CEP 2009 Oorzaken en gevolgen van de kredietcrisis

Transcriptie

1 Persconferentie CEP CEP Oorzaken en gevolgen van de kredietcrisis Coen Teulings

2 Opzet Persconferentie CEP I II III Oorzaken en gevolgen kredietcrisis Gevolgen voor NL Wat betekent dit voor beleid?

3 Persconferentie CEP I II III Oorzaken en gevolgen kredietcrisis Gevolgen voor NL Wat betekent dit voor beleid?

4 Een explosief mengsel Persconferentie CEP 1. Grote mondiale onevenwichtigheden 2. Lage rente en risicoperceptie in m.n. VS 3. Financiële innovatie en achterblijvend toezicht zeepbellen bij huizen en aandelen uiteenspatten zeepbellen: uitholling vermogen banken minder kredietverlening I-1

5 Saldo betalingsbalans (%BBP) Persconferentie CEP 1,0 0,5 0,0-0,5-1,0-1,5 % -2, EU opkomende Aziatische landen Japan Midden Oosten China VS I-2

6 Zeepbel huizenmarkt VS? Persconferentie CEP = huizenprijs-index (gecorrigeerd voor inflatie) Bron: Robert J Shiller, Irrational exuberance I-3

7 Volatiliteit aandelenmarkten Persconferentie CEP jul sep S&P 500 I-4

8 15 september 2008: faillissement Lehman brengt crisis in nieuwe fase Rente-opslag bedrijfsobligaties VS (BBB-rating) Persconferentie CEP %-punt 15 jul sep eurogebied Verenigde Staten I-5

9 Effect op wereldhandel Persconferentie CEP % I-6

10 Gevolgen kredietcrisis aanzienlijk (gemiddelde voorgaande crises) Persconferentie CEP Tijd tussen top en dal Inkomen per hoofd: 1,9 jaar Werkloosheidspercentage: 4,8 jaar Totale verandering van top tot dal: Inkomen per hoofd 9% Werkloosheidspercentage +7%-punt Bron: Reinhart & Rogoff (januari ) I-7

11 Impact op langere termijn? 4,4 Zweden 4,6 Hong Kong Persconferentie CEP 4,3 4,2 4, Finland 4,5 4,4 4,3 4,2 4,1 4, ,4 4,2 4,0 3, Indonesië 4,0 3,8 3,6 3,4 3, I-8

12 Persconferentie CEP I II III Oorzaken en gevolgen kredietcrisis Gevolgen voor NL Wat betekent dit voor beleid?

13 Crisis raakt vooral de export Persconferentie CEP Consumptie Investeringen woningen Bedrijfsinvesteringen Overheidsbestedingen Uitvoer (groeibijdrage in %-punt) 0,3 0,1 0,7 0,3 0,6 0 -¼ -¾ ½ ¼ -½ ¼ ¼ Totaal BBP 2,0-3½ -¼ II-1

14 Herstel in 2010 historische vergelijking Persconferentie CEP 5 % T-2 T-1 T T+1 T II-2

15 Herstel in 2010 internationale vergelijking Persconferentie CEP % -12 T-2 T-1 T T+1 T+2 gemiddelde 13 crises Zweden 1991 Japan 1992 Thailand 1997 Nederland II-3

16 Werkloosheid historische vergelijking Persconferentie CEP 20 % T-2 T-1 T T+1 T II-4

17 Inflatie lager dan loonstijging 5 % Persconferentie CEP cao-lonen marktsector Series2 cpi alle huishoudens Series4 II-5

18 Koopkracht, lonen en AIQ 2010 Persconferentie CEP Mediane koopkracht (%) Werknemers Uitkeringsgerechtigden 65-plussers Totaal Contractloonstijging markt 2½ 1½ ½ 2 3 ¼ ¼ 0 ¼ 1½ AIQ 84½ 81¼ II-6

19 Rekenvoorbeeld pensioenen Gemiddelde dekkingsgraad begin = 96% Persconferentie CEP Dekkingsgraad naar 105% in 5 jaar? Huidige dekkingsgraad 100% 95% Inzet instrumenten Indexatiekorting 50% 100% Premieverhoging (%-punt) % 100% 3 II-7

20 Begrotingstekort loopt hard op Persconferentie CEP 2 % BBP EMU-saldo Nederland EMU-saldo eurogebied II-8

21 Staatsschuld 100 % BBP Persconferentie CEP EMU-schuld EMU-schuld excl. injecties financiële sector EMU-schuld incl. injecties financiële sector II-9

22 Risico s voor overheidsfinanciën Persconferentie CEP Schuld stijgt als % BBP: Ingrepen financiële sector Hoge tekorten (ipv verwachte overschotten) Lager BBP (noemer) Toegenomen risico s door garanties Structureel probleem? Uitgaven hoger als % BBP BBP op blijvend lager groeipad II-10

23 Conclusies Persconferentie CEP Vraaguitval; anders dan jaren 80 Crisis is ernstig, kan aantal jaar groei kosten Raakt m.n. kwetsbare groepen arbeidsmarkt en vermogens (incl. pensioenfondsen!) Lange-termijnschade overheidsfinanciën II-11

24 Persconferentie CEP I II III Oorzaken en gevolgen kredietcrisis Gevolgen voor NL Wat betekent dit voor beleid?

25 Beleid: Internationaal, korte termijn Persconferentie CEP 1. Budgettair beleid: sterke spillovers NL profiteert van buitenlandse pakketten 2. Protectionisme voorkomen 3. Financiële stelsel moet gered 4. Nadenken over consequenties oplopende renteverschillen binnen E(M)U III-1

26 Beleid: Internationaal, lange termijn Persconferentie CEP 1. Macro-onevenwichtigheden tegengaan 2. Speculatieve zeepbellen tegengaan 3. Nieuwe vormgeving financiële sector III-2

27 Beleid: Nederland Internationale crisis los je niet in NL op Persconferentie CEP Automatische stabilisatoren laten werken Zicht houden op herstel overheidsfinanciën Extra loonmatiging? Wel scherpe kantjes eraf met name onderkant arbeidsmarkt III-3