Fysiologischefunctievan melatoninebijde mens

Transcriptie

1 Fysiologischefunctievan melatoninebijde mens Inleiding Marijke C.M. Gordijn, PhD B.V. & Chronobiologie Universiteit Groningen

2 Wat is MELATONINE 10-Nov-15 2

3 Melatonine ontdekt in 1958 Hormoon Pijnappelklier/ epifyse Maar ook darm, retina.. Aaron B. Lerner, dermatoloog Wikipedia 10-Nov-15 3

4 Melatonine synthese klok pijnappelklier In het donker Klokin Nucleus Suprachiasmaticus (SCN) Ackermann & Stehle Nov-15 4

5 melatonineritmeonafhankelijkvan licht en donker 100 early types (9) late types (8) melatonin (% maximum) habitual sleep phase early types clock time (h) habitual sleep phase late types Gordijn unpubl 10-Nov-15 5

6 Melatonine receptoren in SCN MT1 en MT2 receptor In vitro: MT1 receptor remmend effect op neuronale activiteit SCN MT2 receptor lage melatonine concentraties voor fase verschuivingen(ook MT1?) In vivo MT1 receptor rol bij fase verschuivingen Dubocovich Nov-15 6

7 Melatonine wonderdrug 10-Nov-15 7

8 Functies bij de mens Slaap-waak regulatie Immuunsysteem Vrije radicalen vanger DNA reparatie Affiniteit met oestrogeen receptor 10-Nov-15 8

9 Focus op kloken slaap 10-Nov-15 9

10 FYSIOLOGISCH MELATONINE 10-Nov-15 10

11 Biologische nacht Bijde mens: minimum van lichaamstemperatuur minimalealertheid/activiteit, maximale slaap slecht functioneren hoge triglyceride Bij nachtdieren maximaletemperatuuren activiteit, minimale slaap 10-Nov-15 Rajaratnam & Arendt

12 Biologischenacht dim light melatonin onset (DLMO) DLMO Arendt Nov-15 12

13 Twee processen model slaapregulatie rol voor melatonine? 10-Nov-15 13

14 Timing slaap en melatonine 0 Slaap-waak ritme 5 days :00 20:00 00:00 04:00 08:00 12:00 16:00 clock time (h) Melatonine ritme Gordijn unpubl

15 Fase hoek late/vroege slapers DLMO ~ 2 uur voor sleep onset Bijlate slapers/ DSPS veel grotere variatie Sletten et al., 2010

16 Uitfase~ slechteslaap Lazar et al 2013

17 Samengevat Relatietussentiming van melatonineen timing van slaap van belang voor slaapkwaliteit Schattingdat5-10% van de patientenmet insomnia lijden aan vertraagd slaap fase syndroom 10-Nov-15 17

18 Melatonine vertelt het lichaam HOE LAATHET IS 10-Nov-15 18

19 Melatonine meest robuuste marker 10-Nov-15 Klermanet al

20 Melatonine = wijzer van de klok Fase verschuivingen met licht afhankelijk van timing gemeten t.o.v. melatonine ritme PRC voor licht 10-Nov-15 Khalsaet al 2003

21 Samenvatting Ritmevan melatonineis tijdsignaalvan de biologische nacht Bij mensen: correlatie met optimale slaapfase Fasehoek melatonine en slaap bij circadiane ritme stoornissen onbekend Fasemelatoninebelangrijkvoor timing en effect van behandeling met licht 10-Nov-15 21

22 FARMACOLOGISCH MELATONINE 10-Nov-15 22

23 Effecten op klok en/of slaap? Dosis: 1.5 mg Tijd: 16:00u Duur: 8 dagen Effect: Fase verschuiving Geeneffect of slaapduur Arendt Nov-15 23

24 Effecten op klok PRC melatonine Dosis: 0.5 mg Tijd: verschillend Duur: 4 dagen Effect: fase verschuivingen Fase respons curve (PRC) 10-Nov-15 Lewy

25 PRC melatonine en licht 10-Nov-15 Revell & Eastman

26 Melatonine effecten op slaap META-ANALYSE 10-Nov-15 26

27 Melatonine voor de slaap Gezonde personen en slaapstoornissen Brzezinski et al Nov-15 27

28 Grootte van de effecten Primaire slaapstoornissen slaap latentie Insomnia -7.2 min Delayed sleep phase syndroom min Buscemi et al Nov-15 28

29 Klein effect melatonineop EEG Dosis: 2 mg prolonged release Tijd: 21:00 Duur: 1 dag Effect: reductieslow wave activity begin van de nacht Gezonde deelnemers jaar Arbon Dijk et al Nov-15 29

30 Mechanisme effect op slaap latentie? temperatuur-vasodilatatie Krauchi et al Nov-15 30

31 Samengevat Endogenewijzervan de klok TIMING! Zeitgeber voor de klok(fase verschuivingen kleiner dan met licht) Minimale effecten op slaap homeostase/ slaap kwaliteit Verlaagtkerntemperatuur kleineinvloedop slaap latentie 10-Nov-15 31

32 Chronobiology Current group members Past group members Domien Beersma Moniek Geerdink Melanie Rüger Roelof Hut Renske Lok Andrei Zavada Menno Gerkema Tom Woelders Marina Giménez Serge Daan Emma Wams Maan van de Werken Thomas Kantermann Giulia Zerbini Munich Till Roenneberg Martha Merrow Marijke Gordijn Pauline Bollen Marina Giménez Wouter Lansink ~ 6000 samples / jaar marijke.gordijn@chronoatwork.nl

33 Arendt Nov-15 33