TAALDREMPELS OP SCHOOL
|
|
- Tine de Veer
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 TAALDREMPELS OP SCHOOL Marijke Decavel, André Fruithof, Martine Gillis, Paul Raes, Bellinda Staelens, Martine Van Overmeiren en Riet De Vos voor leraren zaak- en praktijkvakken, leraren talen, coördinatoren, technisch adviseurs, directieteams Taal, taal en nog eens taal Kris Van den Branden zet enkele principes op een rij voor het taalonderwijs in Vlaanderen. Hij is als hoofddocent taalkunde verbonden aan de KU Leuven en is directielid van het Centrum voor Taal en Onderwijs. Bij de start van het nieuwe schooljaar verklaart én nuanceert Kris Van den Branden de invloed van taal op onderwijssucces. "Als alle anderstalige ouders thuis Nederlands zouden spreken met hun kinderen, dan zou het schooltaalprobleem níét opgelost zijn." Lees het volledige artikel op Gedachte/article/detail/985549/2009/09/01/Taal-taal-en-nog-eens-taal.dhtml Schrijfkaders als ondersteuning bij schrijven en leren In de maandelijkse taaltip wordt verwezen naar schrijfkaders als ondersteuning bij leren en schrijven. Een schrijfkader is een tekst waarvan alleen de beginzinnen zijn gegeven. Leerlingen moeten de tekst aanvullen, bijvoorbeeld op basis van voorkennis of het geleerde. Het helpt leerlingen te formuleren. Zo doen ze ook ervaring op met verschillende (nieuwe) genres zoals een practicumverslag. De mate van steun bij het schrijfkader kan variëren: alleen beginzinnen zijn gegeven vooral te gebruiken vakwoorden met gebruik van een eerder gemaakt schema Schrijfkaders kunnen vakspecifiek ingevuld worden door bijvoorbeeld beginzinnen te wijzigen. Er bestaan schrijfkaders voor verschillende tekstsoorten, bijvoorbeeld een verslag, een vergelijkende tekst, een overtuigende tekst, enzovoort. Voorbeelden schrijfkaders Verslag Over het onderwerp... wist ik al... Ik heb nu geleerd dat... Ook heb ik geleerd dat... Iets anders wat ik te weten ben gekomen, is dat... Tot slot heb ik geleerd dat... DM oktober 09 Taaldrempels op school pagina 1
2 Vergelijken: overeenkomsten Hoewel een en een... verschillend zijn, lijken ze ook op elkaar. Ze hebben bijvoorbeeld allebei Een andere overeenkomst is dat een en een beiden. De... is net zo als... De... lijkt op..., want Tot slot zijn ze allebei... Mening geven Mijn mening over... is dat... Ik heb een aantal argumenten voor mijn mening. Ten eerste... Ten tweede... Ten derde... Sommige mensen zijn het niet met mij eens. Zij vinden bijvoorbeeld dat... Hun argument is dat... Ze hebben volgens mij ongelijk, want Wat ik vind is dus. Extra taalsteun kan bestaan uit het geven van vakwoorden die gebruikt moeten worden in de tekst. Bij het geven van een mening over klimaatverandering ziet de opdracht voor leerlingen er dan als volgt uit: Mening geven over Geef je mening over de rol van mensen (bijvoorbeeld door het gebruik van auto's, industrie, enzovoort) bij de klimaatverandering (opwarming van de aarde). Gebruik de volgende woorden: opwarming, zon, CO2, broeikaseffect, poolkap, ijs, verwoestijning, stand van de aarde ten opzichte van de zon, houtkap, energiegebruik Mijn mening over... is dat... Ik heb een aantal argumenten voor mijn mening. Ten eerste... Ten tweede... Sommige mensen zijn het niet met mij eens. Zij vinden bijvoorbeeld dat... Hun argument is dat... Een ander argument is dat... Ik vind dat ze ongelijk hebben, omdat... Je vindt nog meer info en voorbeelden op SO, Permanente onderwijsthema s, Taaldrempels DM oktober 09 Taaldrempels op school pagina 2
3 De lat hoog voor talen op Op de talentweedaagse (Gent, 2007) werd een videofilmpje getoond van twee scholen met een actief taalbeleid. Sommige collega s vroegen waar ze dit filmpje opnieuw konden bekijken. Ga naar Je moet je wel eerst registreren of aanmelden. Scroll naar Projectsites, klik op De lat hoog voor talen, ga naar Praktijkvoorbeelden. Werken aan taalbeleid in de lessen aardrijkskunde Met dank aan Leen Van Hecke, pedagogisch begeleider aardrijkskunde De onderstaande situatie is wellicht heel herkenbaar voor heel wat aardrijkskundeleraren. Zeg maar: het leven zoals het is in het aardrijkskundelokaal Leraar Wim Leraar Wim Leraar Wie kan dat in het kort samenvatten eventueel met behulp van een tekening op het bord? Hoe die gebieden omhoog komen, hoe zullen bergen ontstaan? Ja. Eh schuift in een ze tegen elkaar doen, dat gaat heel langzaam langzaam gaat het omhoog. Wat gaat heel langzaam? Eh, de gebergten gaan de schuiven tegen elkaar aan en wordt het wel zo langzamerhand gaat het zo omhoog. Zo ook met Zuid- Amerika. Dat heeft vroeger vastgezeten aan Noord-Amerika. Ja, maar dat zijn niet zulke verhalen door elkaar. Ik geloof niet dat ik het zo verteld heb. Nadat ook andere leerlingen niet in staat zijn gebleken de stof uit de vorige les samen te vatten, begint de aardrijkskundeleraar nogmaals aan een uitleg, waarbij hij ook een tekening op het bord maakt die de leerlingen in hun schrift overnemen. Leraar ( ) dat is in ieder geval wat we gisteren gezien hebben, dat we in principe twee soorten systemen onderscheiden, systemen hoe bergen kunnen ontstaan. Dit was in de eerste plaats een plooiingsgebergte en in de tweede plaats een breukgebergte. Wel, bij een plooiingsgebergte kunnen we het beste beginnen bij de zee waar in de loop van miljoenen jaren Bijvoorbeeld door rivieren of door andere manieren allerlei materiaal Aangevoerd werd namelijk grind, zand, klei fossielen die of dieren, die afsterven en later fossiel worden en die vaak hele dikke lagen op kunnen bouwen en dan zien we de eerste situatie zoals het vroeger was een zeebodem die bedekt wordt met allerlei lagen. Wordt onderbroken door een leerling die denkt dat hij een stippellijn heeft vergeten te trekken, wat niet het geval blijkt te zijn. DM oktober 09 Taaldrempels op school pagina 3
4 Net als deze leraar in deze situatie ondervinden wij vaak hoe moeilijk het is een voor ons vertrouwd proces als gebergtevorming uit te leggen in een taal die onze leerlingen begrijpen. Niet al onze leerlingen hebben een taalniveau dat voldoende is om de les te kunnen volgen. Wij zijn er ons niet altijd van bewust, maar er zitten nogal wat talige struikelblokken in onze aardrijkskundelessen. We gebruiken onbewust heel wat vakjargon. Als de vaktaal niet systematisch en stapsgewijs wordt aangebracht, blijven leerlingen over deze moeilijke woorden struikelen. Leid uit het klimatogram van Wladiwostock het klimaatstype af met behulp van de determinatietabel, beschrijf de karakteristieke vegetatie die hierbij hoort en situeer deze op de facetkaart van de klimaten in de wereld. Soms zit de talige struikelblok elders. In de opdracht: Welke factoren hebben bijgedragen tot de ontwikkeling van dat gebied? zitten geen echt moeilijke woorden, maar hier gaat het om de begrippen en de zinsconstructies waarvan we ons constant bedienen in de les. Deze opdracht is verpakt in een taal waarin wij ons goed thuis voelen, maar sommige van onze leerlingen hebben echt moeite met deze schooltaal. En het zijn heus niet enkel anderstalige leerlingen die zich afvragen wat er precies van hen verwacht wordt als de opdracht luidt: vergelijk de economische kenmerken van deze regio met die van België. Ook teksten die we aanbieden als bronmateriaal of die we als leertekst meegeven, worden soms maar ten dele of zelfs helemaal niet begrepen. Concrete voorbeelden (geplukt uit actuele handboeken): De oneffen groene voorgrond met zijn ondiepe waterplassen contrasteert met het akkerland, dat in het tweede plan de boerderijen in hun geheel boven de rietkraag doen uikomen. De exponentiële groei van Latijns-Amerikaanse steden kan gezien worden in het licht van push- en pull-factoren. Het komt erop neer dat onze leerlingen omwille van die taaldrempels niet altijd begrijpen waar het over gaat en het lastig en moeilijk vinden vragen te begrijpen en te beantwoorden. De lesinhouden gaan dan aan hen voorbij en ze haken af. Leerlingen - en met hen ook leraren worden er moedeloos van Soms komt het zo ver dat leerlingen nauwelijks iets bijleren, noch op vakinhoudelijk vlak, noch op het vlak van taalverwerving. De problematiek is eigen aan alle niet-taalvakken. Taal en leren zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Die verwevenheid vormt de basis van het taalgericht vakonderwijs, waarbij men de taalontwikkeling van leerlingen bevordert vanuit het uitgangspunt van de lesonderwerpen van elk vak. Hoe kunnen wij als leraar aardrijkskunde onze lessen taalgerichter maken? Uit de literatuur leren we dat taalgericht vakonderwijs contextrijk en interactief onderwijs met taalsteun is. Het is een geruststellende gedachte dat deze benadering naadloos aansluit bij de actuele vakdidactiek: de toepassing van de basisprincipes ervan leidt niet alleen tot groeiende belangstelling voor de aangeboden DM oktober 09 Taaldrempels op school pagina 4
5 leerstof met meer leerkansen voor elke leerling, maar bevordert terzelfdertijd ook hun taalvaardigheid. We willen in deze bijdrage enkele tips meegeven om deze principes in de concrete aardrijkskundelessen te vertalen: 1 Bied de leerinhouden contextrijk aan Kader de lesonderwerpen in een context die aansluit bij de belevingswereld van de leerlingen; maak het onderwerp op die manier zo concreet mogelijk. In aardrijkskunde maken we hiervoor veelvuldig gebruik van beeldmateriaal als instap voor de les (foto s en beeldfragmenten). Deze aanpak is voor veel thema s niet vrijblijvend, maar is geïntegreerd in de doelstellingen(en is dus verplicht!). In de tweede graad staat in alle leerplandoelstellingen bij de studie van de regionale thema s expliciet uitgaande van beelden. Werk vanuit authentieke probleemstellingen, dagelijkse waarnemingen, levensechte en actuele situaties, maatschappelijke evoluties. Vandaag zullen we het hebben over de rijstteelt in Moesson-Azië is heel wat minder uitdagend dan de les te doen vertrekken vanuit de vraagstelling wordt de rijst die wij hier eten hier in Vlaanderen geteeld? Waarom niet? Leerlingen voelen zich hier meer betrokken bij en zullen vlugger het woord nemen. Maak waar mogelijk verbindingen met andere vakken. In de lessen kosmografie zijn nogal wat aanknopingspunten met fysica en wiskunde. Expliciteer ze; overleg op voorhand met je collega s van die vakken op welke manier en wanneer de overeenkomstige inhouden aan bod komen. Hou rekening met de beginsituatie van de leerlingen en bouw hierop verder. Voor de studie van de ontwikkelingskansen van het toerisme in de tweede graad bouwen we verder op de begrippen en inzichten die leerlingen over dit onderwerp al in de eerste graad hebben verworven voor de Europese toeristische landschappen. Tracht ook contextrijk te toetsen. Zal een gebied waarvan je de neerslag en de temperatuur kunt aflezen op dit klimatogram aantrekkelijk zijn voor een nieuwe vestiging van Club Med? is een contextrijke vraag, in tegenstelling tot beschrijf temperatuur en neerslag zoals getoond wordt in dit klimatogram DM oktober 09 Taaldrempels op school pagina 5
6 2 Gebruik interactieve werkvormen Beperk passieve en reproducerende taken zoals luisteren naar de leraar en overschrijven van het bord. Vermijd het monotone klassikale invullen van werkbladen als een vast onderdeel van de lessen; kies of maak zelf werkbladen met uitdagende en motiverende opdrachten, die uitnodigen tot afwisseling van (zoveel mogelijk) activerende werkvormen in de loop van een les. Laat leerlingen aan het woord. Leerlingen kunnen veel leren door met elkaar over het lesonderwerp te praten o.l.v. de leraar, die het gesprek leidt. Formuleer de vragen zo dat leerlingen worden uitgedaagd om in interactie te treden. De leerlingen gebruiken dan zelf actief de aardrijkskundetaal, leren begrippen op de juiste manier uitspreken en worden zich bewust van hun eigen denken en dat van anderen (reflectie). Geef hen de ruimte om een landschapsbeeld te beschrijven en te verwoorden wat ze zien en stimuleer hen hierbij zoveel mogelijk de juiste terminologie te gebruiken. In de eerste graad wordt hieraan reeds veel aandacht besteed, in de hogere jaren zou hier nog steeds ruimte moeten voor blijven. Integreer allerlei vormen van groepswerk in de les: hier oefenen de leerlingen de aangeleerde - aanvankelijk nog puur schoolse - terminologie en zinsbouw in en leren ze die in een natuurlijke gesprekssituatie te gebruiken. Kennis en inzicht groeien door er met elkaar over te praten. Het gaat erom dat leerlingen met elkaar overleggen en hun oplossingen vervolgens opschrijven (activeren mondeling + schriftelijk taalgebruik). Zorg ervoor dat de opdrachten ook gaan over waarom denk je dat.? zodat ze moeten argumenteren. Formuleer de opdrachten zodanig dat het juiste antwoord niet onmiddellijk te grijpen is of zelfs niet eenduidig vast blijkt te liggen. Leerlingen moeten dan met elkaar bespreken welk antwoord of welke aanpak zij zullen volgen. Bouw het werken in groep geleidelijk op, ook dit is een vaardigheid die leerlingen geleidelijk moeten aanleren: start in de eerste graad met beperkte opdrachtjes van korte duur (vanuit gesloten opdrachten), zoals het twee aan twee gezamenlijk uitvoeren van een opdracht uit de cursus. In de loop van de volgende jaren kan dan overgegaan worden naar het werken in grotere groepen (tot 4 à 5), voor langere (één tot meerdere lestijden) en meer open opdrachten. Laat de oplossingen van een groepswerk aan het bord of via de beamer mondeling toelichten aan de rest van de klas; laat de klas de gelegenheid om vragen te stellen en de oplossingen te bediscussiëren. Vraag ook als leraar toelichting bij de opdracht, waardoor je als leraar niet alleen een beeld krijgt van wat de leerling inhoudelijk heeft geleerd, maar waardoor hij ook verplicht wordt om zelf actief de vaktaal te gebruiken. Voorzie bij socio-economische onderwerpen uit het curriculum aardrijkskunde (mondiale en lokale ecologische problemen, globalisering, ruimtelijke ordening, ) klasgesprekken waarbij de leerlingen worden uitgedaagd om een eigen mening te verwoorden en om rekening te houden met de mening van anderen. DM oktober 09 Taaldrempels op school pagina 6
7 3 Geef taalsteun (m.a.w. maak lessen, bronnen, opdrachten, toetsen, begrijpelijker voor leerlingen) Werk met een overzichtelijk begrippenkader. In de leerplanbrochure van de eerste graad staat een lijst met begrippen die verder in de tweede en derde graad aan bod zullen komen. Die zal verder aangevuld worden in de tweede graad (verschijnt in de loop van dit schooljaar bij het addendum dat momenteel in voorbereiding is). Gebruik met alle vakcollega s hetzelfde vakjargon, en gebruik het voortdurend in de juiste betekenis en context. De begrippen i.v.m. reliëf, voor de eerste maal aangeleerd in de eerste graad, moeten blijvend gebruikt worden volgens de omschrijving die ze in de eerste graad meekregen: gebergte, heuvelland, hoogland, berg, heuvel, laagland, middelland. Waak erover dat ook de leerlingen de juiste woorden en begrippen gebruiken. Geef direct reactie op onvolledige, onduidelijke of incorrecte taaluitingen van de leerlingen. Keur een formulering niet af, maar vraag het antwoord te herformuleren of herhaal zelf het antwoord in de juiste formulering. Gebruik het bord voor het noteren van de structuur van de les, de moeilijke vakwoorden, Help leerlingen de vakinhouden te verwoorden. DM oktober 09 Taaldrempels op school pagina 7
Met dank aan Leen Van Hecke, pedagogisch begeleider aardrijkskunde
Werken aan taalbeleid in de lessen aardrijkskunde Met dank aan Leen Van Hecke, pedagogisch begeleider aardrijkskunde De onderstaande situatie is wellicht heel herkenbaar voor heel wat aardrijkskundeleraren.
Nadere informatietwee initiatieven Academisch Nederlands
twee initiatieven Academisch Nederlands Boekpresentatie Breda, 28 maart 2012 Inleiding Twee verhalen Cursusontwikkeling Taalgericht vakonderwijs Academisch Nederlands? Link secundair hoger onderwijs? Draaiboek
Nadere informatieTAALDREMPELS OP SCHOOL
TAALDREMPELS OP SCHOOL André Fruithof, Marijke Decavel, Martine Gillis, Paul Raes, Bellinda Staelens, Martine Van Overmeiren en Riet De Vos voor leraren zaak- en praktijkvakken, leraren talen, coördinatoren,
Nadere informatieChecklist Begrijpend lezen en woordenschat Curriculum Nederlands ? - + +
Checklist Begrijpend lezen en woordenschat Curriculum Nederlands? - + + De gebruikte methoden stellen duidelijke (toetsbare) doelen en leerlijnen voor begrijpend lezen. Zwakke lezers krijgen een aanvullend
Nadere informatieWorkshop Omgaan met Cito-taal in rekenopdrachten
Workshop Omgaan met Cito-taal in rekenopdrachten 31 oktober 2012 13.30-16.00 uur Willeke Beuker Elselien Boekeloo Met dank aan Berber Klein Vooraf: Probeer te onthouden Een krant is beter dan een weekblad.
Nadere informatieTAALDREMPELS OP SCHOOL
TAALDREMPELS OP SCHOOL André Fruithof, Marijke Decavel, Martine Gillis, Paul Raes, Bellinda Staelens, Martine Van Overmeiren en Riet De Vos voor leraren zaak- en praktijkvakken, leraren talen, coördinatoren,
Nadere informatiekijkwijzer hoger onderwijs de les de docent taalontwikkelend lesgeven
kijkwijzer hoger onderwijs taalontwikkelend lesgeven de docent 1. Is het taalaanbod van de docent rijk, verzorgd en afgestemd op de studenten? Zijn de formuleringen op het niveau van studenten? Drukt de
Nadere informatieMet dank aan Hilde De Maesschalck, Jef De Langhe en Luc De Wilde, pedagogisch begeleiders wiskunde.
Werken aan taalbeleid in de lessen wiskunde Met dank aan Hilde De Maesschalck, Jef De Langhe en Luc De Wilde, pedagogisch begeleiders wiskunde. De DPB van het Bisdom Gent heeft vanaf het schooljaar 2006-2007
Nadere informatieTalig rekenen. Drs. Martin Ooijevaar - Onderwijsadviseur M.ooijevaar@sbzw.nl 0299-783422 @mooijevaar @sbzwtweet SBZW 10-4-2016 2
SBZW 10-4-2016 1 Talig rekenen Drs. Martin Ooijevaar - Onderwijsadviseur M.ooijevaar@sbzw.nl 0299-783422 @mooijevaar @sbzwtweet SBZW 10-4-2016 2 Onderwerpen Inschatten van beginniveau Taal binnen de rekenles
Nadere informatieSchrijfkaders als extra ondersteuning bij schrijven en leren
Schrijfkaders als extra ondersteuning bij schrijven en leren Riet De Vos 1 Wat? Voor- en nadelen Inleidende oefening (ontwikkeld door Werner Schrauwen, Nascholing Brussel zie ook VONK, december 2008, p.
Nadere informatieVerborgen taaldoelen Hoe ze ontdekken en ermee omgaan.
Verborgen taaldoelen Hoe ze ontdekken en ermee omgaan. Inspiratiedag 'De parabel van Babel 24/9/2013 Een mooi beginsel 2 Wat wordt bedoeld met irrigatie? 1.irrigatie = kunstmatige water aanvoeren 2.kunstmatige
Nadere informatieHANDLEIDING : VORMING INTRODUCTIE TAALBELEID VOOR VAKLEERKRACHTEN
HANDLEIDING : VORMING INTRODUCTIE TAALBELEID VOOR VAKLEERKRACHTEN Doelgroep : alle vakleerkrachten CVO TKO Mechelen (niet enkel van de opleiding kantoor) Datum : 30 juni 2011 Duur : 3 u Lokaal : aan de
Nadere informatieHOUT EN BOUW. Activerende werkvormen? De leraar doet er toe.
HOUT EN BOUW Activerende werkvormen? Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat we na 14 dagen gemiddeld slechts 10 % hebben onthouden van datgene wat we gelezen hebben en 20 % van wat we hebben gehoord.
Nadere informatie27 November 2018 ONDERWIJSADVIES EN TRAINING. De taal van rekenen. Vincent Jonker & Monica Wijers
ONDERWIJSADVIES EN TRAINING 27 November 2018 De taal van rekenen Vincent Jonker & Monica Wijers Starter Wat zie je hier? Kennismaken MBO of VO? Docent of anders? Rekenen, taal of een ander vak? Bespreek
Nadere informatie«Iedere leraar een taalleraar» Waarom? Wat? Hoe?
«Iedere leraar een taalleraar» Esli Struys (estruys@vub.ac.be) Projectmedewerker taalbeleid IDLO Erasmushogeschool Brussel, 16 december 2009 Elke leraar is een taalleraar! Ik heb drie prioriteiten in verband
Nadere informatieJubileumconferentie Vijftien jaar Platform 30 November
Jubileumconferentie Vijftien jaar Platform 30 November 2001-2016 Wat voor functie heb jij? Kun jij een verband aanleggen? Ik houd niet zo van rauwe wortels. De start 2001: tweede-taaldidactiek binnen schoolvakken
Nadere informatieTaalontwikkelend Lesgeven
Taalontwikkelend Lesgeven Een didactische methode voor álle docenten Conferentie Thema Leren van elkaar 15 maart 2018 Ria Chin-Kon-Sung Matti Gortemaker (Hogeschool Rotterdam) Kennismaken Inclusief onderwijs
Nadere informatieOntwerponderzoek paper 2 Geografische informatievaardigheden in 5 VWO
Ontwerponderzoek paper 2 Geografische informatievaardigheden in 5 VWO Student: Vincent van der Maaden, MSc Studentnummer: 5783070 Opleiding: Interfacultaire lerarenopleiding, UvA Vakgebied: Aardrijkskunde
Nadere informatieType 1: De Docent TEST LEERKRACHTSTIJL LAGER. Centrum voor Taal en Onderwijs MIJN PROFIEL
Type 1: De Docent Ik weet perfect waar ik mee bezig ben. Met mijn strakke planning zien we alle vooropgestelde leerstof, met tijd voor een herhalingsles voor elke grote toets. Er zijn duidelijke afspraken
Nadere informatieLESONTWERP ALGEMENE VAKKEN / VOEDING-VERZORGING
LESONTWERP ALGEMENE VAKKEN / VOEDING-VERZORGING Naam: Toon Steenssens UC Leuven-Limburg Lerarenopleiding Vestiging Heverlee Hertogstraat 178, 3001 Heverlee Tel. +32 16 37 56 00 Vakkencombinatie: Aardrijkskunde
Nadere informatieTimmeren en taal. Oefenen met taalgericht vakonderwijs in het vmbo / beroepsonderwijs
http://taalunieversum.org/onderwijs/onderzoek/ http://digischool.kennisnet.nl/community_ne www.slo.nl Referenties Bonset, H. & M. Braaksma (008). Het Schoolvak Nederlands opnieuw onderzocht. Enschede:
Nadere informatieHet ontwerpen van taalgerichte vaklessen; planningshulpen
Ronde 3 Bart van der Leeuw & Theun Meestringa SLO Contact: b.vanderleeuw@slo.nl t.meestringa@slo.nl Het ontwerpen van taalgerichte vaklessen; planningshulpen 1. Inleiding In schoolboeken voor vakken als
Nadere informatieTaalstimulering voor kinderen en volwassenen. Taal en taalbeleid 3 februari 2014
Taalstimulering voor kinderen en volwassenen Taal en taalbeleid 3 februari 2014 Enkele stellingen Taalontwikkeling 1. Voortalige fase: van 0 tot 1 jaar 2. Vroegtalige fase: van 1 tot 2,5 jaar Eentalige
Nadere informatieTaalgericht vakonderwijs voor Neerlandici en collega s van alle andere schoolvakken
. Taalvaardigheid Ronde 3 Ingrid Evers Instituut voor Leraar en School, Radboud Universiteit in Nijmegen Contact: i.evers@ils.ru.nl Taalgericht vakonderwijs voor Neerlandici en collega s van alle andere
Nadere informatieVan beleidsplan naar docentgedrag in de klas. Etalageconferentie 7 februari 2013 Geppie Bootsma
Van beleidsplan naar docentgedrag in de klas Etalageconferentie 7 februari 2013 Geppie Bootsma g.bootsma@aps.nl Opzet lezing Taalbeleidsplan in de school Taalbewust gedrag in de les Onderzoek naar taal
Nadere informatieTaal in de rekenles. Netwerk rekencoördinatoren Sarkon
Taal in de rekenles Netwerk rekencoördinatoren Sarkon Taal in de rekenles - Voorstellen - Programma van de middag Wandel-wissel-uit Waar denk je aan bij taal in de rekenles? Besteed je bewust aandacht
Nadere informatieWoordenschatverwerving & taalontwikkelend lesgeven
Woordenschatverwerving & taalontwikkelend lesgeven Wilma van der Westen Project Docenten aan zet bij taal in alle vakken Utrecht 7 november 2012 Even voorstellen: Bestuurslid Het Schoolvak Nederlands HSN
Nadere informatieHandleiding Les 1: Een verklarende tekst schrijven over het broeikaseffect
Handleiding Les 1: Een verklarende tekst schrijven over het broeikaseffect Deze schrijfles is dit jaar de derde waarin leerlingen oefenen in het genre verklaren. is een oefenles, waarin ze de VOGELS-strategie
Nadere informatieNetwerkbijeenkomst taal vmbo
Laura Punt en Edith Vissers Netwerkbijeenkomst taal vmbo Over woordenschat, vak- en taaldoelen, interventies van de taalcoördinatoren en vakwerkplannen Programma netwerkbijeenkomst Herhaling: in vogelvlucht
Nadere informatieDe auto s van de toekomst Handleiding leerkracht
De auto s van de toekomst Handleiding leerkracht Aantal lestijden: ± 5 Graad: 2 e Jaar: 1 e en 2 e Gelinkte vakken: aardrijkskunde, biologie, chemie, Nederlands, economie, P.O. 1. Korte inhoud De titel
Nadere informatieSpoor je leerlingen dus aan om een verzorgde taal te hanteren tijdens en buiten de lessen. Je maakt hen enkel sterker!
Jongeren en chattaal geen probleem, standaardtaal is ook een must in ons systeem! September Aandacht voor Standaardnederlands Taal verbindt en maakt van een groep mensen een samenleving. Een rijke taal
Nadere informatieTaalontwikkeling in uw vakles
Taalontwikkeling in uw vakles Workshop Zwolle/Utrecht/Eindhoven november 2012 Maaike Hajer/ Bart van der Leeuw Taalvaardigheid onderwijzen binnen taalonderwijs Taalvaardigheid benutten en verder uitbouwen
Nadere informatieFormulier 0: verwachtingen
OBSERVATIESTAGE Formulier 0: verwachtingen SLO Geschiedenis KU Leuven Identificatie student lector vakmentor(en) Verwachtingen Dit formulier beantwoord je voor het begin van de eerste lesobservatie. Let
Nadere informatie~ 1 ~ selecteren. (LPD 1,8,27) (LPD 13,22,23,27)
~ 1 ~ Functionele taalvaardigheid/ tekstgeletterdheid Eindtermen (P)AV voor 2 de graad SO 3 de graad SO 3 de jaar 3 de graad SO DBSO niveau 2 de graad DBSO niveau 3 de graad DBSO niveau 3 de jaar 3 de
Nadere informatieRekenen op taal. Sara begrijpt niet wat haar meester bedoelt als hij zegt dat de verhouding van limonadesiroop en water 1 staat tot 5 is.
4 taal en rekenen Rekenen op taal vaktaal en schooltaal in de reken-wiskundeles Er zit meer taal in de rekenles dan je op het eerste gezicht zou denken. Leerlingen hebben taal nodig bij het lezen en begrijpen
Nadere informatieHier vertel je wat je hebt gedaan om informatie te vinden. Wat en waar gezocht? Wie geïnterviewd, enz.
Onderzoeksverslag Omslag en titelpagina Op het omslag staan in elk geval de titel van het onderzoek en de namen van de schrijvers. Op de titelpagina opnieuw de titel en de namen van de schrijvers. Nu uitgebreid
Nadere informatieWorkshop Rekenen en Taal
Workshop Rekenen en Taal 26 januari 2011 13.30-16.00 uur Han Smits Verburg Berber Klein 1.1 Agenda 1. Introductie 1.1: Voorstellen 1.2: Programma en doelen workshop 2. Algemene inleiding op taal & rekenen
Nadere informatieTOERISME. 1 Nascholing toerisme VVKSO Lessen toerisme laten leven. Dag beste collega
TOERISME Dag beste collega Hopelijk heb je genoten van een deugddoende vakantie! Een nieuw schooljaar staat in de startblokken. We zijn er klaar voor. Ik wens jullie allen alvast een boeiend schooljaar
Nadere informatieHet verhaal van school 1
4 - gelijke onderwijskansen scheppen door (school)taalvaardigheid te bevorderen: het proces op gang zetten Het verhaal van school 1 Een school met een 500-tal leerlingen in ASO, TSO en BSO, heeft vooral
Nadere informatie9. Schrijfopdrachten
9.1 Poëzie doel Creatief schrijven activeren voorkennis toepassen kennis wanneer n.v.t. groepssamenstelling individueel duur 20 minuten De leerkracht geeft leerlingen een begrip, apparaat, mening, enzovoort.
Nadere informatieDE BAAN OP! Een interessant bedrijf kiezen. Inhoud. Doelgroep. Vakgebied. Materialen. Doelen STERKE SCHAKELS
DE BAAN OP! De jongeren organiseren zelf één of meerdere bedrijfsbezoeken. Ze verzamelen informatie over verschillende bedrijven en op basis hiervan kiezen ze met de hele klas het meest interessante bedrijf
Nadere informatieD.1 Motiveren en inspireren van leerlingen
Didactisch bekwaam D.1 Motiveren en inspireren van leerlingen Resultaat De leerlingen krijgen ruimte voor eigen inbreng en creatieve invulling van de opdracht. De leraar zorgt ervoor dat leerlingen zich
Nadere informatieVoorbereiding op de studiekeuzecheck 1. Lees aandachtig het meegezonden artikel. 2. Maak hiervan een samenvatting van 10 regels. 3.
Welkom Voorbereiding op de studiekeuzecheck 1. Lees aandachtig het meegezonden artikel. 2. Maak hiervan een samenvatting van 10 regels. 3. Onderstreep de woorden waarvan je de betekenis niet weet en zoek
Nadere informatieTAALSTIMULERENDE TIPS
TAALSTIMULERENDE TIPS Contact Taalondersteuner VGC Jeugddienst: jeugddienst@vgc.be 02/563.05.79 Taalondersteuner Welzijn en Gezondheid: drometalis@vgc.be 1 Wat is taalstimulering? Basisprincipes - Taal
Nadere informatieTAALDREMPELS OP SCHOOL
REGIO OOST-VLAANDEREN Marialand 31 9000 GENT +32 9 223 11 25 www.katholiekonderwijs.vlaanderen TAALDREMPELS OP SCHOOL Themagroep taal voor leraren zaak- en praktijkvakken, leraren talen, coördinatoren,
Nadere informatieVoorscholingstraject: visie op leren. Sessie 2
Voorscholingstraject: visie op leren Sessie 2 Dagindeling Visie op leren: uiteenzetting Inoefenen m.b.t. visie op leren Opdracht: Uitwisseling praktijkvoorbeelden in functie van nieuw leerplan (reeds vertrouwde
Nadere informatieSchrijven en leren op de pabo en de basisschool. Zomerschool Lopon2 28 augustus 2014 Mieke Smits
Schrijven en leren op de pabo en de basisschool Zomerschool Lopon2 28 augustus 2014 Mieke Smits Onderwerpen Schrijven op de lerarenopleiding en de basisschool De kracht van schrijven voor het leren en
Nadere informatieKIJKWIJZER VOOR PAV-BUNDELS
KIJKWIJZER VOOR PAV-BUNDELS Inleiding Uitgeverijen brengen heel wat publicaties op de markt die nuttig kunnen zijn voor leraren PAV en hun leerlingen. Daarnaast verkiezen veel leraren om volledig of gedeeltelijk
Nadere informatieTaalbewust beroepsonderwijs. Vijf vuistregels voor effectieve didactiek 1
9. Taalbeleid en -screening Ronde 4 Tiba Bolle & Inge van Meelis ITTA Contact: Tiba.bolle@itta.uva.nl Inge.vanmeelis@itta.uva.nl Taalbewust beroepsonderwijs. Vijf vuistregels voor effectieve didactiek
Nadere informatieFormulier 0: verwachtingen
OBSERVATIESTAGE Formulier 0: verwachtingen SLO Geschiedenis KU Leuven Identificatie student lector vakmentor(en) Verwachtingen Dit formulier beantwoord je voor het begin van de eerste lesobservatie. Let
Nadere informatieLESONTWERP ALGEMENE VAKKEN / VOEDING-VERZORGING
LESONTWERP ALGEMENE VAKKEN / VOEDING-VERZORGING Naam: Ilona Betzhold Campus Heverlee Hertogstraat 178 3001 Heverlee Tel. 016 375600 www.khleuven.be Vakkencombinatie: Aardrijkskunde-geschiedenis Stagebegeleider
Nadere informatieVorming HBO-docenten CVO Elishout. Deel 1: introductie op taalontwikkelend lesgeven
Vorming HBO-docenten CVO Elishout Deel 1: introductie op taalontwikkelend lesgeven Doelstelling Een introductie op de basisprincipes van taalontwikkelend lesgeven/taalgericht vakonderwijs. Wat kan een
Nadere informatieECONOMIE EN HANDEL. Binnenklasdifferentiatie in de les economie / handelsvakken
1 ECONOMIE EN HANDEL Binnenklasdifferentiatie in de les economie / handelsvakken In dit artikel wil ik je enkele mogelijkheden en praktische voorbeelden aanreiken van binnenklasdifferentiatie in de les
Nadere informatieHuiswerkbeleid de Boomgaard
Huiswerkbeleid de Boomgaard Visie Huiswerk is een brug tussen school en thuis: huiswerk betrekt ouders bij het schoolgebeuren. Het is een manier om interesse te tonen in het schoolleven van de kinderen.
Nadere informatieLESONTWERP ALGEMENE VAKKEN / VOEDING-VERZORGING
LESONTWERP ALGEMENE VAKKEN / VOEDING-VERZORGING Naam: Arne Wagemans Campus Heverlee Hertogstraat 178 3001 Heverlee Tel. 016 375600 www.khleuven.be Vakkencombinatie: Aardrijkskunde Geschiedenis Stagebegeleider
Nadere informatieVOORTRAJECT TAALBELEID
VOORTRAJECT TAALBELEID Interactieve werkvormen Sophie Stroobants Wie is wie? Dienst onderwijsondersteuning Mechelen Opdrachtgever van het traject Centrum voor Taal en Onderwijs (CTO) Inhoudelijk vormgever
Nadere informatieLes Dieren met een baan, thema vermaak
Les Dieren met een baan, thema vermaak Lesvoorbereidingsformulier Doelgroep: groep 6 Beginsituatie: Wat kunnen en kennen de leerlingen al m.b.t. de doelstelling? Kijk in de methode, praat met je mentor,
Nadere informatieDidactische verantwoording. Allemaal taal. Taal en communicatie voor pedagogisch medewerkers in de kinderopvang en op de peuterspeelzaal
Didactische verantwoording Allemaal taal Taal en communicatie voor pedagogisch medewerkers in de kinderopvang en op de peuterspeelzaal Jenny van der Ende Taalondersteuning bij kinderen Naast behoefte aan
Nadere informatieDIDACTISCHE OPDRACHT AARDRIJKSKUNDE 3
DIDACTISCHE OPDRACHT AARDRIJKSKUNDE 3 1. ARTIKEL PASSEND BIJ MOESSON-AZIE 1.1 ARTIKEL 1. 1 Tijdschrift : QUEST p 97, 08/2014 auteur: L., Geelen. 1 1.2 ANALYSE 1.2.1 LEERVRAAG EN LEERPLANDOEL WAAR KOMT
Nadere informatieVITAAL Plus 1 e graad
VITAAL Plus 1 e graad Krachtlijnen VITAAL Plus 1 e graad 1 Bouwstenen VITAAL Plus 1 e graad DIFFERENTIATIE TAALTAKEN AUTHENTIEKE COMMUNICATIEVE SITUATIES SCHOOLTAALWOORDEN VAARDIGHEDEN REMEDIËRING INTERCULTURALITEIT
Nadere informatieTaalontwikkeling in de vakles. Taalgericht rekenwiskundeonderwijs. Dolly van Eerde en Corine van den Boer Freudenthal Instituut
Taalontwikkeling in de vakles. Taalgericht rekenwiskundeonderwijs Dolly van Eerde en Corine van den Boer Freudenthal Instituut Verborgen problemen De laatste decennia is ons onderwijs taliger geworden.
Nadere informatieGerealiseerd met de steun van de Vlaamse Overheid, Departement Inburgering in het kader van Managers van diversiteit. Taalgericht naar werk Inhoud I
taalgericht naar werk Over het belang van geïntegreerd vakonder wijs voor beroepsgerichte opleidingen Publicatie ontwikkeld door Linguapolis, Instituut voor Taal en Communicatie Universiteit Antwerpen
Nadere informatieVerwerkingsopdrachten bijhet hoofdstuk Mondelinge opdrachten geven Doelstelling 3.
Verwerkingsopdrachten bijhet hoofdstuk Mondelinge opdrachten geven Doelstelling 3. 1 OPDRACHT 1 Bekijk hetvolgende lijstje mondelinge opdrachten. Probeer elke opdracht te analyseren: welke soort opdracht
Nadere informatiePTA ATH/GYM 6 Erratum 2012-2013 ATH/GYM 6
PTA ATH/GYM 6 Erratum 2012-2013 ATH/GYM 6 Nederlands pag. 2 Aardrijkskunde pag. 3 Natuurkunde pag. 4 Wiskunde B pag. 5 1 Vak Nederlands 6 ATH/GYM Het erratum betreft de leerstof van de SE-toetsen en CE
Nadere informatieD.1 Motiveren en inspireren van leerlingen
DIDACTISCHE BEKWAAMHEID D.1 Motiveren en inspireren van leerlingen Resultaat De leraar motiveert leerlingen om actief aan de slag te gaan. De leraar maakt doel en verwachting van de les duidelijk zorgt
Nadere informatieLeerdoelen en succescriteria in de wiskundelessen.
Leerdoelen en succescriteria in de wiskundelessen tom.robijns@ucll.be marieke.vandersmissen@ucll.be Aanleiding Integreren van relevante nieuwe inzichten over wat werkt in onderwijs in een nieuw ontwikkeld
Nadere informatieInstrument om de beginsituatie in kaart te brengen op niveau van de leraar eerste graad 3de GOK-cyclus
Vraag: Hoe goed doe ik het in mijn les? op het vlak van: Instrument om de beginsituatie in kaart te brengen op niveau van de leraar eerste graad 3de GOK-cyclus 2008-2011 1 Preventie en remediëring van
Nadere informatieHoe werken met de portfolio s? In de portfolio s is een duidelijke leerlijn ingebouwd.
VRAAG 7 Hoe werken met de portfolio s? In de portfolio s is een duidelijke leerlijn ingebouwd. We beschouwen attitudes als voedingsbodem voor het leren leren. - Eerste graad: expliciteren : binnencirkel
Nadere informatiePagina 1 van 5 EVALUEREN. 1 Procesevaluatie versus productevaluatie
Pagina 1 van 5 1 Procesevaluatie versus productevaluatie Procesevaluatie: richt zich op de kwaliteit van het leerproces en probeert dus het leerproces van de leerlingen en het onderwijsproces (het didactisch
Nadere informatieBINNENKLASDIFFERENTIATIE IN WISKUNDELESSEN
BINNENKLASDIFFERENTIATIE IN WISKUNDELESSEN - Situering - Lkr over binnenklasdifferentiatie - Binnenklasdifferentiatie? - Leerplannen - Binnenklasdifferentiatie in wiskunde Hilde De Maesschalck 8 oktober
Nadere informatieLESVOORBEREIDINGSFORMULIER (LVF)
LESVOORBEREIDINGSFORMULIER (LVF) Stationsstraat 36 3590 Diepenbeek tel 011 350429 fax 011 350428 e-mail info@cvolimlo.be www.cvolimlo.be Naam en voornaam student Onderwijsvorm, afdeling, graad, leerjaar,
Nadere informatieDe rol van taal in rekenen bijeenkomst 2
LAMAVOC 5 juni 2019 De rol van taal in rekenen bijeenkomst 2 Vincent Jonker & Monica Wijers Starter Cursusopzet 8 mei inleiding, taalgericht vakonderwijs, reken-inhoud Huiswerk zelf uitproberen 5 juni
Nadere informatieKatleen Vos. 13 februari 2017: CLIL in de focus
Katleen Vos 1 13 februari 2017: CLIL in de focus Jullie kunnen omschrijven wat CLIL betekent. Jullie kunnen de eigenschappen van een geslaagde CLILles opnoemen en toepassen. Jullie kennen aandachtspunten
Nadere informatieEen geslaagde activiteit
Een geslaagde activiteit Toelichting: Een geslaagde activiteit Voor Quest 4 heb ik een handleiding gemaakt met daarbij de bijpassend schema. Om het voor de leerkrachten overzichtelijk te maken heb ik gebruik
Nadere informatieDe studenten toetsen hun eigen invulling van het begrip taalbeleid af aan een aantal gangbare definities van taalbeleid.
Sessie 1: Wat is taalbeleid? Leidraad De bedoeling van de eerste sessie is om de studenten zelf te laten ontdekken dat taalbeleid een ruim begrip is. Ze denken eerst individueel na over 10 situaties. Vervolgens
Nadere informatieColofon. Uitgeverij: Edu Actief b.v Auteur(s): Lily Benjamin - Merens
BPV BPV OA Colofon Uitgeverij: Edu Actief b.v. 022-22 info@edu-actief.nl www.edu-actief.nl Auteur(s): Lily Benjamin - Merens Inhoudelijke redactie: Jo-Anne Schaaf en Floortje Vissers Titel: BPV OA ISBN:
Nadere informatieVakdidactiek: inleiding
Vakdidactiek: inleiding Els Tanghe 1 1. Inleiding Een specialist in de wiskunde is niet noodzakelijk een goede leraar wiskunde. Een briljant violist is niet noodzakelijk een goede muziekleraar. Een meester-bakker
Nadere informatieTwee nieuwe handboeken taalgericht vakonderwijs
9. Taalbeleid en -screening Theun Meestringa (a), Maaike Hajer (b) & Bart van der Leeuw (a) (a) SLO (b) Hogeschool Utrecht Contact: t.meestringa@slo.nl maaike.hajer@hu.nl b.vanderleeuw@slo.nl Twee nieuwe
Nadere informatieLeerwerktaak: Verhaaltjessom oplossen aanleren
Leerwerktaak: oplossen aanleren Titel Gekoppeld aan beroepstaak OWE ILS-wi 614 Gekoppeld aan de volgende competenties(s) Niveau Geschikt voor de volgende vakken Ontwerper/ ontwerpgroep/ sectie/ school
Nadere informatieWorkshop voorbereiden Authentieke instructiemodel
Workshop voorbereiden Authentieke instructiemodel Workshop voorbereiden Uitleg Start De workshop start met een echte, herkenbare en uitdagende situatie. (v.b. het is een probleem, een prestatie, het heeft
Nadere informatieGroot gelijk?! Gelijke onderwijskansen in Vlaanderen 23 november 2004
Groot gelijk?! Gelijke onderwijskansen in Vlaanderen 23 november 2004 Integratie van AN in secundair onderwijs Tom Verheyen Filip Paelman Overzicht Omzendbrief Tasan Vervolgonderzoek Referentiekader Een
Nadere informatieop (afnemende) sturing Een interventie gericht op docenten bij het opleiden en begeleiden van studenten naar zelfstandig beroepsbeoefenaars.
op (afnemende) sturing Een interventie gericht op docenten bij het opleiden en begeleiden van studenten naar zelfstandig beroepsbeoefenaars. Auteur: Anneke Lucassen Zelfevaluatie begeleiden bij zelfstandig
Nadere informatieECTS-fiche. 1. Identificatie. Opleiding Didactische Competentie algemeen. Lestijden 80 Studiepunten 6 Ingeschatte totale
ECTS-fiche 1. Identificatie Opleiding SLO Module Didactische Competentie algemeen Code E1 DCa Lestijden 80 Studiepunten 6 Ingeschatte totale 150 studiebelasting (in uren) 1 Mogelijkheid tot JA aanvragen
Nadere informatieKennisbasis Duits 8 juli 2009. 2. Taalkundige kennis
Kennisbasis Duits 8 juli 2009 Thema Categorie/kernconcept Omschrijving van de categorie / het kernconcept De student 1. Taalvaardigheden 1.1 De vaardigheden 1.1.1 beheerst de kijkvaardigheid en de luistervaardigheid
Nadere informatieProvinciaal Handels- en Taalinstituut
Provinciaal Handels- en Taalinstituut Henleykaai 83 9000 GENT tel. 09 267 12 10 fax 09 267 12 11 Secundair-na-Secundair van de 3 de graad tso 3 de graad TOERISME en ORGANISATIE (studiegebied Toerisme)
Nadere informatieID bijdrage: Logo talenwebsite: wel niet
ID bijdrage: 15501 Logo talenwebsite: wel niet Indien je uitgaat van gevoelig maken voor talen en op een positieve manier omgaan met een diversiteit aan talen als invulling van talensensibilisering kan
Nadere informatieECTS-fiche. Opleiding Didactische Competentie algemeen
ECTS-fiche 1. Identificatie Opleiding SLO Module Didactische Competentie algemeen Code E1 DCa Lestijden 60 Studiepunten 4 Ingeschatte totale 100 studiebelasting (in uren) 1 Mogelijkheid tot JA aanvragen
Nadere informatieEen schooltaalbeleid en een mogelijke rol voor de leraar Nederlands (van Marleen Lippens, pedagogisch-begeleider Nederlands DPB-Brugge)
Een schooltaalbeleid en een mogelijke rol voor de leraar Nederlands (van Marleen Lippens, pedagogisch-begeleider Nederlands DPB-Brugge) Elke leraar is een taalleraar Moet/kan een leraar Nederlands zijn
Nadere informatieLesvoorbereiding Student leraar secundair onderwijs groep 1
Lesvoorbereiding Student leraar secundair onderwijs groep 1 Naam Sara Van de Velde Cluster Aardrijkskunde biologie fysica Groep 2 LS 2 Academiejaar 2001-2002 Campus Kattenberg Kattenberg 9, B-9000 Gent
Nadere informatieACTIVERENDE WERKVORMEN. Pedagogische dag COLOMAplus Johan Fouquaert
ACTIVERENDE WERKVORMEN Pedagogische dag COLOMAplus 2013-03-01 LEERPLANREALISATIE Het handboek. is de bijbel voor vele leraars ik krijg mijn handboek niet uit Nochtans. Activerend onderwijs Wat? Ll verwerkt
Nadere informatieNederlands: taalvarianten en het Koningslied (onderbouw)
Nederlands: taalvarianten en het Koningslied (onderbouw) Voor De reguliere les (naar Nieuw Nederlands 3 vwo, p. 158-159, 2014): Leerlingen uit de derde klas van havo krijgen uit hun schoolboek conceptuele
Nadere informatieEen taalbeleid op maat van de lerarenopleiding. Guido Cajot
Een taalbeleid op maat van de lerarenopleiding Guido Cajot Taalbeleid op maat Kernproject School of Education, 2009-2011 Het expertisenetwerk voor lerarenopleidingen Associatie KU Leuven 5 partners: 1
Nadere informatieTaalontwikkelend onderwijs in de zaakvakken Een brug te ver?
Taalactiedag Taalbeleid in de Lerarenopleiding 15.05.2009 Taalontwikkelend onderwijs in de zaakvakken Een Het sensibiliseren van universitaire lerarenopleiders in de integratie van taalontwikkelend vakonderwijs
Nadere informatieA. Creëer een positief, veilig en rijk leerklimaat door
A. Creëer een positief, veilig en rijk leerklimaat door elk kind zich thuis te laten voelen in de klas. Respecteer de stille periode van kinderen. Geef kinderen die het nodig hebben, meer tijd om een luisteropdracht
Nadere informatieHUISTAAKVOORBEREIDING:
HUISTAAKVOORBEREIDING: Het blijkt dat vooral bij jonge kinderen de ouders dikwijls de opdracht opnieuw moeten uitleggen en toelichten. We zorgen bij het geven van huistaken voor ondubbelzinnige en concrete
Nadere informatieWinkelen in het bos?
Winkelen in het bos? Natuur, tweede graad Doelstellingen Kinderen ervaren dat het bos uit verschillende delen en bewoners bestaat. Kinderen ontdekken verbanden tussen alle delen en bewoners van het bos.
Nadere informatieDocentenhandleiding Coldcase Evolutie van olifantachtigen
Docentenhandleiding Coldcase Evolutie van olifantachtigen Doelgroep: 4-5 Havo, 4-6 VWO Leerstofgebied: Biologie (evolutie), Aardrijkskunde (aarde) Werkvorm: digitaal, groepswerk (max. 3 leerlingen per
Nadere informatieBegeleidingswijzer Dyslexie
Begeleidingswijzer Dyslexie Dyslexie Ongeveer 5% van de studenten in het mbo heeft dyslexie. Dit is één op de twintig studenten. Iedereen die bij Rijn IJssel werkt, kan dus te maken krijgen met studenten
Nadere informatieLesmateriaal Drijven en Zinken
Lesmateriaal Drijven en Zinken Welke voorkennis hebben de leerlingen nodig? Deze les maakt deel uit van een lessenserie over drijven en zinken. Voor deze eerste les van de lessenserie is geen voorkennis
Nadere informatie