Focus op Prinsjesdag 2017

Transcriptie

1 Focus op Prinsjesdag 2017 Economisch Bureau Nederland 19 september 2017 Nico Klene Tel: +31 (0) Macro Economische Verkenning 2018 Het CPB verwacht 3,3% economische groei in 2017 en 2,5% in 2018 Na de versnelling in 2017 vlakt de expansie van de wereldhandel in 2018 iets af De bijdrage van de uitvoer aan de BBP-groei neemt dit jaar toe en valt in 2018 weer terug De consumptieve bestedingen stijgen in 2018 nog iets meer dan dit jaar - vooral door een sterkere stijging van de reële lonen De inflatie is gemiddeld stabiel op 1,4% De werkloosheid daalt verder dankzij de banengroei Miljoenennota 2018 Door de demissionaire status van het kabinet zijn er weinig nieuwe maatregelen Het EMU-overschot stijgt naar 0,8% van het BBP, dankzij de economische groei De (beperkte) uitgavenverhogingen remmen deze stijging wat af De overheidsschuld daalt naar 54,4% van het BBP in 2018 Door extra maatregelen neemt de koopkracht voor alle groepen toe Insights.abnamro.nl/

2 2 Focus op Prinsjesdag september 2017 MEV 2018: economie groeit stevig door Het Centraal Planbureau (CPB) constateert dat de Nederlandse economie flink in de lift zit. De groei trekt dit jaar naar verwachting aan tot 3,3%, dankzij een heel sterk tweede kwartaal. In 2018 kan de groei op 2,5% uitkomen. Ook dat is meer dan enkele maanden geleden nog werd voorzien. Economisch beeld Dat de economische groei hoger uitvalt dan het CPB in juni verwachtte, komt vooral door de heel gunstige ontwikkeling van de Nederlandse uitvoer. Deze profiteert van de versnelling van de wereldhandel. Hoewel de expansie van de wereldhandel in 2018 weer wat afvlakt, is deze hoger dan in De bijdrage van de uitvoer aan de economische groei neemt dit jaar flink toe en valt in 2018 weer terug (zie grafiek). Daarnaast nemen ook de gezinsconsumptie en de investeringen stevig verder toe. De consumptie kan toenemen dankzij de verbetering van het reëel beschikbaar inkomen. Die inkomensverbetering is het gevolg van de sterke banengroei en oplopende reële lonen (loonstijging neemt toe terwijl de inflatie in 2018 gelijk blijft). De bedrijfsinvesteringen doen het goed. Het CPB wijst ter verklaring op de stijgende binnenen buitenlandse afzet, de vrij hoge bezettingsgraad, stevige winsten en lage kapitaalkosten. Ook de woninginvesteringen nemen harder toe dan eerder verwacht, maar de stijging valt wel lager uit dan in de voorgaande jaren (zie tabel). De werkloosheid daalt in 2017 en 2018 verder. Dat is te danken aan de flinke toename van de werkgelegenheid vooral in De arbeidsmarkt wordt krapper en hier en daar ontstaan knelpunten. Daarom verwacht het Planbureau dat de contractloonstijging gaat oplopen. BBP-groei wordt breed gedragen Bijdrage van diverse componenten aan BBP-groei in %-punten Overheidsbestedingen Woninginvesteringen Part. consumptie Bedrijfsinvesteringen Uitvoer BBP Bron: Gebaseerd op MEV 2018 Het CPB wijst erop dat er nog altijd neerwaartse risico s zijn: de onzekerheid over het monetaire beleid van de ECB, de zwakke Italiaanse banken, de Brexit, het economisch beleid van de VS en geopolitieke risico s, met name de situatie in Noord-Korea. Aan de ander kant is het ook denkbaar dat de huidige opleving in Europa en de VS wordt onderschat.

3 3 Focus op Prinsjesdag september 2017 Kerncijfers Nederlandse economie % mutaties BBP 2,2 3,3 2,5 Particuliere consumptie 1,6 2,2 2,4 Overheidsconsumptie 1,2 0,6 1,6 Investeringen 5,3 6,3 4,5 - woningen 19,0 12,8 6,1 - bedrijven 3,0 5,9 4,9 - overheid -0,3 0,4 0,9 Uitvoer 4,3 4,9 4,5 Invoer 4,1 4,4 5,1 Reëel beschikbaar inkomen 2,3 2,2 2,6 Consumentenprijzen (CPI) 0,3 1,4 1,4 Werkloosheid (% beroepsbevolking) 6,0 4,9 4,3 Bron: CPB, MEV 2018 De groeiramingen van ABN AMRO zijn een fractie lager dan die van het CPB. Maar onze visie is niet wezenlijk anders. Miljoenennota 2018: verdere stijging overschot en daling schuld Na de forse verbetering in 2016 laat het EMU-overschot van de overheid in 2017 en 2018 een bescheiden verdere stijging zien. Dat is voornamelijk te danken aan de sterke economische groei. De verbetering van het overschot wordt in 2018 wat afgeremd door de extra uitgaven waartoe het kabinet heeft besloten. Beperkte extra maatregelen Omdat het huidige kabinet demissionair is, bevat de nieuwe Miljoenennota weinig nieuwe maatregelen. Het meeste extra geld wordt uitgetrokken voor verpleeghuiszorg en onderwijs. Hieronder gaan we in op maatregelen die het kabinet heeft genomen. - Het meeste extra geld trekt het kabinet in 2018 uit voor verpleeghuiszorg. Dat heeft te maken met de kwaliteitsimpuls waartoe eerder al was besloten. 1 In 2018 gaat het om EUR 435 mln. Maar het eigen risico in de zorg stijgt mee en ook de zorgpremies gaan omhoog. Om de lagere inkomens te compenseren, wordt ook de zorgtoeslag verhoogd. - EUR 425 mln gaat naar een verbetering van de koopkracht. Volgens eerdere berekeningen zouden enkele groepen er volgend jaar iets op achteruitgaan, maar nu kunnen ook zij enige koopkrachtverbetering tegemoet zijn. Gemiddeld verbetert de koopkracht volgend jaar 0,6%. Werkenden gaan er iets meer op vooruit. 1 In de Voorjaarsnota wees de minister van Financiën erop dat het Kwaliteitskader Verpleeghuiszorg, dat sinds midden januari van kracht is, juridisch bindend is. Het geld dat uit hoofde van dit kader naar deze zorg moet, kan in de komende jaren flink oplopen. Volgens berekeningen van het CPB zou het gaan om structureel ruim EUR 2 mld. Volgens de scenario s van de NZa zou het bedrag variëren tussen EUR 1,3 mld en ruim EUR 3 mld.

4 4 Focus op Prinsjesdag september Voor een verbetering van de lerarensalarissen in het basisonderwijs is EUR 270 mln beschikbaar. Tevens wordt in 2018 eenmalig EUR 223 mln extra uitgetrokken voor de hogere aantallen leerlingen en studenten. - Naar Veiligheid gaat EUR 116 mln. Denk hierbij onder meer aan de oprichting van een Landelijk Expertise Centrum voor Terrorisme en de bestrijding van cybercrime. - Om ervan verzekerd te zijn dat de belastinginning niet in gevaar komt, reserveert het kabinet voor de komende jaren incidenteel EUR 75 mln extra. - Voor de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit wordt incidenteel EUR 25 mln extra gereserveerd om haar toezicht te verbeteren. Het budgettaire beeld voor 2018 Al met al loopt het overschot van de overheid licht verder op van 0,4% van het BBP in 2016 naar 0,6% in 2017 en vervolgens naar 0,8% in In 2015 was er nog een flink tekort van 2,1% van het BBP. Zoals gezegd, is de verdere verbetering vooral te danken aan de forse economische groei, die zorgt voor meer belastingontvangsten en lagere werkloosheidsuitgaven. Bovendien nemen de rente-uitgaven opnieuw verder af. Daar staan de genoemde uitgavenverhogingen en de verdere daling van de gasbaten tegenover. Deze zwakken de verbetering van het overschot af. Het effect van de sterke economie op de overheidsfinanciën is duidelijk zichtbaar bij de belasting- en premie-inkomsten. Deze nemen in 2017 en 2018 flink toe, vooral door de zogeheten endogene groei; dat is de stijging die niet het gevolg is van maatregelen. In 2018 stijgen de inkomsten zelfs vrijwel geheel door de endogene ontwikkeling. Kerncijfers overheidsfinanciën % BBP EMU-saldo (% BBP) 0,4 0,6 0,8 EMU-schuld (% BBP) 61,8 57,5 54,4 Lasten (EUR bn, + = stijging)** 3,3 0,8 - w aarvan bedrijven 0,3 0,6 - w aarvan gezinnen 3,0 0,1 ** A.g.v. beleidsmaatregelen Bron: Miljoenennota 2018 en CPB (lasten) De per saldo (bescheiden) lastenstijging voor gezinnen in 2018 heeft vooral te maken met de stijgende zorgpremie en de hogere energiebelasting. De koopkrachtmaatregelen zorgen voor enig tegenwicht. Voor bedrijven nemen de lasten iets meer toe. Het gaat vooral om hogere werkgeverpremies. Ook hier gaat de energiebelasting wat omhoog. Mede dankzij de (lichte) stijging van het EMU-overschot loopt de overheidsschuld in procenten van het BBP in 2017 en 2018 terug. Ook het afstoten van staatsbezit (o.a. aandelen ABN AMRO en ASR) draagt daaraan bij. En uiteraard drukt de sterke BBP-groei het schuldpercentage. In drie jaar tijd daalt de schuldquote met zo n 10%-punt. Dit jaar duikt

5 5 Focus op Prinsjesdag september 2017 de schuld ruim onder de 60%-grens, om in 2018 verder te dalen naar 54,4% 2 van het BBP. Terwijl het EMU-overschot nu wat hoger is dan voor de crisis, die in 2008 begon, is de schuld nog altijd hoger dan destijds (zie grafiek). Duidelijke verbetering overheidsfinanciën % BBP EMU-schuld (r.a.) EMU-saldo (l.a.) Bron: Ministerie van Financiën De stijging van het overschot is vooral te danken aan de economische groei. Als je corrigeert voor het gunstige effect daarvan dan laat het EMU-saldo in 2017 en 2018 een verslechtering zien. Het zogeheten structurele overschot daalt volgens de Miljoenennota van 0,8% in 2016 naar 0% in 2017 en vervolgens naar -0,2% in Besluit Het vertrekkende kabinet constateert (terecht) dat Nederland er weer beter voor staat. Dat wil natuurlijk niet zeggen dat er niets meer te doen valt. Dat is echter de taak van een nieuwe regeringscoalitie. De begroting 2018 is nog opgesteld door een demissionair kabinet en bevat dan ook geen beleidsmaatregelen van de nieuwe coalitie. Als een nieuw kabinet maatregelen neemt die het alsnog in 2018 wil laten ingaan, zal het begrotingsoverschot in 2018 wat lager uitvallen. 2 De schuldraming van het CPB komt beide jaren lager uit. Het cijfer voor 2018 is 53,7% van het BBP. Dat komt doordat het CPB ook de geschatte opbrengst van de verkoop van aandelen ABN AMRO en ASR meeneemt. Financiën publiceert hiervoor geen ramingen.

6 6 Focus op Prinsjesdag september 2017 Lees meer over het Economisch Bureau op: Dit document is samengesteld door ABN AMRO. Het heeft uitsluitend als doel om financiële en algemene informatie te verstrekken over de economie en sectoren. ABN AMRO behoudt zich alle rechten voor met betrekking tot de informatie in het document en het document wordt uitsluitend aan u verstrekt voor uw informatie. Het is niet toegestaan dit document (geheel of deels) te kopiëren, distribueren, door te geven aan een derde of om het voor enig ander doel te gebruiken dan hier boven bedoeld. Dit document is informatief bedoeld en vormt geen aanbieding van effecten aan het publiek, of een uitnodiging om een aanbod te doen. U mag niet om welke reden dan ook vertrouwen op de informatie, meningen, beramingen, en aannames in dit document noch dat het compleet, accuraat of juist is. Er wordt geen garantie gegeven, uitdrukkelijk of stilzwijgend, door of uit naam van ABN AMRO, haar directeuren, functionarissen, vertegenwoordigers, gelieerde partijen, groepsmaatschappijen of werknemers met betrekking tot de juistheid of volledigheid van de informatie in dit document, en geen enkele aansprakelijkheid wordt geaccepteerd voor enig verlies als direct of indirect gevolg van het gebruik van deze informatie. De opvattingen en meningen opgenomen hierin kunnen op enig moment aan verandering onderhevig zijn en ABN AMRO heeft geen enkele verplichting om de informatie in dit document na de datum hiervan te herzien. Voordat u in enig product van ABN AMRO investeert, dient u zich te informeren over de verschillende financiële en andere risico s, alsmede mogelijke beperkingen voor u en uw investeringen als gevolg van toepasselijke wetgeving en regels. Indien u, na lezing van dit document, overweegt een investering te doen in een product, raadt ABN AMRO aan om een dergelijke investering met uw relatiemanager of persoonlijke adviseur te bespreken om nader te bezien of het relevante product met inachtneming van alle mogelijke risico s past bij uw investeringen. De waarde van beleggingen kan fluctueren, In het verleden behaalde resultaten bieden geen garanties voor de toekomst. ABN AMRO behoudt zich het recht voor wijzigingen in dit materiaal aan te brengen. Alle rechten voorbehouden.