Alzheimer Café 11 maart 2014 Kay Deckers. Nieuwe ontwikkelingen in dementie-onderzoek, theorie en praktijk. Afdeling 1

Transcriptie

1 Alzheimer Café 11 maart 2014 Kay Deckers Nieuwe ontwikkelingen in dementie-onderzoek, theorie en praktijk Afdeling 1

2 Inhoud Dementie Algemeen Cijfers Typen Diagnostiek Behandeling Eigen ervaringen Onderzoeksproject Rondvraag Afdeling 2

3 Dementie: algemeen Ernstig verlies van cognitieve vaardigheden dat veel groter is dan tijdens het normale verouderingsproces Verstoring van de verwerking van informatie in de hersenen Combinatie van meervoudige stoornissen in Verstandelijke vermogens Stemming Gedrag Functioneren in het dagelijks leven wordt belemmerd Afdeling 3

4 Dementie: algemeen Symptomen: Geheugenstoornissen Niet meer goed begrijpen van of kunnen uitdrukken in woord of schrift Geen doelbewuste handelingen kunnen uitvoeren Geen objecten meer kunnen herkennen Niet meer kunnen organiseren, plannen maken, doelgericht handelen Afdeling 4

5 Dementie: algemeen Symptomen: Verwaarlozing van kleding en uiterlijk, gebrek aan hygiëne en het maken van ongepaste opmerkingen - Persoonlijkheidsveranderingen - Lichamelijke verschijnselen: incontinentie, vermagering, gevoeligheid voor infecties, problemen met lopen, problemen met kauwen en slikken, onregelmatig slapen Afdeling 5

6 Dementie: algemeen Mild cognitive impairment mogelijk voorstadium van dementie Geheugenklachten zonder andere symptomen van dementie Afdeling 6

7 Dementie: algemeen Een of meer gedragsproblemen 90% van de mensen met dementie Grote emotionele impact op mantelzorger Apathie en depressie Afdeling 7

8 Dementie: algemeen % mensen met gedragsproblemen Aalten et al., 2007 Afdeling 8

9 Dementie: cijfers Gemiddelde ziekteduur 8 jaar Doodsoorzaak nummer 4 in Nederland Zorgkosten in 2013 ruim 4 miljard euro 5% van de totale gezondheidszorgkosten Stijging zorgkosten van 2,7% per jaar 20% kans dat iemand in zijn leven dementie krijgt Cijfers: Alzheimer Nederland Afdeling 9

10 Dementie: cijfers In Nederland hebben mensen dementie Hiervan zijn mensen jong dementerend (< 65 jaar) Hiervan wonen er ruim in verpleeg- of verzorgingshuizen Hiervan hebben er nog geen diagnose Vergrijzing in Nederland Cijfers: Alzheimer Nederland Afdeling 10

11 Dementie: typen Dementie = verzamelnaam voor ruim 50 ziektes Meest voorkomende typen: Ziekte van Alzheimer Vasculaire dementie Fronto-temporale dementie Lewy body dementie Afdeling 11

12 Dementie: typen Ziekte van Alzheimer 60-70% Aandoening van de zenuwcellen van de hersenschors Begin: korte termijn geheugen (leren en onthouden wordt steeds moeilijker) Karakterverandering: agressief, achterdochtig Later: lange termijn geheugen (kennis verdwijnt), oriëntatiestoornissen, woordvindproblemen, stemmingswisselingen, lichamelijke problemen, etc. Afdeling 12

13 Dementie: typen Amyloïde plaques ophopingen van eiwitten tussen zenuwcellen verbindingen slecht celsterfte Neurofibrillaire tangles wirwar van draadvormige eiwitten in een zenuwcel functieverlies celsterfte Afdeling 13

14 Dementie: typen Afdeling 14

15 Dementie: typen Vasculaire dementie 15% jaar Bloedvaten in de hersenen beschadigd hersenweefsel sterft af Voorgeschiedenis van hart- en vaatproblemen (hoge bloeddruk, hersenbloeding) Geheugenproblemen, stemmingswisselingen (ernstige depressie), motorische problemen, taal- en spraakproblemen, aandacht- en concentratiestoornissen Afdeling 15

16 Dementie: typen Fronto-temporale dementie 40 en 50 jaar Afsterven hersencellen in frontale en temporale hersengebieden Veranderingen in gedrag en persoonlijkheid (ontremming, apathisch, onrustig) Taal- en spraakproblemen (woordvindproblemen, blijven hangen bij een onderwerp) Afdeling 16

17 Dementie: typen Lewy body dementie Abnormale eiwitafzetting in de hersenschors hersenweefsel sterft af Wisselende achteruitgang van het geestelijk vermogen Verschijnselen van de ziekte van Parkinson (bevingen, stijfheid, langzame beweging, een gebogen houding en een afwijkende manier van lopen) Aandachtsstoornissen, visuele hallucinaties, perioden van verwardheid, depressiviteit en wanen Afdeling 17

18 Dementie: typen Geheugenpoli Monitor (2009) Afdeling 18

19 Dementie: diagnostiek Geheugenpoliklinieken zijn ambulante voorzieningen met multidisciplinaire teams die zich richten op diagnostiek, behandeling en advisering van patiënten met cognitieve stoornissen, vooral de vroege stadia van dementie Gezondheidsraad, 1988 Afdeling 19

20 Dementie: diagnostiek Geheugenpolikliniek Gesprek met patiënt en familie Lichamelijk/neurologisch/psychiatrisch onderzoek Neuropsychologisch onderzoek Hersenscan Liquor-punctie Afdeling 20

21 Dementie: diagnostiek Toename geheugenpoliklinieken Eerste in 1986 Maastricht en Tilburg 1998: : : 63 Afdeling 21

22 Dementie: diagnostiek Toename geheugenpoliklinieken in NL Afdeling 22

23 MRI-scan Dementie: diagnostiek Afdeling 23

24 Dementie: diagnostiek DE Alzheimer test bestaat niet Alle testresultaten samen leveren de meest betrouwbare diagnose op Ondanks vooruitstrevende techniek blijft het verhaal van de patiënt en zijn/haar functioneren belangrijk Afdeling 24

25 Dementie: behandeling Psychosociale interventies meer winst te behalen Patiënt: multi-sensorische stimulatie, lichttherapie, muziektherapie, cognitieve stimulatie, reminiscentie (uitwisselen herinneringen) Mantelzorger: psycho-educatie (informatie geven, vaardigheden leren, sociale steun vergroten) ondersteuningsgroepen Afdeling 25

26 Dementie: behandeling Succesvoller interventie gericht op patiënt en mantelzorger Gedragstherapie: probleemgedrag monitoren, inzicht in factoren die gedrag uitlokken, bewust van reactie Ergotherapie: optimaliseren betekenisvolle dagelijkse handelingen, verbeteren participatie in maatschappij Afdeling 26

27 Dementie: behandeling Medicatie 3 geregistreerde medicijnen voor AD: Exelon (rivastigmine) Reminyl (galantamine) Ebixa (memantine) Verbetert overdracht van signalen tussen zenuwcellen en zorgt voor toename hoeveelheid signalen Alleen vertragend, niet stoppend of genezend Geen groot effect, werkt niet bij iedereen en er kunnen bijwerkingen optreden Afdeling 27

28 Dementie: behandeling Medische dieetvoeding -> Souvenaid Drankje op melkbasis dat een mix van voedingsstoffen bevat Belangrijk bij de aanmaak van verbindingen tussen zenuwcellen Voorgeschreven door medisch specialist Bescheiden effect op geheugen in beginstadium van Alzheimer Langdurig effect nog niet bekend Afdeling 28

29 Eigen ervaringen Wie kent er iemand met dementie in zijn/haar omgeving? Partner Broer/zus Opa/oma Ander familielid/bekende Afdeling 29

30 Onderzoeksproject Innovative Midlife Intervention for Dementia Deterrence Afdeling 30

31 Onderzoeksteam Maastricht UMC+ Afdeling 31

32 Onderzoeksproject Europees samenwerkingsverband tussen partners in Ierland (Dublin City University) Schotland (University of Glasgow) Frankrijk (Université de Nice Sophia Antipolis) Nederland (Maastricht UMC+) Sponsor: EU Doel: mensen ervan bewust te maken dat zij zelf iets aan hun risico op dementie op latere leeftijd kunnen doen gezonde leeftstijl aannemen op middelbare leeftijd Afdeling 32

33 Wat zijn risicofactoren van dementie? Afdeling 33

34 Stap 1: Modifiable risicofactoren van dementie in kaart brengen d.m.v. literatuuronderzoek Depressie Diabetes Cognitieve activiteit Beweging Hypertensie Mediterraan dieet Obesitas Roken Laag-gematigde alcoholgebruik Verhoogd cholesterol Hartklachten Nierfunctiestoornissen Inname onverzadigde vetzuren Ontstekingen Deckers et al., in press Afdeling 34

35 Stap 2: Risicomodel valideren + toepassen Delphi expert consensus studie Grote databases: DESCRIPA en MAAS Website: informatie patiënt + huisarts Huisarts gezondheidsprofiel Online behandeling Uitleg welke factoren belangrijk zijn Handvaten aanbieden risico te verlagen Afdeling 35

36 Stap 2: Risicomodel valideren + toepassen METC-procedure Haalbaarheidsstudie Doel: risicoreductie Duur: 6 maanden Online metingen Interviews met patiënten + huisartsen Afdeling 36

37 Planning Studie naar relatie tussen nierfunctiestoornissen en cognitieve acteruitgang/dementie Gestart, analyses Studie naar relatie tussen obesitas en cognitieve achteruitgang/dementie Zomer 2014 Afdeling 37

38 Hoe kunt u het risico op dementie verlagen? Gezonde leefstijl aannemen op middelbare leeftijd Houd uw brein actief Eet gezond Behoud een gezond gewicht Beweeg regelmatig Houd contact met anderen Afdeling 38

39 Rondvraag Bedankt voor uw aandacht Zijn er nog vragen? Contact: Afdeling 39