HET SPRAAKTAALSPREEKUUR Het belang van vroeg signaleren

Transcriptie

1 HET SPRAAKTAALSPREEKUUR Het belang van vroeg signaleren Dr. Emmy Konst Alle Taal Centraal Opbouw van de presentatie Inleiding Project vroegsignalering door Sint Marie, MEE Zuidoost-Brabant en Zuidzorg Eindhoven Evaluatieonderzoek Alle Taal Centraal Inleiding Ouders signaleren vaak als eersten en vaak al voor 2 e levensjaar (Rannard e.a., 2005) Geen eenduidigheid over wel/geen actie Zonder interventie behaalt deel late sprekers rond 4 of 5 jaar taalscores binnen normale range (Whitehurst en Fischel 1992, Thal en Katich 1996, Paul 2000) Gevolg kan zijn: afwachtend beleid ook bij kinderen met later ernstige taalproblemen Alle Taal Centraal

2 Onderscheid maken primaire en secundaire taalproblemen secundaire problemen: gehoorstoornis, mentale retardatie of ontwikkelingsvertraging, autisme late praters en kinderen met SLI late praters: jonger dan 3 jaar rond 4 a 5 jaar nog steeds problemen: SLI (prevalentie ongeveer 6%) Alle Taal Centraal Persisterend of niet? Tweelingonderzoek, N=8386 (Dale e.a., 2003): Kinderen bij 2 jaar verlate taalaanvang (woordenschat <p10) Zonder interventie heeft bij 3 jaar nog 44% taalproblemen bij 4 jaar nog 40% taalproblemen Conclusie: predictie bij 2 jaar middels woordenschat te zwak. Ook met factoren als sexe, opleidingsniveau moeder, oorontstekingen in analyses geen betere predictie Alle Taal Centraal Persisterend of niet? Ook andere studies geven aan dat de taalontwikkeling bij late prater rond de leeftijd van 4 jaar in zo n 40% van de gevallen genormaliseerd is Rescorla, Mirak, Singh (2000): 39% snelle groei qua woordenschat Rescorla, Dahlsgaard e.a. (2000): 41% bij 3½ jaar normale zinslengte Paul (1996): 41% bij 3 jr en 57% bij 4 jr normale grammatica Alle Taal Centraal

3 Predictie is lastig Er is dus grote variatie in taalontwikkeling op jonge leeftijd. Laat praten geen 100% predictie voor latere taalproblemen, want een substantieel deel haalt de achterstand in Maar: wat te doen met late praters die wel persisterende problemen hebben, met alle negatieve gevolgen op de ontwikkeling? Hoe maken we onderscheid? Alle Taal Centraal Kans op persistentie groot bij Zwak taalbegrip en zwakke nonverbale communicatie bij 2 jaar (Thal e.a., 1996, Rescorla e.a., 2001) Zeer kleine actieve woordenschat bij 2 jaar = <8 woorden (Fischel e.a., 1989) Familiegeschiedenis: problemen met taal en lezen (Lyytinen, 2001, Bishop, 2003) Alle Taal Centraal Gevolgen voor ontwikkeling Problemen taalontwikkeling invloed op leerontwikkeling, sociaal-emotionele ontwikkeling en cognitieve ontwikkeling Stothard (1998) bij 4 jarige kinderen met SLI: follow-up op 15 jaar laat zien dat er nog steeds slechtere scores zijn op verbale geheugentaken en lezen en spellen Alle Taal Centraal

4 Samengevat Taalachterstanden en zorgen van ouders bij kinderen van 2 jaar niet bagatelliseren Onderscheid late prater en kind met SLI niet gemakkelijk. Zwak taalbegrip, weinig nonverbale communicatie, zeer kleine actieve woordenschat, lees-/taalproblemen in familie at risk voor SLI Voor deze at risk kinderen is vroege opsporing en nader onderzoek nodig Alle Taal Centraal Vroege opsporing in Nederland Op CB s nu van Wiechenschema aangevuld met bestaand en zelfontwikkeld materiaal, klinische blik Geen landelijk protocol, maar overal eigen richtlijnen Geen landelijke screening op taalproblemen bij jonge kinderen Alle Taal Centraal Initiatieven in Nederland VTO taalscreening 2-jarigen Samenwerking tussen vrijgevestigd logopedist of AC en CB (logopedisch onderzoek en gehoorspreekuur) West-Friesland: preventie middels scholing Groningen: Protocol Taaldiagnostiek Groningen SNEL: Spraak- en taal Normen Eerste Lijn Eindhoven: Spraak- taalspreekuur op het CB (Sint Marie, MEE Zuidoostbrabant, Zuidzorg) Alle Taal Centraal

5 Eindhoven: behoefte vanuit CB Uit enquête onder CB artsen en OKZverpleegkundigen van Zuidzorg Eindhoven blijkt behoefte aan: ondersteuning bij de vroege opsporing van spraak- en taalproblemen duidelijke richtlijnen voor doorverwijzing gezamenlijk gedragen werkwijze Alle Taal Centraal Spraak- en taalspreekuur Samenwerking tussen Sint Marie, Zuidzorg en MEE Zuidoostbrabant Consult op het consultatiebureau bedoeld voor jonge kinderen met spraak-taalproblemen Doel: vroegtijdige signalering en inzetten van hulp Onderzoek geen screening Laagdrempelig Alle Taal Centraal Voortraject: verwijzing door CB Behoefte aan eenduidige richtlijnen voor verwijzing van kinderen met spraak- en taal problematiek Beslismodel ontwikkeld als hulpmiddel voor verwijzing Altijd actie ondernemen bij uitval op screening Van Wiechenschema Groninger Minimum Spreeknormen alarmsignalenlijst eigen screeningsinstrument Welke actie? Beslismodel kan hierbij helpen Alle Taal Centraal

6 Wat gebeurt er op het STSU? Verwijzing door CB arts Anamnese en uitgebreid onderzoek Na het onderzoek: interdisciplinair overleg over de resultaten van het onderzoek en het te voeren beleid Indien nodig is er overleg met CB arts, OKZ verpleegkundige of derden Tweede afspraak: oudergesprek Alle Taal Centraal Ervaringen sinds 2004 In 2004 start pilot: een dagdeel per week in Eindhoven Uitbreiding in verband met uitbreiding regio en toename van aanmeldingen Alle Taal Centraal Evaluatie Voldoet het STSU aan een behoefte vanuit CB? Wat is de mening/ervaring van de ouders? Wie worden er verwezen naar het STSU? Wat is het effect van vroeg signaleren? Alle Taal Centraal

7 Voldoet het STSU in een behoefte? Enquête onder alle CB artsen regio Eindhoven Positieve reacties Ja: STSU voorziet in een behoefte Eenduidige richtlijnen Ouders zijn het vaak eens met verwijzing naar STSU Laagdrempelig Minder positief Invullen van aanmeldingsformulier veel werk Alle Taal Centraal Ervaringen ouders Enquête onder 18 ouders (respons 67%) Positieve reacties Ouders zijn het eens met verwijzing naar STSU Laagdrempelig Informatie en adviezen zijn duidelijk Doorverwijzing verloopt soepel Snel inzetten van hulp wordt als positief ervaren Alle Taal Centraal Wie wordt verwezen naar het STSU? In 2005 en 2006: 121 kinderen aangemeld bij het STSU Profielschets is gebaseerd op 92 kinderen die benaderd zijn voor het evaluatieonderzoek Alle Taal Centraal

8 Profielschets: geslacht n=92 62 jongens (67%) 30 meisjes (33%) Alle Taal Centraal Profielschets: leeftijd (n=92) Leeftijd bij aanmelding 1;7 tot 2;0 jaar 2;1 tot 2;6 jaar 2;7 tot 3;0 jaar 3;1 tot 3;6 jaar 3;7 tot 4;0 jaar 4;1 tot 4;6 jaar n % Alle Taal Centraal Ter vergelijking 2007 (n=121) Leeftijd bij aanmelding 1;7 tot 2;0 jaar 2;1 tot 2;6 jaar 2;7 tot 3;0 jaar 3;1 tot 3;6 jaar 3;7 tot 4;0 jaar 4;1 tot 4;6 jaar n % % (10.9) 31.4 (34.7) 29.8 (27.1) 18.2 (17.4) 7.4 (7.7) 0 (2.2) Alle Taal Centraal

9 Profielschets: problematiek in familie Problematiek binnen de familie n % Spraak- en taalproblemen Leerproblemen Dyslexie Psychosociale problemen Alle Taal Centraal Profielschets: SES laag midden 25 hoog onbekend SES (n=92) Alle Taal Centraal Profielschets: meertaligheid Etniciteit Land van herkomst moeder NL Land van herkomst vader NL Meertalig Thuistaal Nederlands n % Alle Taal Centraal

10 Profielschets: diagnose 8% 25% 2% 2% 51% taal fonologie stotteren spraak bredere probl gb 12% Alle Taal Centraal Profielschets: Gegeven adviezen vanuit het STSU Logopedie Gehooronderzoek Cognitief onderzoek Video Interactie Begeleiding Hanencursus Ontwikkeling afwachten n % Alle Taal Centraal Follow-up Voor 22 kinderen zijn follow-up gegevens verzameld Allemaal verwezen naar een logopedist Minimaal een half jaar behandeling Alle Taal Centraal

11 Taalontwikkeling T0 22,3 13,7 Taalbegrip (P score) Taalproductie (P score) 33,6 26,5 T1 N=22 TBQ en WQ omgerekend naar percentielscores P score is normale score Alle Taal Centraal Persisterend of niet? Zijn er variabelen die kunnen voorspellen welke kinderen een blijvend en welke kinderen een voorbijgaand taalprobleem hebben? Bekend uit literatuur: Zwak taalbegrip Weinig non-verbale communicatie Zeer kleine actieve woordenschat Familiaire spraak-taalproblemen Voorspellende variabelen maken specifiek en gericht aanmelden door CB arts gemakkelijker Alle Taal Centraal Correlaties met vooruitgang in taalbegrip (n=22) variabele Geslacht Leeftijd Duur zwangerschap Geboortegewicht Kinderrij Opleiding vader SES Psychosociale problemen binnen de familie Land van herkomst vader Meertalig correlatie coefficient variabele Kinderdagverblijf Opleiding moeder Spraak- en taalproblemen binnen de familie Land van herkomst moeder Thuistaal * p <.05 Correlatie coefficient -.62*.67* -.55* -.53* -.59* Alle Taal Centraal

12 Correlaties met vooruitgang in taalproductie (n=22) variabele Geslacht Duur zwangerschap Geboortegewicht Kinderrij kinderdagverblijf Opleiding vader Land van herkomst moeder Land van herkomst vader Meertalig Thuistaal correlatie coefficient variabele Leeftijd bij aanmelding STSU Opleiding moeder SES Spraak-taalproblemen in de familie Psychosociale problemen binnen de familie * p <.05 ** p <.01 Correlatie coefficient -.61**.57*.52* -.67** -.54* Alle Taal Centraal Risicovariabelen Lage opleiding van moeder Lage SES Spraak- en taalproblemen in de familie Psychosociale problemen in de familie Alle Taal Centraal Conclusie Doelstelling STSU is vroeg verwijzen; deze wordt ook behaald Vroeg verwijzen is zinvol: vroeg verwezen kinderen gaan sneller vooruit dan laat verwezen kinderen Alle Taal Centraal

13 Tot slot Dank aan Ayten Tüfekçi voor verzamelen en verwerken van de gegevens Nog vragen: Alle Taal Centraal