Nederlandse economie in zicht

Transcriptie

1 Nederlandse economie in zicht Economie nog op herstelkoers Economisch Bureau Nederland 7 oktober Indicator signaleert verdere groei BBP (% j-o-j; l.a.) Economisch-sentimentindicator (r.a.) Economie lijkt herstelkoers vast te houden De Nederlandse economie lijkt haar herstelkoers vast te houden. Diverse indicatoren wijzen daarop. De risico s die er zijn, lijken daar niet echt afbreuk aan te doen. Aan de ene kant is er veel onzekerheid in de wereld en laten diverse buitenlandse economische barometers een daling zien. Maar daar staat tegenover dat de goedkopere euro en de lagere olieprijs een gunstig effect op de economie kunnen hebben. Economische indicatoren suggereren dat de Nederlandse economie in de zomer verder is gegroeid. We gaan ervan uit dat de economie ook in het vierde kwartaal en daarna verder groeit, dankzij de uitvoer en de binnenlandse bestedingen. We verwachten dat de wereldhandel verder toeneemt. Daarvan zal de Nederlandse uitvoer dankzij de goede concurrentiepositie profiteren. De Amerikaanse economie laat een duidelijk herstel zien en de meeste signalen wijzen erop dat dit doorzet. Doorgaans volgt de eurozone met enige vertraging. De consumptieve bestedingen doen het eindelijk wat beter dankzij de stijging van het reëel beschikbaar inkomen. Ook de investeringen nemen dankzij de productiestijging toe. Al met al zien we het herstel van de economie in 215 doorzetten. We handhaven onze groeiraming op 1½%. De onzekerheden zijn echter groot. Er zijn kansen op tegenslagen en op meevallers. Als bijvoorbeeld het Oekraïne-conflict toch verder escaleert, kan de economische groei lager uitvallen. Maar er zijn ook factoren die juist voor wat méér groei kunnen zorgen. Zo wordt de euro sinds het voorjaar steeds goedkoper - niet alleen ten opzichte van de Amerikaanse dollar, maar gemiddeld eveneens ten opzichte van alle munten van landen waarmee ons land handel drijft. De uitvoergroei zou dus iets hoger kunnen uitvallen. Ook de flink lagere olieprijs kan een gunstig effect op de groei hebben. Vanwege de geopolitieke risico s hebben we de prognose voor 215 echter niet gewijzigd.

2 2 Nederlandse economie in zicht - Economie nog op herstelkoers - 7 oktober 214 Nederlandse economie lijkt herstelkoers vast te houden Nico Klene De Nederlandse economie lijkt de herstelkoers vast te houden. Diverse indicatoren wijzen daarop. De risico s die er zijn, lijken daar niet echt afbreuk aan te doen. Aan de ene kant is er veel onzekerheid in de wereld en laten diverse buitenlandse economische barometers een daling zien. Maar daar staat tegenover dat de dalende wisselkoers van de euro en de lagere olieprijs een gunstig effect op de economie kunnen hebben. Economie in eerste halfjaar verder gegroeid Omdat de economie in het eerste halfjaar wat harder is gegroeid dan was gedacht, hebben we onze groeiprognose voor dit jaar iets verhoogd naar ¾%. Uit herziene cijfers van het CBS blijkt dat het bruto binnenlands product (BBP) in het eerste kwartaal iets minder is gekrompen dan tot voor kort was aangenomen, en in het tweede kwartaal iets meer is gestegen. In drie stappen is nu de krimp van het BBP in het eerste kwartaal teruggebracht van bijna -1,4% ten opzichte van het voorgaande kwartaal (k-o-k) naar -,3%. Voor een groot deel heeft deze forse bijstelling te maken met de grote revisie van de Nationale Rekeningen 1. Maar ook daarna is het cijfer nog met ¼%-punt naar boven aangepast. In het tweede kwartaal steeg het BBP met,7%. Dat is,1%- punt méér dan het oude cijfer (gepubliceerd in augustus). De groei in het tweede kwartaal was te danken aan de particuliere consumptie (+,4% k-o-k) en de uitvoer (+1,6%). Beide namen bovendien meer toe dan volgens de oude, herziene cijfers. Dat verklaart voor een deel de opwaartse herziening van het BBPcijfer. Daarnaast bleken de investeringen van de overheid minder te zijn afgenomen. Economie in eerste halfjaar per saldo gegroeid % 2,5 1,5,5 -,5-1,5-2,5 % k-o-k (l.a.) % j-o-j (r.a.) Consumptie en uitvoer omhoog EUR mld Uitvoer (l.a.) Consumptie (r.a.) Bron: Barometers suggereren verdere groei Diverse barometers van de Nederlandse economie hebben in de zomer (of al eerder) enige achteruitgang laten zien. Dit beeld zien we ook elders in de eurozone soms nog wat sterker dan hier. Enkele Nederlandse indicatoren zijn in september echter weer wat gestegen. Dit gold overigens niet voor de eurozone als geheel. Al met al doen de indicatoren vermoeden dat de Nederlandse economie in de zomer verder is gegroeid. 1 CBS: Aanleiding voor de revisie is het verplicht toepassen van nieuwe internationale afspraken over het samenstellen van de economische cijfers. Gelijktijdig wordt nieuwe, verbeterde informatie over de economie in de cijfers verwerkt. Mat name de energiesector was (door de milde winter) verantwoordelijk voor de aanvankelijk forse krimp van het BBP in het eerste kwartaal. Door de revisie bleek dat het gewicht van deze sector in de economie geringer is dan gedacht. Daardoor viel het negatieve effect op de economie ook lager uit. Economische barometers signaleren groei PMI >5 - groei; <5 - krimp Langetermijngemiddelde = Inkoopmanagersindex industrie (l.a.) Economisch-sentimentindicator (r.a.)

3 3 Nederlandse economie in zicht - Economie nog op herstelkoers - 7 oktober 214 Groei lijkt door te zetten dankzij uitvoer We gaan ervan uit dat de economie in het vierde kwartaal en daarna verder groeit. De enquête onder inkoopmanagers (PMI) laat zien dat de orderontvangst in de industrie in september is verbeterd. De index voor nieuwe orders steeg naar 53,, terwijl die van de exportorders opliep naar 55,8. Beide liggen dus ruim boven de 5, de waarde die de omslag aangeeft van krimp naar groei. Dat is een gunstig teken voor de uitvoer in de nabije toekomst. Een kanttekening is op zijn plaats: de enquête wordt gehouden onder de wat grotere industriële ondernemingen in ons land. Het beeld voor kleine bedrijven kan wat minder gunstig zijn. Ook in 215 kan de groei van de uitvoer aanhouden. We zien de wereldhandel verder toenemen en daarvan zal de Nederlandse uitvoer dankzij de goede concurrentiepositie profiteren. Bovendien is de euro goedkoper geworden. Een belangrijke speler in de mondiale economie is de VS. De Amerikaanse economie laat een duidelijk herstel zien en de meeste signalen wijzen erop dat dit doorzet. Doorgaans volgt de eurozone met enige vertraging. en binnenlandse bestedingen De consumptieve bestedingen doen het eindelijk wat beter dankzij de stijging van het reëel beschikbaar inkomen. Ook de investeringen nemen dankzij de productiestijging toe. In de voorbije twee jaar nam dit inkomen met gemiddeld 1½% per jaar af. Maar dit jaar verbetert het met 1½ à 2%. Ook in 215 stijgt het inkomen, maar minder dan dit jaar. De consumptie houdt er nog geen gelijke tred mee. Doorgaans reageert de consumptie met vertraging op het inkomen. Ook de huizenprijsdaling speelt een rol, vooral omdat van veel huishoudens het huis onder water staat. Gemiddeld zal de consumptie dit jaar vermoedelijk nog licht dalen; voor 215 voorzien we eindelijk weer een toename. Exportorderindex wijst op verdere groei van uitvoer % j-o-j PMI >5 - groei; <5 - krimp Bron: CBS en Thomson Reuters Datastream Consumptie volgt ontwikkeling besteedbaar inkomen Uitvoer binnenslands geproduceerde goederen (% j-o-j; l.a.) PMI exportorders (r.a.) Bron: CBS en eigen ramingen (214 en 215) % 15 Reëel beschikbaar inkomen Part. consumptie Door het herstel van de productie is de bezettingsgraad van het machinepark in de industrie geleidelijk gestegen. Dat is een stimulans om te investeren, vooral wanneer het afzetperspectief goed blijft. We voorzien daarom dat de bedrijfsinvesteringen verder zullen toenemen. De woningmarkt zit in de lift. De prijzen lopen al enige tijd licht op en het aantal transacties stijgt sterk. Bovendien verbetert het vertrouwen van de consument in de woningmarkt gestaag: de Eigen Huis Marktindicator is sinds begin 214 voortdurend gestegen (zie grafiek). Positief is ook dat architecten al vier kwartalen achtereen meer opdrachten voor woningen hebben ontvangen. Het aantal bouwvergunningen neemt eveneens toe. 2 Vertrouwen consument in woningmarkt sterk verbeterd Bron: Vereniging Eigen Huis Index; driemaands voortschrijdend gemiddelde Zie:

4 4 Nederlandse economie in zicht - Economie nog op herstelkoers - 7 oktober 214 Al met al zien we het herstel van de economie in 215 doorzetten. We handhaven onze groeiraming op 1½%. Euro is goedkoper geworden Onzekerheden zijn echter groot De onzekerheden zijn echter groot. Er zijn kansen op tegenslagen en op meevallers. De crisis in Oekraïne en de zorgelijke situatie in het Midden- Oosten hebben in Europa al geleid tot een daling van het consumenten- en producentenvertrouwen. Als de situatie verder zou verslechteren, komt het vertrouwen waarschijnlijk verder onder druk met nadelige gevolgen voor de bestedingen. In de nieuwe Macro Economische Verkenning wijst het CPB nogmaals op de mogelijke gevolgen voor de economische groei van een verdere escalatie van het Oekraïne-conflict. Na een jaar zou de BBP-groei van ons land ¼% tot ½%-punt lager kunnen uitvallen. Hier staat tegenover dat er factoren zijn die juist voor wat meer groei kunnen zorgen. Zo wordt de euro sinds het voorjaar steeds goedkoper - niet alleen ten opzichte van de Amerikaanse dollar, maar gemiddeld ook ten opzichte van alle munten van landen waarmee ons land handel drijft. Op zich hadden we een dergelijke ontwikkeling voorzien, maar het verlies van de euro ten opzichte van de dollar is de laatste tijd harder gegaan dan verwacht. We hebben daarom onze prognose voor de euro-dollarkoers verlaagd. Dit hebben we nog niet meegenomen in onze raming voor de uitvoergroei. Die zou dus iets hoger kunnen uitvallen. Verder is de olieprijs sinds het begin van de zomer flink gedaald. In de eerste dagen van oktober lag de prijs van Brent-olie tussen USD 9 en 95 per vat. Onze raming voor de gemiddelde olieprijs in 215 is echter USD 1. Er zou dus reden kunnen zijn om de groeiraming voor 215 te verhogen. Maar vanwege de eerder genoemde risico s hebben we de prognose voor 215 ongewijzigd gelaten. Werkloosheid zal slechts langzaam verder dalen Sinds de piek in februari is de werkloosheid (volgens de internationale definitie) met 64. personen afgenomen; van 7,2% van de beroepsbevolking naar 6,6%. Aanvankelijk was de daling het gevolg van het feit dat mensen (ontmoedigd?) de arbeidsmarkt de rug toekeerden. Daarna was er echter ook wat banengroei. De werkloosheid zal naar verwachting slechts langzaam wat verder dalen. Voor een snellere daling is de economische groei en daarmee de banengroei nog niet sterk genoeg. Het arbeidsaanbod stijgt immers ook: er komen mensen op de arbeidsmarkt bij (schoolverlaters of mensen die het weer gaan proberen om werk te vinden) Minder ontslagaanvragen en werklozen Reëel effectieve koers NL (l.a.) US dollar per euro (r.a.) Aantallen Werklozen (x1; r.a.) Bron: UWV en Thomson Reuters Datastream Kerncijfers Nederlandse economie % mutaties BBP -1,6 -,7,8 1,5 Particuliere consumptie -1,6-1,6 -,2,6 Overheidsconsumptie -,7 -,2 -,2 -,1 Investeringen -6, -3,9 2, 3,8 Uitvoer 3,2 2,2 3,5 4, Invoer 2,8 1, 3,2 4,2 Consumentenprijzen (CPI) 2,5 2,5 1, 1,5 Lonen 1,6 1,2 1,2 1,6 niveaus Werkloosheid (% beroepsbevolking) 6,4 8,3 8,3 8, Idem internationale definitie 5,3 6,7 6,8 6,5 Lopende rekening (% BBP) 8,9 1,2 9,8 1, Saldo overheid (% BBP) -4, -2,3-2,7-2,1 Herziene cijfers zijn gecursiveerd Ramingen: ABN AMRO Economisch Bureau 1,4 1,35 1,3 1, Ontslagaanvragen (12-m totaal; l.a.)

5 5 Nederlandse economie in zicht - Economie nog op herstelkoers - 7 oktober 214 APPENDIX 1. TABEL MACRO-INDICATOREN Kerncijfers Nederlandse economie r 215r Kwartaal 4 Kwartaal 1 Kwartaal 2 Kwartaal 3 % mutaties k-o-k k-o-k k-o-k k-o-k BBP 1,7-1,6 -,7,6 -,3,7,8 1,5 Particuliere consumptie,2-1,5-1,6,6 -,8,4 -,2,6 Overheidsconsumptie -, ,2 -,5,9 -,3 -,2 -,1 Investeringen 5,6-6, -3,9 3,7-1,7-2,6 2, 3,8 Uitvoer goederen & diensten 4,6 3,2 2,2,4 1,2 1,6 3,5 4, Invoer goederen & diensten 3,7 2,8 1,,9 1,4,3 3,3 4,2 Consumentenprijzen (CPI - % j-o-j) 2,3 2,5 2, ,1 1, 1, (aug) 1. 1,5 Lonen (part, sector, % j-o-j) 1,4 1,6 1,2 1, 1,1 1, 1,3 1,2 1,6 Niveaus Werkloosheid (% beroepsbevolking) 5,4 6,4 8,3 8,4 8,7 8,5 8, (aug) 8,3 8, idem internationale definitie 4,4 5,3 6,7 7, 7,2 7, 6,6 (aug) 6.8 6,5 Producentenvertrouwen (ultimo) -1,3-5,6,1,1 1,1,7 -,2 Consumentenvertrouwen (ultimo) Ramingen: ABN AMRO Economisch Bureau Kerncijfers internationale economie r 215r Kwartaal 4 Kwartaal 1 Kwartaal 2 Kwartaal 3 % mutaties k-o-k k-o-k k-o-k k-o-k BBP eurozone 1,6 -,6 -,4,3,2,,9 1,7 BBP Duitsland 3,7,6,2,5,7 -,2 1,7 2,2 BBP Verenigde Staten 1,6 2,3 2,2,9 -,5 1,1 2,2 3,8 Niveaus USD per EUR (ultimo) 1,29 1,32 1,38 1,38 1,38 1,37 1,26 1,25 1,15 Korte rente eurozone (%, 3m-euribor, ultimo) 1,4,2,3,3,3,3,1,, Lange rente, 1jr Bund (%, Duitsland, ultimo) 1,8 1,3 1,9 1,9 1,6 1,3,9 1, 1,6 Lange rente, Nederland (%,1jr staats, ultimo) 2,2 1,5 2,2 2,2 1,7 1,5 1,1 1,1 1,7 Olieprijs Brent (USD/barrel, gemiddelde) 111,4 111,7 18,7 19,4 18,3 19,7 12, Ramingen: ABN AMRO Economisch Bureau

6 6 Nederlandse economie in zicht - Economie nog op herstelkoers - 7 oktober 214 APPENDIX 2. TABEL MESO-INDICATOREN Kerncijfers Nederlandse economie naar sector r 215r Kw artaal 4 Kw artaal 1 Kw artaal 2 Kw artaal 3 Algemeen PMI (ultimo,index > 5 = groei) 46,2 49,6 57, 57, 53,7 52,3 52,2 Bedrijfsfaillissementen (totaal uitgesproken) (aug) Index Wereldhandel, ultimo 128,1 127,9 133,1 133,1 132,3 133,9 135,8 (jul) Agrifood Omzet v oedings- en genotmiddelenind. (% j-o-j) 9,4 3,1 3,9 3,6 2,2 2,1,3 (jul) Productie v oedings- en genotmidd.ind. (% j-o-j) 1,6-2,4 3, 1 -,9-1, (jul) Ex port voedings- en genotmiddelen (% j-o-j) 7,5 3,7 6,8 3,8 3,7 1,8 Producentenprijzen v oedingsmidd. (% j-o-j; ult) 1,1 3, 1,3-1,1 -,4-1,3 (aug) Bouw en onroerend goed Omzet bouw ex cl. projectontw. (% j-o-j) 4,3-6,9-4,4 1,1 4,7-1,8 3,4 (jul) Verleende nieuw bouw vergunningen ( mld) 12,1 8,6 6,5 2, 3 2,2 1, (jul) Bouw productie (v olumes, % j-o-j) 4,3-8,4-4,5,3 5,8-1,4 4,4 (jul) 3 2 Aantal maanden productie in portefeuille 6,2 5,6 5,3 5,3 5,6 5,8 Aantal w oningtransacties (t/m aug) Prijs koopw oningen (% j-o-j) -2,4-6,5-6,6-4,3-1,5 1,2 1,8 (t/m aug) Detailhandel Retail v erkopen (w aarde, % j-o-j),7-1,2-2,1-1,6 -,2,7,6 (jul) 1 2,5 Retailprijs (% j-o-j) 2,1 2, 1,8,1 -,2 -,4 -,8 (jul) 1 Omzet supermarkten (% j-o-j) 2,1 3, 2,1,5 -,6 3,1 2,7 (jul) 1,5 2,5 Autov erkopen (x 1) 555,8 52,4 416,8 115,7 17, 93,3 9,1 Industrie Dagproductie (% j-o-j) 3,3 -,7-1,1 1,4 3,5,8,7 (jul) 2,5 3 Bezettingsgraad (%) 79,6 77,9 78,4 78,4 (okt) 79,6 (jan) 8,2 (apr) 79,7 (jul) Orders in maanden w erk, ultimo* 3,2 3,2 3,3 3,2 3,3 3,5 3,6 Oordeel v oorraden, ultimo* (saldo in %) 2,3 4,7 1,2 3 2,3 3,1 3,9 Technologie, Media & Technologie Omzet telecommunicatie (% j-o-j) -,7-1,9-4,1-4,1-3,7-2,4 Omzet reclamebureaus (% j-o-j) -4,5-5,8-4,1,3 7 5 Omzet IT dienstv erlening (% j-o-j) 3,2-3,2 -,7 3,3 7,7 8 Transport & Logistiek Omzet Transport & Logistiek (% j-o-j) 4,3 3,1,7 1,3 1,4 1,9 Baltic Dry Index (ultimo) Goederenv erv oer Schiphol (tonnen x 1) (t/m dec) 366 (t/m mrt) 81 (t/m jun) (t/m aug) Sentiment transport (ultimo) -28,9-12,8-3,8 19,1-2,8 18 (sep) Zakelijke dienstverlening Oordeel omzet 3-mnds, ultimo* -1, -14,4-4,4 7,6 15,3 5,1 13,4 Aantal uitzenduren ABU (% j-o-j) (per.13) 4 (per.2) 4 (per 4) 8 (per 9) Omzet ABU (% j-o-j) (per.13) 4 (per.2) 4 (per 4) 7 (per 9) * saldo positieve en negatieve antwoorden (%) Ramingen:ABN AMROEconomischBureau Nederland

7 7 Nederlandse economie in zicht - Economie nog op herstelkoers - 7 oktober 214 Overige publicaties van ABN AMRO Economisch Bureau: Nederlandse Economie in zicht verschijnt elke maand en gaat in op macro- en meso-economische ontwikkelingen. Overige periodieke publicaties van het Economisch Bureau zijn onder meer: Macro Weekly Visie op rente en euro Macro Visie EM Visie Sector Monitoren Visie op Sectoren Woningmarktmonitor Quarterly Commodity Outlook Wekelijkse publicatie over actuele mondiale ontwikkelingen op het terrein van macro-economie en financiële markten. De publicatie komt uit in het Nederlands en het Engels. Maandelijkse update over renteontwikkelingen in de eurozone en Nederland en de koers van de euro. Kwartaalpublicatie over conjuncturele ontwikkeling in industrielanden en opkomende markten. Tevens worden prognoses gegeven van onder meer BBP-groei, inflatie, werkloosheid en begrotingstekort. (Oók Engelstalig.) Kwartaalpublicatie over opkomende economieën. (Oók Engelstalig.) Rapport met sector specifieke economische ontwikkelingen. Op dit moment zijn er zeven Sector Monitoren: Agrifood, Bouw, Industrie, Retail, TMT (Technologie, Media & Telecommunicatie), Transport & Logistiek en Zakelijke dienstverlening. Jaarlijkse sectorupdate waarin Sector & Commodity Research zijn visie geeft op brancheontwikkelingen en omzetverwachtingen. In de VoS 214 worden 11 sectoren en 76 branches besproken in factsheets van twee pagina s. In mei is de VoS 214 gepubliceerd. Kwartaalpublicatie over ontwikkelingen op de Nederlandse woningmarkt. Kwartaalrapport dat de prijsvooruitzichten voor grondstoffen weergeeft voor zowel de korte (drie maanden) als de lange termijn (t/m 216). Ingegaan wordt op prijzen van energie, metalen en agrarische grondstoffen. Een korte samenvatting verschijnt ook in het Nederlands. Lees meer over het Economisch Bureau op: Dit document is samengesteld door ABN AMRO, Het heeft uitsluitend als doel om financiële en algemene informatie te verstrekken over de economie en sectoren, ABN AMRO behoudt zich alle rechten voor met betrekking tot de informatie in het document en het document wordt uitsluitend aan u verstrekt voor uw informatie, Het is niet toegestaan dit document (geheel of deels) te kopiëren, distribueren, door te geven aan een derde of om het voor enig ander doel te gebruiken dan hier boven bedoeld, Dit document is informatief bedoeld en vormt geen aanbieding van effecten aan het publiek, of een uitnodiging om een aanbod te doen, U mag niet om welke reden dan ook vertrouwen op de informatie, meningen, beramingen, en aannames in dit document noch dat het compleet, accuraat of juist is, Er wordt geen garantie gegeven, uitdrukkelijk of stilzwijgend, door of uit naam van ABN AMRO, haar directeuren, functionarissen, vertegenwoordigers, gelieerde partijen, groepsmaatschappijen of werknemers met betrekking tot de juistheid of volledigheid van de informatie in dit document, en geen enkele aansprakelijkheid wordt geaccepteerd voor enig verlies als direct of indirect gevolg van het gebruik van deze informatie, De opvattingen en meningen opgenomen hierin kunnen op enig moment aan verandering onderhevig zijn en ABN AMRO heeft geen enkele verplichting om de informatie in dit document na de datum hiervan te herzien, Voordat u in enig product van ABN AMRO investeert, dient u zich te informeren over de verschillende financiële en andere risico s, alsmede mogelijke beperkingen voor u en uw investeringen als gevolg van toepasselijke wetgeving en regels, Indien u, na lezing van dit document, overweegt een investering te doen in een product, raadt ABN AMRO aan om een dergelijke investering met uw relatiemanager of persoonlijke adviseur te bespreken om nader te bezien of het relevante product met inachtneming van alle mogelijke risico s past bij uw investeringen, De waarde van beleggingen kan fluctueren, In het verleden behaalde resultaten bieden geen garanties voor de toekomst, ABN AMRO behoudt zich het recht voor wijzigingen in dit materiaal aan te brengen, Alle rechten voorbehouden,