DEMENTIE. Stadia en symptomen van dementie. Er zijn drie hoofdstadia van dementie.

Transcriptie

1 DEMENTIE De term dementie beschrijft een verzameling symptomen waaronder, in de meeste gevallen, verlies van verstandelijk vermogen - het geheugen laat na, denken en redeneren wordt moeilijker. Als zodanig vormt dementie een belemmering voor het dagelijks functioneren. Het is een set symptomen die zich voordoet bij bepaalde ziekten of lichamelijke aandoeningen. De veranderingen die daarbij optreden, zijn aanvankelijk vrij oppervlakkig, maar voor degene die aan de ziekte lijdt, zijn ze dan al ernstig genoeg om merkbaar effect te hebben op het dagelijks leven. Daardoor kunnen er ook veranderingen optreden in humeur of gedrag. Dementie wordt veroorzaakt door beschadiging van de hersenen als gevolg van bepaalde aandoeningen, zoals de ziekte van Alzheimer, een beroerte of een aantal infarcten. De meest voorkomende, maar zeker niet exclusieve vorm van dementie is Alzheimer. De specifieke symptomen van dementie worden bepaald door het gedeelte van het brein waarin de schade optreedt en door de aandoening die eraan ten grondslag ligt. Stadia en symptomen van dementie Er zijn drie hoofdstadia van dementie. Eerste stadium. In het begin is het vaak moeilijk te zeggen of veranderingen in geheugen, denken, taal en gedrag normale ouderdomsverschijnselen zijn of het gevolg van dementie. De symptomen in dit eerste stadium van dementie hebben invloed op het dagelijks leven van de patiënt, maar deze kan nog wel, in meer of mindere mate, onafhankelijk functioneren. Symptomen: Gedesoriënteerdheid Herhalingen Communicatieproblemen Angst Vergeetachtigheid Tweede stadium. In het tweede stadium van dementie krijgen patiënten last van een toenemend aantal symptomen, waardoor ze afhankelijk worden van hulp of zorg. Dit stadium kan meerdere jaren duren. Symptomen: Doelloos ronddwalen en verdwalen Geen helder besef van tijd Vergeten van dingen die gebeurd zijn of van feiten uit het eigen leven Veranderend slaappatroon Veranderingen in persoonlijkheid en gedrag 1

2 Humeurigheid, emoties Agressie Derde stadium. In het derde stadium is uitgebreide zorg nodig. De patiënt heeft moeite met communiceren, de mobiliteit neemt verder af en er is sprake van ernstige fysieke symptomen die professionele, of in elk geval deskundige zorg noodzakelijk maken. Symptomen: Incontinentie Gedragsveranderingen Beperkte mobiliteit Niet meer herkennen van mensen en plaatsen Ongegronde angst of opwinding Niet meer uit zichzelf willen bewegen Grijpreflex Hallucinaties Meer informatie over stadia, symptomen en verzorging vindt u op Tekenen van dementie Verschillen tussen normale ouderdomsverschijnselen en tekenen van dementie: Mogelijke tekenen van dementie Beoordelingsfouten, slechte beslissingen Typische ouderdomsverschijnselen Af en toe een verkeerde beslissing Niet in staat tot beheer van persoonlijke financiën Niet weten wat voor dag, datum of seizoen het is Moeite met het voeren van een gesprek Af en toe een maandelijkse betaling vergeten Af en toe of tijdelijk vergeten wat voor dag het is Soms niet op een woord kunnen komen Dingen kwijtraken en niet meer terug kunnen redeneren om ze te vinden Vergeten dat het eten klaar staat Af en toe dingen kwijtraken Aardappels opeten, vlees in de pan laten liggen Mogelijke oorzaken van dementie Er zijn diverse aandoeningen die kunnen leiden tot dementie. Een overzicht van de meest voorkomende vormen van dementie: 2

3 Ziekte van Alzheimer De meest voorkomende botm van dementie. Bij de ziekte van Alzheimer ontstaan in de zenuwcellen van de hersenen ophopingen van abnormale eiwitten, waarbij ook de interne structuur van de hersencellen wordt aangetast. Dat leidt ertoe dat, na verloop van tijd, de chemische verbindingen tussen de hersencellen worden verbroken, terwijl er ook hersencellen afsterven. Wat bij deze aandoening het eerst opvalt, zijn geheugenproblemen. Mensen herinneren zich bepaalde dingen niet meer. Maar er zijn ook andere symptomen, zoals problemen met: het vinden van de juiste woorden, oplossen van problemen, beslissingen nemen, driedimensionaal waarnemen. Vasculaire dementie Als er door vernauwing of verstopping van bloedvaten onvoldoende zuurstof naar de hersenen wordt aangevoerd, kunnen hersencellen beschadigd raken of afsterven. Dit leidt tot vasculaire dementie. De symptomen kunnen plotseling optreden, bijvoorbeeld na een zware beroerte, of geleidelijk, als gevolg van een serie lichte beroertes of schade aan kleine bloedvaatjes diep in de hersenen. De symptomen van vasculaire dementie zijn relatief gevarieerd en kunnen gedeeltelijk identiek zijn aan die van Alzheimer. Veel patiënten hebben moeilijkheden met plannen of probleemoplossing, snel denken en concentratie. Er kan ook sprake zijn van korte perioden van ernstige verwarring. Gemengde dementie We spreken van gemengde dementie als iemand lijdt aan meerdere vormen van dementie. De patiënt vertoont in dat geval ook een combinatie van symptomen. Het komt voor dat Alzheimerpatiënten ook lijden aan vasculaire dementie. Lewy body dementie Deze vorm van dementie wordt veroorzaakt door eiwitafzettingen (minuscule deeltjes, de zogeheten Lewy bodies) in de zenuwcellen van de hersenen. Dit leidt tot verstoring van de chemische huishouding in de hersenen en het afsterven van hersencellen. Tot de vroege symptomen behoren, in veel voorkomende gevallen, wisselingen in alertheid, moeite met het inschatten van afstanden en hallucinaties. Het normale geheugen gaat meestal minder achteruit dan in de eerste stadia van Alzheimer. Lewy body dementie is nauw verwant aan de ziekte van Parkinson en heeft een aantal van dezelfde symptomen, waaronder problemen met de motoriek. Frontotemporale dementie (staat ook bekend als de ziekte van Pick) Bij frontotemporale dementie ontstaan op den duur beschadigingen aan de voorkant (frontaalkwab) en zijkanten (temporaalkwab) van de hersenen door afzetting van abnormale eiwitten in de zenuwcellen, die daardoor afsterven. De eerste symptomen zijn vaak verandering in gedrag en persoonlijkheid. Afhankelijk van de plaats(en) waar de beschadiging optreedt, kunnen ook andere symptomen zich voordoen, zoals problemen met spreken, niet meer weten wat een woord betekent of voorwerpen niet meer herkennen. De symptomen van deze vormen van dementie zijn over het algemeen relatief verschillend in het eerste stadium, terwijl ze in een later stadium meer en meer overeenkomen, door aantasting van grotere gedeelten van de hersenen naarmate de ziekte langer aanhoudt. 3

4 Minder voorkomende oorzaken van dementie Er zijn tal van andere ziekten die tot dementie kunnen leiden, maar die zijn wel zeldzaam. Opgeteld zijn ze in niet meer dan ongeveer vijf procent van alle gevallen de oorzaak van dementie. Het zijn aandoeningen die in het algemeen vaker voorkomen bij relatief jonge mensen die aan dementie lijden (jonger dan 65). Tot die zeldzamere oorzaken van dementie behoren, onder meer, hersenbeschadiging als gevolg van alcoholmisbruik (bijvoorbeeld het syndroom van Korsakov), corticobasale degeneratie, progressieve supranucleaire paralyse, hiv-infectie, de ziekte van Niemann-Pick type C en het Creutzfeldt-Jakob syndroom (CJD). Sommige mensen die lijden aan de ziekte van Parkinson of de ziekte van Huntington krijgen ook last van dementie naarmate hun toestand verslechtert. Mensen met het Downsyndroom lopen op latere leeftijd ook verhoogd risico op Alzheimer. Diagnosticeren van dementie Een goede diagnose van geheugenproblemen of moeilijkheden met denken of redeneren is uiterst belangrijk. Dergelijke problemen hoeven namelijk niet noodzakelijkerwijs te duiden op dementie, maar kunnen ook worden veroorzaakt door behandelbare aandoeningen als depressie of infecties. Ook in het geval van dementie kan de juiste diagnose voordelen hebben. Mensen hebben een verklaring voor de symptomen die zich voordoen en kunnen worden geholpen met behandeling, steun en advies. Ze kunnen zich voorbereiden op wat komen gaat en vooruitplannen. Als het type dementie bekend is (bijv. Alzheimer of vasculaire dementie), is het mogelijk een passende behandeling te kiezen. Dementie wordt normaal gesproken gediagnosticeerd door een gespecialiseerde arts een psychiater (specialist op het gebied van mentale gezondheid), een geriater (medisch specialist op het gebied van de fysieke gezondheid van oudere mensen) of neuroloog (specialist op het gebied van aandoeningen aan het zenuwstelsel). In sommige situaties kan de diagnose ook worden gesteld door een huisarts of een gespecialiseerd verpleegkundige, afhankelijk van hun expertise en opleiding. Er is niet zoiets als één autonome test voor dementie. Een diagnose is altijd gebaseerd op een combinatie van onderzoeken: In kaart brengen van het verloop van de klachten en symptomen door de arts, op basis van gesprekken met de patiënt en met iemand die hem of haar goed kent, over hoe de problemen zich hebben ontwikkeld en wat voor invloed die hebben op het dagelijks leven van de betrokkenen; Cognitief onderzoek van verstandelijke vermogens (geheugen, denken) eenvoudige tests kunnen worden uitgevoerd door huisarts of verpleegkundige, meer gespecialiseerde tests door een psycholoog (neuropsychologisch onderzoek); 4

5 Fysiek onderzoek en medische tests (bijv. bloedonderzoek) ter uitsluiting van andere mogelijke verklaringen van de symptomen; Een MRI-scan van de hersenen voor zover noodzakelijk voor de diagnose. Behandelen van dementie Het grote merendeel van de oorzaken van dementie kan niet worden genezen, maar er is voortdurend onderzoek op het gebied van ontwikkeling van medicijnen, vaccins en andere medische behandelingen. Wel kan er veel worden gedaan om mensen die aan dementie lijden, een goed leven te bieden. Daarbij is het van essentieel belang dat hulp en zorg altijd persoonsgericht zijn, met respect voor de persoon in diens unieke individualiteit. In veel gevallen wordt gekozen voor activiteiten die de geest actief houden en cognitieve stimulans bieden. Naarmate de aandoening vordert, vinden dementie-patiënten het vaak prettig om over vroeger te praten en hun levensverhaal te vertellen - de patiënt wordt uitgenodigd om zijn ervaringen en herinneringen te delen. Dit soort activiteiten kan de verstandelijke vermogens prikkelen en er gaat een positief effect van uit op humeur en algemeen welzijn. Essentieel is dat mensen die aan dementie lijden, zo lang mogelijk actief blijven fysiek, mentaal en sociaal. Mensen hebben altijd behoefte aan zinvolle activiteiten waar ze plezier in hebben, waar ze zelfvertrouwen en zelfrespect aan ontlenen. Raadpleeg uw huisarts over hulp, zorg en mogelijke behandelingen, al dan niet met gebruik van medicijnen. Meer informatie vindt u op 5