Nederlandse economie in zicht

Transcriptie

1 Nederlandse economie in zicht Verder herstel in 15-1 Economisch Bureau Nederland november 1 Nederlandse economie doet het geleidelijk beter BBP-groei in % j-o-j , ABN AMRO (ramingen) Economie: groei zet door in 15-1 De vooruitzichten voor de Nederlandse economie lijken positief. Dat heeft te maken met de vooruitzichten voor de wereldeconomie en - dichterbij - de eurozone. We verwachten dat de economische groei in de eurozone binnenkort weer aantrekt. Dat is gunstig voor de Nederlandse uitvoer. Belangrijk is dat binnenlandse groeiremmers (woningmarkt en pensioenmaatregelen) duidelijk zijn afgezwakt. Daardoor hoeft de Nederlandse economie niet langer achter te blijven bij de eurozone-economie. In 15 kan de economische groei in Nederland aantrekken tot ongeveer 1½%. In 1 kan de groei nog wat hoger uitvallen mede dankzij inhaaleffecten. De werkloosheid zal in dit scenario verder afnemen. Die daling zal echter vrij langzaam verlopen omdat de economische groei duidelijk geringer is dan in eerdere herstelperiodes. De overheidsfinanciën zullen naar verwachting profiteren van het verdere conjunctuurherstel. In 1 kan het tekort van de overheid ruim onder % van het BBP uitkomen. Er zijn de nodige risico s voor ons scenario. De kans op tegenvallers is dan ook groter dan de kans op meevallers.

2 Nederlandse economie in zicht - Verder herstel in november 1 Nederlandse economie: groei zet door Nico Klene 8 Economie verder gegroeid in de zomer De economie is licht gegroeid in het derde kwartaal. De opgaande lijn werd daarmee vastgehouden. Vergeleken met het dieptepunt in het voorjaar van 1 is het bruto binnenlands product (BBP) nu met 1¼% gestegen. De groei in het zomerkwartaal was te danken aan hogere binnenlandse bestedingen én meer uitvoer. In de voorgaande twee kwartalen waren de totale binnenlandse bestedingen nog gedaald. De consumptie door gezinnen nam voor de tweede keer op rij toe, al was het nu maar een beetje. De investeringen deden het beter na twee zwakke kwartalen. De groei van de Nederlandse economie wordt dus breder gedragen dan voorheen. Dat is een goed teken. Doordat ook de invoer toenam - méér dan de uitvoer - bleef de groei van het BBP ten opzichte van het voorgaande kwartaal beperkt tot,%. Dat is duidelijk minder dan het cijfer van het tweede kwartaal. Maar dat was wat naar boven vertekend door eenmalige factoren. Uit de grafiek rechts blijkt dat de Nederlandse economie inmiddels niet meer achterblijft bij de eurozone. mede door herstel particuliere consumptie De verbetering die de particuliere consumptie laat zien, is te danken aan de toename van het reëel beschikbaar inkomen én het herstel op de woningmarkt. Nadat het beschikbaar inkomen in de voorbije twee jaar nog duidelijk daalde, zou het inkomen dit jaar met zo n % kunnen toenemen. Deze verbetering heeft te maken met de flink lagere inflatie waardoor de lonen eindelijk reëel weer wat stijgen. Bovendien vallen de pensioenpremies voor werknemers gemiddeld iets lager uit. Economie in derde kwartaal verder gegroeid %,5 1,5,5 -,5-1,5 -, % k-o-k (l.a.) % j-o-j (r.a.) Groei Nederland en eurozone in de pas % j-o-j Eurozone Nederland De consumptie zal dit jaar door de magere start gemiddeld nog niet stijgen. Doorgaans reageert deze wat vertraagd op veranderingen in het inkomen. Bovendien zijn er gezinnen waarvan het huis onder water staat. Waarschijnlijk zullen zij eerst extra willen aflossen op hun hypotheek. Dienstenuitvoer deed het ook goed De uitvoer bleef toenemen. In de voorbije recessie en daarna heeft de uitvoer vrijwel elk kwartaal groei laten zien. De uitvoer van diensten speelt daarbij dit jaar een belangrijke rol. In de eerste drie kwartalen van dit jaar lag de dienstenuitvoer ruim % hoger dan in dezelfde periode van 1. De goederenuitvoer lag maar ruim % hoger. Het jaargemiddelde voor de totale uitvoer van goederen en diensten zal wat hoger uitvallen dan we eerder dachten. Sterke groei dienstenuitvoer in 1 % j-o-j Goederen Diensten

3 Nederlandse economie in zicht - Verder herstel in november 1 Vooruitzichten 15: meer groei in het buitenland Wij verwachten dat de economische groei in de eurozone binnenkort weer aantrekt. 1 In de voorbije twee kwartalen had de eurozone-economie te lijden onder geopolitieke spanningen rond Oekraïne-Rusland en in het Midden-Oosten. Bovendien heeft de waardestijging van de euro van midden 1 tot het voorjaar van 1 de export en daarmee de economische groei aangetast. Veranderingen in de wisselkoers hebben namelijk pas na enige tijd effect op de export. Deze negatieve factoren zijn inmiddels afgezwakt. Sterker nog, de euro is sinds het voorjaar flink in waarde gedaald ten opzichte van de Amerikaanse dollar. En we verwachten dat deze neerwaartse trend zal aanhouden. Met enige vertraging zal dit zichtbaar worden in de Europese export. Verder gaan we ervan uit dat de stevig groeiende Amerikaanse economie de eurozone een impuls zal geven. En ook de flink lagere olieprijs heeft een positief effect op de groei. Op de buitenlandse afzetmarkten van Nederland zal daarom meer groei te zien zijn. Daar zal de exportsector - dankzij de concurrentiekracht van ons land - van kunnen profiteren. Overigens is de euro niet alleen ten opzichte van de dollar goedkoper geworden. Ook ten opzichte van de valuta s van alle Nederlandse handelspartners is de munt gemiddeld in waarde gedaald (zie grafiek boven). De inkoopmanagersindex van de exportorders doet het goed. Deze deelindex staat ruim boven 5 - het omslagpunt tussen krimp en groei (zie grafiek hiernaast). Dat is een gunstig signaal voor de nabije toekomst. Binnenlandse economie groeit ook weer De economie laat het gebruikelijke patroon herstelpatroon zien: eerst gaat het met de uitvoer beter, dan gaan de investeringen meedoen en ten slotte haakt de consumptie aan. Als derde in de rij groeit ook de consumptie weer: inmiddels twee kwartalen op rij. En we verwachten dat de consumptie blijft groeien. Dat heeft te maken met de stijging van het reëel beschikbaar inkomen. We noemden dat al. Weliswaar zal de inkomensstijging in 15 - na de flinke verbetering in 1 - wat lager uitvallen, maar toch zal de consumptie het beter doen dan in 1. De bestedingen reageren namelijk met vertraging op de vrij forse inkomensgroei in 1. Wél houden we er opnieuw rekening mee dat sommige huishoudens extra op hun hypotheek zullen aflossen, maar dat effect zal waarschijnlijk kleiner zijn dan dit jaar. Euro is goedkoper geworden Reëel effectieve koers NL (l.a.) US dollar per euro (r.a.) In de effectieve wisselkoers zijn tevens inflatieverschillen tussen Nederland en zijn handelspartners meegenomen. Exportorderindex wijst op verdere groei van uitvoer % j-o-j PMI >5 - groei; <5 - krimp Bron: CBS en Thomson Reuters Datastream Herstel consumptie dankzij stijging beschikbaar inkomen Uitvoer binnenslands geproduceerde goederen (% j-o-j; l.a.) PMI exportorders (r.a.) % , 1,5 1, 1,5 1, 7 5 Bij een aanhoudend herstel van de uitvoer en de consumptie zullen bedrijven ook meer blijven investeren. Reëel beschikbaar inkomen Bron: CBS en eigen ramingen (1 en 15) Part. consumptie 1 Zie voor een beschrijving van de vooruitzichten van de wereldeconomie en de risico s onze kwartaalpublicatie Macro Visie op

4 Nederlandse economie in zicht - Verder herstel in november 1 Daarnaast staan veel seinen voor de woningmarkt op groen. Het aantal transacties stijgt flink, het vertrouwen van de consument in de woningmarkt is in oktober verder opgelopen en het aantal bouwvergunningen neemt toe. Het is echter onwaarschijnlijk dat het aantal woningtransacties in 15 opnieuw sterk toeneemt. Er was in 1 immers sprake van inhaalvraag. Daarbij heeft de tijdelijke verruiming van de schenkingsregeling de markt een impuls gegeven. De verruiming van deze regeling loopt eind 1 echter af. Bovendien kunnen huishoudens in 15 door een aanscherping van maatregelen opnieuw minder hypotheek krijgen. Daar staat tegenover dat de rente flink is gedaald. Vertrouwen consument in woningmarkt omhoog Index; driemaands voortschrijdend gemiddelde; 1 is neutraal Doorkijkje naar 1: groei verder omhoog In 1 zal de mondiale economie ongeveer even hard groeien als in 15, maar de groei in de eurozone kan wat hoger uitvallen. Dat heeft te maken met het gevoerde beleid, meer vertrouwen en inhaaleffecten. Gedurende een reeks van jaren heeft de economie immers onder haar potentiële niveau geproduceerd. Ten slotte werkt de verdere waardedaling van de euro in het voordeel van de eurozone. De Nederlandse economie zal ook van de goedkopere euro profiteren. En omdat de binnenlandse groeiremmers vrijwel zijn uitgewerkt, denken we dat de groei van de economie opnieuw gelijke tred zal houden met die van de eurozone. Het lijkt overigens niet waarschijnlijk dat de financiële positie van gezinnen al weer voldoende hersteld is. De verwachte stijging van de huizenprijzen is gering, waardoor in 1 nog steeds huizen onder water zullen staan - ondanks de vervroegde aflossingen in eerdere jaren. Daarom houden we er rekening mee dat de particuliere consumptie in 1 nog steeds licht wordt gedrukt doordat gezinnen een deel van hun inkomen zullen gebruiken om extra af te lossen - en dus niet zullen besteden. Maar dit effect wordt wel steeds kleiner. Al met al kan ook de Nederlandse economie in 1 met 1¾% à % wat harder groeien dan haar kruissnelheid - het potentiële-groeitempo van ongeveer 1½%. Werkloosheid en overheidstekort omlaag Dankzij de economische groei zullen meer mensen een baan vinden. Daardoor kan de werkloosheid in 15 en 1 geleidelijk verder dalen. Dit proces zal echter vrij langzaam verlopen omdat de economische groei duidelijk geringer is dan in eerdere herstelperiodes. Een ander gevolg van de groei is dat de overheidsfinanciën verbeteren. Zo nemen onder meer de belastingontvangsten sterker toe. Het tekort van de overheid kan in 1 verder afnemen tot ruim onder % van het BBP. Bron: Vereniging Eigen Huis Werkloosheid reageert vertraagd op productieherstel % j-o-j % beroepsbevolking BBP (% j-o-j; l.a.) Werkloosheid (r.a.- invers) Kerncijfers Nederlandse economie % mutaties BBP -,7,8 1,5 1,9 Particuliere consumptie -1, -,1,7 1,5 Overheidsconsumptie -,, -,1 -,1 Investeringen -,9 1,8,8,5 Uitvoer,,, 5, Invoer 1,,, 5, Consumentenprijzen (CPI),5 1, 1, 1, Lonen 1, 1, 1,, Niveaus Werkloosheid (% beroepsbevolking) 8, 8, 7,9 7,5 Idem internationale definitie,7,8,, Lopende rekening (% BBP) 1, 9,5 9, 9, Saldo overheid (% BBP) -, -,7 -,1-1,7 Herziene cijfers zijn gecursiveerd Ramingen: ABN AMRO Economisch Bureau

5 5 Nederlandse economie in zicht - Verder herstel in november 1 APPENDIX 1. TABEL MACRO-INDICATOREN Kerncijfers Nederlandse economie r 15r 1r Kwartaal 1 Kwartaal Kwartaal Kwartaal % mutaties k-o-k k-o-k k-o-k BBP -1, -,7 -,,,,8 1,5 1,9 Particuliere consumptie -1,5-1, -,8,,1 -,1,7 1,5 Overheidsconsumptie -1. -,,9 -,,, -,1 -,1 Investeringen -, -,9-1,7 -, 1,7,,8,5 Uitvoer goederen & diensten,, 1, 1, 1,,, 5, Invoer goederen & diensten,8 1, 1,,,,, 5, Consumentenprijzen (CPI - % j-o-j),5,5 1,1 1,,9 1,1 (okt) 1, 1, 1, Lonen (part, sector, % j-o-j) 1, 1, 1,1 1, 1, 1, (okt) 1, 1,, Niveaus Werkloosheid (% beroepsbevolking), 8, 8,7 8,5 8,1 8, (okt) 8, 7,9 7,5 idem internationale definitie 5,,7 7, 7,,,5 (okt).8,, Producentenvertrouwen (ultimo) -5,,1 1,1,7 -,, (okt) Consumentenvertrouwen (ultimo) (nov) Ramingen: ABN AMRO Economisch Bureau Kerncijfers internationale economie r 15r 1r Kwartaal 1 Kwartaal Kwartaal Kwartaal % mutaties k-o-k k-o-k k-o-k k-o-k BBP eurozone -, -,,,1,,9 1,5 1,9 BBP Duitsland,,,8 -,1,1 1, 1,8, BBP Verenigde Staten,, -,5 1,1,9,,8, Niveaus USD per EUR (ultimo) 1, 1,8 1,8 1,7 1, 1,5 (okt) 1,5 1,15 1, Korte rente eurozone (%, m-euribor, ultimo),,,,,1,1 (okt),,, Lange rente, 1jr Bund (%, Duitsland, ultimo) 1, 1,9 1, 1,,9,8 (okt),9 1, 1, Lange rente, Nederland (%,1jr staats, ultimo) 1,5, 1,7 1,5 1,1 1, (okt) 1, 1, 1,7 Olieprijs Brent (USD/barrel, gemiddelde) 111,7 18,7 18, 19,7 1,1 87, (okt) Ramingen: ABN AMRO Economisch Bureau

6 Nederlandse economie in zicht - Verder herstel in november 1 APPENDIX. TABEL MESO-INDICATOREN Kerncijfers Nederlandse economie naar sector r 15r Kw artaal 1 Kw artaal Kw artaal Kw artaal Algemeen PMI (ultimo,index > 5 = groei), 9, 57, 5,7 5, 5, 5, (okt) Bedrijfsfaillissementen (totaal uitgesproken) (okt) Index Wereldhandel, ultimo 18, 18 1, 1,5 1, 1,5 (aug) Agrifood Omzet v oedings- en genotmiddelenind. (% j-o-j) 9,,1,9, 1,9 -, Productie voedings- en genotmidd.ind. (% j-o-j) 1, -,, -,1-1, -, Ex port v oedings- en genotmiddelen (% j-o-j) 7,5,7,8,7,,5 (aug) Producentenprijzen voedingsmidd. (% j-o-j; ult) 1,1, 1, -,1 -, -1,9 (sep) Bouw en onroerend goed Omzet bouw ex cl. projectontw. (% j-o-j), -,9 -,,7-1,8-1, Verleende nieuwbouw v ergunningen ( mld) 1,1 8,,5,7,,7 Bouwproductie (volumes, % j-o-j), -8, -,5 5,8, -, Aantal maanden productie in portefeuille, 5, 5, 5, 5,8, Aantal woningtransacties Prijs koopwoningen (% j-o-j) -, -,5 -, -1,5 1, 1,8 Detailhandel Retail verkopen (waarde, % j-o-j),7-1, -,1 -,,7 -,1 1,5 Retailprijs (% j-o-j),1, 1,8 -, -, -,7 1 Omzet supermarkten (% j-o-j),1,,1 -,,1 1, 1,5,5 Autoverkopen (x1) 555,8 5, 1,8 17, 9, 9,1 Industrie Dagproductie (% j-o-j), -,7-1,1,5,8,5,5 Bezettingsgraad (%) 79, 77,9 78, 79, (jan) 8, (apr) 79,7 (jul) 8, (okt) Orders in maanden w erk, ultimo*,,,,,5,,5 (okt) Oordeel voorraden, ultimo* (saldo in %),,7 1,,,1,9,7 (okt) Technologie, Media & Technologie Omzet telecommunicatie (% j-o-j) -,7-1,9 -,1 -,7 -, Omzet reclamebureaus (% j-o-j) -,5-5,8 -,1,5 5, Omzet IT dienstv erlening (% j-o-j), -, -,7 7,7 8, Transport & Logistiek Omzet Transport & Logistiek (% j-o-j),,1,7 1, 1,9 Baltic Dry Index (ultimo) 1.78, 99,.77, 1., 81, 1., 1.8 (okt) Goederenvervoer Schiphol (tonnen x 1) (t/m mrt) 81 (t/m jun) 1.7 (t/m aug) 1.5 (t/m okt) Sentiment transport (ultimo) -8,9-1,8 19,1 -,8 18 (sep) 1,9 (okt) Zakelijke dienstverlening Oordeel omzet -mnds, ultimo* -1, -1, -, 15, 5,1 1, 1, (okt) Aantal uitzenduren ABU (% j-o-j) (per.) (per. ) 8 (per. 9) 1 (per. 1) Omzet ABU (% j-o-j) - -1 (per.) (per. ) 7 (per. 9) 9 (per. 1) * saldo positieve en negatieve antwoorden (%) Ramingen: ABN AMRO Economisch Bureau Nederland

7 7 Nederlandse economie in zicht - Verder herstel in november 1 Overige publicaties van ABN AMRO Economisch Bureau: Nederlandse Economie in zicht verschijnt elke maand en gaat in op macro- en meso-economische ontwikkelingen. Overige periodieke publicaties van het Economisch Bureau zijn onder meer: Macro Weekly Visie op rente en euro Macro Visie EM Visie Sector Monitoren Visie op Sectoren Woningmarktmonitor Quarterly Commodity Outlook Wekelijkse publicatie over actuele mondiale ontwikkelingen op het terrein van macro-economie en financiële markten. De publicatie komt uit in het Nederlands en het Engels. Maandelijkse update over renteontwikkelingen in de eurozone en Nederland en de koers van de euro. Kwartaalpublicatie over conjuncturele ontwikkeling in industrielanden en opkomende markten. Tevens worden prognoses gegeven van onder meer BBP-groei, inflatie, werkloosheid en begrotingstekort. (Oók Engelstalig.) Kwartaalpublicatie over opkomende economieën. (Oók Engelstalig.) Rapport met sector specifieke economische ontwikkelingen. Op dit moment zijn er zeven Sector Monitoren: Agrifood, Bouw, Industrie, Retail, TMT (Technologie, Media & Telecommunicatie), Transport & Logistiek en Zakelijke dienstverlening. Jaarlijkse sectorupdate waarin Sector & Commodity Research zijn visie geeft op brancheontwikkelingen en omzetverwachtingen. In de VoS 1 worden 11 sectoren en 7 branches besproken in factsheets van twee pagina s. In mei is de VoS 1 gepubliceerd. Kwartaalpublicatie over ontwikkelingen op de Nederlandse woningmarkt. Kwartaalrapport dat de prijsvooruitzichten voor grondstoffen weergeeft voor zowel de korte (drie maanden) als de lange termijn (t/m 1). Ingegaan wordt op prijzen van energie, metalen en agrarische grondstoffen. Een korte samenvatting verschijnt ook in het Nederlands. Lees meer over het Economisch Bureau op: Dit document is samengesteld door ABN AMRO, Het heeft uitsluitend als doel om financiële en algemene informatie te verstrekken over de economie en sectoren, ABN AMRO behoudt zich alle rechten voor met betrekking tot de informatie in het document en het document wordt uitsluitend aan u verstrekt voor uw informatie, Het is niet toegestaan dit document (geheel of deels) te kopiëren, distribueren, door te geven aan een derde of om het voor enig ander doel te gebruiken dan hier boven bedoeld, Dit document is informatief bedoeld en vormt geen aanbieding van effecten aan het publiek, of een uitnodiging om een aanbod te doen, U mag niet om welke reden dan ook vertrouwen op de informatie, meningen, beramingen, en aannames in dit document noch dat het compleet, accuraat of juist is, Er wordt geen garantie gegeven, uitdrukkelijk of stilzwijgend, door of uit naam van ABN AMRO, haar directeuren, functionarissen, vertegenwoordigers, gelieerde partijen, groepsmaatschappijen of werknemers met betrekking tot de juistheid of volledigheid van de informatie in dit document, en geen enkele aansprakelijkheid wordt geaccepteerd voor enig verlies als direct of indirect gevolg van het gebruik van deze informatie, De opvattingen en meningen opgenomen hierin kunnen op enig moment aan verandering onderhevig zijn en ABN AMRO heeft geen enkele verplichting om de informatie in dit document na de datum hiervan te herzien, Voordat u in enig product van ABN AMRO investeert, dient u zich te informeren over de verschillende financiële en andere risico s, alsmede mogelijke beperkingen voor u en uw investeringen als gevolg van toepasselijke wetgeving en regels, Indien u, na lezing van dit document, overweegt een investering te doen in een product, raadt ABN AMRO aan om een dergelijke investering met uw relatiemanager of persoonlijke adviseur te bespreken om nader te bezien of het relevante product met inachtneming van alle mogelijke risico s past bij uw investeringen, De waarde van beleggingen kan fluctueren, In het verleden behaalde resultaten bieden geen garanties voor de toekomst, ABN AMRO behoudt zich het recht voor wijzigingen in dit materiaal aan te brengen, Alle rechten voorbehouden,