het licht Zonlicht is heel belangrijk voor planten. Als een plant enkele dagen geen of onvoldoende licht krijgt, begint
Nadere informatieDe proefjeskist. Wat moet er voor de les gebeuren:
De proefjeskist De proefjeskist is een kist waarin alle benodigdheden zitten om zes scheikundige/biologische proefjes te doen. De proefjes worden door groepjes in circuit vorm uitgevoerd. De kist is bedoeld
Nadere informatieKinderboekenweektip 2015
Kinderboekenweektip 2015 Josée Warnaar Het thema van de kinderboekenweek 2015 is Raar maar waar. Dit thema leent zich uitstekend voor onderzoekend leren. Ga aan de slag met huis-, tuin en keukenproefjes
Nadere informatieLaat de kinderen ook opzoeken in een woordenboek en/of spreekwoorden boek
Voorbereiding: Materialen verzamelen Voor de les alles al klaarzetten. De tafels in groepjes van vier zetten zodat je elk proefje eventueel twee keer kan klaar leggen. De werkbladen kopiëren De opdrachtvellen
Nadere informatieVoer deze proefjes alleen uit met je juf of meester erbij.
Voer deze proefjes alleen uit met je juf of meester erbij. Waxinelichtje en een glas - Een waxinelichtje - Een schoteltje - Een lucifer - Een glas Zet in het midden van de kring een schoteltje neer met
Nadere informatieMagnetische velden groep 7-8
Magnetische velden groep 7-8 Zonder magnetisch veld zouden we niet op aarde kunnen leven. Zonnewinden zouden de atmosfeer rond de aarde laten verdwijnen en schadelijke straling zou het leven op aarde vernietigen.
Nadere informatieKwelder. Planten en zout water. Proefje. VO onderbouw
Kwelder Proefje Doel: Materialen: Leerlingen weten dat alleen speciale planten tegen zout water kunnen. De leerlingen weten dat zout, water aantrekt. Hierdoor gaan de meeste planten door uitdroging dood
Nadere informatieQUESTIONBOXLES ZONNECELLEN EN ELEKTRICITEIT
QUESTIONBOXLES ZONNECELLEN EN ELEKTRICITEIT Colofon Auteur: Amy Beerens Contact: Maarten Reichwein, WKUU, wetenschapsknooppunt@uu.nl of 030-25 33 717 INHOUDSOPGAVE Inhoud 1 Doel van de les 2 2 Opzet lesplan
Nadere informatiegist luchtige schimmels
gist luchtige schimmels Zonder microben zou jouw ontbijt er heel anders uitzien. Dan was er bijvoorbeeld geen brood, geen kaas en geen yoghurt. Ook heel veel ander eten en drinken, zoals wijn, bier, koffie,
Nadere informatieWeet je dat je rook niet kunt ruiken wanneer je slaapt?... er jaarlijks nog steeds mensen als gevolg hiervan in hun slaap stikken en overlijden?
Weet je dat...... je rook niet kunt ruiken wanneer je slaapt?... er jaarlijks nog steeds mensen als gevolg hiervan in hun slaap stikken en overlijden? Een rookmelder werkt in zo'n situatie als wekker en
Nadere informatieLeerlingenmateriaal II: Practicum, wat gebeurt er met moleculen en energie in een
Leerlingenmateriaal II: Practicum, wat gebeurt er met moleculen en energie in een (brandende) pinda? Inleiding De pinda (Arachis hypogaea), is een peulvrucht. Het bijzondere van de pinda is dat de peul,
Nadere informatieTeam 5: Natuur. Onderzoek naar de natuurlijke zonnecel
Zonnepanelen op school Team 5: Natuur Onderzoek naar de natuurlijke zonnecel Jullie gaan onderzoeken of de plant een zonnecel is en wie daar gebruik van maken 1. SAMENWERKEN IN EEN TEAM Jullie gaan samenwerken
Nadere informatieDe koolstofkringloop klas 1-2
De koolstofkringloop klas 1-2 In oktober 2016 is de eerste ExoMars-missie aangekomen bij Mars. Deze missie heeft een belangrijke opdracht: de dampkring van Mars onderzoeken op tekenen van leven. Dit zal
Nadere informatieVoorbereiding post 4. Mondjes open mondjes dicht Groep 7-8
Voorbereiding post 4 Mondjes open mondjes dicht Groep 7-8 Welkom bij IVN Valkenswaard-Waalre Dit is de digitale voorbereiding op post 4: Mondjes open mondjes dicht, voor groep 7 en 8. Inhoud: Algemeen
Nadere informatieBronnen. Meer info. Naam: Co-wetenschapp(st)er: Klas:
Bronnen - Het grote experimenteerboek, uitgeverij Deltas, 2003 - Aan de slag met Findus, uitgeverij Davidsfonds/Infodok, 2000 - Grasspriet Themadossier 4 Tuinbouw, Plattelandsklassen vzw Meer info Telefoon:
Nadere informatieDe bliksem. Doel. In deze hoek leer je hoe de bliksem ontstaat. Materiaal. Opdracht. Stap 2: Zet het vergiet boven op het glas.
De bliksem Doel In deze hoek leer je hoe de bliksem ontstaat. Een vergiet Een ballon Een droog glas Een wollen trui Materiaal Opdracht Stap 1: Ga met je begeleider en met de rest van je groep naar buiten.
Nadere informatieAfhankelijk van de natuur vmbo-b12. CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie. http://maken.wikiwijs.nl/62385
Auteur VO-content Laatst gewijzigd Licentie Webadres 06 June 2016 CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie http://maken.wikiwijs.nl/62385 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijsleermiddelenplein. Wikiwijsleermiddelenplein
Nadere informatieZintuigen. Expertgroep 2 : Ruiken doe je met je neus! Naam leerling:... Leden expertgroep:...
Expertgroep 2 : Ruiken doe je met je neus! Naam leerling:.... Leden expertgroep:... De voorbereiding De neus is er niet alleen om te ademen want door je neus kun je lekkere en vieze geuren ruiken. Jullie
Nadere informatieLESDOELEN LEERINHOUD WERKVORMEN/MEDIA/ORGANISATIE TIJD 1. LESBEGIN
1. LESBEGIN Aantonen dat kalkwater een indicator is van CO 2. 2. LESUITWERKING SAMENSTELLING VAN DE IN -EN UITGEADEMDE LUCHT 2.1. IINDICATOR VAN CO 2 Demonstratie proef1: Het kalkwater is helder In bruiswater
Nadere informatieLessuggesties energie Ter voorbereiding van GLOW. Groep 6, 7, 8
Lessuggesties energie Ter voorbereiding van GLOW Groep 6, 7, 8 Eindhoven, 8 september 2011 In het kort In deze lesbrief vind je een aantal uitgewerkte lessen waarvan je er één of meerdere kunt uitvoeren.
Nadere informatieAftekenlijst. Naam:
Aftekenlijst 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. 27. 28. 29. 30. Naam: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 Werkblad 1 Ventiel,
Nadere informatieOp de website smartkidslab.nl vind je de meetinstrumenten en uitleg hoe je aan de slag kunt.
Hoe schoon is de lucht die je inademt? Is zwemwater hetzelfde als drinkwater? Zitten er veel of weinig microben in de grond? En wat betekent dat? Ontdek hoe gezond jouw buurt is en wat je zelf kan doen
Nadere informatieTe veel UV-straling verbrandt je huid, op zonnige dagen gaat dat heel snel! Misschien wel net zo snel als een groentenschotel onder de grill?
vergelijk jouw data Sneeuw reftecteert tot 80 % van UV-straling. Dan verbrand je dus extra snel, van alle kanten! Goed Insmeren met zonnebrandcrème tijdens de wintersport! De meeste UV-straling vangen
Nadere informatieExperimenten reehorstconferentie
Experimenten reehorstconferentie 1. Velletje A4 (naar beneden later dwarrelen) 2. Touw/snoer in de war, of juist rechtuit. 3. Kroezentang, amandelen 4. Lachgas met Mg-lint. Reactie: Mg + N 2 O MgO + N
Nadere informatieLESDOELEN LEERINHOUD WERKVORMEN/MEDIA/ORGANISATIE TIJD
analogie bemerken tussen mens en plant, groeifactoren van een plant nagaan.. 1. Lesbegin : We hebben in de vorige les het chemisch proces bestudeerd van de voedselopname bij de mens naar analogie bestuderen
Nadere informatieOnderzoeksformulier KRENTEN
1.2 Onderzoeksvraag Waardoor bewegen krenten op en neer in een mengsel van water, azijn en soda? 2.1 Materiaallijst Voor dit onderzoek heb je nodig: o twee bekerglazen o 300 ml water o 100 ml azijn o een
Nadere informatieLesmateriaal op school
Lesmateriaal op school Instructieblad groep 1 & 2 Inhoud pakket - Achtergrondinformatie - Instructieblad groep 1 & 2 - Materialen van het pakket: * memoryspel water * zout * 1 praatplaat het meer * 1 praatplaat
Nadere informatieWerkblad. LES 7: Hygiëne. www.gavoorgezond.nl GROEP 5-6. Namen groepje: ... ... ... ... ...
LES 7: Hygiëne Namen groepje: Eerst voorbereiden: Zorg ervoor dat je met je groepje 1 petrischaaltje klaar hebt staan. Het schaaltje is verdeeld in 3 verschillende vakken. In ieder vakje gaan jullie een
Nadere informatieGemaakt door. Datum 13 oktober. Gebruikte materialen. Gebruikte gereedschappen beitel en een hamer schroevendraaier. ? Hoe je een tv uit elkaar haalt
71.1.4eirs Gemaakt door Datum 13 oktober David Floor en Lucas tv Gebruikte gereedschappen beitel en een hamer schroevendraaier Weet je? Hoe je een tv uit elkaar haalt TIP1: HET IS SUPER TIP 2: BEGIN AAN
Nadere informatieonderzoek water opdrachtkaart Onderdeel A les 5-6.6
Onderdeel A 1. 2. 3. 4. 5. Lees de opdracht. Noteer de verwachting. Voer het onderzoek uit. Noteer het resultaat. Noteer de verklaring. - twee glazen - bol dikke wol - schaar - liniaal - viltstift, donkere
Nadere informatieLesbrief Uitvinders. Inleiding
Lesbrief Uitvinders Inleiding Ruben laat Sara zien dat hij een satéprikker door een ballon kan prikken zonder dat de ballon knapt! Ook kan hij een regenboog maken met een glas water. Sara vindt het erg
Nadere informatieVoorbereiding post 4. Mondjes open mondjes dicht Groep 7-8
Voorbereiding post 4 Mondjes open mondjes dicht Groep 7-8 Welkom bij IVN Valkenswaard-Waalre Dit is de digitale voorbereiding op post 4: Mondjes open mondjes dicht, voor groep 7 en 8. Inhoud: Algemeen
Nadere informatieKernvraag: Hoe laat ik iets sneller afkoelen?
Kernvraag: Hoe laat ik iets sneller afkoelen? Naam leerling: Klas: http://www.cma-science.nl Activiteit 1 Hoe stroomt warmte? 1. Wat gebeurt er met de temperatuur in een verwarmde kamer wanneer je het
Nadere informatieEen vreemde planeet groep 5-8
Een vreemde planeet groep 5-8 Hoe weten we wat voor weer het is op Mars? Of uit welk materiaal de ringen van Saturnus bestaan? De leerlingen onderzoeken in deze les zelfgemaakte planeten. Ze leren dat
Nadere informatieLes Koolstofkringloop en broeikaseffect
LESSENSERIE ENERGIETRANSITIE Basisles Koolstofkringloop en broeikaseffect Werkblad Les Koolstofkringloop en broeikaseffect Werkblad Zonlicht dat de aarde bereikt, zorgt ervoor dat het aardoppervlak warm
Nadere informatieHet kiemen van zaden
Het kiemen van zaden Dit Werkblad is van... Bij deze opdrachten gaan we in een aantal weken het ontkiemen van zaden volgen. We hebben daarvoor bonen uitgekozen, omdat dit zaden zijn, waarbij de ontkieming
Nadere informatieWist je dat. Bitter Zuur Zout Zoet. ... de bobbeltjes op je tong je smaakpapillen zijn. Hiermee proef je of iets bitter, zuur, zout of zoet is.
Wist je dat... de bobbeltjes op je tong je smaakpapillen zijn. Hiermee proef je of iets bitter, zuur, zout of zoet is. Bitter Zuur Zout Zoet... mensen vroeger dachten dat suiker geluk bracht. En nog steeds
Nadere informatieBernd Roemmelt / Greenpeace HET KLIMAAT EN DE NOORDPOOL
Bernd Roemmelt / Greenpeace HET KLIMAAT EN DE NOORDPOOL HET KLIMAAT EN DE NOORDPOOL Greenpeace is een organisatie die ereldijd opkomt voor het milieu. We illen de natuur en de dieren daarin beschermen.
Nadere informatieGroep 6 t/m 8. De regio zit vol energie! Informatieblad + Docentenhandleiding. Kaarsenmaken. www.natuurmilieuweb.nl
Energieneutraal 2040 Aalsmeer - Amstelveen - Diemen - Ouder-Amstel - Uithoorn Groep 6 t/m 8 Informatieblad + Docentenhandleiding De regio zit vol energie! www.natuurmilieuweb.nl Overzicht Informatieblad:
Nadere informatieDoe een flinke scheut olie in de pan en fruit de ui en wortel op laag vuur aan. Voeg ruim een halve liter water toe en zet het vuur hoger
Italiaanse tomtatensoep Per 4 personen 1 liter 1 ui 2 teentjes knoflook 1 wortel 2 blikken gepelde tomaten Olijfolie Suiker Chilipoeder 50 ml slagroom Potje pesto Snij de uit en wortel heel klein Doe een
Nadere informatieHOOFDSTUK 3. OVER VUUR
3.1 DE PROEVEN MET VUUR HOOFDSTUK 3. OVER VUUR 1. Voor deze proef heb je een waxinelichtje en een petrischaaltje (rond glazen schaaltje) nodig. Zet het waxinelichtje in het petrischaaltje. Steek deze aan.
Nadere informatieKleine spiritus brander
Kleine spiritus brander Voor deze brander heb je 2 blikjes van gelijke grootte nodig. Je gebruikt van beide de dichte onderkant. Stap 1: Knip van beide blikken de onderkant af op ongeveer 2 a 3 cm van
Nadere informatieGroep 8 - Les 3 Restproducten
Leerkrachtinformatie Groep 8 - Les 3 Restproducten Lesduur: 20 minuten (zelfstandig) DOEL De leerlingen weten wat restproducten zijn en welke restproducten horen bij verschillende manieren van energie
Nadere informatieJe eigen zachte bolletjes maken. Zachte bolletjes. Benodigdheden. Werkwijze
Je eigen zachte bolletjes maken Zachte bolletjes Gebruik bij deze opdracht werkblad Je maakt vier zachte bolletjes volgens recept. Benodigdheden 132 gram patentbloem 10 gram gist 2,5 gram zout 16 gram
Nadere informatieAVONTURENPAKKET DE UITVINDERS EN HET ZONNEWIEL
LESBRIEVEN LEERLINGENBESTAND LESBRIEF 2: DE REIS Verhaal deel 1: De mijnwerker Opdracht 1: Teken een aardwarmtehuis Opdracht 2: De zonnetoren op aardwarmte Verhaal deel 2: Zoute stroom Opdracht 3: De energie
Nadere informatieLesinhouden: - De planeten - Mars - Zuustof Koolstofdioxide - fotosynthese. ICT-competenties: - ICT gebruiken - leren m.b.v. ICT
Atelier: EXPEDITIE MARS JK OK L1 L2 L3 L4 L5 L6 Eindtermen: De leerlingen: 1.2 kunnen, onder begeleiding, minstens één natuurlijk verschijnsel dat ze waarnemen via een eenvoudig onderzoek toetsen aan een
Nadere informatieUitsterven of wegwezen
Klimaatverandering 7 en 8 5 Uitsterven of wegwezen Voedselwebspel Doelen Begrippen Materialen Duur De leerlingen: kennen een aantal oorzaken waardoor dieren uitsterven of verdwijnen, waaronder de klimaatverandering.
Nadere informatieVerwonderen STICHTING KIND EN VOEDING. Groep 7 en 8
Verwonderen Groep 7 en 8 Leerdoel De kinderen: - Verwonderen zich over voedsel. - Denken na over smaak. - Ze leren de hoofdsmaken en zintuigen (opnieuw) kennen en ervaren. - Ontdekken wat de rol is van
Nadere informatieAardolie is een zwart, stroperig mengsel van heel veel stoffen, wat door middel van een bepaalde scheidingsmethode in zeven fracties gescheiden wordt.
Meerkeuzevragen Naast koolstofdioxide en waterdamp komen bij verbranding van steenkool nog flinke hoeveelheden schadelijke stoffen vrij. Dit komt doordat steenkool ook zwavel- en stikstofatomen bevat,
Nadere informatieOefentoets warmte. 2. Welk materiaal zou erg geschikt zijn om een pan van te maken?
Oefentoets warmte 1. Bij het koken van een ei wordt warmte overgedragen. Geef in een tekening aan hoe de warmte stroomt. Neem in je tekening de volgende dingen op: gasfornuis, pan, water, ei, handvat van
Nadere informatieLeerlingeninstructie: Zuren en basen in de keuken
Leerlingeninstructie: Zuren en basen in de keuken Introductie Wat eet je? Wat drink je? Welke producten gebruik je tijdens je verzorging? Welke producten worden er bij jou thuis gebruikt om schoon te maken?
Nadere informatieDe vlamverdeler. Je hebt nodig: 1 brander met aansteker 1 gaasje 1 lucifer 1 knijper
Naam:. De vlamverdeler. Klas: De Engelsman Humphry Davy ontwierp in 1815 een mijn-werkers-lamp. Om de vlam maakte hij een koperen gaasje, dat de warmte afvoerde. Het gas buiten de lamp kon hierdoor nooit
Nadere informatieHaal de bliksem in huis!
Hiernaast zie je gravure van een bolbliksem, één van de vijf soorten bliksem die er zijn. Lange tijd dachten wetenschappers dat het een bestaan van de bolbliksem een fabeltje was maar tegenwoordig denkt
Nadere informatieDe TOA heeft een aantal potjes klaargezet. In sommige potjes zit een oplossing, in andere potjes zit een vaste stof.
OPDRACHT 9 Practicum Om je kennis van de scheidingsmethoden en oplosbaarheid te vergroten volgen hieronder een aantal proeven. Ook krijg je een proef over indicatoren / reagens. Met behulp daarvan kun
Nadere informatieHet eetbare zonnestelsel groep 5-7
Het eetbare zonnestelsel groep 5-7 Hoe groot is de aarde? En hoe groot is de zon in vergelijking met de aarde? Welke planeet staat het dichtst bij de zon en welke het verst weg? Deze les leren de leerlingen
Nadere informatieThema Wat zie ik? Wat hoor ik? Wat voel ik? (Zintuigen) Week 1 : Het gezicht
Thema Wat zie ik? Wat hoor ik? Wat voel ik? (Zintuigen) Week 1 : Het gezicht - Grote kring : Puk heeft spiegeltjes meegenomen, want hij vind dat hij er zo mooi uit ziet in de spiegel. Elk kind krijgt een
Nadere informatieWa W rm r t m e Inlage
Inlage Proef 1 nattigheid - 1 Erlenmeyer (nr. 10) - 1 Rubberen stop (nr. 18) - Heet water Doe wat heet water in de erlenmeyer. Doe de stop erop en kijk wat er gebeurt. Kun je dit beschrijven? Proef 2 Frisse
Nadere informatieKernvraag: Hoe maken we dingen warmer?
Kernvraag: Hoe maken we dingen warmer? Naam leerling: Groep: http://www.cma-science.nl Activiteit 1 Welke kleur wordt heter? Neem twee stukjes doek, een witte en een zwarte. Houd je ene hand onder het
Nadere informatieProeven van een dagje zonder vlees: kikkererwtenballetjes
Proeven van een dagje zonder vlees: kikkererwtenballetjes Ingrediënten 170 g tomatenpuree 1 ui 1 bosje koriander olijfolie kurkuma 500 g gekookte kikkererwten uit blik kaneel 1 teentje look gember 1 bosje
Nadere informatiePOWER LINE. Lesmateriaal plus proeven over elektriciteit. Een lespakket van Zoleerjemeer
POWER LINE Lesmateriaal plus proeven over elektriciteit Een lespakket van Zoleerjemeer POWER LINE Colofon Zoleerjemeer Een uitgave van Zoleerjemeer www.zoleerjemeer.nl 2013 A. Elsinga, alle rechten voorbehouden.
Nadere informatieKlassengesprek - knutselen. Open de envelop, laat de foto zien en lees samen de brief:
Tim eet op Texel 3 en 4 6 Afval Klassengesprek - knutselen Doelen Begrippen Materialen Duur De leerlingen: beseffen dat er veel voedsel weggegooid wordt. beseffen dat verpakkingsmateriaal van voedsel veel
Nadere informatieInfuuspleister Over de infuusnaald komt de infuuspleister. Deze houdt de naald op z n plaats.
Om te zien Spuitjes Iedereen heeft wel eens een prik gehad. Deze spuiten worden bijvoorbeeld gebruikt om medicijnen in te spuiten. Voor jouw veiligheid zitten er geen naalden aan. Spuitjes Infuusnaald
Nadere informatieIn de weer voor het klimaat
6 Doelen Begrippen Materialen Duur De leerlingen: weten dat bepaalde activiteiten en producten veel energie kosten en dus zorgen voor een grote uitstoot van CO2. zijn zich bewust dat hun koop-en leefgedrag
Nadere informatieAAN de slag 1.1 de bunsenbrander
AAN de slag 1.1 de bunsenbrander ORiËNTEREN De bunsenbrander werd rond 1855 uitgevonden door professor Robert Wilhelm Bunsen (1811-1899) uit Heidelberg. De uitvinding diende vooral om een stabiele warmtebron
Nadere informatieZintuigen. CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie. http://maken.wikiwijs.nl/58369
Auteur Iris Kikkert Laatst gewijzigd 11 March 2015 Licentie CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie Webadres http://maken.wikiwijs.nl/58369 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijsleermiddelenplein.
Nadere informatieEducatieve uitgave Brandweer Den Haag. Kleur- en doeboek. Haaglanden Den Haag
42585_doeboek 27-07-2004 16:41 Pagina A Educatieve uitgave Brandweer Den Haag Kleur- en doeboek Haaglanden Den Haag 42585_doeboek 27-07-2004 16:41 Pagina 1 Voorwoord Beste jongens en meisjes, Dit is het
Nadere informatieHet houden van een spreekbeurt
Het houden van een spreekbeurt In deze handleiding staan tips over hoe je een spreekbeurt kunt houden. Waar moet je op letten? Wat moet je wel doen? En wat moet je juist niet doen? We hopen dat je wat
Nadere informatieAfhankelijk van de natuur. banner. Green Science CITAVERDE. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie. https://maken.wikiwijs.
banner Auteur Laatst gewijzigd Licentie Webadres Green Science CITAVERDE 12 juli 2016 CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie https://maken.wikiwijs.nl/81673 Dit lesmateriaal is gemaakt met
Nadere informatiePROEFVERSIE HOCUS POCUS... BOEM DE CHEMISCHE REACTIE. WEZO4_1u_ChemischeReacties.indd 3
HOCUS POCUS... BOEM VERSIE PR O EF DE CHEMISCHE REACTIE WEZO4_1u_ChemischeReacties.indd 3 14/04/16 20:53 HOOFDSTUK 1 CHEMISCHE REACTIES EN FYSISCHE VERSCHIJNSELEN 1.1 Chemische reactie en fysisch verschijnsel
Nadere informatie3. Verwerking door discussie. (15 min.) De feiten en juiste antwoorden zijn voor de leraar ter beschikking in dit document.
versie 10-12-18 Beste leerkracht, De film Morgenland gaat vergezeld van een bijbehorende verwerkingsles. De tijdsduur van film en les is een tot anderhalf uur. Morgenland is geschikt voor basisschool groepen
Nadere informatiedampkring voorstelt en een fles die een planeet zonder dampkring voorstelt
Het klimaat GROEP 7-8 67 15 minuten wachten De leerling: weet wat het broeikaseffect is weet wat de dampkring is ontdekt dat de dampkring heel dun is in vergelijking met de aarde kent zowel positieve als
Nadere informatieVegetarische gerechten van Gery Mulder
Vegetarische gerechten van Gery Mulder Tomaten preisoep... 1 Zuuurkoolschotel, een echt wintergerecht... 2 Aardappelgerecht... 3 Rabarber met een variatie... 5 Natte preipot... 6 Tomaten preisoep Benodigd:
Nadere informatieVERWERKING van AGRARISCHE PRODUCTEN
Naam: Klas: VERWERKING van AGRARISCHE PRODUCTEN EEN KIJKJE NAAR KEEK INLEIDING Cake is een eenvoudige gebaksoort. Hoewel het woord "cake" in Engelstalige landen een verzamelnaam voor 'gebak' of 'taart'
Nadere informatieIk ga mijn spreekbeurt houden over vuur. Ik heb alvast op het bord geplakt waar ik het over ga hebben:
Ik ga mijn spreekbeurt houden over vuur. Ik heb alvast op het bord geplakt waar ik het over ga hebben: Op het bord 1. Blij met vuur 2. Wat is vuur? 3. Vuur maken 4. Lekker warm 5. Verbranden zonder vlammen
Nadere informatieAfhankelijk van de natuur vmbo-kgt12. CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie.
Auteur VO-content Laatst gewijzigd 14 July 2016 Licentie CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie Webadres http://maken.wikiwijs.nl/62464 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs Maken van Kennisnet.
Nadere informatieEen mengsel van lucht, hete verbrandingsgassen en kleine deeltjes vaste stof In rook zitten ook soms vonken
Hoofdstuk 5 In vuur en vlam 5.1 Brand! Voorwaarden voor verbranding Ontbrandingstemperatuur De temperatuur waarbij een stof gaat branden De ontbrandingstemperatuur is ook een stofeigenschap. Er zijn drie
Nadere informatieVerwonderen STICHTING KIND EN VOEDING. Groep 4, 5 en 6
Verwonderen Groep 4, 5 en 6 Leerdoel De kinderen: - verwonderen zich over voedsel. - gebruiken hun zintuigen (ogen, neus, mond) om voedsel bewust te bekijken, te proeven en te ruiken. - ontdekken wat de
Nadere informatieLove- & letterpasta. Macaroni (3 p) Penne met ham en broccoli (3 p) Spaghetti alla carbonara (6 p)
Love- & letterpasta Macaroni (3 p) Penne met ham en broccoli (3 p) Spaghetti alla carbonara (6 p) Greet Lybaert Polenstraat 169a 9940 Evergem Tel.: 09 357 60 86 fax: 09 357 78 35 www.mamlybaert.be - greet.lybaert@greetlybaert.be
Nadere informatieWerkblad. LES 5: Spijsvertering (2) www.gavoorgezond.nl GROEP 3-4
LES 5: Spijsvertering (2) Quiz: gezond eten en drinken Vraag 1: wat zijn vezels? A: Kleine deeltjes van planten en vruchten die belangrijk zijn om je darmen te laten bewegen. B: Ongezond eten zoals snoep
Nadere informatieOpwarming van de aarde
Leerlingen Opwarming van de aarde 8 Naam: Klas: In dit onderdeel kom je onder andere te weten dat er niet alleen een broeikaseffect is, maar dat er ook een versterkt broeikaseffect is. Bovendien leer je
Nadere informatieZaadbommen maken. dan langzaam water toe. Totdat het mengsel aan elkaar blijft plakken. Maak het niet te nat! Wat heb je nodig voor 10 zaadbommen?
Lente Wat heb je nodig voor 10 zaadbommen? 8 eetlepels droge natuurlijke klei (bentoniet voor als je binnenkort wilt gooien, rode klei als je ze wilt bewaren) 10 eetlepels potgrond, eventueel met wat compost
Nadere informatieGroente die door de. Vlees wat door de. spaghetti kan. Kruiden Zout Pastasaus voor door de spaghetti. Braadboter. Boter voor op brood
Spaghetti koken Dit document is onderdeel van de site www.huishoudeninhokjes.nl Stap 1. Wat heb je nodig van etenswaren Zet het volgende klaar: Ik gebruik: (vul merk en hoeveelheid in) Spaghetti Groente
Nadere informatie