Mannen let op uw Saeck

Transcriptie

1 Mannen let op uw Saeck Dr. R.F. Kropman, uroloog 12 maart 2013

2 Sterfte en Sterftecijfer Sterfte is het totaal aan overledenen in een bepaald jaar Het sterftecijfer (of de mortaliteit) is het jaarlijkse aantal sterfgevallen per 1000 mensen.

3 Sterfte sterfgevallen In 2010 overleden in Nederland personen, waarvan mannen en vrouwen. Dit komt overeen met 802 per mannen en 835 per vrouwen.

4 Tabel 1: Sterfte (absoluut en procentueel) in 2010 (CBS). Mannen Vrouwen Totaal ICD-Hoofdgroep absoluut % absoluut % absoluut % Nieuwvormingen , , ,0 Ziekten van het hartvaatstelsel , , ,7 Ziekten van de ademhalingswegen , , ,6 Psychische stoornissen , , ,6 Ongevalsletsels en vergiftigingen , , ,2 Ziekten van het spijsverteringsstelsel , , ,9

5 2010 Sterfte NL Ziekte/aandoening mannen vrouwen M+V Coronaire hartziekten Longkanker Dementie Beroerte Hartfalen COPD Infecties van de onderste luchtwegen Dikkedarmkanker Borstkanker (vrouwen) Diabetes Mellitus

6 Verschillen in sterftecijfer Gemiddeld is de het sterftecijfer per leeftijdcategorie (tot 84 jr) onder mannen in Europa ongeveer anderhalf keer zo hoog als onder vrouwen. Uiteraard zijn er verschillen per land. In Polen is bijvoorbeeld het sterftecijfer onder mannen 12,2 per 1000 inwoners terwijl onder vrouwen het sterftecijfer 6,8 per 1000 is. In Nederland is dat 8,8 en 5,6 per 1000 voor mannen en vrouwen respectievelijk.

7 CBS: De sterftekans van mannen in de leeftijdscategorie jaar is voor iedere leeftijd meer dan anderhalf keer zo groot als die van vrouwen. Dit is vooral het gevolg van een hogere relatieve sterfte onder mannen in die leeftijdsklasse aan longkanker, coronaire hartziekten, beroerte en COPD

8 Sterftecijfer per 1000 inwoners

9 Gemiddelde leeftijd bij overlijden Mannen ,6 79, ,7 79,4 Vrouwen ,0 79,6 CBS 2012

10 Relatieve sterfte per mannen of vrouwen naar leeftijd (éénjaarsklassen, hoogste leeftijd is 99+) over de periode (Bron: CBS Doodsoorzakenstatistiek, bewerkt door het RIVM). Op bijna alle leeftijden hebben mannen een grotere kans op overlijden dan vrouwen. Onder de 15 jaar is dit vrijwel gelijk

11 Absolute sterfte naar leeftijd (éénjaarsklassen, hoogste leeftijd is 99+) in 2010 (Bron: CBS Doodsoorzakenstatistiek).

12 Oorzaken verschil in sterfte? Erfelijk? Het Y of het X-chromosoom? Sociaal? Opvoeding Leefpatroon Roken Drinken Eten Risicovol gedrag (relatie testosteron?) Beroepen Blootstelling aan gevaarlijke stoffen/straling Testosteron?

13 Y-chromosoom Ieder mens heeft 22 paar autosome chromosomen en één paar geslachtschromosomen die zijn of haar geslacht bepalen. Man = 46,XY. Vrouw = 46,XX. Het Y-chromosoom is een kort chromosoom, waarop zich maar weinig erfelijke informatie bevindt. Het speelt echter wel een cruciale rol in de ontwikkeling van het embryo. Het Y-chromosoom zet aan tot de productie van mannelijke hormonen en zodoende tot de ontwikkeling van mannelijke geslachtskenmerken.

14 X-factor Er bestaan veel X-gebonden erfelijke aandoeningen. Vaak komen deze ziektes alleen tot uiting in mannen, omdat mannen maar één X-chromosoom hebben. Is de aandoening recessief dan zorgt de aanwezigheid van een tweede, "normaal" X-chromosoom er bij vrouwen voor, dat ze de ziekte niet ontwikkelen, of in veel minder heftige mate. Hemofilie A, het syndroom van Lesch-Nyhan en de ziekte van Duchenne zijn voorbeelden van X-gebonden afwijkingen.

15 Y-factor Mannen met een Type I-haplogroep krijgen sneller ziekten van de kransslagaderen dan mannen met andere Y-haplogroepen Type 1 komt voor bij 13% van de Britse mannen Type 1 komt meer voor in het noorden van Europa Bron: European Society of Cardiology 2010; Lancet feb 2012

16 Oudemannenhuis Den Haag. Oude Molstraat 25 (1772) De toegangspoort van het Oudemannenhuis in Haarlem. Thans Frans Hals Museum

17 Mannen kunnen niet voor zichzelf zorgen! In Haarlem waren 40 (!) hofjes Gebouwd van 12 e 19 e eeuw Bedoeld voor vrouwen Mannen konden slecht een huishouden voeren en werden ondergebracht in oudemannenhuizen

18 Opvoeding Amerikaanse arts Marianne Legato: Why men die first Hypothese: De schuld van de opvoeding Mannen zijn vanaf hun geboorte kwetsbaarder dan vrouwen, o.a. als gevolg van een ongelijke behandeling. Zo krijgen jongetjes vaak al vroeg in hun leven te horen dat ze hun pijn moeten verbijten en dat ze een "echte man" moeten zijn. Het gevolg is dat mannen pas onder zware druk medische hulp zoeken. Dat verklaart volgens de Amerikaanse arts dat mannen pas zo laat naar de dokter gaan.

19 Leefpatroon Roken Alcohol Eetgewoonten

20 Roken Rokers sterven jonger Rokers leven gemiddeld 13 jaar korter dan niet-rokers. Er zijn vele ziektebeelden en doodsoorzaken verbonden met het gebruik van tabak. Van vier groepen ziektes is bekend dat zij veel vaker voorkomen bij mensen die roken. longkanker chronische bronchitis en emfyseem ziekten van de kransslagaders van het hart Beroerte (bron: Stivoro/KWF)

21 Roken Chronische bronchitis Vanaf ± veertigste jaar. Wanneer na deze diagnose wordt doorgerookt, neemt het longweefsel af en ontstaat emfyseem. De sterfte door roken aan deze ziektes bedraagt 72% bij mannen en 62% bij vrouwen. (bron: Sterftecijfers Rokersziekten uit het Jaarverslag STIVORO 2001)

22 Roken Hartaanval Een ziekte van de kransslagaders. Het aantal mensen per dat overlijdt aan een acute hartaanval is op de leeftijd jaar 79 mannen en 24 vrouwen. Op de leeftijd van jaar is dit al opgelopen tot 275 mannen en 84 vrouwen per De sterfte door roken aan deze ziekte komt bij mannen op 36% en bij vrouwen op 26%.

23 Roken Beroerte Op de leeftijd van jaar overlijden 21 mannen en 16 vrouwen per aan een beroerte. Op de leeftijd van jaar gaat het om 74 mannen en veertig vrouwen per Bij mannen wordt 45% van de sterfte aan een beroerte door roken veroorzaakt, bij vrouwen is dit 40% (bron:sterftecijfers Rokersziekten uit het Jaarverslag STIVORO 2001)

24 Emancipatie Evolutie aandeel tabaksgerelateerde mortaliteit, mannen en vrouwen, Vlaams Gewest, (Bron: sterftecertficaten personen ouder dan 1 jaar, Vlaams Gewest, )

25 Alcohol In alcoholdoden In alcoholdoden Hogere alcoholsterfte mede door veroudering bevolking Twee van de drie alcoholdoden zijn tussen 45 en 69 jaar Gecorrigeerd voor de leeftijdsopbouw van de bevolking neemt de alcoholgerelateerde sterfte tussen 1996 en 2002 met 15 procent toe.

26 Alcoholdoden De vrouwen lopen in!

27 Oorzaken alcoholsterfte Bron: CBS. Bevolkingstrends 3/2004 p (PDF)

28 Helft sterfte Russen in 2009 tussen 15 en 54 jaar komt door alcohol

29 Read more: Eetgewoonten Rood vlees verhoogt kans op overlijden Het regelmatig eten van (verwerkt) rood vlees verhoogt de kans op overlijden Bron: Harvard Medical School: Red Meat Consumption and Mortality: Results From 2 Prospective Cohort Studies.Pan et al.arch Intern Med.2012; 172: The researchers analysed data from 37,698 men between 1986 and 2008 and 83,644 women between 1980 and 2008) Verhoging risico op hart en vaatziekten (wrsch tgv de verzadigde vetten) Verhoging risico op kanker In een studie bij 17,000 personen werd een relatie gevonden tussen de consumptie van rood vlees en kanker Bron: Ferrucci, L. M. et al. (2011). "Meat consumption and the risk of incident distal colon and rectal adenoma". British Journal of Cancer.)

30 Rood vlees en prostaatkanker Consumptie van rood vlees is geassocieerd met een verhoogd risico op prostaat kanker. Bron: "American Journal of Epidemiology"; Meat and Meat Related Compounds and Risk of Prostate Cancer in Large Prospective Cohort Study in the United States; Rashmi Sinha, et al.; July 2009

31 Eetgewoonten en vetzucht Metabool syndroom Hypertensie DM Dikke buik (BOV > 103 cm) Buikvet! Veroorzaakt vaatlijden

32 Advies: andere eetgewoonten! Minder (rood) vlees Vis (2 x per week) ivm gunstige vetzuren Geen (= weinig) verzadigde vetten Plantaardige vetten Matig met zout Alcohol max 2 glazen dd

33 Slokdarmkanker en keelkanker Alcohol Roken

34 Risicovol gedrag Verkeersdoden 2005 Mannen: 594, 206 tussen de 20 en 40 jaar (126 met auto) Vrouwen: 223, 49 tussen de 20 en 40 jaar (31 met auto) Oorzaken verkeersongevallen: Lagere sociaal economische status (tot 2 x verhoogde kans) Vermoeidheid Medicatie (kalmeringstabletten bv) Alcohol & drugs Mobiel bellen Emoties/stemming

35 Beroepen en blootstelling aan gevaarlijke stoffen/straling Bepaalde beroepen hebben een hoger sterfterisico. bijvoorbeeld schilder (bron: oude CBS statistieken) Thans te weinig gegevens van CBS

36 Testosteron Relatie sterfte en te laag testosterongehalte

37 Nomenclatuur 1. Late Onset Hypogonadisme (LOH) Testosteron < 8-12nmol/l klinische verschijnselen = Testosteron deficiëntie syndroom

38 Late Onset hypogonadisme Percentage TT < 8nmol/l TT < 12nmol/l Na 50e jaar dalen de gemiddelde T-spiegels bij mannen ±1% per jaar % van de mannen jr hebben lage testosteron spiegels 0 < >69 Age (years) 1. Morales A, Lunenfeld B. Aging Male 2002; 5: Araujo AB et al. J Clin Endocrinol Metab 2004; 89(12):

39 Symptomen en tekenen die suggestief zijn voor LOH Energie, motivatie, aggressie, initiatief, zelfvertrouwen, concentratievermogen, geheugen. stemmingstoornissen, slaapstoornissen, libido Spontane erecties Fysieke inspanning Kracht Vetvrije massa Botdichtheid Lengte Baardgroei Hot flushes Gynaecomastie

40 Klinische condities waarbij hypogonadisme vaak voorkomt Metabool syndroom: Insuline resistentie Type 2 diabetes Versnelde aderverkalking Obesitas Chronische infecties (o.a. HIV) Mannen met fracturen bij gering trauma COPD Kanker Seksuele disfunctie Onvruchtbare mannen (o.a. niet ingedaalde teelbal) Syndroom van Klinefelter (XXY) Corticosteroid therapie Chronisch opiaten gebruik Depressie

41 Hypogonadisme wordt geassocieerd met een hoge mortaliteit Lage totaal testosteron spiegels (<8.7nmmol/L) geassocieerd met 68% verhoogde kans op overlijden in vergelijking met normale T-spiegels* *Shores MM et al. Arch Int Med 2006; 166:

42 Hoe kerken je een man met een metabool syndroom? Abdominal obesity (waist circumference) > 102 cm Fasting plasma triglycerides > 150, 1.69 (mg/dl, mmol/l) Fasting plasma HDLC < 40, 1.03 (mg/dl, mmol/l) Fasting blood glucose > 110, 6.1 (mg/dl, mmol/l) Diastolic/systolic blood pressure > 85 / > 130 (mmhg) Men Diagnosis spreekt is van metabolic metabool syndrome syndroom if patient als een has man 3 or 3 of more meer features kenmerken heeft

43 Metabool syndroom : Insuline resistentie Type 2 diabetes Versnelde atherosclerose Obesitas Metabool syndroom wordt geassocieerd met hypogonadisme en een verhoogd cardiovasculair risico 1. Kapoor D et al. Eur J Endocrinol 2006; 154: Dhindsa S et al. J Clin Endocrinol Metab 2004; 89: Kupelian V et al. J Clin Endocrinol Metab 2006; 91(3): Kapoor D et al. Clin Endocrinol 2005; 63: Svartberg J et al. J Intern Med 2006; 259(6): Hak AE et al. J Clin Endocrinol Metab 2002; 87(8): Shores MM et al. Arch Int Med 2006; 166:

44 Metabool syndroom Metabool syndroom en andere chronische ziekten zijn geassocieerd met hypogonadisme Hypogonadisme is bij mannen een risicofactor voor cardiovasculaire ziekten en dus voor sterfte Er is een relatie tussen het mannelijk seksueel functioneren en hypogonadisme

45 Waarom mannen eerder sterven

46 Waarom mannen eerder sterven