Evaluatie preventieve logopedie en voortgang na 2014

Transcriptie

1 Evaluatie preventieve logopedie en voortgang na 2014 Inleiding In de raadsdiscussie van 8 december 2011 is door wethouder Boog toegezegd (T11/379) met een alternatief te komen voor de uitvoering van de preventieve logopedie in eerste instantie voor de duur van 2 jaar. Ook is aangegeven dat een evaluatie na die periode van 2 jaar inzicht moet geven of de preventieve logopedie structureel ingebed kan worden. Voor u ligt de evaluatie en de aanbevelingen om de preventieve logopedie structureel in te zetten na Doel Het doel van de inzet van de preventieve logopedie is het voorkomen en vroegtijdig onderkennen van afwijkend mondgedrag, stem-, spraak-, taal- en gehoorstoornissen teneinde problemen in de algemene ontwikkeling (waaronder de leerprestaties en de sociaalemotionele ontwikkeling) te voorkomen of te verminderen. Ongeveer 20% van de kinderen ondervindt dergelijke (lichte) problemen in de algemene ontwikkeling. Op jaarbasis zullen in Hilversum ongeveer 940 kinderen op 5-jarige leeftijd worden gescreend. Uit landelijke gegevens blijkt dat ongeveer 38% van de kinderen nadere logopedische hulp (kortdurend, dan wel langdurig) nodig heeft. In Hilversum is de preventieve logopedie voor 2 jaar middels een payrollconstructie via een detacheringsbureau gedetacheerd aan de gemeente Hilversum. Producten 1. Prediagnostisch onderzoek in de voorschoolse periode (leeftijd 0 tot 4 jaar) De jeugdartsen en verpleegkundigen op het consultatiebureau zien de peuters meerdere malen gedurende hun ontwikkeling tijdens de standaard contactmomenten en signaleren vroegtijdig eventuele problemen. Ook van logopedische aard. Hierbij wordt gebruik gemaakt van het Van Wiechenschema. Het kind wordt zo nodig geïndiceerd voor logopedische behandeling of bij twijfel over de spraaktaalontwikkeling doorverwezen naar de preventieve logopedist. De preventieve logopedist verzorgt de volgende taken: - Onderzoek - Ouders informeren en adviseren op basis van de bevindingen direct na het onderzoek - Verslaglegging en registratie - Zonodig verwijzing. 2 Screening 5-jarigen Leerlingen tussen 4,9 en 5,9 jaar worden gescreend door de preventieve logopedist. Deze screeningen worden op school uitgevoerd. Hieronder vallen de volgende taken: - Screening - Verslaglegging en registraties - Nabespreking met de leerkracht en/of interne begeleider - Informatie aan ouders. Zonodig in een adviesgesprek - Zonodig verwijzing 3 Vraagbaakfunctie primair onderwijs: Bij signalen of vragen over een kind, kan de leerkracht of IB-er op school, telefonisch of

2 online contact hebben met de preventieve logopedist. 4. Overige inzet: Onder dit product vallen alle werkzaamheden die niet direct toe te schrijven zijn aan de daadwerkelijke preventieve logopedie. Hierbij valt te denken aan overleg, monitoring, netwerken, kwaliteitsverbetering, communicatieve activiteiten en eventuele reserve voor inzet op individuele screeningen. De gemeente fungeert als opdrachtgever voor de preventieve logopedisten en de inzet van deze uren is in overeenstemming met het leveren van de bovengenoemde producten. Inzet uren van de logopedisten Op basis van de offerte van de GGD en de berekening van detacheringsbureau Driessen is onderstaande ureninzet in de jaren gerealiseerd, verdeeld over 2 logopedisten: 2012: 108 uur, gemiddeld 36 uur per week bij 3 werkbare weken in december uur, gemiddeld 36 uur per week bij 40 werkbare weken in het jaar 2014: uur, gemiddeld 36 uur per week bij 40 werkbare weken in het jaar Evaluatie van de producten 1. Pre diagnostisch onderzoek in de voorschoolse periode (leeftijd 0 tot 4 jaar) Eén ochtend per maand kunnen drie 0-4 jarigen op een consultatiebureau gezien worden voor logopedisch onderzoek. Deze ochtenden zijn optimaal bezet. De aanmeldingen komen binnen via consultatiebureau-artsen/verpleegkundigen. Zij kunnen op de site van het CJG een aanmeldingsformulier invullen voor een prediagnostisch onderzoek. Dit leidt tot het onderzoeken van het kind. De ouders worden ter plekke geadviseerd, geïnformeerd en eventueel doorverwezen naar een vrijgevestigde logopedist en of naar het Audiologisch Centrum voor nader onderzoek. Opbrengsten: Tot en met juni 2014 zijn 44 kinderen van 0-4 jaar pre diagnostisch onderzocht. 2. Screening 5-jarigen In februari 2013 is gestart met het screenen van kinderen op de basisscholen. Hierbij werden de kinderen door de leerkrachten/ib ers geselecteerd voor de logopedisten omdat niet alle kinderen dat schooljaar gescreend konden worden. In augustus 2013 is gestart met het screenen van 5-jarigen met geboortedatum januari 2008 tot en met juni 2008 (de oudste kinderen). Alle scholen zijn bezocht. Begin van 2014 is gestart met de jongste groep met geboortedatum juli 2008 tot en met december De leerkrachten/ib ers geven aan dat zij met de informatie, adviezen en oefeningen concreet aan de slag kunnen met leerlingen. Ouders kunnen met de gegeven adviezen en informatie hun kind ondersteunen. Er zijn 338 kinderen doorverwezen naar een vrijgevestigd logopedist en 51 kinderen zijn doorverwezen naar een arts/audiologisch Centrum (zie: fase 4: Eindconclusie). Als er vermoedens zijn van gedragsproblemen, autisme, adhd etc. dan bespreken de logopedisten die onderwerpen, die buiten logopedie vallen, met IB'ers/leerkrachten. Zij nemen deze bevindingen weer mee in de besprekingen met ouders. Soms constateren de logopedisten tekortkomingen op het gebied van visus (bv. kleurenblindheid) of andere lichamelijke gebreken. Dan roept de jeugdarts het kind op voor een nader onderzoek.

3 Opbrengsten: Het aantal uitgevoerde screenings van februari 2013 tot juli 2014 bedraagt kinderen 3. Vraagbaakfunctie primair onderwijs Er wordt advies gegeven indien intern begeleiders/leerkrachten van groep 1 tot en met 8 vragen hebben over factoren die de spraaktaalontwikkeling negatief beïnvloeden. Er wordt regelmatig g d, gebeld en tijdens de aanwezigheid van de logopedisten op de scholen, stellen de leerkrachten en IB ers vragen over de spraaktaalontwikkeling. De intern begeleiders/leerkrachten van groep 1 tot en met 8 kunnen met de informatie en adviezen van de logopedisten, leerlingen gericht ondersteunen en begeleiden. Opbrengsten: Er is 40 keer gebruik gemaakt van de vraagbaakfunctie primair onderwijs 4. Overige inzet De overige inzet bestond uit de volgende activiteiten: A. Er is een keten ingericht om goede logopedische zorg te leveren en samen te werken. Dit gebeurt met de volgende instellingen : de scholen (leerkrachten en Intern Begeleiders), het CJG, VVE-medewerkers, de Bibliotheek, de Schakelklas, de VoorleesExpress, vrijgevestigd logopedisten, de Taalkring, de NSDSK (De Ster, behandelgroepen voor peuters met ernstige spraak- en taalmoeilijkheden), afdeling JGZ (consultatiebureauartsen/verpleegkundigen en jeugdartsen) en het Audiologisch Centrum. B. Er is veel tijd gestoken in het vinden van een goed registratiesysteem. Gebruik wordt gemaakt van JeGer. Registratie is een steeds terugkerende activiteit. C. Regelmatig wordt er een kort berichtje met betrekking tot preventieve logopedie (vb. zuiggewoonten, open mond gedrag, consultatiebureau-onderzoeken, screeningen, kinderboekenweek) op de facebook pagina van het CJG geplaatst. Op deze manier wordt preventieve logopedie op de kaart gezet bij met name jonge ouders. Op de website van het CJG is aparte aandacht voor de preventieve logopedie ingeruimd. Ouders kunnen hier informatie krijgen over wat logopedie is en folders inzien. Artsen en consultatiebureauverpleegkundigen kunnen een kind digitaal aanmelden voor een pre-diagnostisch onderzoek. Er zijn digitale folders en oefenpakketten ontwikkeld, die naar aanleiding van een screening/onderzoek per aan de ouders/verzorgers/leerkrachten/ib ers worden verstuurd. Evaluatie betrokkenen. Door de gemeente hebben er korte telefonische evaluatiegesprekken plaatsgevonden onder ouders naar aanleiding van de pre-diagnostische onderzoeken over het schooljaar 2013/2014. De ouders merken allen op dat de spraak/taalontwikkeling is verbeterd vanaf het moment dat zij met hun kind bij de preventief logopedist zijn geweest. Deze verbetering is gerealiseerd ofwel omdat zij op advies van de preventief logopedist naar een vrijgevestigd logopedist zijn gegaan voor behandeling ofwel omdat zij de adviezen/oefeningen hebben toegepast die de preventief logopedist mondeling/of per mail heeft gegeven. Op basis van het toegestuurde verslag (per mail) is voor hen duidelijk wat zij kunnen doen om het kind te ondersteunen. Het pre-diagnostisch onderzoek werd als positief gewaardeerd omdat ouders ter plekke worden geadviseerd, geïnformeerd en eventueel doorverwezen naar een vrijgevestigd logopedist en/of naar het Audiologisch Centrum. De verslagen werden gebruikt als informatie voor indicatie verwijzing door de huisarts en voor de vrijgevestigde logopedist. Ook gaven de

4 ouders aan dat ze het pre-diagnostisch onderzoek prettig vonden omdat het laagdrempelig en onafhankelijk was. Naast de ouders zijn ook de directeuren, intern begeleiders en leerkrachten op de scholen gevraagd naar hun mening over de screening 5-jarigen. Aan hen is de vraag voorgelegd: Wat betekent preventieve logopedie voor uw school? Aangegeven is dat: - leerkrachten zelf niet deskundig genoeg zijn om de spraak/taalontwikkeling te beoordelen. - het prettig is dat er vroegtijdig hulp wordt ingezet voor jonge kinderen en dat de hulp op de scholen plaatsvindt. Ouders hebben vertrouwen in de adviezen die zij via school ontvangen. - preventieve logopedie helpt om belemmeringen in de ontwikkeling van beginnende geletterdheid en het aanvankelijk lezen op te sporen/te voorkomen - preventieve logopedisten niet alleen kijken naar de spraak/taalontwikkeling maar ook naar andere zaken zoals: concentratie, gedrag en gehoor. Zij kijken anders en breder naar kinderen en delen deze informatie met de leerkrachten. - de preventieve logopedisten voor ouders een steuntje in de rug zijn om in actie te komen. De logopedische bevindingen worden met de ouders besproken en aan hen wordt uitgelegd wat de vervolgstappen zijn. Volgens de scholen worden adviezen beter opgevolgd als er een gesprek heeft plaatsgevonden met de preventieve logopedist. Ook de jeugdartsen en verpleegkundigen op het consultatiebureau gaven aan het kunnen doorleiden van kinderen naar de preventieve logopedisten als zeer waardevol te ervaren. Belang van de preventieve logopedie. In de literatuur en in onderzoeken is er veel informatie te vinden over het belang van de preventieve logopedie. Door het vroegtijdig opsporen van logopedische problemen kan een deel van de mogelijke problemen op latere leeftijd worden voorkomen. Kinderen met taal(ontwikkelings)stoornissen hebben een verhoogd risico op sociale, emotionele en gedragsproblemen. Bezuinigen op preventieve logopedie treft vooral kinderen met een zwakke taal- en spraakontwikkeling. Zij lopen hierdoor een flinke taalachterstand op nog voordat ze aan de basisschool beginnen. Eén op de tien kinderen tussen 0 en 6 jaar heeft een taal- of spraakprobleem. Daarmee is dit een van de meest voorkomende aandoeningen. Het behandelen van stoornissen in de taal en spraak is effectiever als op jonge leeftijd preventief wordt gescreend. Preventieve logopedie zorgt voor: - De juiste interventie met de grootst mogelijke effectiviteit van het kind met spraaktaalproblemen door aanvullende diagnostiek en/of gepaste vroegbehandeling en/of ouder advisering/training. - Een effectieve communicatie tussen het kind en zijn omgeving. Dit zorgt voor een groter zelfvertrouwen, meer onafhankelijkheid van het kind en meer kwaliteit van leven. - De mogelijkheden van het kind om zich te kunnen uiten in gesproken taal. Hij geeft daardoor minder aanleiding tot problemen in de opvoeding, maar ook later in het volgen van onderwijs. - Minder verwijzingen naar multidisciplinaire diagnostiek en minder verwijzingen naar het speciaal onderwijs. Dit zorgt voor een aanzienlijke kostenbesparing.

5 Ook heeft de preventieve logopedie een belangrijke functie voor meertalige kinderen. Bij de groep anderstalige/meertalige kinderen komen taalontwikkelingsproblemen op jonge leeftijd nog frequenter voor. Veel allochtone kinderen starten in het basisonderwijs met een taalachterstand in het Nederlands. Vooral de achterstand in taalvaardigheid is groot. Om de achterstand bij binnenkomst in het basisonderwijs terug te dringen zijn er voor- en vroegschoolse programma s ontwikkeld. De preventief werkende logopedist speelt hierin een belangrijke rol. Er wordt inzicht gegeven in een normale en afwijkende taalontwikkeling, zowel voor het Nederlands als de andere taal/talen waarmee het kind wordt opgevoed. Na screening en onderzoek kan worden geadviseerd het kind aan te melden voor een voor- en vroegschools programma. Tijdig signaleren van spraaktaalstoornissen voorkomt dus de: - uitstroom naar het speciaal onderwijs - voortijdige schooluitval - gedragsproblemen - criminaliteit Onderzoek toonde aan dat onder ongeveer negenduizend kinderen die als 2-jarige waren gescreend, ze op 8-jarige leeftijd minder ontwikkelingsproblemen vertoonden. Door de screening en daarop volgende behandeling was het aantal kinderen dat speciaal onderwijs nodig had met een derde gedaald. Dit is een aanzienlijke kostenbesparing van ongeveer 2 miljoen euro per jaar. Tevens blijkt dat vroegtijdige behandeling van taalontwikkelingsproblemen effectiever is dan latere behandeling (van Agt, 2011). Structurele inzet logopedie in Naar aanleiding van de resultaten van de afgelopen 2 jaar, en bovenstaande argumenten onder andere dat logopedie een kostenbesparende interventie betreft, wordt voorgesteld de inzet van de logopedie structureel in te zetten na De huidige werkwijze wordt voortgezet met een geleidelijke accentverschuiving van de screening 5- jarigen naar jongere kinderen (24 tot 27 maanden). In de tweede helft van 2014 zal de screening 5 jarigen op de scholen worden gecontinueerd. Vanaf 2015 zal de screening worden gestart van het jongere kind. Dit betekent een intensievere samenwerking met de consultatiebureaus, de peuterspeelzalen/kinderdagverblijven en de thuiszorg. Na voorselectie door derden (Gemeente/GDD/PSZ/KDV/thuiszorg) kan de preventief logopedist een kind screenen/observeren en een advies uitbrengen. Voor kinderen bij wie spraak-/ taalachterstanden tussen 0 en 4 jaar nog niet vastgesteld kunnen worden of de problemen pas later ontstaan, is er de 5-jarigen screening. Uit de screening volgt een advies aan de ouders voor verdere diagnostiek of logopedische aandacht per kind. De kosten voor de 2 preventieve logopedisten ad ,-- kunnen worden gedekt uit de post CJG ambulant aanbod (FCL: )

6 Bijlage: overzicht opbrengsten. Logopedie gemeente Hilversum SCREENING 5-JARIGEN leeftijd gescreende kinderen: 4,9-5,9 jaar aantal uitgevoerde geregistreerde screeningen: 1090 kinderen periode: feb tm juni 2014 PREDIAGNOSTISCH ONDERZOEK leeftijd gescreende kinderen: 0-4 jaar aantal uitgevoerde geregistreerde screenings: 34 kinderen periode: feb tm juni 2014 VRAAGBAAK PRIMAIR ONDERWIJS leeftijd kinderen: 4-12 jaar aantal gesprekken: 40 kinderen periode: feb tm juni 2014 fase 1: Voorbereiding en contact SCREENING 5-JARIGEN benaderen Hilversum basisscholen informeren ouders, vragen toestemming voor screening ontwikkelen en inrichten functionele database Jeger PREDIAGNOSTISCH ONDERZOEK benaderen Centrum voor Jeugd en Gezin en consultatiebureau-artsen en verpleegkundigen VRAAGBAAK PRIMAIR ONDERWIJS benaderen Hilversum basisscholen

7 fase 2: Uitvoeren screeningen & prediagnostisch onderzoek Er werden bij 926 kinderen de volgende problemen gesignaleerd: taal 525 signaleringen 25% articulatie: 494 signaleringen 24% articulatie mondgedrag: 24% 486 signaleringen 23% overige: b.v. concentratie,verkoudh 212 signaleringen 10% stem & adem: 168 signaleringen 8% spraakverstaan/gehoor: 162 signaleringen 8% onvloeiend spreken: 39 signaleringen 2% mondgedrag 23% taal 25 % overige 10% stem & adem 8% spraakverstaan / gehoor 8% onvloeiend spreken 2% fase 3: Actie na de screening en prediagnostisch onderzoek advies/oefeningen per brief: 442 kinderen 40% oudergesprek: 439 kinderen 40% doorverwijzing behandeling per brief: 45 kinderen 4% geen verdere actie: 178 kinderen 16% doorverwijzing 4% geen verdere actie 16% advies/oefeningen 40% oudergesprek 40% fase 4: Eindconclusie advies/oefeningen op maat meegegev 681 kinderen 63% doorverwijzing vrijgevestigde logopedi 333 kinderen 31% doorverwijzing arts/audiologisch Cent 50 kinderen 5% geen reactie ouders: 13 kinderen 1% advies/oefeningen 63% doorverwijzing vrijgevestigde logopedist 31% doorverwijzing arts AC geen reactie ouders 5% 1%